Yawˬ ha gaˬ˗eu deuˬ˗ahˇ laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ aˬ joˆ˗ehˇ bo saˆ nya nga?

1-2. Aˬ cawˬ˗ahˇ ya bo saˆ luꞈ˗eu deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ joˆ˗ehˇ haw˗eu nga? (Dawˬdaˬ 19:17) (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)

Koˬliˇ˗yaˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ Jeˬyoˬ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Nga nyaꞈ dzeˇ zaˬ sheuˬ dahˬ dzaˬ˗euˬ 32 kʼoꞈ dzehˬ˗iˇ shaw˗euˬ ma. Ngaˬ˗euˬ miˬ zaˬ Paˇkiˬsahˬ lehˇ kuˇ˗eu shiˬ caˆ naˇ gawˇ jaˆ˗eu miˇ neh yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ luˆ nya˗a. Ngaˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ bo saˆ luꞈ˗eu ngaˬ kʼoꞈ byah laˇ˗euˬ ma. Ngaˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ dui dui˗awˇ, aˇ poeˬ taˬ baw dui dui˗eu ma. Aˬ yawꞈ˗ahˇ ya bo saˆ gaˇ jiˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu ma. Aˬ yawꞈ yawˬ miˇ na luꞈ iˇ kahˇ˗ahˇ jaˆ˗eu naˇ˗eu deuˬ yuꞈ˗eu jaˆ ciˬ˗ahˇ yuꞈ˗eu meh. Ngaˇ jiˇ aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ laꞈ˗ahˇ nyehꞈ tehˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ dzeˇ yuꞈ˗eu ma.”

² Nawˇ aˬ da aˬ ma˗ahˇ, nymˇ dahˬ˗ahˇ, zaˬ deuˬ˗ahˇ, cawˬ tiˬ gʼaˬ gʼaˬ˗ahˇ ya bo saˆ luꞈ de laˬ? Ya bo saˆ luꞈ naˇ, nawˇ laˬ kʼaˬ cehˇ tehꞈ˗a. Yawˬ ha gaˬ˗eu deuˬ˗ahˇ bo saˆ˗eu heu naˇ, Miˬyehˇ gaˇ laꞈ kʼoeˇ leh jeh˗awˇ mˇ˗eu tiˬ jeˬ pyeuꞈ meh. (1 Tiˆmoˇseˬ 5:4, 8; Yaˬkoˆ 1:27) Ehˇ kʼawꞈ, aˬ cawˬ maˬ haw mawˇ nya˗eu shaˬ zahˬ tiˬ jeˬ na˗ahˇ ya puˬ luꞈ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Tiˬ poˆ na gʼawˬ shaˇ shaˬ˗ehˇ gʼoˆ shaw nehˬ laꞈ˗eu tiˬ gʼaˬ˗iˬ maˬ jawˇ nya lehˇ noeˬ laˇ nya meh. Aˬ cawˬ˗euˬ mehˬ shi nawˇ uiˇ luꞈ kʼawꞈ, yawˬ ha tiˬ gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ jawˇ ngehˬ˗aˬ, nawˇ ngoeˇ luꞈ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. (Ja ceuˬ 6:6) Nawˬ˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ tsawˇ haˬ deuˬ maˬ mawˇ kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ myah luꞈ haw mawˇ nya meh. (Doˆ˗iˇ˗eu 3:7 nehˬ˗ehˇ sheu cehˆ.) Nawˬ neh myaˆ biˇ doˆ doˆ˗ehˇ leh jeh˗euˬ jeˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ aˇ poeˬ taˬ baw meh. (Ja ceuˬ 56:8; 126:5) Nawˇ gaˬ˗eu deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ nawˬ neh mˇ nehˬ˗euˬ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ haw mawˇ meh. Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ dziˇ dzoˆ paˇ daˆ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ haw˗awˇ, aˬ yawꞈ nawˬ˗ahˇ tsoeˬ kʼoꞈ nehˬ meh.—Dawˬdaˬ 19:17-ahˇ gui.

3. Aˬbyaˬhaˬ hawˇ˗eu Saˬlaˇ, Teˬlah˗ahˇ bo saˆ ngeh aˬ jeˬ˗euˬ shaˬ zahˬ ya puˬ˗euˬ nga?

³ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ yawˬ ha gaˬ˗eu deuˬ˗ahˇ bo saˆ nehˬ˗euˬ deuˬ˗euˬ gaˇ kawˆ ahˇ˗eu meh. Aˬbyaˬhaˬ hawˇ˗eu Saˬlaˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw kaˇ˗euˇ. Aˬ yawꞈ maꞈ Uˇlaˆ meuˬ˗ahˇ neh doˆ le ngeh, aˬ yawꞈ nyaꞈ˗euˬ aˬ da Teˬlah jiˇ oe caw˗awˇ, aˬ yawꞈ 200 kʼoꞈ ehˇ gʼaˬ ni kʼawˆ laˇ taˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ 600 laˇ (960 kiˬloˬmiˬteuˬ) kaˬ˗eu Haˬlaˬ meuˬ˗ahˇ keuˆ ni gaˇ ma doˆ˗iˇ˗euˬ meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 11:31, 32) Aˬbyaˬhaˬ hawˇ˗eu Saˬlaˇ Teˬlah˗ahˇ gaˬ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ gaˇ ma doˆ˗iˇ jawˬ˗ehˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ ya bo saˆ nehˬ˗eu aˇ naˆ ni shaˬ paˬ nga lehˇ noeˬ mawˇ haw sheˇ. Aˬ yawꞈ maꞈ law taw maˬ ngeuˇ naˇ, mahˬ tahˬ laˆ neh gaˇ ma ya doˆ˗iˇ gaˇ duˇ˗eu meh. Toˆ˗ehˇ ya iˇ naˇ, aˇ kʼoꞈ kʼawˆ laˇ˗euˬ Teˬlah˗euˬ gʼaˇ duˬ ngehˬ˗ehˇ dzehˬ shaˬ dzehˬ˗eu paˬ. Teu miˇ neh Teˬlah˗ahˇ ya bo saˆ˗eu Aˬbyaˬhaˬ hawˇ˗eu Saˬlaˇ gʼaˬ doeˇ doeˇ laˇ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ nyaꞈ loˬ˗eu gʼaˬ deuˬ biꞈ nehˬ˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ Aˬbyaˬhaˬ hawˇ˗eu Saˬlaˇ˗ahˇ caw ba nehˬ˗euˬ naˇ, nawˬ˗ahˇ jiˇ caw ba nehˬ˗awˇ gʼaˬ biꞈ˗eu yaw duˬ baw meh.—Ja ceuˬ 55:22.

4. Aˬ dui heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ ja sawˇ˗eu nga?

⁴ Laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ heu naˇ, yawˬ ha gaˬ˗eu deuˬ˗ahˇ bo saˆ daˆ leꞈ nya ni caw ba nehˬ meh. (Dawˬdaˬ 15:13) Laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu deuˬ naˇ, shaˬ zahˬ ya puˬ kʼawꞈ, laˬ kʼaˬ cehˇ daˆ leꞈ nya meh. (Yaˬkoˆ 1:2, 3) Toˆ˗ehˇ naˇ, aˬ dui aˬ myah luꞈ laˬ kʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ cehˇ nya˗eu nga? Laˬ kʼaˬ cehˇ daˆ leꞈ nya˗eu tiˬ jeˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gʼoe˗awˇ, aˬ myah luꞈ yaw muiˬ paw dzeˇ dzaˬ˗ahˇ haw daˆ leꞈ nya ni guiˬ lahˬ shaˇ˗eu heu meh. Heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ dui, yawˬ ha gaˬ˗eu deuˬ˗ahˇ bo saˆ luꞈ˗eu deuˬ laˬ kʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ cehˇ daˆ leꞈ nya˗eu nga lehˇ ja sawˇ ma. Kʼoeˇ naˇ toˆ˗ehˇ bo saˆ luꞈ˗eu deuˬ˗ahˇ mehˇ nmˇ deuˬ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ nya nga lehˇ jiˇ ja sawˇ ma. Yawˬ ha gaˬ˗eu gʼaˬ˗ahˇ bo saˆ luꞈ˗eu deuˬ aˬ jeˬ miˇ neh laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu aˇ yeˇ huiˬ nga? Laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu aˬ jeˬ miˇ neh yaw shaˬ nga lehˇ jeˬ hu ja sawˇ ma.

Yawˬ ha gaˬ˗eu deuˬ˗ahˇ bo saˆ ngeh aˬ myah luꞈ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu aˬ jeˬ miˇ neh shaˬ nga?

5. Bo saˆ luꞈ˗eu deuˬ aˬ myah luꞈ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu aˬ jeˬ miˇ neh aˇ yeˇ huiˬ nga?

⁵ Bo saˆ luꞈ˗eu deuˬ shaˬ zahˬ gaˇ kawˆ tehꞈ˗ehˇ shaˇ noeˬ naˇ, yaw awˇ laꞈ˗ehˇ gʼaˬ jiˇ laˇ nya meh. (Dawˬdaˬ 24:10) Gʼaˬ jiˇ laˇ shaw naˇ, nui ma keuˆ kʼawꞈ laꞈ jeh maˬ paˇ miˇ meh. Bo saˆ luꞈ˗eu deuˬ laˬ kʼaˬ cehˇ daˆ leꞈ˗eu aˬ jeˬ miˇ neh shaˬ˗eu nga?

6. Bo saˆ nehˬ˗eu tiˬ deuˬ na, aˬ jeˬ miˇ neh gʼaˬ doeˇ doeˇ laˇ nya˗eu nga?

⁶ Gʼaˬ doeˇ doeˇ laˇ nya meh. Mehˇ nmˇ Leˇaˬ, “Aˇ yeˇ huiˬ˗eu gaˇ kawˆ maˬ jaˆ ngeh nah kʼawꞈ, nui ma gʼaˬ naˬ maˬ ya mˇ˗eu miˇ neh uˬ ciꞈ ciꞈ le ngeh˗aˬ, juˆ lehˆ ni miˇ˗a. Naˬ gaˬ ngehˬ kʼoꞈ nehˬ˗eu, sahˬ boꞈ boꞈ kʼoꞈ nehˬ˗eu tehꞈ kʼawꞈ, gʼaˬ maˬ ahˇ nya” lehˇ ehˇ˗eu meh. Tiˬ deuˬ na˗aˬ, yuꞈ kʼaˆ˗eu, aˬ kuiˇ aˬ laꞈ tsawˬ ja˗eu aˇ yamˬ kʼawꞈ maˬ jaˆ˗a. Mehˇ nmˇ Iˬneꞈ˗suiꞈ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Naˬ liˬ nyiˬ laꞈ˗ahˇ tiˬ poˆ tuˇ tuˇ˗ehˇ ngaˬ˗euˬ tsawˇ mawˬ˗ahˇ ya bo saˆ˗eu miˇ neh uˬ ciꞈ maˬ ya yuꞈ kʼaˆ dehˆ ni pyeuꞈ laˇ taˬ nyaˬ. Nga nyaꞈ dzeˇ zaˬ dawˬ deh jiˇ maˬ ya gʼa˗iˇ˗eu yaw myaˬ kʼoꞈ byah laˇ maˬ.” Tiˬ deuˬ na yawˬ ha gaˬ˗eu deuˬ˗ahˇ aˬ myah luꞈ ya bo saˆ˗eu miˇ neh cawˬ cawˬ taꞈ˗eu paw maˬ ehˇ, Miˬyehˇ gaˇ paw maˬ ehˇ, aˇ yamˬ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ paˇ biꞈ nya ni pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ dehꞈ kʼahˬ suꞈ nya lehˇ noeˬ laˇ˗euˬ meh.

7. Bo saˆ nehˬ˗eu deuˬ aˬ jeˬ miˇ neh nui ma maˬ muiˬ ni gʼeh laˇ nya˗eu nga?

⁷ Nui ma maˬ muiˬ ni pyeuꞈ laˇ nya meh. Mehˇ nmˇ Jeˬsiˬkaꞈ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Ngaˬ da˗ahˇ heu naˆ maˬ tseˇ bo saˆ nehˬ paˬ˗ehˇ gʼeh nya lehˇ tehꞈ˗ehˇ noeˬ laˇ nya. Gʼaˬ naˬ naˬ˗eu lehˇ paˇ gʼeh naˇ kʼawꞈ, yawˬ ha˗euˬ gʼaˇ duˬ tehꞈ˗ehˇ shaˇ noeˬ˗eu jeˬ nyaˬ heu beu lehˇ paˇ noeˬ laˇ nya.” Tiˬ deuˬ na heu naˆ maˬ tseˇ mˇ nehˬ paˬ˗ehˇ gʼeh nya lehˇ noeˬ˗eu miˇ neh maˬ ehˇ, maˬ paˇ caw ba nehˬ nya˗eu jeˬ miˇ˗a lehˇ noeˬ˗eu miˇ neh maˬ ehˇ, nui ma maˬ muiˬ ni gʼeh˗eu meh. Tiˬ deuˬ na naˇ, yawˬ ha bo saˆ luꞈ˗eu gʼaˬ˗ahˇ ngehˬ deuˬ mˇ deuˬ gʼaˬ˗awˇ neh hawˇ˗eu heu loꞈ˗ehˇ maˬ jahˇ paˬ law hawˇ nyaˬ lehˇ noeˬ noeˬ˗ehˇ nui ma maˬ muiˬ ni gʼeh˗eu meh. (Yaˬkoˆ 3:2) Tiˬ deuˬ na, aˬ yawꞈ maꞈ mawˇ haw˗euˬ zoˇ tseuˆ ni gʼeh˗eu gʼaˬ jawˇ saˇ maˬ doˆ ni gʼeh˗iˇ˗euˬ gaˇ haw haw˗ehˇ nui ma maˬ saˇ ni gʼeh˗eu meh. Mehˇ nmˇ Baˇbaˬlaˬ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Yawˬ ha gaˬ˗eu gʼaˬ tiˬ nah saˇ˗i tiˬ nah, naˇ kʼaˆ laˇ gaˇ ya haw˗eu heu, ngaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ kʼaˇ doeˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ miˇ˗a.”

8. Guiˬ lahˬ huiˬ miˇ˗a lehˇ ehˇ˗eu dawˬ˗ahˇ ya gaˬ ngeh bo saˆ nehˬ˗eu deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh leˇ˗eu nga?

⁸ Yawˬ ha neh mˇ nehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ aˇ poeˬ maˬ taˬ baw nya lehˇ noeˬ laˇ nya meh. Aˬ jeˬ miˇ neh nga? Yawˬ ha leh jeh dui dui˗awˇ mˇ nehˬ˗euˬ kʼawꞈ ni, guiˬ lahˬ huiˬ miˇ˗a lehˇ maˬ ehˇ laˇ˗eu miˇ neh kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Guiˬ lahˬ huiˬ miˇ˗a lehˇ ehˇ˗eu heu dawˬ tiˬ dawˬ tehꞈ˗ehˇ kʼawꞈ, bo saˆ nehˬ˗eu deuˬ˗ahˇ gʼaˬ bi ahˇ leˇ dui dui˗eu meh. (1 Teˇsaˬloˇni 5:18) Mehˇ nmˇ Meˬliˇsaˬ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Tiˬ poˆ na ngaˇ aˇ dzehˬ˗ehˇ gʼaˬ doeˇ doeˇ˗eu miˇ neh ngoeˇ˗eu ma. Ehˇ kʼawꞈ ngaˇ bo saˆ nehˬ luꞈ˗eu gʼaˬ, ‘Nawˬ neh mˇ nehˬ laꞈ˗euˬ jeˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ guiˬ lahˬ huiˬ dui dui ma de’ lehˇ ehˇ laˇ ngeh gʼaˬ ahˇ laˇ˗eu lehˇ˗a. Dawˬ teu˗aˬ, ni shawˬ nah aˬ yawꞈ˗ahˇ bo saˆ˗eu gʼaˇ duˬ jiˇ gʼaˬ bi ahˇ laˇ miˇ˗a.” Mehˇ nmˇ Ahˬmaˬduˬ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ miˬ zaˬ, aˬ yawꞈ nyaꞈ˗euˬ yuiꞈ nyiˇ˗euˬ jawˇ saˇ maˬ doˆ˗eu aˬ buˇ zaˬ tiˬ gʼaˬ˗ahˇ bo saˆ nehˬ luꞈ˗eu meh. Aˬ buˇ zaˬ teu gʼaˬ, aˬ yawꞈ nyaꞈ˗ahˇ guiˬ lahˬ huiˬ miˇ˗a lehˇ ehˇ laˇ ngeh, aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh laˇ˗eu lehˇ ehˇ nehˬ taˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Aˬ yawꞈ˗aˬ, zaˬ tehꞈ siˬ miˇ neh nga nyaꞈ aˬ yawꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ aˇ naˆ ni ya mˇ nehˬ˗eu lehˇ aˬ yawꞈ yaw muiˬ˗ehˇ maˬ siˬ nya˗a. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ nga nyaꞈ˗ahˇ ‘Naw nyaꞈ˗ahˇ guiˬ lahˬ huiˬ dui dui miˇ˗a. Gaˬ dui dui miˇ˗a’ lehˇ ehˇ laˇ ngeh gʼaˬ doeˇ dah laˇ˗eu lehˇ miˇ˗a.”

Laˬ kʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ cehˇ daˆ leꞈ nya˗eu nga?

9. Bo saˆ nehˬ˗eu deuˬ aˬ joˆ˗ehˇ taˬ aw nya nga?

⁹ Taˬ aw. (Dawˬdaˬ 11:2) Aˬ dui˗euˬ aˇ yamˬ hawˇ˗eu gʼaˬ dui dui baw˗eu meh. Teu miˇ neh yawˬ ha aˬ jeˬ mˇ nya˗eu maˬ mˇ nya˗eu lehˇ yaw muiˬ˗ehˇ siˬ nya. Maˬ mˇ nya˗eu jeˬ˗ahˇ jiˇ dawˇ coe ni ya ehˇ nehˬ meh. Maˬ mˇ nya naˇ kʼawꞈ, jeˬ maˬ ngeuˇ˗a. Teu naˇ taˬ aw˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Tiˬ gʼaˬ na caw ba nehˬ laˇ ngeh jiˇ laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ ha geuꞈ. Jeˬ lehˇ kuˇ˗eu mehˇ nmˇ aˬ li tiˬ gʼaˬ “Aˬ dui aˬ yawꞈ nah aˬ yawꞈ, yawˬ ha aˇ myaˆ ni aˇ yamˬ biꞈ coeˇ nya. Aˇ myaˆ ni mˇ coeˇ nya lehˇ tehꞈ˗ehˇ ya mˇ˗eu meh. Teu naˆ maˬ tseˇ paˇ mˇ dzehˬ naˇ kʼawꞈ, laˬ kʼaˬ maˬ paˇ cehˇ nya meh” lehˇ ehˇ˗eu meh.

10. Bo saˆ nehˬ˗eu deuˬ aˬ jeˬ miˇ neh tseˇ mˇ biˇ paˆ nya˗eu aˇ yeˇ huiˬ nga? (Dawˬdaˬ 19:11)

¹⁰ Tseˇ mˇ biˇ paˆ nya. (Dawˬdaˬ 19:11-ahˇ gui.) Tseˇ mˇ biˇ paˆ nya naˇ, yawˬ ha gaˬ˗eu gʼaˬ nui ma pehˇ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu dawˬ ngehˬ laˇ˗awˇ, mˇ nehˬ laꞈ naˇ kʼawꞈ, nui ma yaw awˬ˗ehˇ maˬ pehˇ˗a. Aˬ yawꞈ aˬ jeˬ miˇ neh toˆ˗ehˇ mˇ˗eu nga lehˇ gʼoˆ shaw nya ni leh jeh˗eu meh. Tiˬ deuˬ na aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ naˇ gawˇ baˬ da neh yaw beh tiˬ jawˇ˗i maˬ mˇ haw˗euˬ jeˬ mˇ laˇ nya˗eu meh. (Dawˬtsoˆ 7:7) Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ cawˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ aˇ dzehˬ˗ehˇ shaˇ noeˬ nehˬ nya˗awˇ, gʼawˬ shaˬ gaˬ nya˗eu tiˬ gʼaˬ, naˇ gawˇ baˬ da neh pyehˇ dzaˬ mawꞈ˗eu, maˬ ngeuˇ naˇ ngehˬ coeˬ ngehˬ ciˆ nya˗eu tiˬ gʼaˬ kʼawꞈ pyeuꞈ laˇ nya˗awˇ, aˇ dzehˬ˗ehˇ toˇ coeˇ˗eu, tiˬ jeˬ˗i yaw tsaˬ maˬ baw˗eu tiˬ gʼaˬ jiˇ pyeuꞈ laˇ nya˗eu meh. Nawˇ bo saˆ nehˬ luꞈ˗eu gʼaˬ toˆ˗ehˇ pyeuꞈ luꞈ naˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ naˇ gawˇ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ siˬ nya ni jahˇ. Toˆ˗ehˇ naˇ, aˬ yawꞈ toˆ˗ehˇ mˇ mawꞈ˗eu miˇ neh maˬ ngeuˇ nga. Aˬ yawꞈ˗euˬ naˇ gawˇ baˬ da neh nga lehˇ gʼoˆ shaw nehˬ nya laˇ meh.—Dawˬdaˬ 14:29.

11. Aˬ cawˬ˗ahˇ bo saˆ˗eu deuˬ yawˬ nah na luꞈ aˬ jeˬ jahˇ˗eu gʼaˇ duˬ aˇ yamˬ ya laˆ baw taˬ˗eu nga? (Ja ceuˬ 132:4, 5)

¹¹ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ dzehˬ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ aˇ yamˬ laˆ baw taˬ. “Dawˬ tawˆ luꞈ laꞈ kʼoeˇ muiˬ dzehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ” aˇ yamˬ biꞈ nya˗eu gʼaˇ duˬ, tiˬ poˆ na nawˇ gaˇ tiˬ jeˬ na˗ahˇ ya byehˇ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. (Piˇliˇpiˆ 1:10) Muiˬ dzehˬ˗eu jeˬ, aˇ yeˇ huiˬ dzehˬ˗eu jeˬ tiˬ jeˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ laˇ ni jahˇ˗eu heu meh. Sahˬ paˬ Daˬbiˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ myah luꞈ naˬ ba tiꞈ taˬ˗eu meh. (Ja ceuˬ 132:4, 5-ahˇ gui.) Teu gaˇ duˇ ni nawˇ jiˇ gaˇ myaˬ dui dui kʼawꞈ, yawˬ nah na luꞈ Jaˇliꞈ gui˗awˇ, guiˬ lahˬ shaˇ˗eu aˇ yamˬ laˆ baw taˬ˗awˬ. Mehˇ nmˇ Eˬliˇshaˬ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Ngaˇ yawˬ nah na luꞈ guiˬ lahˬ shaˇ˗awˇ, Ja ceuˬ sahˬ boꞈ˗ahˇ˗euˬ gʼaˬ biꞈ˗eu dawˬ deuˬ gui˗awˇ, shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu miˇ neh aˬ myah luꞈ laˬ kʼaˬ cehˇ nya˗eu ma. Guiˬ lahˬ shaˇ˗eu jeˬ heu naˇ, ngaˬ˗ahˇ caw ba nehˬ dui dui miˇ˗a. Ngaˇ tiˬ nah laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui saˇ biꞈ nehˬ laꞈ lehˇ guiˬ lahˬ gʼawˬ mya poˆ shaˇ˗eu ma.”

12. Aˬ cawˬ˗ahˇ bo saˆ˗eu deuˬ yawˬ ha˗ahˇ jawˇ saˇ doˆ ni ngehˬ gʼeh˗eu aˬ jeˬ miˇ neh loˬ nga?

¹² Jawˇ saˇ doˆ ni jawˇ. Aˬ cawˬ˗ahˇ bo saˆ˗eu deuˬ naˇ, lehˆ˗ahˇ iˇ˗eu aˇ yamˬ maˬ jaˆ˗a. Yaw muiˬ yaw kuiˇ kuiˇ˗ehˇ jahˇ dzaˬ˗eu aˇ yamˬ maˬ jaˆ˗a. Teu miˇ neh yehˬ bawˬ sehˇ lu˗ehˇ dzaˬ nya˗eu meh. Dzaˇ kuiˇ dzaˇ mehˇ dzaˬ ahˇ˗awˇ neh tehꞈ˗ehˇ gʼawˇ mawˇ luˆ˗eu laˆ˗eu maˬ ehˇ, nui ma maˬ ehˇ, shiˬ keuˇ ni gʼeh˗eu meh. Teu miˇ neh aˇ yamˬ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ jaˆ kʼawꞈ, dzaˇ kuiˇ dzaˇ mehˇ deuˬ dzaˬ ahˇ nya ni leh jeh. Mawˇ do muiˬ ni aˬ myah luꞈ cehˆ niˇ gʼa˗eu lawˬ muˇ jahˇ. (Eˇpeˇsu 5:15, 16) Yaw muiˬ˗ehˇ yuꞈ dehˆ. (Dawˬtsoˆ 4:6) Yuꞈ kʼaˆ dehˆ˗eu heu naˇ, iˇ nmꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ doꞈ deuˬ˗ahˇ laˆ byoˆ nehˬ˗eu meh lehˇ zaˬ siˬ nui gahˇ ahˇ˗eu deuˬ ehˇ˗eu meh. Yuꞈ kʼaˆ dehˆ naˇ, nui ma gʼawˇ mawˇ shiˬ keuˇ ni gʼeh˗awˇ, uˬ duˬ jiˇ lawˬ ka ni gʼeh˗eu meh lehˇ saˬ laˬ gʼoˬ deuˬ ehˇ taˬ˗euˬ meh. Dawˬ deh gʼa byawˬ˗eu heu jiˇ aˇ yamˬ ya biˇ doˆ taˬ˗eu meh. (Dawˬtsoˆ 8:15) “Uˬ tsaˇ muiˬ˗eu aˇ nah tiˬ nah˗ahˇ ngaˇ laꞈ nyiˇ iˇ doˆ˗awˇ, uˬ tsaˇ lawꞈ iˇ˗eu ma. Yaw teˬ tiˬ siˬ˗ahˇ tiˬ poˆ cawˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ yawˬ ha mˇ mawꞈ˗eu jeˬ mˇ˗eu gʼaˇ duˬ aˇ yamˬ yuˇ doˆ taˬ˗eu ma” lehˇ mehˇ nmˇ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ ehˇ˗eu meh.

13. Uiˇ˗eu jeˬ heu naˇ, aˬ jeˬ miˇ neh muiˬ˗eu nga? (Dawˬdaˬ 17:22)

¹³ Laˆ uiˇ nya. (Dawˬdaˬ 17:22-ahˇ gui; Dawˬtsoˆ 3:1, 4) Uiˇ˗eu jeˬ˗aˬ, nui ma gʼawˇ mawˇ˗ahˇ jawˇ saˇ bi doˆ˗eu meh. Nawˇ tiˬ gʼaˬ gʼaˬ˗ahˇ bo saˆ luꞈ ngeh, tiˬ poˆ na maˬ noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ nya meh. Uˬ duˬ kʼawꞈ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ deuˬ pyeuꞈ laˇ ngeh laˆ uiˇ nya naˇ, oˇ daˬ˗eu yaw awˬ meh. Yawˬ ha bo saˆ luꞈ˗eu gʼaˬ nehˬ˗ehˇ uiˇ law haˬ law˗ehˇ dehꞈ˗eu heu naˇ, nyiˬ gʼaˬ luꞈ˗eu nui gaˬ bi ziꞈ dzehˬ laˇ meh.

14. Yawˬ ha gʼoeˇ˗eu cawˬ˗ahˇ nui ma laꞈ kʼoeˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu jeˬ ehˇ nehˬ˗eu aˬ jeˬ miˇ neh muiˬ˗eu nga?

¹⁴ Gʼoeˇ˗eu cawˬ˗ahˇ yawˬ ha˗euˬ nui ma laꞈ kʼoeˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu jeˬ ehˇ nehˬ. Yaw byawˬ byawˬ lehˇ dehꞈ˗eu gʼaˇ duˬ leh jeh dui dui˗euˬ kʼawꞈ, tiˬ poˆ na nui ma shaˬ zahˬ mˇ˗awˇ gʼaˬ doeˇ doeˇ laˇ nya meh. Teu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu aˇ yamˬ˗ahˇ nawˬ˗euˬ nui ma laꞈ kʼoeˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu jeˬ gʼoeˇ˗eu cawˬ tiˬ gʼaˬ paˬ˗ahˇ ja nehˬ˗awˬ. (Dawˬdaˬ 17:17) Muiˬ˗eu cawˬ deuˬ naˇ, nawˇ ngehˬ gaˇ yaw muiˬ˗ehˇ naˇ haˬ˗awˇ nawˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu meh. Heu naˇ nawˬ˗ahˇ aˬ myah luꞈ laˬ kʼaˬ cehˇ nya ni caw ba nehˬ meh.—Dawˬdaˬ 12:25.

15. Noeˬ tmˬ˗eu jeˬ˗ahˇ haw tsoˆ taˬ˗eu heu naˇ, laˬ kʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ bi cehˇ laˇ˗eu nga?

¹⁵ Baˬlaˬdiˇsuˆ˗ahˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ ya jawˇ˗eu lehˇ noeˬ mawˇ haw. Tiˬ gʼaˬ gʼaˬ˗ahˇ ya bo saˆ˗eu gaˇ heu naˇ, mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ ya mˇ˗eu gaˇ maˬ ngeuˇ˗a. Yeˬhawˇbaˬ neh yaw beh neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ laꞈ kʼoeˇ gaˇ heu maˬ ahˇ˗a. (2 Gawˇliˬtu 4:16-18) Gʼawˬ myahˇ maˬ gʼeh˗ehˇ “maˇ maˇ ni gʼeh˗eu dehꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ” za shaw meh. (1 Tiˆmoˇseˬ 6:19) Miˇ shuiꞈ keuˆ le ngeh, aˬ jeˬ jeˇ mˇ˗eu lehˇ nawˇ bo saˆ luꞈ˗eu gʼaˬ nehˬ˗ehˇ ja cawˬ˗eu heu naˇ, laˬ kʼaˬ bi cehˇ laˇ˗eu meh. (Iˇsaˬyaˇ 33:24; 65:21) Mehˇ nmˇ Hehˇdeuˬ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Ngaˇ, ngaˇ bo saˆ luꞈ˗eu gʼaˬ nehˬ˗ehˇ tiˬ kʼehˬ maˬ kaˬ, aˇ nyaꞈ miˇ shuiꞈ˗ahˇ mehˬ tsoeˬ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ guˆ ma. Tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ cehˆ niˇ gʼa˗iˇ ma. Liˇ yehˬ dziˬ niˇ gʼa ma. Gʼoˆ dehꞈ laˇ˗euˬ yawˬ ha gaˬ˗eu deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ kaˬ muˇ ba nehˬ ma. Gʼawˬ nyoeˇ jahˇ nehˬ ma lehˇ ja caw˗eu ma. Nga nyaꞈ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ heu˗euˬ gʼaˇ duˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ huiˬ˗eu ma.”

Aˬ cawˬ deuˬ jahˇ nya˗eu jeˬ

16. Bo saˆ nehˬ luꞈ˗eu gʼaˬ˗ahˇ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ nya nga? (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)

¹⁶ Aˬ cawˬ˗ahˇ bo saˆ luꞈ˗eu deuˬ gʼaˬ naˬ ya naˬ ni caw ba nehˬ. Bo saˆ nehˬ luꞈ˗eu gʼaˬ, gʼaˬ naˬ naˬ˗eu aˇ yamˬ hawˇ˗eu mˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ mˇ˗eu gʼaˇ duˬ aˇ yamˬ doˆ laˇ ni aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ tiˬ nah na bo saˆ dah nehˬ˗iˇ nya meh. (Gaˬlaˬtiˆ 6:2) Mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ na, aˬ geu nah caw ba nehˬ˗iˇ nya nga lehˇ aˇ nah boꞈ doˆ taˬ˗euˬ meh. Kuiˇ shiˇ laꞈ shiˇ shiˇ˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ˗ahˇ ya bo saˆ luꞈ˗eu mehˇ nmˇ Naˬtaˬliˇyaˬ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ mehˇ nmˇ aˬ li tiˬ gʼaˬ ngaˬ˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ˗ahˇ tiˬ jaw laꞈ kʼoeˇ tiˬ poˆ nyiˬ poˆ caw ba le˗eu meh. Aˬ yawꞈ nyaꞈ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ tsaꞈ gaˬ˗awˇ, tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ ngehˬ cawˬ˗awˇ, tiˬbiˬ lawˬ muˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ haw˗eu meh. Aˬ yawꞈ laˇ naˇ, ngaˬ˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ laˇ naˇ, ngaˇ jiˇ gʼaˬ naˬ ya naˬ˗awˇ, mˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ mˇ˗awˇ, gaˇ ma cah niˇ gʼa iˇ˗eu aˇ yamˬ doˆ laˇ˗eu meh.” Bo saˆ nehˬ luꞈ˗eu gʼaˬ bi yuꞈ dehˆ˗eu gʼaˇ duˬ, haw muiˬ naˇ loꞈ nehˬ le ma lehˇ ehˇ nehˬ nya meh.

17. Bo saˆ luꞈ˗eu gʼaˬ˗ahˇ bawˬ dzaˬ ngeh aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ nya nga?

¹⁷ Mehˬ bawˬ jaˆ ngeh caw ba nehˬ. Yawˬ ha gaˬ˗eu gʼaˬ˗ahˇ ya bo saˆ luꞈ˗eu miˇ neh aˇ muˇ˗euˬ mehˬ bawˬ, tiˬ nah˗euˬ mehˬ bawˬ, smˬ nah˗euˬ mehˬ bawˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ maˬ haw tsoˆ taˬ nya ni kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Teu miˇ neh mehˬ bawˬ jahˇ ngeh, aˇ dahˬ beh ngeh neh aˇ saˬ saˬ ngeh keuˆ ni maˬ ehˇ, tiˬ kʼehˬ tiˬ yamˬ tehꞈ˗ehˇ kʼawꞈ maˬ ehˇ, bo saˆ˗eu gʼaˬ nehˬ˗ehˇ nuiˇ caw nehˬ˗iˇ nya meh. Bi haw saˆ luꞈ˗eu gʼaˬ iˇ kahˇ˗ahˇ neh maˬ doˆ iˇ nya naˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ iˇ kahˇ˗ahˇ iˇ˗awˇ Zm˗mˬ paw neh mehˬ bawˬ˗ahˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ naˇ haˬ nya meh. Heu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu heu naˇ, bo saˆ luꞈ˗eu gʼaˬ˗ahˇ Bawˬdzaˬnymˇ˗ahˇ iˇ nya ni caw ba nehˬ˗eu meh.

18. Bo saˆ nehˬ luꞈ˗eu deuˬ˗ahˇ aˬ jeˬ paˇ jahˇ nehˬ nya nga siˬ?

¹⁸ Bo saˆ nehˬ˗eu deuˬ˗ahˇ ja ceuˬ nehˬ˗awˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ guiˬ lahˬ shaˇ nehˬ. Bo saˆ nehˬ luꞈ˗eu deuˬ jawˇ gaˇ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ tiˬ kʼehˬ maˬ kaˬ iˇ iˇ˗ehˇ gʼaˬ biꞈ nehˬ iˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. (Dawˬdaˬ 27:23) Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu, aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ jiˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ ja ceuˬ nehˬ nya meh. Aˬ yawꞈ kamˬ daˬ coeˇ˗eu gʼaˇ duˬ hawˇ˗eu laˬ kʼaˬ cehˇ daˆ leꞈ nya˗eu gʼaˇ duˬ guiˬ lahˬ shaˇ caw nehˬ nya meh.—2 Gawˇliˬtu 1:11.

19. Aˬ dui aˬ jeˬ ya mawˇ gaˇ dawˬ luꞈ˗eu nga?

¹⁹ Gʼawˬ myahˇ maˬ gʼeh˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ myaˆ biˇ bi doˆ˗eu shaˬ zahˬ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ laˆ byoˆ jiˇ meh. Naˇ˗eu gawˇ˗eu jeˬ, shiˇ˗eu jeˬ maˬ paˇ jaˆ meh. (Pah mehˬ˗eu 21:3, 4) “Kuiˇ shiˇ gaˇ nyeh nyeh nya laˇ” meh. (Iˇsaˬyaˇ 35:5, 6) “Kʼaˇ pyeuꞈ dzeuˇ˗euˬ jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ ya ngehˇ byoˆ jiˇ tehꞈ˗a.” Ngehˇ byoˆ jiˇ˗eu teu laꞈ kʼoeˇ, tsawˇ mawˬ˗euˬ shaˬ zahˬ hawˇ˗eu bo saˆ nehˬ luꞈ˗eu deuˬ˗euˬ shaˬ zahˬ jiˇ keuˬ meh. (Iˇsaˬyaˇ 65:17) Aˇ yamˬ teu maˬ keuˆ le˗euˬ yaw kaˬ˗ahˇ kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ myah luꞈ caw ba nehˬ meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ jawˇ gaˇ gʼaˬ shaˇ daˆ leꞈ naˇ, aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ gʼaˬ bi kʼaˆ laˇ˗awˇ, laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ “nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ˗awˇ daˬ coeˇ ni” caw ba nehˬ meh.—Gawˇlawˇsehˇ 1:11.