Watchtower INTERNET MÜLEYECHI LIFRU
Watchtower
INTERNET MÜLEYECHI LIFRU
Mapudungun
ü
  • ñ
  • Ñ
  • ü
  • Ü
  • BIBLIA
  • FILLQUE PUBLICACION
  • FILLQUE TRAHUN
  • nwt 1 Samuel 1:1-31:13
  • 1 Samuel

Ngelai video tüfachi troquiñ meu.

Müna huesa, pepi pengelngelai ti video.

  • 1 Samuel
  • Hue Mapu ñi Biblia
Hue Mapu ñi Biblia
1 Samuel

SAMUEL ÑI HUNEN LIFRU

1 Mülerquefui quiñe Efraín che, Elcaná pingei. Tuhui Ramataim-Zofim huaria* mülelu Efraín ñi mahuidantu mapu. Jeroham pingefui ñi chau ca tañi lacu Elihú pingei, tüfa chauyefi ta Tohu, Zuf tañi fotüm. 2 Elcaná niefui epu domo. Quiñe domo Ana pingefui, cangelu Peniná. Tüfachi domo niefui püñeñ, huelu Ana quiñe no rume nielafui. 3 Fill tripantu tüfachi huentru elcünuquefui tañi huaria, fei ñi amual Siló huaria mu tañi püramyeafiel ta Chau Jehová,* tati Ñidolcülelu pu hueichafe mu.* Cafei ñi hultuculelafiel chalintucun.* Tiye mu Hofní ca Finehás sacerdotelerquei engu ñi serfiafiel ta Jehová. Fei tüfa Elí ñi epu fotüm.

4 Quiñe antü, Elcaná huli quiñe chalintucun, hudamfi ca elufi quiñeque troquiñ chalintucun tañi domo Peniná ca com tañi pu püñeñ. 5 Huelu Elcaná piuqueyefi ta Ana, feimu elufi quiñe doi cüme troquiñ. Huelu Chau Jehová elulafi püñeñ ta Ana. 6 Chau Jehová elunofilu püñeñ ta Ana, ti cangelu domo, Ana ñi müri, rumel ayentuquefeyu ñi huesa duamelafiel. 7 Peniná fill tripantu femngechi femfi ta Ana. Fill rupa amulelu Ana Chau Jehová ñi ruca mu, tañi müri domo rume ayentuquefeyu, feimu Ana ngümatripaquefui, cüpa iquelafui rume. 8 Huelu tañi füta Elcaná feipieyu: “Ana, ¿chumngelu* ngümamequeimi? ¿Chemu iquelaimi? ¿Chumngelu fente hueñancüleimi?* Tüfa tañi mülen iñche, ¿fei doi cümepeafui mai nielmi rume mari püñeñ?”.

9 Fei deu icünulu ca putucünulu engün* Siló huaria mu, Ana huitrapürai ca amutui. Feichi mu, ti sacerdote Elí anülefui huancu mu, inafül ti puerta mülelu Chau Jehová ñi ruca mu.* 10 Ana fente ñi hueñancülen, llellipufi ta Jehová. Af ngümalai. 11 Tüfachi dungu feipicünulelfi: “¡Ahuem Chau Jehová, Ñidolcülelu pu hueichafe mu! Adquintuen fente tañi hueñancülen. Iñche eimi tami cüdaufe, fei acordaen,* ngoimalayaen,* eluen quiñe huentru püñeñ. Femülmi, iñche hultuculelayu Chau Jehová, femngechi tami serfiaeteu com tañi mongen mu. Cafei turpu cupilngelayai tañi lonco”.*

12 Ana tiye mu alüñmai ñi llellipumequefiel Chau Jehová, fei Elí leliniefi chumngechi nengümquei tañi mellfü hun. 13 Ana ñochi dungumequefi* ta Chau Dios. Re müllmüllmequei tañi mellfü hun, huelu allcüngelai ñi dungun. Feimu Elí raquiduami ñi ngollilen. 14 Fei Elí feipifi ta Ana: “¿Tuntepuai* tami ngollilen? Fentecünunge tami putun”. 15 Ana huiñoldungueyu:* “¡Femlan ñidol! Iñche putulan* chem pulcu no rume. Rume cutrancaumequen, feimu nütramcalelquefiñ Chau Jehová com tañi hueñancün. 16 Quiñe illamfalngechi domo reque troquinoeli. Rume cutrantupiuquelen ca rume hueñancülen, feimu femngechi dungumequen fantepu mu”. 17 Fei Elí feipieyu: “Cüme feleaimi.* Fei Israel ñi Ngünechen eluaimu tami ngillatufiel”. 18 Fei Ana feipifi ta Elí: “Amulepe tami fürenefiel iñche, eimi tami serfiqueteu”. Fei hula amutui ca itui. Fei hueñancühuelai tañi ange mu.

19 Fei ca antü pulihuen huitraingün. Deu pochongnaglu Chau Jehová ñi adquiñ mu, huiñotuingün tañi ruca Ramá huaria mu. Elcaná cudumuhui tañi domo Ana engu. Fei Jehová acordafi ta Ana.* 20 Fei Ana niepüñeñi. Petu ñi rupanon quiñe tripantu,* choyüi quiñe huentru püñeñ. Ana feipiquefui: “Llellipufiñ ta Jehová tañi eluaeteu ñi püñeñ”, feimu Samuel* pintuculelfi ñi üi.

21 Rupachi antü Elcaná ca com tañi pu familia amuingün ñi eluafiel Chau Jehová ti chalintucun fill tripantu femngequelu ca hulal ti chalintucun eldungu mu. 22 Huelu Ana amulai. Fei feipifi tañi füta: “Fentecünuli ñi moyolfiel ti pichi huentru, fei hula yeafiñ ñi müleal Chau Jehová ñi adquiñ mu. Feica müten mülenagai tiye mu”. 23 Tañi füta Elcaná feipieyu: “Femnge tami doi cümelu troquifiel.* Mülenagnge fau fentecünulmi hula tami moyolfiel ti pichiche. Chau Jehová fempe tami feipiel”. Feimu Ana mülenagi tañi ruca mu, fei amulei ñi moyolfiel tañi püñeñ moyohuenolu hula.

24 Deu moyolhuenofilu, amui tañi pichiche engu Siló huaria mu. Cafei yefi quiñe toro cüla tripantu nielu, mari quiñe kilo rüngo peno* ca quiñe fütra metahue pulcu. Fei Ana puhui tañi pichiche engu Chau Jehová ñi ruca Siló huaria mu. 25 Fei langümngei ti toro. Cafei yelelngei ti pichi huentru ta Elí. 26 Ana feipifi ta Elí: “¡Tañi ñidol, perdonaen! Tañi ñidol, rüf feipicünueyu, iñche fau mülequefun tami inafül püle. Llellipumequefun ta Chau Jehová. 27 Ngillatufiñ ta Chau Jehová tañi eluaeteu tüfachi pichi huentru, quisu elueneu tañi ngillatufiel. 28 Feula hultuculelfiñ* ta Chau Jehová. Com tañi mongen mu Jehová ngen-ngeai ti pichi huentru”.*

Fei* tiye mu pochongnagi Chau Jehová ñi adquiñ mu.

2 Fei Ana llellipui:

“Ayüucülei tañi piuque Chau Jehová ñi duam mu.

Jehová nehuentucuqueneu.*

Iñche nülan tañi hun ñi huiñoldunguafiel* tañi pu caiñe.

Chumngechi montulchequeimi ayühueleneu.

 2 Chau Jehová inei no rume lifngelai eimi reque.

Eimi müten Chau Ngünechen ngeimi, ngelai caquelu.

Taiñ Chau Ngünechen fütra cura reque felei, ngelai cangelu.

 3  Mallma dunguhuelayaimün.

Felei llemai, turpu mallma dungulayaimün.

Chau Jehová com quimniei,*

fei cüme ngüneduamquei ñi chumquen pu che.

 4 Huatrocauquei* pu nehuen-ngechi huentru ñi arco,

huelu pu nehuen-ngenolu* elungei nehuen.

 5 Tati sofranielu tañi iyael mülei ñi cüdahual tañi nieal cofque,

huelu pu ngüñülelu ngüñühuelayaingün.

Ti domo pepi niepüñeñquenolu niei regle püñeñ,

huelu tati nielu fentren püñeñ quisulehuei.

 6 Jehová müntuquei* ca hulquei mongen.*

Fei elufi quiñe che ñi nagal Rüngan mu* ca pepi huiñomongeltuafi.

 7 Jehová elufi ta che ñi pofrengeal ca ñi ricungeal.

Fei quisu famnacümfi ca püramfi ti che.

 8 Trufür mapu meu huitrañpüramquefi ti ñom piuquengelu

ca trufquen mu püramquefi* ti pofrengelu,

fei ñi anümafiel pu yamfal huentru engün.

Femngechi saquiquefi engün ca elufi ñi ngünenieal.

Chau Jehová elcünui cheu ñi anümngeal ti mapu,

ca tüfa mu elcünui ti mapu.

 9 Cuñiutucufi chumngechi trecaquei pu nor chengelu,

huelu elufi ñi dunguhuenoal pu huesaque che dumiñ rüngan mu.

Ti huentru hueuquelai quisu tañi nehuen mu.

 10 Jehová apümcayafi tañi pu caiñetueteu.*

Chumngechi tralcani huenu mu, fei pengelai tañi illculen.*

Jehová juzgayafi pu che com huall mapu mu.

Eluafi pepiluhun tañi lonco ülmen.

Eluafi nehuen* tañi dullin huentru”.

11 Fei hula Elcaná amutui tañi ruca Ramá huaria mu. Huelu ti pichi huentru mülenagi ti sacerdote Elí engu, femngechi ñi cüdahuelafiel* ta Chau Jehová.

12 Huelu Elí ñi pu fotüm rume huesa huentrungefuingu, yamlafingu* ta Chau Jehová. 13 Pu sacerdote mülefui ñi llohual chem ñi elueteu ti pu che, huelu Elí ñi pu fotüm tuduamquelafui. Tüfa ñi femün engu: hul-lu tañi chalintucun* quiñe huentru, ca acuquefui quiñe huentru quelluquefilu ti sacerdote. Cüpalniei quiñe fütra tenedor. Petu huadcümequelu ti ilo, 14 fei tucui ti tenedor chem challa meu rume. Ti sacerdote ngen-ngetui chem tañi entuel. Femngechi femngequefui com pu Israel che amulu Siló huaria mu. 15 Cafei petu lüpümngenolu ti yihuiñ ñi fitrual,* quiñe quelluquefilu ti sacerdote feipiquefui ti huentru hulpalu ñi chalintucun: “Elufinge ti sacerdote ilo tañi asaotual. Lloulayai huadcün ilo. Re carü ilo ayüniei”. 16 Ti huentru feipi: “Hune lüpümngepe ti yihuiñ ñi fitrual. Fei hula ngen-ngetuafuimi com tami ayünieel”. Huelu ti quelluquefilu ti sacerdote feipieyu: “No, matu eluen ti ilo. Femnolmi, müntuñmayayu”. 17 Pu quelluquefilu pu sacerdote fütra culpaingün* Chau Jehová ñi adquiñ mu. Yamquelafingün ti chalintucun ñi elungeel ta Jehová.

18 Pichi huentrungelu müten, Samuel cüdauquefui Chau Jehová ñi adquiñ mu. Tucutuuquefui quiñe falin tacun lino deumangelu.* 19 Cafei fill tripantu tañi ñuque deumalelfi quiñe pichi tacun cuhulngenolu,* fei yelelquefi amulu tañi füta engu ñi hulal ti chalintucun fill tripantu femngequelu. 20 Fei Elí ngillatuñmafi ta Elcaná ca tañi domo. Feipifi: “Tüfachi domo elelfi ñi püñeñ ta Jehová, feimu Chau Jehová eluaimu quiñe fotüm tüfachi domo mu”. Fei huiñotuingu tañi ruca mu. 21 Jehová cutranpiuqueyefi ta Ana, fei quisu ca huiño niepüñeñcületui. Nietui cüla huentru püñeñ ca epu domo püñeñ. Feiti pichi huentru Samuel amulei ñi tremcülen Jehová ñi adquiñ mu.

22 Elí rume füchai, huelu cüme quimniefui tañi pu fotüm ñi femfiel com pu Israel che. Ca quimniefui ñi cudumfiel pu domo engün. Tüfachi pu domo cüdauquefuingün conhue püle ti tolto ruca mu cheu ñi trahuluuquen Chau Dios engün.* 23 Elí feipiquefi tañi pu fotüm: “¿Chumngelu* femmequeimu tüfachi dungu? Com pu che feipiqueneu tamu huesa femmequen. 24 Saquinque fotüm, femhuelayaimu tüfa. Ñi feipiyahun Jehová ñi pu che cümelai tati. 25 Quiñe huentru culpale* cangelu huentru meu, müleafui chi inei ñi llellipuafiel ta Jehová ti culpalu ñi duam mu. Huelu quiñe huentru culpale Jehová mu, ¿inei llellipuñmayafi?”. Fei engu allcütulafingu tañi chau. Huelu Chau Jehová eluucülefui ñi langümafiel engu. 26 Huelu ti pichi huentru Samuel amulei tañi tremcülen ca doi ayühuelquefi ta Jehová ca tati pu che.

27 Fei Chau Ngünechen ñi huerquen feipimefi ta Elí: “Tüfa ñi feipin ta Jehová: ‘Tami pu cuifiqueche mülefuingün Egipto mapu mu, esclavongefuingün Faraón ñi ruca mu. Fei iñche cüme quimfaluhun tami cuifiqueche ñi familia engün,* ¿felelai am? 28 Com Israel ñi troquiñche mu, tami pu cuifiqueche dullingei ñi sacerdotengeal, fei tañi serfiaeteu. Fei engün dullingeingün ñi huechual altar mu* tañi chalintucual, ñi lüpümal incienso* ca ñi yenieal ti falin tacun iñche tañi adquiñ mu. Cafei tami pu cuifiqueche ñi familia elufiñ com ti lüpümngeelchi chalintucun hul-lu pu Israel che. 29 Iñche huercüfiñ pu che ñi hulal chalintucun ca mañumtun cheu tañi mülen, huelu ¿chumngelu* illamcaquefimün ta tüfa?* ¿Chemu doi yamniequefimi tami pu fotüm ta iñche meu? Iñche tañi pu che, pu Israel che hulqueingün chalintucun, huelu ¿chumngelu iqueimün tati doi cümeque troquiñ, fei tamün motrileal?

30 Feimu Chau Jehová, pu Israel che ñi Ngünechen, feipi tüfa: “Felei ñi feipin iñche, tami familia ca tami cuifiqueche ñi familia rumel cüdahuelaeneu”.* Huelu feula Jehová feipi: “Tüfachi dungu felehuelayai. Yamafiñ tuchi tañi yameteu. Huelu tuchi tañi illamcaeteu ca illamcangeaingün”. 31 Felei llemai, fülpai* chi antü, fei apümcayafiñ tami nehuen ca tañi nehuen* tañi nieel tami chau ñi familia. Com pu huentru tami familia meu layai petu tañi füchanon. 32 Feichi antü cümelcangealu pu Israel che, eimi nieaimi quiñe caiñe iñche tañi ruca mu. Ca tami familia mu ngehuelayai quiñe fücha huentru no rume. 33 Tami familia mu elcünuafiñ quiñe huentru ñi serfiaeteu tañi altar mu, fei ñi duam mu huesañmahuai tami nge ca rume huesa duamelaimu.* Huelu epe com tami pu che layai pu huentru tañi fütra cuchillo mu. 34 Ca chem ñi rupayal tami epu fotüm, Hofní ca Finehás, quiñe pengelün dungu reque feleai: quiñe antü mu trür layaingu. 35 Fei dullian quiñe manelfalngechi sacerdote iñchengealu. Quisu femürpuai chem ñi ayüqueel tañi piuque.* Deumalelafiñ quiñe ruca* tañi rumel müleal. Fei rumel müleai* tañi serfiafiel tañi dullin huentru. 36 Tami mülehuechi pu che lucutupayaingün quisu ñi adquiñ mu, fei ngillatuafingün tañi cullingeal ca elungeal cofque. Feipiaingün: “Füreneen. Eluen quiñe cüdau ñi femqueel pu sacerdote, femngechi niean quiñe triran cofque ñi tucual tañi hun mu”’”.

3 Feichi mu Elí tañi adquiñ mu, ti pichi huentru Samuel cüdahuelmequefi ta Jehová. Feichi antü mu, nehue allcüngehuelafui Chau Jehová ñi dungu ca nehue pengequelafui afmatun dungu.

2 Quiñe antü Elí cudulefui cheu tañi huimtulequen. Fei amuhuelai ñi quintun ca nehue pelolai. 3 Ti pelontuhue mülelu Chau Ngünechen ñi ruca mu petu chongümngelai. Cafei Samuel cudulefui Chau Jehová ñi ruca mu,* cheu ñi mülen Chau Ngünechen ñi falin caja. 4 Chau Jehová mütrümfi* ta Samuel, fei Samuel “fau mülen” huiñoldungui.* 5 Lef amui cheu tañi mülen ta Elí ca feipifi: “Ñidol, ¿mütrümpeen? Fau mülen”. Huelu Elí feipieyu: “Femlan, iñche mütrümpelaeyu. Huiño cudutunge”. Fei Samuel amutui ca cudutui. 6 Jehová huiño mütrümfi ta Samuel: “¡Samuel!”. Fei Samuel huitrapürai ca amui cheu ñi mülen ta Elí, fei feipifi: “Ñidol, ¿mütrümpeen? Fau mülen”. Huelu Elí huiñoldungueyu:* “Femlan fotüm, mütrümpelaeyu. Huiño cudutunge”. 7 (Samuel petu quimlafui ta Jehová ca petu llouquelafui Chau Jehová ñi huercün dungu no rume). 8 Chau Jehová cüla rupa mütrümfi: “¡Samuel!”. Fei Samuel huitrapürai ca amui cheu ñi mülen ta Elí, fei feipifi: “¿Mütrümpeen? Fau mülen”. Fei hula Elí ngüneduami Jehová ñi mütrümquefiel ti pichi huentru. 9 Fei Elí feipifi ta Samuel: “Amunge. Cudunge. Ca huiño mütrümelmu, mülei tami feipiafiel: ‘Feipien Jehová, tami cüdaufe allcütumequeimu tati’”. Fei Samuel amutui ca huiño cudutui.

10 Chau Jehová quimfaluhui chumngechi ñi femquen ca rupa. Fei huiño mütrümfi: “¡Samuel, Samuel!”. Fei Samuel feipieyu: “Feipien, tami cüdaufe allcütumequeimu tati”. 11 Chau Jehová feipifi ta Samuel: “Feman quiñe dungu pu Israel che mu. Tuchi allcülu, rume pellqueleai.* 12 Feichi antü com femürpuan tañi feipifiel ta Elí ca tañi pu che.* 13 Mülei tami feipiafiel ta Elí, iñche rumel condenayafiñ tañi familia ñi huelulcan. Elí deu quimniei tüfa: tañi pu fotüm yamlafi* ta Chau Dios, huelu Elí norümtulafi engu. 14 Feimu feipicünufiñ* Elí tañi pu che, hulafuingün rume chalintucun* ca mañumtun, huelu perdonangelayai tañi huelulcan Elí tañi familia”.

15 Samuel pulihuenmai ñi cudulen. Fei hula nülafi ti puerta Jehová ñi ruca. Samuel llicalefui ñi feipiafiel ta Elí chem ñi feipieteu ta Chau Dios. 16 Huelu Elí mütrümfi ta Samuel, fei feipifi: “¡Samuel, tañi fotüm!”. “¡Fau mülen!” pieyu ta Samuel. 17 Elí ramtufi: “¿Chem feipieimu ta Chau Dios? Füreneen, entudungunge. Chau Ngünechen fütra castigayaimu entudungunolmi quiñe dungu no rume com tami feipieteu”. 18 Feimu Samuel com feipieyu. Chem no rume ellcalai.* Elí feipi: “Chau Jehová llemai. Fempe com cümelu ñi troquifiel”.*

19 Samuel amulei ñi tremcülen, fei Jehová afcadinieyu ca femtripamequei com ñi feipiel ta Samuel. 20 Com pu Israel che mülelu Dan puulu Beer-Seba huaria mu, ngüneduamingün Chau Jehová ñi dullifiel ta Samuel tañi huerquen-ngeal. 21 Fei Jehová amulerpui ñi peufaluhun Siló huaria mu. Tüfachi huaria mu Chau Jehová quimfaluufi ta Samuel ca feipifi Jehová tañi huercün dungu.

4 Samuel amulei ñi nütramcaquefiel com pu Israel che.

Feichi mu, pu Israel che quehuamefingün pu Filistea che. Pu Israel che anümingün ñi tolto ruca* inaltu Ebenézer mapu. Pu Filistea che anümingün ñi tolto ruca Afec huaria mu. 2 Fei pu Filistea che pepicahuingün ñi hueichayafiel* pu Israel che. Huelu huesa tripai ñi hueichan pu Israel che, fei engün ta hueungei. Ti lelfün cheu ñi hueichaquen engün, pu Filistea che langümfingün 4.000 huentru peno. 3 Huiñotulu pu hueichafe cheu ñi mülen tañi tolto ruca engün, Israel ñi pu loncolelu feipingün: “Fachantü, ¿chumngelu* Jehová eli taiñ huehuaeteu pu Filistea che? Siló huaria mu entuaiñ ti falin caja pengelquelu Chau Jehová ñi eldungu. Yeafiyiñ iñchiñ mu, femngechi montulngeaiñ taiñ pu caiñe mu”. 4 Feimu huercüingün huentru Siló huaria mu, üyeu entuingün ti falin caja pengelquelu Chau Jehová ñi eldungu, fei Ñidolcülei pu hueichafe mu ca anülei tañi ülmen huancu mu huente* tati pu querubin.* Elí ñi epu fotüm, Hofní engu Finehás, ca compañfingu ti falin caja pengelquelu Chau Ngünechen ñi eldungu.*

5  Ti falin caja pengelquelu Chau Jehová ñi eldungu puhui cheu ñi mülen tañi tolto ruca engün. Feica müten com pu Israel che eluhuingün ñi nehuentu huiraral, nüyüi reque* ti mapu. 6 Pu Filistea che allcütulu ti huirarün, feipingün: “¿Chumngelu* allcüngei huirarün cheu ñi mülen pu hebreo che ñi tolto ruca?”. Quimlu engün ñi mülen Chau Jehová ñi falin caja cheu ñi mülen tañi tolto ruca engün, 7 pu Filistea che rume llicaingün. Feipingün: “¡Chau Ngünechen puhui tolto ruca mu!”. Ca feipingün: “¡Müna huesa dungu tati! ¡Turpu rupaquelafui femngechi dungu! 8 ¡Müna huesa dungu tati! Tüfachi Ngünechen fütra pepiluhun-ngei, ¿inei am montulaiñmu ñi cuhu mu? Tüfachi Ngünechen castigafi pu Egipto che huellin mapu mu,* fill huesaque dungu huercüi ñi langümafiel engün. 9 Pu Filistea che, ¡nehuen piuquecünuhuaiñ ca llicanon mu hueichayafiyiñ engün! Femngechi serfilayafiyiñ pu hebreo che chumngechi taiñ serfieteu engün”. 10 Feimu pu Filistea che hueichaingün, fei hueungei pu Israel che, quisuque engün amutui tañi ruca mu. Rume fentren che langümngei. Laingün 30.000 Israel hueichafe namuntu amulelu. 11 Cafei pu Filistea che yeñmafingün Chau Ngünechen ñi falin caja. Cafei lai Elí ñi epu fotüm, Hofní ca Finehás.

12 Quiñe huentru Benjamín troquiñche tuulu lefcülen tripai ti lelfün cheu ñi hueichamequen engün. Feichi antü mu müten puhui Siló huaria mu, huichafcalei* ñi tacun ca trufürmalei tañi lonco. 13 Puulu ti huentru, Elí anülefui huancu mu ina rüpü püle. Üngümcülefui.* Fei Chau Ngünechen ñi falin caja ñi duam mu, fill raquiduamcülefui* tañi piuque. Ti huentru conlu huaria mu, nütramcai chem ñi rupan, fei com pu che huaria mu mülelu eluhuingün ñi huiraral. 14 Allcülu ti huirarün, Elí ramtui: “¿Chemu am fente huaqueñi che?”. Fei ti huentru lefcülen amui ñi quimelelafiel ta Elí chem ñi rupan. 15 (Elí nierquefui 98 tripantu. Amuhuelai ñi quintun ca traumalefui). 16 Fei ti huentru feipifi ta Elí: “¡Iñche deu acupen ti lelfün cheu ñi hueichamequen! Fachantü leftripan üye mu”. Allcülu tüfa, Elí ramtueyu: “Saquin fotüm, ¿chem rupai?”. 17 Fei ti huerquen huiñoldungui:* “Pu Israel che lefmahuingün pu Filistea che ñi duam mu. Pu che fütra hueungei tüfachi hueichan mu. Cafei lai tami epu fotüm, Hofní ca Finehás. Cafei pu Filistea che yetufingün Chau Ngünechen ñi falin caja”.

18 Ti huentru nütramcalu müten ñi rupan Chau Ngünechen ñi falin caja, Elí pailatripai huancu mu inafül puerta püle. Huatroi* ñi topel ca lai, rume füchalefui ca rume fanefui. Elí juzgafi pu Israel che 40 tripantu. 19 Tañi püñmo, Finehás ñi domo, niepüñeñcülefui, epe choyüfi ñi püñeñ. Quimlu ñi yengen Chau Ngünechen ñi falin caja ca ñi lan tañi püñmo ca tañi füta, fei lef cutranrumei ñi püñeñal ca choyüi ñi püñeñ. 20 Epe lalu, pu domo inafülcülelu feipieyu engün: “Llicalayaimi, choyüimi quiñe huentru püñeñ”. Huelu ti domo chem pilai rume. 21 Ti pichiche Icabod* pintucufi ñi üi. Feipi: “Chau Ngünechen ñi afmatufalngen ngehuetulai pu Israel che mu”. Feipi tüfa yengetulu am Chau Ngünechen ñi falin caja ca chem ñi rupan tañi püñmo ca tañi füta. 22 Tüfa ñi feipin: “Yengei Chau Ngünechen ñi falin caja, feimu Chau Ngünechen ñi afmatufalngen ngehuetulai pu Israel che mu”.

5 Pu Filistea che ngen-ngetuingün Chau Ngünechen tañi falin caja, fei entufingün Ebenézer mapu tañi yetuafiel Asdod huaria mu. 2 Fei hula pu Filistea che yetufingün Chau Ngünechen ñi falin caja cheu ñi poyengequen Dagón pingechi dios.* Ca elcünufingün inafül Dagón ñi adentun.* 3 Ca antü, pu che mülelu Asdod huaria epe hun huitraingün, ngüneduamingün ñi tranalen Dagón ñi adentun, tañi ange mapu mu puhui. Trananagi itrotripa Chau Jehová ñi falin caja. Feimu huitrañpüramfingün ca huiño tucufingün cheu tañi mülequefel. 4 Ca antü epe hun huitraingün, fei Dagón ñi adentun tranalei itrotripa Chau Jehová ñi falin caja, tañi ange mapu mu puhui. Fei conhue püle pengei ñi catrücangen Dagón ñi lonco ca tañi epu cuhu. Re mülehuei tañi troquiñ cuerpo* challhua reque felelu.* 5 Feimu fantepu meu, quiñe che no rume pünohuelai feiti conhue Asdod huaria mu, quiñe sacerdote no rume serfiquefilu ta Dagón ca chem che no rume conpuquelu cheu ñi poyengequeel ta Dagón.

6  Chau Jehová castigafi pu che mülelu Asdod huaria ca tañi püllelechi mapu. Chau Ngünechen huesalcafi ca pitruñmafi engün.* 7 Asdod müleyechi pu huentru peingün chem ñi rupamequen, fei feipingün: “Ti falin caja ñi nieel pu Israel che ñi Ngünechen, ngelai ñi müleal iñchiñ mu. Chau Ngünechen fütra castigaeiñmu iñchiñ ca taiñ dios Dagón”. 8 Feimu trahulfingün com pu Filistea loncolelu ca ramtufingün: “¿Chumafiyiñ ti falin caja ñi nieel pu Israel che ñi Ngünechen?”. Quisu engün huiñoldunguingün:* “Gat huaria mu mülei ñi yengetual ti falin caja ñi nieel pu Israel che ñi Ngünechen”. Feimu üyeu yetufingün.

9 Deu yengelu ti falin caja tiye mu, Chau Jehová castigafi feichi huaria, femngechi fütra llicalcafi engün. Castigafi com pu huaria che, pu pichiqueche ca pu fütaqueche. Ca pitruñmafi engün. 10 Fei Ecrón huaria mu yefingün Chau Ngünechen ñi falin caja. Fei tiye mu puhulngelu ti falin caja, pu Ecrón che eluhuingün ñi huiraral: “¡Cüpalelngeiñ ti falin caja ñi nieel pu Israel che ñi Ngünechen, femngechi langümngeaiñ iñchiñ ca taiñ pu che!”. 11 Fei trahulfingün com Filistea loncolelu ca feipingün: “Tüfa mu entumün ti falin caja ñi nieel pu Israel che ñi Ngünechen. Yeafimün cheu tañi mülequefel, femngechi lalayaiñ iñchiñ ca taiñ pu che no rume”. Com pu huaria che raquiduamlu ñi layafel, pellquelehueingün.* Chau Ngünechen fütra castigaeyu engün. 12 Tuchi lanolu pitru mu castigangei engün. Tati pu huaria che püraquintuingün huenu, fei huirarquefui tañi quellungeal.

6 Jehová ñi falin caja regle cüyen mülefui pu Filistea che ñi mapu mu. 2 Feimu pu Filistea che mütrümfingün* pu sacerdote ca pu pelontuchequelu. Fei ramtufingün: “¿Chem chumafiyiñ Chau Jehová ñi falin caja? Feipimuiñ chumngechi huiñoltuafiel cheu tañi mülequefel”. 3 Quisu engün huiñoldungui:* “Ayülmün huiñoltuafiel ti falin caja pengelquelu Chau Jehová ñi eldungu, Israel ñi Ngünechen, ca yelelafimün chalintucun.* Mülei tamün huercüafiel chalintucun huelulcan mu. Femngechi müten tremotuafuimün* ca quimaimün chumngelu* Chau Ngünechen amulei tamün castigamequeteu”. 4 Pu Filistea che ramtuingün: “¿Chem chalintucun huelulcan mu yelelafiyiñ?”. Fei huiñoldungulelngeingün:* “Quechu huentru loncolei pu Filistea che mu, feimu huercüaimün quechu oro adentun* pitru reque felelu* ca quechu oro adentun dehu reque felelu. Quisuque eimün ca tamün pu loncolelu, ca femngechi castigangeingün. 5 Fei adentucünuafimün ti pitru cutran ca ti dehu. Feichi cutran ca ti dehu huesalcamequefi ti mapu. Mülei tamün püramyeafiel Israel ñi Ngünechen. Femülmün, Chau Ngünechen castigahuelayaimünmu chi, tamün dios ca tamün mapu. 6 ¿Chumngelu* cura piuquecünuhuafuimün chumngechi femi pu Egipto che ca ti Faraón? Israel ñi Ngünechen castigaeyu engün, fei elcünufingün pu Israel che ñi amutual. Pu Israel che tripatuingün üye mu. 7 Feimu pepicamün quiñe hue carreta, quintuaimün epu huaca coñingelu ca turpu tuculelngenolu yucu. Fei trapeltucuafimün ti huaca carreta mu, huelu yetuafimün pu coñi corral mu,* püntünentuafimün* tañi ñuque mu. 8 Carreta mu tucuafimün Jehová ñi falin caja, fei inafül ti falin caja mu tucuaimün ca quiñe caja nielu tati oro adentun. Tüfa huercülelafimün chalintucun reque huelulcan mu. Fei hula elcünuafimün ñi amutual ti huaca. 9 Adquintunieafimün. Huechule ti rüpü amualu Bet-Semes huaria mu, quisu tañi mapu mu, quimfalngeai tüfa: pu Israel che ñi Ngünechen femi tüfachi fütra huesa dungu. Huelu tiye püle amunole, quimaiñ taiñ castiganoeteu fei engün ñi Ngünechen, com ruparumei müten piaiñ”.

10 Pu huentru femingün tañi feipingeel. Yemeingün epu huaca coñingelu, fei trapeltucufingün ti carreta mu. Ca tañi coñi corraltucufingün. 11 Fei hula carreta mu tucungei Chau Jehová ñi falin caja ca tati caja nielu oro adentun, dehu ca pitru reque felelu. 12 Pu huaca amuingün müten ti rüpü amulu Bet-Semes huaria mu. Mumucülen amuleingün fei ñi tripanon ñi rüpü mu, man püle, huele püle no rume. Pu Filistea loncolelu trecalen amuleingün ñi inaniefiel pu huaca, puulu hula cheu fentepuhui Bet-Semes mapu. 13 Pu Bet-Semes che mülerquefui ti laf mapu mu, cosechamequeingün cachilla. Püraquintulu engün, pefingün ti falin caja. Rume ayühuingün. 14 Ti carreta conpui Josué ñi mapu mu, ti Bet-Semes che. Üyeu huitracünuhui, pülle quiñe fütra cura mu. Fei mamüllfingün ti carreta ca tati pu huaca elufingün ta Chau Jehová lüpümngeelchi chalintucun reque.

15 Pu Leví che nacümfingün* Jehová ñi falin caja ca tati caja nielu oro adentun, fei tucufingün ti fütra cura mu. Feichi antü, pu Bet-Semes huentru elufingün Chau Jehová lüpümngeelchi chalintucun ca caquelu chalintucun.

16 Pefilu tüfa, feichi antü mu müten pu quechu Filistea loncolelu huiñotuingün Ecrón huaria mu. 17 Pu Filistea che huercülelfingün ta Jehová oro pitru, tüfa chalintucun reque felei huelulcan mu. Quiñe quisuque tüfachi pu huaria ñi duam mu, tüfa ta Asdod, Gaza, Asquelón, Gat ca Ecrón. 18 Tunten* oro dehu ñi huercüfiel trüri tunten huaria ñi nieel pu Filistea che. Tüfachi quechu loncolelu ngen-ngei tüfachi huaria. Tüfa tati fillque huaria nielu fütra cura malal ca lelfün müleyechi pichique huaria.

Ca tati fütra cura cheu ñi elngen Jehová ñi falin caja, tüfa pengelün dungu reque felei fantepu mu. Mülei Josué ñi mapu mu, tati Bet-Semes che. 19 Huelu Chau Dios langümfi pu Bet-Semes huentru, lelifilu engün cai Jehová ñi falin caja. Langümfi 50.070 che.* Chau Jehová langümfi, femngechi castigafi. Feimu tati pu che ngümayefi tati lalu. 20 Pu Bet-Semes huentru ramtuingün: “Chau Ngünechen lifngei, feimu ¿inei am pepi müleafui Jehová ñi adquiñ mu? ¿Inei mu amuai elcünueliyiñmu?”. 21 Feimu huercülelngei huerquen pu Quiryat-Jearim che ñi feipiafiel: “Pu Filistea che huiñoltufingün Jehová ñi falin caja. Amumün ca yemetuafimün”.

7 Fei Quiryat-Jearim ñi pu huentru cüpaingün ca yetufingün Chau Jehová ñi falin caja. Fei yefingün Abinadab ñi ruca mülelu huincul mu. Ca elfalcünungei tañi fotüm, Eleazar pingelu,* tañi cuidayafiel Chau Jehová ñi falin caja.

2 Rume alüñmai, rupai 20 tripantu feichi antü aculu ti falin caja Quiryat-Jearim huaria mu. Fei com pu Israel che quintufingün ta Jehová tañi füreneaeteu.* 3 Samuel feipifi pu Israel che: “Com piuque mu ayülmün huiñotual Chau Jehová mu, famentuafimün* pu ca cüpanche ñi pu dios ca Astoret ñi pu adentun.* Hultucuafimün ta Jehová com tamün piuque ca quisu müten serfiafimün. Fei Chau Dios montulaimünmeu pu Filistea che ñi cuhu mu”. 4 Pu Israel che famentufingün pu Baal ca Astoret ñi pu adentun, fei eluhuingün ñi serfiafiel ta Chau Jehová müten.

5 Fei Samuel feipi: “Trahulafimün com pu Israel che Mizpá huaria mu. Iñche llellipuafiñ ta Jehová eimün tamün duam mu”. 6 Feimu trahuluhuingün Mizpá huaria mu, entuingün co ca hutrulfingün* Jehová ñi adquiñ mu. Feichi antü ngüñüluhuingün.* Tiye mu feipingün: “Culpaiñ* Jehová mu”. Fei Mizpá huaria mu, Samuel eluhui ñi juzgayafiel pu Israel che.

7 Pu Filistea che quimlu pu Israel che ñi trahuluhun Mizpá huaria mu, pu Filistea loncolelu amuingün ñi hueichayafiel* pu Israel che. Quimlu tüfa pu Israel che, rume llicafingün pu Filistea che. 8 Feimu pu Israel che feipifingün ta Samuel: “Fentecünulayaimi tami ngillatuafiel taiñ Chau Ngünechen Jehová taiñ quelluaeteu ca taiñ montulaeteu pu Filistea che ñi cuhu mu”. 9 Fei Samuel nüi quiñe pichi cordero ca elufi ta Jehová quiñe lüpümngeelchi chalintucun reque.* Samuel llellipufi ta Jehová tañi quelluafiel pu Israel che, fei Jehová huiñoldungueyu.* 10 Samuel petu hulmequelu ti lüpümngeelchi chalintucun, pu Filistea che amuleingün ñi hueichayafiel pu Israel che. Feichi antü Jehová eli ñi müleal fütraque tralcan huente pu Filistea che mu. Feimu pu Filistea che llicaingün ca quimlaingün chem ñi chumal. Fei pu Israel che huehueyu engün. 11 Pu Israel huentru tripaingün Mizpá huaria. Fei petu amulelu engün ñi puhual Bet-Car lof huaihuen püle,* inantucuniefingün ca langümfingün pu Filistea che. 12 Fei hula Samuel nüi quiñe cura ca rangiñcünufi Mizpá huaria mu ca Jesaná lof mu. Ca Ebenézer* üituculelfi, fei feipilu cai: “Fantepu mu Chau Jehová quellunieiñmu”. 13 Femngechi pu Israel che ngüneniefingün pu Filistea che. Fei ngen-ngehuelaingün pu Israel che ñi mapu mu. Chau Jehová amulei ñi chaftuniefiel engün, petu ñi mongelen ta Samuel. 14 Pu Israel che huiño ngen-ngetuingün feichi pu huaria ñi müntuñmaeteu* pu Filistea che. Feichi pu huaria mülelu Ecrón puulu Gat mu. Pu Filistea che ñi cuhu mu, pu Israel che huiño ngen-ngetuingün ti mapu mülelu feichi huaria mu.

Cafei pu Israel che cüme yeucületuingün pu amorreo che engün.

15 Samuel amulei ñi juzgafiel pu Israel che tuntepun ñi mongen.* 16 Fill tripantu femquefui tüfa: amuquefui Betel, Guilgal ca Mizpá huaria. Ca com tüfachi huaria juzgaquefi pu Israel che. 17 Fei hula huiñoquetui Ramá huaria mu, tüfa mu mülequefui tañi ruca. Tiye mu ca juzgaquefi pu Israel che. Ca Ramá huaria mu deumalelfi quiñe altar ta Jehová.

8 Füchalu Samuel elfalcünufi tañi pu fotüm ñi juezngeal pu Israel che mu. 2 Tañi hunen fotüm Joel pingefui, ti inalelu Abías pingefui. Trür engu juezngefui Beer-Seba huaria mu. 3 Huelu Samuel tañi pu fotüm inahuelafingu ñi femün tañi chau. Quintuquefuingu plata ngünencan mu, llouquefuingu cullitu ca nor dungu meu juzgaquelafui engu.

4 Rupachi antü trahuluhuingün com pu loncolelu Israel mu, fei pemefingün ta Samuel Ramá huaria mu. 5 Feipifingün ta Samuel: “Eimi deu füchaimi. Tami pu fotüm inalaingu eimi tami femquen. Feimu üitunge quiñe lonco ülmen taiñ juzgayaeteu, chumngechi ñi nieel caquelu troquiñche”. 6 Huelu Samuel ayülai tañi feipingeel “Elumuiñ quiñe lonco ülmen taiñ juzgayaeteu”. Fei ngillatufi ta Jehová, 7 fei Chau Jehová huiñoldungueyu:* “Femnge com tami feipieteu ti pu che. Eimi ta famentungelaimi,* iñche ta famentungen ñi lonco ülmen-ngeal. 8 Chem ñi femquen engün feichi antü entufilu iñche Egipto mapu mu, feula ca femngechi femmequeingün. Rumel elcünuqueneu engün ca poyequefingün caquelu dios. Feula femngechi dungu femmequengeimi. 9 Femnge tami feipieteu, huelu cüme feipicünuafimi engün chem ñi rupayal. Feipifinge engün chem mülei ñi femal ti lonco ülmen tamün ngünenieaeteu”.

10 Fei Samuel nütramcafi feiti pu che tañi feipieteu ñi elungeal quiñe lonco ülmen. Ca feipilelfi com ñi feipieteu Chau Jehová. 11 Samuel feipifi engün: “Tüfa mülei ñi femal tati lonco ülmen tamün ngünenieaeteu: yeafi tamün pu fotüm tañi tucuafiel pu hueichan carretela* ca ñi püracahuelluleal. Ca quiñeque lefcülen huneleaingün tañi pu carretela mu. 12 Caquelu loncocünuafi tañi pu hueichafe: quiñe loncoleai huaranca hueichafe,* cangelu loncoleai 50 hueichafe. Caquelu elcünuafi ñi quetrayal ca püramquetranal tañi mapu,* deumayal hueichahue ca chem ñi duamnieel ñi carretela. 13 Yeafi tamün pu ñahue ñi deumayal cüme nümün-ngechi aceite,* iyael ca cofque. 14 Ngen-ngeai tamün doi cümeque mapu, tamün anüm ofad ca tamün olivo anümca, fei eluafi tañi pu cüdaufe. 15 Hudamngeai mari troquiñ mu cosechangele tamün mapu ca tamün anüm ofad, fei ngen-ngetuai quiñe troquiñ ca eluafi tañi pu falin huentru adniequelu tañi ruca ca tañi pu cüdaufe. 16 Fei yeafi tamün pu cüdaufe, huentru ca domongepe rume. Yeafi tamün doi cümeque quechan culliñ ca tamün burro, femngechi tañi cüdahuelngeal. 17 Hudamngeai mari troquiñ mu tamün quechan culliñ, fei ngen-ngetuai quiñe troquiñ. Fei eimün quisu ñi cüdaufengetuaimün. 18 Acuai chi antü, fei hueñancüleaimün tamün dullielchi lonco ülmen. Huelu rupale tüfa, Chau Jehová huiñoldungulayaimünmeu”.*

19 Huelu tati pu che pilai ñi allcütuafiel ta Samuel. Feipingün: “¡Chumpe rume! ¡Ayünieiñ nieal quiñe lonco ülmen! 20 Femngechi com caquelu troquiñche reque feleaiñ. Taiñ lonco ülmen juzgayaiñmeu, adnieaiñmeu ca hueichayafi taiñ pu caiñe”. 21 Samuel allcütufi com ñi feipiel ti pu che, fei hula quimelelfi ta Jehová. 22 Fei Jehová feipifi ta Samuel: “Allcütuafimi engün. Elfalcünulelafimi quiñe lonco ülmen tañi ngünenieaeteu engün”. Fei Samuel feipifi pu Israel huentru: “Quisuque eimün huiñotupe tañi huaria mu”.

9 Mülerquefui quiñe huentru, Benjamín ñi troquiñche mu tuhui, Quis pingefui. Cafei Abiel, Zeror, Becorat ca Afías mu tuhui. Tüfachi Benjamín huentru rume ricungefui. 2 Nierquei quiñe fotüm Saúl pingelu, cüme adngechi hueche huentru. Ngelafui quiñe Israel che no rume doi cüme adngelu quisu mu. Fütra huentrungefui, doi alüpürai caquelu pu che mu.*

3 Quiñe antü Quis, Saúl ñi chau, ñami ñi pu burro.* Feimu Quis feipifi tañi fotüm Saúl: “Füreneen, yefinge quiñe cüdaufe, quintumefinge pu burro”. 4 Efraín ñi mahuidantu mapu ca Salisá mapu mu quintuyahulfingu pu burro, huelu pelafingu. Rupaingu Saalim mapu püle, huelu tiye mu ca ngerquelai. Com Benjamín ñi mapu mu quintuyahulfingu pu burro, huelu pelafingu.

5 Puulu engu Zuf mapu püle, Saúl feipifi ti cüdaufe tañi compañeteu: “Amutuyu, huiñotuayu, tañi chau raquiduamhuelayai tañi pu burro, doi mai fill raquiduamcüleai* iñchiu mu”. 6 Huelu ti cüdaufe feipieyu: “Feichi huaria mu mülei Chau Ngünechen ñi huerquen, quiñe rume yamfalngechi huentru.* Com ñi feipiqueel femtripaquei. Pemeafiyu. Feipiafui chi cheu tayu amual iñchiu”. 7 Saúl feipifi tañi cüdaufe: “Amuafuyu, huelu ¿chem yelelafiyu? Niehuelayu cofque tayu carpa mu. Nielayu chem no rume tayu eluafiel ta Chau Ngünechen ñi huerquen. ¿Chem nieyu tayu eluafiel?”. 8 Feimu ti cüdaufe ca huiño huiñoldungulelfi* ta Saúl: “Tañi cuhu mu nien pichin plata.* Eluafiñ Chau Ngünechen ñi huerquen. Fei quisu feipiai cheu tayu amual”. 9 Cuifi quiñe Israel che amulu ñi ramtuafiel ta Chau Dios, feipiquefui: “Amuaiñ cheu ñi mülen ti huentru pequefilu afmatun dungu”. Fantepu mülechi Chau Ngünechen ñi huerquen feipingequefui tati pequefilu afmatun dungu. 10 Fei Saúl feipifi tañi cüdaufe: “Cümei tami feipin. Amuayu tiye mu”. Fei amuingu huaria mu cheu ñi mülen Chau Ngünechen ñi huerquen.

11 Petu püralu engu ti rüpü puhualu huaria mu, trafyefingu quiñeque üllchaque domo yemealu co. Fei ramtufingu: “¿Tüfa mu mülei ti huentru pequefilu afmatun dungu?”. 12 Quisu engün huiñoldungueyu:* “Mai, tiye mu mülei, tamu adquiñ mu. Matuquelmu. Deu acui ti huaria mu. Fachantü pu che hulai quiñe chalintucun* tati yamfal mülehue mu.* 13 Conpulmu huaria mu, peafimu. Matu amumu, petu tañi imenon tati yamfal mülehue mu. Pu che ilayaingün petu tañi puunon quisu. Fei mülei ñi llellipual petu ñi inofiel ti chalintucun, fei hula iyai pu mangel. Matu huechulmu, dintucuafimu”. 14 Feimu huechuingu huaria mu. Fei amulelu rangi huaria mu, pefingu ta Samuel ñi cüpalen, trahuingün, femngechi ñi amual tati yamfal mülehue mu.

15 Quiñe antü faltalu ñi acual Saúl, Jehová feipicünufi ta Samuel: 16 “Hule tüfachi hora peno huercülelayu quiñe huentru Benjamín ñi mapu mu cüpalu. Mülei tami üituafiel,* femngechi loncoleai tañi pu che Israel. Quisu montulafi tañi pu che pu Filistea che ñi cuhu mu. Pefiñ ñi cutrancaucülen tañi pu che. Tañi ngüman engün iñche mu acui”. 17 Samuel pefilu ta Saúl, Jehová feipieyu: “Iñche feipicünueyu ‘Tüfachi huentru ngünenieai tañi pu che’. Tüfa mu ñi mülen feichi huentru”.

18 Fei rangi ti puerta huaria mu Saúl fülcontufi ta Samuel:* “Füreneen, ¿feipiafen cheu mülei ñi ruca tati huentru pequefilu afmatun dungu?”. 19 Samuel huiñoldungufi ta Saúl:* “Iñche tati huentru pequefilu afmatun dungu. Hunelenge, pürange tati yamfal mülehue mu. Fachantü quiñentrür iyaiñ, hule pulihuentu amutuafuimu. Iñche feipiayu com tami cüpa quimel.* 20 Cafei cüla antü rupai ñi ñamün pu burro, huelu fill raquiduamcülelayaimi, deu pengetui. Cafei, ¿inei ngen-ngei com ti falinque fillem nielu pu Israel che? Eimi ca com tami chau ñi familia ngen-ngeimi, ¿felelai am?”. 21 Allcülu tüfa, Saúl huiñoldungui:* “Iñche Benjamín ñi troquiñche mu tuhun, tati doi pichi troquiñche Israel mu. Com pu familia Benjamín ñi troquiñche mu iñche ñi familia doi illamfalngei, ¿felelai? Feimu, ¿chumngelu* femngechi feipimequeen?”.

22 Fei Samuel yefi ta Saúl ca tañi cüdaufe cheu ñi imequen ti pu che. Elufi ñi müleal engu tati doi falin mülehue rangi ti pu mangel. Ca mülerquefui 30 huentru peno. 23 Samuel feipifi ti deumaiyaelquelu: “Cüpalnge ti ilo tami elufiel. Feipieyu tami echelcünuafiel”.* 24 Feimu ti deumaiyaelquelu cüpali quiñe chang ilo, elufi ta Saúl. Fei Samuel feipi: “Tüfa huichucünulelpeyu eimingealu. Inge, tüfa huichucünungei tami iyafiel feula. Iñche feipipen ‘Nien mangel’”. Feimu feichi antü Saúl ingu Samuel engu. 25 Pichin mu nagpatuingu tati yamfal mülehue mu, fei amuingu huaria mu. Fei Samuel amulei ñi nütramcamequefiel Saúl engu huente ruca mu. 26 Ca antü pulihuen huitraingu. Petu hunlu Samuel mütrümfi* ta Saúl mülelu huente ruca mu ca feipifi: “Pepicaunge, fei hula eluayu* tami amutual”. Saúl pepicahui, fei trür huecun tripaingu. 27 Petu nagpatulu huecun huaria mu, Samuel feipifi ta Saúl: “Feipifinge tami cüdaufe hunelepe”. Fei tati cüdaufe hune amui. Samuel ca feipifi ta Saúl: “Eimi fau mülenagnge. Quimelelayu quiñe dungu Chau Ngünechen mu cüpalu”.

10 Fei hula Samuel nüi ti fotilla nielu aceite, fei hutrunacümelfi* Saúl ñi lonco mu. Fei truyufi* ca feipifi: “Chau Jehová dullieimu* tami loncoleal tañi pu che mu. 2 Fachantü, elcünueli ca rupalmi inafül cheu ñi rüngaltucungen ta Raquel, Benjamín ñi mapu mu, Zelzá lof mu, trafyeaimu epu huentru. Quisu engu feipiaimu: ‘Deu pengetui pu burro tami quintuyahulel. Feula tami chau fill raquiduamcülelai* ñi burro mu. Fill raquiduamcülei eimu mu, ca feipiyahui: “¿Chumafun cai tañi petual ñi fotüm?”’. 3 Eimi amulenge puhulmi hula ti fütra anümca Tabor mu mülelu. Üyeu trafyeaimu cüla huentru amulelu Betel huaria mu, fei ñi püramyeafiel Chau Ngünechen. Quiñe yenieai cüla pichique capüra, cangelu cüla cofque, ca ti cangelu quiñe fütra metahue pulcu. 4 Ramtungeaimi tami chumlen ca elungeaimi epu cofque, eimi lloumayafimi. 5 Rupale tüfa puhuaimi Chau Ngünechen ñi huincul mu, cheu ñi mülen quiñe troquiñ Filistea hueichafe.* Puhulmi huaria mu, peaimi quiñe troquiñche nagcülepalu tati yamfal mülehue mu, fei engün Chau Ngünechen ñi huerquen-ngeingün. Quisu engün dunguyahuaingün chumngechi dunguquei Chau Ngünechen ñi huerquen. Tañi adquiñ mu amuleai che dungulquefilu ti pandereta, flauta, arpa ca dungulhue nielu cuerda. 6 Chau Jehová ñi nehuen eluaimu pepiluhun. Eimi ca amuaimi quisu engün mu, dunguyahuaimi chumngechi dunguquei Chau Ngünechen ñi huerquen. Fei ca chengetuaimi. 7 Femtripale com tüfachi dungu, ngüneduamaimi Chau Ngünechen tami quelluqueteu. Fei chem rume femnge tami huechutripayal tami elfal cüdau. 8 Fei hula nagaimi Guilgal huaria mu, eimi huneleaimi. Üye mu pehuayu tayu hulal lüpümngeelchi chalintucun* ca chalintucun quiñentrür ingequelu.* Regle antü üngümnieaen* puuli hula iñche. Fei feipiayu chem tami femal”.

9 Saúl eluulu ñi amutual tañi elcünutuafiel ta Samuel, Chau Dios eluhui ñi cacünutuafiel tañi piuque, femngechi ñi feleal ca che reque. Feichi antü femtripai com tüfachi dungu. 10 Fei tiye mu tripatulu ñi amual huincul mu, fei peingu quiñe troquiñche, tüfa Chau Ngünechen ñi huerquen. Feimu müten Chau Ngünechen ñi nehuen elueyu pepiluhun. Fei quiñehuingün. Saúl eluhui ñi dungual chumngechi dunguquei Chau Ngünechen ñi huerquen. 11 Tuchi quimfilu ta Saúl ngüneduamingün Saúl ñi amulen Chau Ngünechen ñi huerquen engün ca ñi dunguquen quisu engün mu reque. Fei huelucontu feipihuingün: “¿Chem rupai Quis ñi fotüm? Saúl, ¿Chau Ngünechen ñi huerquen pemai?”. 12 Feimu quiñe huentru üye mu mülelu feipi: “¿Inei cai tañi chau engün?”. Femngechi tripai tüfachi feipin* “Saúl, ¿Chau Ngünechen ñi huerquen pemai?”.

13 Fentecünulu ñi dungumequen chumngechi dunguquei Chau Ngünechen ñi huerquen, fei amui yamfal mülehue mu. 14 Fei hula Saúl ñi malle ramtufi ta Saúl ca tañi cüdaufe: “¿Cheu amuimu?”. Saúl huiñoldungueyu:* “Quintumefiyu pu burro, huelu pelayu, feimu pemefiyu ta Samuel”. 15 Saúl ñi malle ramtui: “¿Chem pieimu ta Samuel? Füreneen, feipien”. 16 Saúl feipifi tañi malle: “Pu burro deu pengetui pieyumu”. Huelu Saúl chem nütramcalafi rume tañi feipieteu Samuel tañi lonco ülmen-ngeal.

17 Fei Mizpá huaria mu Samuel huercüi pu che ñi trahuluhual Chau Jehová ñi adquiñ mu. 18 Feipifi pu Israel che: “Tüfa ñi feipin Chau Jehová, pu Israel che ñi Ngünechen: ‘Iñche entufiñ pu Israel che Egipto mapu mu. Iñche montulfiñ engün pu Egipto che ñi cuhu mu ca com pu troquiñche mu* ñi cutrancaeteu. 19 Huelu feula, eimün quiñepülecünufimün tamün Chau Ngünechen, tamün Montulqueteu. Fei montuleimünmeu com tamün huesaque dungu mu ca cutrancahun. Huelu feipimün: “Üituaimi müten quiñe lonco ülmen taiñ ngünenieateu”. Fei feula huitracünuupamün Chau Jehová ñi adquiñ mu. Huichucünuhuaimün caque quisuque troquiñche mu ca familiahuen’”.*

20 Fei hula Samuel huercüi ñi fülconpayal* com Israel ñi troquiñche, caque quiñeque engün. Fei dullingei Benjamín ñi troquiñche. 21 Fei huercüi ñi fülconpayal Benjamín ñi troquiñche, caque quiñeque familiahuen, fei dullingei Matar ñi familia. Fei hula dullingei Saúl, Quis ñi fotüm. Huelu quintufingün ca pelafingün cheu no rume. 22 Feimu ramtufingün Chau Jehová: “¿Fau deu mülepai feichi huentru?”. Fei Jehová huiñoldungui:* “Tiye mu mülei, ellcaucülei* rangi fillque fillem meu tamün cüpalel”. 23 Lefcülen yemefingün ca entufingün üye mu. Fei cüpalu Saúl ca huitracünuulu rangi ti pu che mu, pefingün ñi fütra huentru-ngen, doi alüpürai caquelu pu che mu.* 24 Samuel feipifi ti pu che: “¿Pefimün Chau Jehová tañi dullin huentru? Com pu che mu, ngelai quiñe che no rume quisu reque”. Fei com huiraringün: “¡Fürenengepe tati lonco ülmen!”.

25 Fei Samuel feipifi tati pu che chem mülei ñi elungeal pu lonco ülmen. Quiñe lifru mu huirintucufi ca elcünufi ti lifru Chau Jehová ñi adquiñ mu. Fei hula feipifi ti pu che ñi huiñotual tañi ruca mu. 26 Saúl ca amutui tañi ruca mülelu Guibeá huaria mu. Compañeyu ti pu hueichafe. Chau Jehová nehuentufi engün ñi femngechi femal. 27 Huelu quiñeque huesaque huentru feipingün: “¿Chumngechi montulaiñmu tüfa?”. Fei illamcafingün ca yelel-lafingün chem regalo no rume.* Huelu Saúl chem pilai rume.*

11 Huelu Nahás, ti Ammón che, pürai tañi pu hueichafe engün. Tucuingün tañi tolto ruca,* fei ñi hueichayafiel* Jabés huaria mülelu Galaad mapu mu. Com pu Jabés hueichafe feipifingün ta Nahás: “Eldungucünunge iñchiñ mu, fei serfihuayiñ”. 2 Nahás, ti Ammón che huiñoldungueyu:* “Eldungucünuan eimün mu, huelu quiñe dungu rupayai: com eimün entuñmangeaimün tamün man nge. Femngechi illamcayafiñ com pu Israel che”. 3 Pu Jabés loncolelu feipifingün ta Nahás: “Elumuiñ regle antü taiñ huercüafiel huerquen com Israel mapu mu. Inei no rume cüpanole taiñ montulpayaeteu, eluhuaiñ taiñ hueungeal”. 4 Pu huerquen puulu Saúl ñi huaria mu, Guibeá pingelu, nütramcalelfingün pu che chem ñi rupan. Fei com pu che fütra ngümacahuingün.

5 Saúl lelfün mu quecha cüpalniei tañi pu culliñ. Fei ramtui: “¿Chem rupamequei ti pu che? ¿Chumngelu* com ngümacaumequeingün?”. Fei nütramcalelngei chem ñi feipin pu Jabés hueichafe. 6 Fei Saúl allcülu, Chau Ngünechen ñi nehuen elueyu pepiluhun. Fei rume illcui.* 7 Nüi epu toro, catrücafi ca feipifi pu huerquen ñi yeafiel fillque troquiñ com Israel mapu mu. Tüfa engün feipiquefi pu che: “¡Tüfa ñi rupayal tañi pu culliñ tuchi inanofilu ta Saúl ca Samuel!”. Chau Jehová elufi tati pu che ñi llicaleal ca ñi yamnieaeteu.* Feimu tripaingün ñi hueichayal quiñeucülen mu. 8 Bézec huaria mu Saúl raquifi tati pu che: mülefui 300.000 Israel che ca 30.000 Judá huentru. 9 Fei feipifingün pu cüpachi huerquen: “Tüfa feipiafimün pu Jabés hueichafe Galaad mülelu: ‘Hule, rangiantü püle, montulngeaimün’”. Feimu pu huerquen amuingün ñi feipiafiel pu Jabés hueichafe. Tüfa engün rumeñma ayühuingün. 10 Fei pu Jabés hueichafe feipifingün pu Ammón che: “Hule eluhuaiñ taiñ hueungeal, chummuaiñ rume tamün cümelu troquifiel”.

11 Ca antü, Saúl hudamfi tañi pu huentru cüla troquiñ mu. Petu hunnolu,* trecaleingün rangi pu caiñe ñi tolto ruca mu. Rangiantüñmai ñi langümfiel pu Ammón che. Pu mongetripalu lefmahuingün. Huall püle amuingün, epu no rume trürcülehuelai. 12 Pu che feipifi ta Samuel: “¿Inei piquelafui Saúl ñi lonco ülmen-ngeal? Hultucungepe taiñ langümafiel engün”. 13 Huelu Saúl feipi: “Fachantü quiñe huentru no rume langümngelayai. Fachantü Chau Jehová montulfi pu Israel che”.

14 Fei hula Samuel feipifi tati pu che: “Amuaiñ Guilgal huaria mu. Ca quiñe rupa huldunguaiñ Saúl lonco ülmen-ngei”. 15 Fei com pu che amui Guilgal huaria mu. Tiye mu lonco ülmencünungei ta Saúl Chau Jehová ñi adquiñ mu. Fei hula elufingün ta Chau Jehová chalintucun* quiñentrür ingequelu. Fei Saúl ca com pu Israel che fiestaingün fente tañi ayühun.

12 Fei hula Samuel feipifi com pu Israel che: “Femün* com tamün feipimufiel ca üitufiñ quiñe lonco ülmen tamün ngünenieaeteu. 2 ¡Tüfa ñi mülen ti lonco ülmen tamün adnieaeteu!* Iñche ta deu füchan ca lingarcülei tañi lonco.* Ca rangiñ eimün meu mülei tañi pu fotüm. Iñche adniehuiyiñ ta eimün petu tañi huechengen ca fantepu mu. 3 Fau mülen. ¿Müntuñmahuiyiñ* quiñeque eimün tamün toro ca tamün burro? ¿Ngünencafiñ cam huesalcafiñ mai quiñe che? ¿Llouquepen mai quiñe cullitu ñi rulpacünuafiel ñi femün quiñe che? Femli tüfa, dalluntucumuchi Chau Jehová ca tañi dullin huentru ñi adquiñ mu. Fei iñche huiñoleltuhuayiñ”. 4 Ti pu che huiñoldungui:* “Turpu ngünencamulaiñ ca huesalcamulaiñ. Ca chem no rume lloulaimi”. 5 Fei Samuel feipifi engün: “Eimün nielaimün chem tamün dalluntucumuafiel.* Fachantü Chau Jehová ca tañi dullin huentru allcülei tamün feipin”. Fei feipingün: “Mai, Chau Dios com allcütulei”.

6 Fei Samuel feipifi tati pu che: “Chau Jehová adniefi ta Moisés ca Aarón, entufi tañi pu cuifiqueche Egipto mapu mu. Fei allcütulei tamün feipin. 7 Feula cüpamün, fau huitracünuupamün. Chau Jehová ñi adquiñ mu juzgahuayiñ. Loncontucuan com tati cümeque dungu* ñi femfiel Jehová ta eimün ca tamün cuifiqueche.

8 Fei Jacob conpulu Egipto mapu mu, tamün cuifiqueche llellipufingün ta Chau Jehová tañi quelluaeteu. Chau Jehová huercüfi ta Moisés ca Aarón tañi entungeal Egipto mapu mu ca tañi cüpalngeal fau. 9 Huelu tamün cuifiqueche elcünufingün ta Chau Jehová, tamün Ngünechen, femngechi hultucufi engün Sísara ñi cuhu meu, quisu loncolefui pu Hazor hueichafe.* Ca hultucufi engün pu Filistea che ñi cuhu mu ca Moab ñi lonco ülmen, tüfa hueichafi engün. 10 Fei llellipufingün ta Jehová tañi quelluaeteu. Feipingün: ‘Chau Jehová culpaiñ,* elcünuhuiyiñ ca serfifiyiñ ta Baal ñi pu adentun* ca Astoret ñi adentun. Huelu feula lifrenentumuaiñ taiñ pu caiñe ñi cuhu mu, femngechi serfihuayiñ ta eimi’. 11 Fei Jehová huercüfi ta Jerubaal, Bedán, Jefté ca Samuel, femngechi tamün lifrenentuafiel tamün pu caiñe ñi cuhu mu, tüfa engün hualloñmanieimünmeu. Femngechi eimün tüngcülen mongeleafuimün.* 12 Huelu Ammón ñi lonco ülmen, Nahás pingelu, cüpai tamün hueichayaeteu. Feimu eimün amulei tamün feipimufiel ‘Ayünieiñ nieal quiñe lonco ülmen’. Huelu tamün Chau Ngünechen Jehová, fei tamün Lonco Ülmen. 13 Tüfa mu mülei ti lonco ülmen tamün dulliel ca tamün ngillatuel. Chau Jehová llemai üitufi quiñe lonco ülmen eimün-ngealu. 14 Eimün yamnieafimün* ta Chau Jehová, serfiafimün, allcütuafimün tañi dungu, caiñetulayafimün Jehová ñi feipiel. Cafei eimün ca tati lonco ülmen tamün ngünenieteu inanieafimün tamün Chau Ngünechen Jehová. Femülmün, cüme tripayai tamün femün. 15 Huelu allcütunofilmün Jehová ñi dungu ca caiñetufilmün Jehová ñi feipiel, fei Chau Jehová castigayaimünmeu eimün ca tamün pu chau. 16 Feula pepicahuaimün ca peaimün chem ñi femal Chau Jehová eimün tamün adquiñ mu, quiñe afmatufal dungu. 17 Puhui llemai ñi cosechangeal ti cachilla, ¿felei no am? Feipiafiñ ta Jehová ñi mahunal ca ñi müleal tralcan. Femngechi quimaimün ca loncontucuaimün tamün huesa femel Chau Jehová ñi adquiñ mu, ngillatulu cai eimün quiñe lonco ülmen”.

18 Fei hula Samuel ngillatufi ta Jehová, fei Chau Jehová eli ñi tralcanal ca mahunal feichi antü. Feimu com pu che rume llicafi ta Jehová ca Samuel. 19 Fei com pu che feipifi ta Samuel: “Iñchiñ eimi tami pu esclavongeiñ, feimu llellipuafimi tami Chau Ngünechen Jehová taiñ füreneaeteu. Ayülaiñ taiñ layal. Doi culpaconiyiñ* ca huesalcaiñ ngillatulu iñchiñ ñi nieal quiñe lonco ülmen”.

20 Fei Samuel feipifi tati pu che: “Llicalequilmün, rüfngei tamün femün com tüfachi huesaque dungu. Huelu feula elcünulayaimün tamün inanieafiel ta Chau Jehová. Serfiafimün ta Chau Jehová com tamün piuque mu. 21 Püntütripalayaimün* quisu mu, fei ñi quintual falinochi dungu, tüfa chem quellulai no rume. Ca inei no rume montulayafi, falinolu cai. 22 Tañi fütra üi ñi duam mu, Chau Jehová quisucünulayafi tañi pu che. Chau Jehová dullieimünmu, fei tañi troquiñchengeal. 23 Iñche cai, fentecünulayan tañi llellipual eimün tamün duam mu. Femnoli, culpaconafun* Jehová mu. Amulean tamün quimelelafiel ta eimün, femngechi inayaimün ti cüme ca norngechi rüpü. 24 Huelu eimün yamnieafimün ta Chau Jehová, rüf serfiafimün ca com tamün piuque mu femaimün. Acordayaimün* com tati afmatufalchi dungu ñi femün eimün tamün duam mu. 25 Huelu eluhulmün tamün huesa femal, eimün ca tamün lonco ülmen apümcangeaimün”.

13 Saúl niefui...* tripantu lonco ülmen-ngelu ca epu tripantu ngüneniefi pu Israel che. 2 Fei Saúl dullifi 3.000 Israel huentru. Tüfa 2.000 huentru mülefui Saúl engün Micmash lof mu ca Betel huaria ñi mahuidantu mapu. Cafei huaranca* huentru mülefui Jonatán engün Guibeá huaria ngen-ngelu Benjamín ñi troquiñche. Fei tati mülehuechi pu che feipingei ñi amutual tañi ruca mu engün.* 3 Fei hula Jonatán hueufi pu Filistea hueichafe,* tüfa engün mülefui Gueba huaria mu. Fei pu Filistea che allcüingün chem ñi rupan. Saúl huercüi ñi dungulngeal ti cullcull com mapu mu ca feipingeal: “¡Pu hebreo che allcüpe tüfa!”. 4 Fei com pu Israel che allcüi tüfachi dungu: “Saúl hueufi pu Filistea hueichafe, feula pu Filistea che üdefingün pu Israel che”.* Feimu Guilgal huaria mu trahulngei pu huentru ñi quiñehual Saúl engün.

5 Pu Filistea che ca trahuluhuingün ñi hueichayafiel pu Israel che. Niefuingün 30.000 hueichan carretela,* 6.000 huentru püracahuellulelu ca rume fentren hueichafe, trüri engün cuyüm reque mülelu inaltu lafquen mu. Huechuingün Micmash lof mu, Bet-Aven ñi tripahue antü püle. Üyeu anümingün ñi tolto ruca.* 6 Fei pu Israel huentru quimhuelai ñi chumal fente tañi huesa duamelnieteu pu caiñe. Fei ellcahuingün* lolo meu, rüngan, fütraque cura ca rünganco meu.* 7 Quiñeque hebreo che noingün Jordán leufü, fei ñi puhual Gad ca Galaad mapu mu. Huelu Saúl petu mülefui Guilgal huaria mu. Com ti pu che mülelu Saúl engün müllmüllcüleingün fente tañi llican. 8 Saúl üngümcülefui* regle antü, puulu ti antü ñi feipicünuel Samuel. Huelu Samuel petu puulai Guilgal huaria mu, feimu Saúl ñi pu hueichafe eluhuingün ñi amutual. 9 Rupalu tüfa, Saúl feipi: “Cüpalelmuchi pu culliñ ñi lüpümngeal chalintucun* ca tati chalintucun quiñentrür ingequelu”. Fei eluhui ñi lüpümal ti chalintucun.

10 Huelu deulu müten ñi lüpümal ti chalintucun, acui ta Samuel. Saúl tripai ñi trafmeafiel ta Samuel, fei chalifi.* 11 Samuel feipieyu: “¿Chumngelu* femimi tüfa?”. Saúl huiñoldungui:* “Tati pu che quisucünueneu, ca eimi puuchi antü mu aculaimi chumngechi tami feipicünuel. Pu Filistea che trahuluumequei Micmash lof mu. 12 Fei raquiduamün: ‘Pu Filistea che nagaingün Guilgal huaria mu tañi hueichayaeteu. Ca iñche quintulan tañi füreneaeteu Chau Jehová’. Feimu eluhun ñi hulal lüpümngeelchi chalintucun”.

13 Samuel feipifi ta Saúl: “Huedhuedcahui tami femün. Inalafimi tati huercün dungu tami elueteu tami Chau Ngünechen Jehová. Femfulmi, Jehová femafui eimi ca tami pu cüpanche tañi rumel ngünenieal Israel mu. 14 Huelu feula tami ngünenieal alüñmalayai. Chau Jehová dulliai quiñe huentru ñi ayühuelmayaeteu tañi piuque. Cafei Jehová ñidolcünuafi tañi troquiñche mu, eimi femnolu cai tami huercüeteu ta Jehová”.

15 Fei Samuel tripai Guilgal huaria mu, fei huechui Guibeá huaria ngen-ngelu Benjamín ñi troquiñche. Saúl raquifi pu huentru, 600 huentru petu mülefuingün Saúl engu. 16 Saúl ca tañi fotüm Jonatán ca tati pu huentru tañi compañnieteu mülenagingün Gueba huaria ngen-ngelu Benjamín ñi troquiñche. Cafei pu Filistea che anümingün ñi tolto ruca Micmash lof mu. 17 Cüla troquiñ hueichafe tripaingün pu Filistea che ñi tolto ruca mu. Quiñe troquiñ amui rüpü püle Ofrá huaria mu amulelu Sual mapu mu. 18 Cangelu troquiñ amui ti rüpü yenielu Bet-Horón huaria mu. Ti cüla troquiñ amui ti rüpü puhualu cheu fentepuhui ti mapu, tüfa mu ca pengei Zeboím ñi laf mapu, amulelu huellin mapu mu.*

19 Feichi antü mu, com pu Israel che ñi mapu mu ngelafui inei no rume cüdauquelu ti pañillhue.* Feimu pu Filistea che feipingün: “Elulayafiyiñ* pu hebreo che ñi deumayal quiñe fütra cuchillo ca quiñe huaiqui no rume”.* 20 Ca com pu Israel che mülefui ñi nagal cheu ñi mülen pu Filistea che, fei ñi yungümngeal ñi arado, picota, toqui ca ichona. 21 Mülefui ñi cullial pura gramo plata peno* ñi yungümngeal ñi arado, picota, horqueta* ca toqui. Ca tañi cüme elcünungetual ñi picana.* 22 Ca puulu ñi quehuayal, pu huentru mülelu Saúl ca Jonatán engün nielafui fütra cuchillo ca huaiqui no rume. Saúl ca tañi fotüm Jonatán müten niefui hueichahue.

23 Ca quiñe troquiñ Filistea hueichafe amui rüpü mu, tüfa rumei ti lil mülelu Micmash lof mu.

14 Quiñe antü, Jonatán, Saúl ñi fotüm, feipifi tati huentru ñi quellunieteu ca yenieleteu tañi hueichahue: “Amuayu, noayu, fei puhuayu cheu ñi mülen pu Filistea hueichafe”.* Huelu feipilafi tañi chau. 2 Saúl mülenagcülefui huecun Guibeá huaria, miñche anümca hulquelu granada Migrón lof mu. Cafei 600 huentru compañnieyu. 3 (Ti huentru yenielu ti sacerdote ñi falin tacun* Ahíya pingei, Ahitub ñi fotüm, Icabod ñi peñi, tüfa Finehás ñi fotüm, fei chauyefi ta Elí, tüfa Chau Jehová ñi sacerdote mülelu Siló huaria mu). Pu hueichafe quimlaingün Jonatán ñi amutun. 4 Huelu Jonatán eluumequei ñi noal ti lil püle, fei ñi puhual cheu ñi mülen pu Filistea hueichafe. Üyeu mülefui epu fütra cura yungümcülelu, epuñpüle huitralei. Quiñe fütra cura Bozez pingei, cangelu Sené pingei. 5 Quiñe ti fütra cura orcon reque felei ca picun püle* mülefui Micmash lof ñi adquiñ püle. Ti cangelu huaihuen püle* mülefui Gueba huaria ñi adquiñ mu.

6 Feimu Jonatán feipifi tati huentru yenielu ti escudo: “Amuayu. Noayu cheu ñi mülen pu hueichafe circuncidalenolu.* Chau Jehová füreneafeyumu chi. Inei no rume catrütulayafi ta Chau Jehová ñi hueutripayal,* adnieafui pichin che cam fentren che”. 7 Tati huentru yenielu ti escudo feipieyu: “Femnge chem tami feipieteu tami piuque. Cheu rume amunge. Iñche inayayu cheu tami amual”. 8 Fei Jonatán feipi: “Noayu cheu ñi mülen tüfachi pu huentru, fei peufaluhuayu. 9 Feipingeliyu: ‘¡Huitracünumu. Fei mu mülenagmu puuliyiñ hula iñchiñ!’, fei mülenagayu üyeu ca püralayayu cheu tañi mülen engün. 10 Huelu feipingeliyu: ‘¡Pürapamu tamu hueichamuafiel iñchiñ!’, fei iñchiu pürayayu. Tüfa pengelayumu Chau Jehová tañi hultucuafiel engün iñchiu tayu cuhu mu”.

11 Fei hula quisu engu peufaluhui pu Filistea hueichafe mu. Fei pu Filistea che feipingün: “¡Tüfei! Pu hebreo che tripamequei tañi lolo meu cheu tañi ellcaucülen engün”.* 12 Rupalu tüfa, pu hueichafe feipifingün ta Jonatán ca tañi hueichafe yenielu ti escudo: “Cüpamu, fau pürapamu, pengeleluhuayiñ chem tamu rupayal”. Feica müten Jonatán feipifi tañi hueichafe yenielu ti escudo: “Inaen, Chau Jehová hultucuafi engün pu Israel che ñi cuhu mu”. 13 Fei Jonatán eluhui ñi huinolcülen* pürayal cuhu mu ca namun mu, tañi hueichafe yenielu ti escudo ca inanieyu. Fei Jonatán hune amulei ñi quehuaquefiel pu Filistea che. Tañi hueichafe yenielu ti escudo inalei ca langümyefi engün. 14 Hue lefcontufilu, Jonatán ca tañi hueichafe yenielu ti escudo pichintu müten amuleingu,* fei langümfingu 20 huentru.

15  Com pu hueichafe mülelu cheu ñi mülen tolto ruca* contueyu llican dungu. Cafei pu hueichafe mülelu fütra lil mu ca pu hueichafe amulu ñi hueichameafiel pu Israel che com llicaleingün. Fei ti mapu nüyüi* ca Chau Ngünechen elufi pu Filistea che ñi rume llicaleal. 16 Fei Guibeá huaria mülelu Benjamín ñi troquiñche mu mülerquefui Saúl ñi pu llihuatuquelu.* Fei engün ngüneduamingün ñi pofolcaucülen com tañi pu caiñe mülelu ñi tolto ruca mu.

17 Saúl feipifi pu huentru ñi compañeteu: “Füreneen, raquiafimün pu che, fei quimngeai inei ñi amutun”. Raquingelu pu huentru, tiye mu ngelafui ta Jonatán ca tañi soltau yenielu ti escudo. 18 Fei hula Saúl feipifi ta Ahíya: “¡Cüpalnge Chau Ngünechen ñi falin caja!”. (Feichi mu* Chau Ngünechen ñi falin caja mülerquefui cheu ñi mülen pu Israel che). 19 Petu nütramcamequelu Saúl ca ti sacerdote engu, amulei ñi doi pofolcahun pu Filistea che cheu ñi mülen ñi tolto ruca engün. Saúl feipifi ti sacerdote: “Fentecünunge, femhuelayaimi ta tüfa”. 20 Fei hula Saúl ca com tañi pu soltau trahuluhuingün, fei amuingün tañi hueichayal. Üyeu ngüneduamingün, pu Filistea che hueluquentu quehuatumequehuingün tañi fütra cuchillo mu. Com pofolcahuingün. 21 Cafei mülerquefui hebreo che quelluntucuquefilu pu Filistea che, tüfa engün quiñentrür püraingün pu Filistea che engün tañi tolto ruca mu. Huelu tüfachi hebreo che quiñehuingün pu Israel che mu mülelu Saúl Jonatán engu. 22 Cafei com pu Israel che ellcaucülelu Efraín ñi mahuidantu mapu püle allcüingün ñi lefmahun pu Filistea che. Fei engün ca coningün hueichan mu ca inantucufingün pu Filistea che. 23 Feichi antü Chau Jehová montulfi pu Israel che. Fei Bet-Aven huaria mu puhui ti hueichan.

24 Huelu feichi antü pu Israel huentru rume cansalefuingün. Saúl deu feipicünufi engün* tüfachi dungu: “¡Tati huentru ile* petu ñi nagantünon, malisiangeai. Hune castigayafiñ tañi pu caiñe!”. Feimu inei no rume iquelafui iyael.

25 Fei hula com puhuingün anümcahue mu. Mapu meu mülerquefui miel.* 26 Conpulu anümcahue mu, peingün ti miel lüicünaglu. Huelu fente ñi llicafiel Saúl ñi feipicünuel, inei no rume cümecümetulafi. 27 Huelu Jonatán allcülafui tañi chau ñi feipicünufiel tañi pu soltau. Feimu fampürami ti retrü mülelu tañi cuhu mu, fei colmena meu tucui tañi huechuñ retrü. Cümecümetufilu, nehuencontui.* 28 Fei quiñe soltau feipifi ta Jonatán: “Tami chau feipicünueiñmu quiñe fütra dungu taiñ femal. Feipi: ‘¡Tati huentru ile fachantü, malisiangeai!’. Feimu com rume cansaleingün”. 29 Huelu Jonatán feipieyu: “Tañi chau rume huesalcafi ti pu che. Ngüneduamaimün, iñche cümecümetufilu pichin miel müten, nehuencontun.* 30 Fachantü pu hueichafe ifule chem ñi huehuel tañi pu caiñe, ¡raquiduamaimün chem rupayafui! Doi fentren Filistea che langümafuingün”.

31 Feichi antü Micmash lof mu puulu ta Ayalón huaria püle pu soltau langümfingün pu Filistea che. Pu soltau rume cansalefuingün. 32 Feimu fente tañi ngañhuadcülen pu huentru, nüfingün tañi huehuel: ufisa, huaca, pichique culliñ. Mapu mu langümfingün, fei ifingün ti ilo ca tañi mollfüñ. 33 Feimu quimelelngei ta Saúl: “Pu huentru culpamequeingün* Chau Jehová ñi adquiñ mu: imequeingün ti ilo ca tañi mollfüñ”. Saúl feipi: “Eimün inahuelafimün Chau Dios ñi feipin. Matuquelmün. Huaichüfrulpayafimün quiñe fütra cura tüfa mu”. 34 Feimu Saúl feipi: “Huall püle amumün rangi pu huentru mu, fei feipiafimün engün: ‘Caque quisuque eimün cüpalpe tañi toro ca tañi ufisa. Tüfa mu langümafimün, fei hula iyafimün. Huelu ilayaimün ti ilo ca tañi mollfüñ, femngechi tamün culpanoal* Chau Jehová ñi adquiñ mu’”. Feichi pun caque quiñeque engün yefi tañi toro, fei üyeu langümfingün. 35 Saúl deumalelfi quiñe altar ta Jehová. Tüfa tati hunen altar ñi deumalelfiel ta Chau Jehová.

36 Fei hula Saúl feipi: “Pun meu nagaiñ, fei inantucuafiyiñ pu Filistea che. Malocontuafiyiñ engün hunlu hula. Langümafiyiñ com pu Filistea che”. Tañi pu soltau feipieyu: “Fempe chem tami cümelu troquifiel”. Fei hula ti sacerdote feipi: “Tüfa mu ramtuafiyiñ ta Chau Ngünechen”. 37 Fei Saúl ramtufi ta Chau Dios: “¿Mülei ñi nagal tañi inantucuafiel pu Filistea che? ¿Hultucuafimi engün pu Israel che ñi cuhu mu?”. Huelu Chau Dios huiñoldungulaeyu* feichi antü. 38 Feimu Saúl feipi: “Eimün pu loncolechi soltau fülconpamün* ca ngüneduamaimün chem culpan dungu* femngei fachantü. 39 Taiñ rumel mongelechi Chau Jehová ñi üi mu, tati montulquefilu pu Israel che, iñche feipicünun, tati culpalu layai, tañi fotüm Jonatán ngepe rume”. Huelu chem feipingelai rume. 40 Fei Saúl feipifi com pu Israel che: “Eimün tiye püle huitracünuhuaimün, fei tañi fotüm Jonatán iñchiu fau püle huitracünuhuayu”. Pu Israel che feipingün: “Fempe tami cümelu troquifiel”.

41 Fei hula Saúl feipifi ta Chau Jehová: “¡Ahuem, Israel ñi Chau Ngünechen, Tumim meu huiñoldunguafuimi!”.* Fei dullingei Jonatán engu Saúl, caquelu lifretripaingün. 42 Saúl ca feipi: “Sortiañmayaimün,* fei quimaiñ inei ta culpai, iñche cam tañi fotüm Jonatán”. Fei dullingei ta Jonatán. 43 Feimu Saúl feipifi ta Jonatán: “¿Chem dungu femimi? Feipien”. Fei Jonatán huiñoldungui:* “Iñche cümecümetufiñ pichin miel müten, huechuñ retrü mu entufiñ mülelu tañi cuhu mu. ¡Tüfa mu mülen! ¡Eluucülen tañi layal!”.

44 Saúl ca feipi: “Chau Ngünechen rume cutrancayaeneu, eimi lanolmi Jonatán”. 45 Huelu pu soltau feipifingün ta Saúl: “¿Mülei ñi layal Jonatán, tati huentru elufilu pu Israel che ñi hueutripayal?* ¡Femlai llemai! Taiñ rumel mongelechi Chau Jehová ñi üi mu, feipicünuhuayiñ, femngelayai ta Jonatán chem huesa dungu no rume.* Com tañi femün ta fachantü, Chau Ngünechen quellueyu”. Femngechi pu soltau montulfingün ta Jonatán,* fei lalai.

46 Feimu Saúl inantucuhuelafi pu Filistea che. Fei pu Filistea che amutuingün tañi mapu mu.

47 Tati lonco ülmen Saúl doi nehuen-ngerpui Israel mu. Fei hueichafi com tañi pu caiñe tañi huallmanieteu: pu Moab che, pu Ammón che, pu Edom che, pu Filistea che ca Zobá ñi pu lonco ülmen. Cheu amufule rume Saúl, hueuquefui tañi pu caiñe. 48 Nehuen piuquecünuhui, fei hueichafi ca hueufi pu Amalec che. Montulfi pu Israel che tañi pu malocontueteu.

49 Tüfa ta Saúl ñi pu fotüm: Jonatán, Isví ca Malki-Súa. Ca nierquei epu ñahue. Tañi hunen ñahue Merab pingei, tañi inan ñahue Mical pingei. 50 Saúl ñi domo Ahinoam pingei, tüfa Ahimáaz ñi ñahue. Ca Saúl ñi loncolechi soltau Abner pingei, tüfa ta Saúl ñi malle, Ner ñi fotüm. 51 Saúl ñi chau Quis pingei. Ner ñi chau Abiel pingei, ca Abner pingei tañi fotüm.

52 Com ti tripantu ngünenielu Saúl, fütra hueichaingün pu Filistea che engün. Feimu Saúl pefilu müten quiñe huentru nehuen-ngelu ca llicanolu, dulliquefui tañi soltaungeal.

15 Samuel feipifi ta Saúl: “Chau Jehová huercüeneu tami üituafiel,* femngechi lonco ülmencüleaimi tañi pu che Israel mu. Feula allcünge chem tami feipieteu Chau Jehová. 2 Tüfa ñi feipin Chau Jehová, tati Ñidolcülelu pu hueichafe mu:* ‘Iñche juiciantucuafiñ pu Amalec che tañi femfiel pu Israel che, fei engün caiñetufingün pu Israel che tripatulu Egipto mapu mu. 3 Feimu hueichamefinge pu Amalec che. Apümcafinge engün ca com tañi nieel. Cutranpiuqueyelayafimi engün. Langümfinge pu huentru, pu domo, pu pichiqueche ca ti pu pichiche, cafei pu toro, pu ufisa, pu camello ca pu burro’”. 4 Feimu Saúl trahulfi tañi pu hueichafe, fei Telaim lof mu raquifi engün. Mülerquefui 200.000 soltau ca 10.000 Judá huentru.

5 Saúl puhui pu Amalec che ñi huaria. Feipifi tañi pu soltau ñi ellcahual* laf mapu mu, fei ñi lefcontuafiel pu Amalec che. 6 Fei hula Saúl feipifi pu quenita che: “Eimün cutranpiuqueyefimün* pu Israel che tripatulu Egipto mapu mu, feimu amutumün, püntütripamün* pu Amalec che mu. Femnolmün, iñche ca apümcahuayiñ”. Feimu pu quenita che püntütripaingün pu Amalec che mu. 7 Rupalu tüfa, Saúl amulei ñi hueufiel pu Amalec che Havilá mapu puulu Sur pingechi mapu mu. Tüfachi mapu mülefui inaltu Egipto mapu mu. 8 Fütra cuchillo mu langümfi* com pu che, huelu nüfi ta Agag, Amalec ñi lonco ülmen, fei langümlafi. 9 Saúl ca tañi pu soltau langümlafingün* ta Agag, tati doi cümeque ufisa, huaca, pu doi motrinque culliñ, pu caniru,* cafei apümcalafingün com tati doi falilu. Pilaingün ñi apümcayafiel com tüfachi dungu. Huelu apümcafingün com tati falinolu ca chem dungu tañi duamtunofiel.

10 Fei hula Samuel llohui tüfachi dungu Jehová mu cüpalu: 11 “Rume huesa duamün* ñi üitufiel ta Saúl lonco ülmen-ngeal. Fei inahuelaeneu ca allcütuhuelaeneu tañi feipin”. Samuel rume cutrantupiuquei, fei com pun meu llellipufi ta Chau Jehová. 12 Ca antülu Samuel epe hun huitrai, fei ñi pemeafiel ta Saúl, huelu quimelelngei: “Saúl amui Carmelo huaria, üye mu huitracünui quiñe fütra cura ñi quisu saquihual. Fei hula amutui ca nagi Guilgal huaria mu”. 13 Fei hula Samuel pefi ta Saúl, Saúl feipieyu: “Chau Jehová füreneaimu. Iñche inafiñ Chau Jehová ñi feipin”. 14 Huelu Samuel ramtufi ta Saúl: “¿Chumngelu* allcün ñi memequen pu ufisa ca ñi mumuquen pu huaca?”. 15 Fei Saúl huiñoldungui:* “Pu Amalec che ñi culliñ fel. Pu soltau langümlafingün pu doi cümeque ufisa ca huaca, femngechi ñi chalintuculelafiel tami Chau Ngünechen Jehová. Huelu apümcafiyiñ com caquelu dungu”. 16 Samuel feipifi ta Saúl: “¡Fentecünunge! Feipiayu chem tañi feipieteu Chau Jehová trafia”. “Feipien” pi Saúl.

17 Samuel feipieyu: “Eimi dullingeimi tami loncoleal Israel ñi troquiñche mu ca Chau Jehová üitueimu tami lonco ülmen-ngeal Israel mu, huelu ¿acordaimi* chumngechi quisutu illamcauquefuimi feichi mu? 18 Fei hula Chau Jehová elueimu quiñe cüdau, feipieimu: ‘Hueichamefinge pu Amalec che culpaquelu.* Com apümcafinge engün’. 19 Huelu, ¿chumngelu* allcülaimi Chau Jehová ñi feipin? Doi mai, ¡nüfimi chem ñi müntuñmangeel* pu caiñe, fei huesa femimi Chau Jehová ñi adquiñ mu!”.

20 Huelu Saúl feipifi ta Samuel: “¡Iñche inafiñ Chau Jehová ñi feipin! Chau Jehová elueneu cüdau, feimu amun ñi huechutripayal. Apümcafiñ pu Amalec che ca cüpalfiñ ta Agag, Amalec ñi lonco ülmen. 21 Huelu pu soltau nüfingün chem tañi müntuñmangeel ñi pu caiñe: ufisa, huaca. Tati felelu ñi apümcangeal mu nüfingün tati doi cümelu, femngechi ñi chalintuculelafiel tami Chau Ngünechen Jehová Guilgal huaria mu”.

22 Fei hula Samuel feipieyu: “¿Chem doi ayüquei ta Chau Jehová? ¿Tati lüpümngeelchi culliñ ca chalintucun?* ¿Cam ñi inangeal Chau Jehová tañi feipin?* Quimfali llemai, inayal Chau Dios ñi feipin doi cümei ta hulal quiñe chalintucun. Ca allcütual doi cümei ta hulal yihuiñ caniru. 23 Tati ngünefalngenolu* rume huesa femquei, pelontuchequelu reque felei. Ca ñi femün ti mallma piuquengelu trürümngeafui conal calcu dungu mu ca poyeafiel coilaque dios ñi adentun.* Eimi famentufimi* Chau Jehová ñi feipin, feimu Chau Dios ca famentueimu, fei lonco ülmen-ngehuelayaimi”.

24 Fei Saúl feipifi ta Samuel: “Culpan tati.* Iñche llicafiñ tati pu che, fei inafiñ ñi feipin engün. Feimu inahuelafiñ Chau Jehová ñi feipin ca eimi tami feipin. 25 Feula, füreneen, rulpacünuñmaen tañi culpan.* Quiñentrür amutuayu, femngechi iñche pochongnagan* Jehová tañi adquiñ mu”. 26 Huelu Samuel feipifi ta Saúl: “Eimi engu amulayan. Eimi famentufimi Chau Jehová ñi feipin, feimu Chau Jehová ca famentueimu tami lonco ülmen-ngehuenoal Israel mu”. 27 Fei Samuel furi pülecünufi ta Saúl, femngechi ñi amutual. Saúl nünütuñmafi ñi huechuñ tacun nienolu cuhul,* huelu huichafcai* ti tacun. 28 Samuel feipieyu: “Fachantü Chau Jehová ca femngechi müntuñmaeimu tami ngünenieal Israel mu. Eluafi ñi ngünenieal quiñe doi cüme huentru. 29 Cafei Chau Dios, tati Doi Alüpüralelu Israel mu, femürpuai tañi feipicünuel, caletulayai ñi pin,* Chau Ngünechen caletuquelai ñi pin* chumngechi femquei tati pu che”.

30 Fei Saúl feipi: “Felei, iñche culpan tati.* Huelu füreneen, saquien pu loncolelu huaria ñi adquiñ mu ca tati pu Israel che ñi adquiñ mu. Quiñentrür amutuayu, fei pochongnagan tami Chau Ngünechen Jehová ñi adquiñ mu”. 31 Feimu Samuel inalerquei ta Saúl mu, fei Saúl pochongnagi Jehová ñi adquiñ mu. 32 Samuel ca feipi: “Cüpalelmuchi ta Agag, Amalec ñi lonco ülmen”. Agag illculen* püllecontufi ta Samuel, raquiduamfui: “Iñche llicahuelan tañi langümngeal”.* 33 Huelu Samuel feipifi ta Agag: “Tami fütra cuchillo mu langümfimi fentren domo ñi pu püñeñ. Ca femngechi tami ñuque niehuelayai püñeñ”. Feimeu müten Samuel fentren rupa chüngartucufi ta Agag tañi fütra cuchillo mu, Jehová ñi adquiñ mu femi tüfa Guilgal huaria mu.

34 Fei hula Samuel amutui Ramá huaria mu, ca Saúl amutui quisu tañi ruca Guibeá huaria mu. 35 Tunte* puulu ñi mongen* Samuel pehuelafi ta Saúl, huelu rume hueñancülefui Saúl ñi duam mu. Cafei Jehová rume huesa duamnagi ñi üitufiel ta Saúl ñi lonco ülmen-ngeal Israel mu.

16 Rupalu ta antü Jehová feipifi ta Samuel: “¿Tunteñmayai* tami hueñancün Saúl ñi duam mu? Iñche famentufiñ,* fei lonco ülmen-ngehuelayai Israel mu, ¿ngüneduamlaimi am? Apolafimi ti müta aceite mu ca trecacünuunge. Ayünien tami pemeafiel ta Jesé, tati Belén che. Iñche llemai dullifiñ quiñe tañi pu fotüm tañi lonco ülmen-ngeal”. 2 Huelu Samuel feipieyu: “¿Chumngechi amuan iñche? Quimle ta Saúl, langümafeneu”. Fei Chau Jehová feipifi ta Samuel: “Yenge quiñe pichi huaca ca feipinge: ‘Cüpan tañi chalintuculelafiel ta Chau Jehová’. 3 Mangelfinge ta Jesé ñi chalintucual, fei hula feipiayu chem chumal. Iñche tañi duam mu mülei tami üituafiel* inei tami feipiaeteu”.

4 Samuel femi chem tañi feipieteu Chau Jehová. Puulu Belén huaria mu, peeyu pu loncolelu huaria mu. Fei engün müllmüllingün fente tañi llican, fei ramtufingün: “¿Cüpalimi cüme dungu?”. 5 Samuel huiñoldungufi engün:* “Cüpalnien cüme dungu. Cüpan ñi hulafiel quiñe chalintucun* ta Chau Jehová. Liftuumün* tamün chalintucual, quiñentrür amuaiñ”. Fei Samuel deu liftufilu ta Jesé ca tañi pu fotüm, trahulfi engün ñi chalintucual. 6 Puulu engün, Samuel pefi ta Eliab, fei feipi: “Quimfali llemai Jehová ñi dullifiel tüfachi huentru”.* 7 Huelu Chau Jehová feipifi ta Samuel: “Ngüneduamlayaimi tañi adngen ca tañi alüpüralen, iñche dullilafiñ. Chem peniei ta Chau Dios, trürlai chumngechi peniei tati pu che. Tati pu che peniei chem ñi mülen tañi adquiñ mu müten, huelu Chau Jehová pei chem ñi mülen piuque mu”. 8 Fei hula Jesé cüpange pifi ta Abinadab, ca pengelelfi ta Samuel. Huelu Samuel feipi: “Chau Jehová ca dullilafi tüfachi huentru”. 9 Fei hula Jesé pengeli ta Samá, huelu Samuel feipi: “Chau Jehová ca dullilafi tüfachi huentru”. 10 Femngechi Jesé feipifi regle tañi pu fotüm ñi müleal Samuel ñi adquiñ mu, huelu Samuel feipifi ta Jesé: “Chau Jehová dullilafi quiñe no rume tüfachi pu huentru”.

11 Af meu, Samuel ramtufi ta Jesé: “¿Tüfa ta com tami pu fotüm?”. Jesé huiñoldungui:* “Mülelai tati doi inalelu. Camañmequefi pu ufisa”. Fei hula Samuel feipifi ta Jesé: “Cüpange feipifalfinge. Anülayaiñ taiñ iyal cüpale hula ta quisu”. 12 Jesé huercüi ñi yemengeal, fei cüpalelngei. Tüfachi hueche huentru cüme adngerquei, cülfüncülerquei* ca rume adi tañi nge. Jehová feipi: “¡Tüfa tati! Huitrapürange, fei üituafimi”. 13 Feimu Samuel nüi ti müta nielu aceite, fei üitufi ta David tañi pu peñi ñi adquiñ mu. Feichi antü Chau Jehová ñi nehuen eluhui ñi nehuentucuafiel ta David. Fei hula Samuel amutui Ramá huaria mu.

14 Fei Chau Jehová quelluhuelafi ta Saúl tañi nehuen mu. Jehová elufi ta Saúl ñi rume llicaleal tañi huesaque raquiduam mu. 15 Saúl tañi pu cüdaufe feipieyu: “Quimfali llemai, Chau Ngünechen elueimu tami rume llicaleal tami huesaque raquiduam mu. 16 Ñidol fürenemuiñ, feipiafimi tami pu cüdaufe fau mülelu ñi quintual quiñe huentru cüme dungulquefilu ti arpa. Fei fill rupa rume llicalelmi tami raquiduam mu, feichi huentru dungulafi ti arpa, fei cüme duamcületuaimi”. 17 Feimu Saúl feipifi tañi pu cüdaufe: “Cümei tati, quintumün quiñe huentru cüme dungulquefilu ti arpa, fei cüpalelmuchi”.

18 Quiñe huentru tañi quelluqueteu feipieyu: “Iñche quimnien, Jesé ñi fotüm, tati Belén che, cüme dungulquei ti arpa. Fei quiñe hueichafengei,* llicaquelai ca nehuen-ngei. Cafei quim entuquei tañi feipin, cüme adngei ca Chau Jehová quelluqueyu”. 19 Feimu Saúl huercüi ta huerquen ñi feipiafiel ta Jesé: “Huercülelen tami fotüm David, tati camañquefilu pu ufisa”. 20 Feimu Jesé huente quiñe burro mu tucui cofque, quiñe trülque carpa* nielu pulcu ca quiñe pichi capüra. Fei tañi fotüm David meu huercülelfi tüfachi fillem ta Saúl. 21 David amui cheu ñi mülen ta Saúl, fei eluhui ñi cüdahuelafiel. Saúl rume piuqueyerpufi, cafei David yenieñmafi tañi escudo. 22 Fei hula Saúl feipifalfi ta Jesé: “Rume ayühueleneu David, feimu füreneen, eluafimi* tañi cüdahuelnieaeteu”. 23 Fei fill rupa rume llicalefulu Saúl tañi raquiduam mu, David yemei ti arpa tañi dungulafiel. Fei Saúl tüngduamtui, cüme duamtui ca huesa raquiduamhuelai.

17 Pu Filistea che trahulfingün tañi pu soltau ñi hueichayal.* Socó huaria Judá mapu trahuluhuingün. Efes-Damim mapu mu tucuingün ñi tolto ruca,* tüfa mülefui rangi Socó ca Azecá huaria mu. 2 Cafei Saúl ca tati pu Israel huentru trahuluhuingün, tucuingün tañi tolto ruca Elá pingechi laf mapu mu. Fei pepicahuingün ñi hueichayafiel pu Filistea che. 3 Quiñe püle mülerquefui pu Filistea che quiñe mahuida mu, fei cañpüle cangelu mahuida mu mülerquefui pu Israel che. Rangi meu mülefui ti laf mapu.

4 Pu Filistea che ñi tolto ruca mu tripai quiñe fütra hueichafe, Goliat pingefui, Gat huaria mu tuhui. Fei cüla metro peno alüpürai.* 5 Tañi lonco mu yenierquei quiñe cobre casco ca tucutuuquefui quiñe tacun yenielu cobre trolüf reque.* Tüfachi tacun 57 kilo peno fanefui.* 6 Tañi matra mu yeniei cobre canillera ca tañi furi püle yenierquei quiñe pichi huaiqui* cobrengelu. 7 Ti mamüll cheu tañi nüngequen ti huaiqui* cülou reque trüri, ti huechuñ huaiqui pañillhuengelu regle kilo peno fanefui.* Tañi soltau yenielu ti escudo hunelerquei. 8 Goliat huitracünuhui pu Israel hueichafe ñi adquiñ mu, fei huirarelfi: “¿Chumal pepicahuimün tamün hueichayal? Eimün cüdahuelquefimün ta Saúl, iñche Filistea chengen, ¿quimlaimün am? Fei dulliaimün quiñe huentru tañi quehuapayaeteu. 9 Quehuaelimu ca hueungeli, iñchiñ cüdahuayiñ ta eimün. Huelu hueutripali ca hueufili, eimün iñchiñ taiñ cüdaufengeaimün ca serfimuaiñ”. 10 Tati Filistea che ca feipi: “¡Fachantü ayentuquefiñ pu Israel hueichafe! ¡Huercümün quiñe huentru tayu quehuayal!”.

11 Saúl ca com pu Israel che allcüingün ñi feipin ti Filistea che, fei rume llicaingün. Rumeñma pellqueleingün.

12 Mülerquefui quiñe huentru David pingelu, Jesé pingei ñi chau, Efrata mu tuhui, tüfa ca pingequei Belén mülelu Judá mapu. Jesé nierquei pura fotüm. Ngünenielu Saúl, Jesé deu füchai. 13 Jesé ñi cüla hunenque fotüm compañfingün ta Saúl hueichan mu. Ti hunen fotüm feita Eliab, tati epungelu Abinadab ca tati cülangelu Samá pingei. 14 Ti inan fotüm David pingei. Tati cüla hunenque fotüm amuingün Saúl engün.

15 David cüdahuelquefui ta Saúl, huelu ca amuquefui Belén huaria mu ñi cuidayafiel tañi chau ñi pu ufisa. 16 Rupalu tüfa, tati Filistea che fülconpui* ca huitracünuuquefui cheu ñi mülen pu hueichafe, fill antü femquefui tüfa pulihuen ca nagantü. Femngechi femquefui 40 antü.

17 Quiñe antü Jesé feipifi tañi fotüm David: “Füreneen, nüfinge tüfachi mari quiñe kilo* fün cotün ca mari cofque. Matu yefinge cheu ñi mülen tami pu peñi ñi tolto ruca, fei elufinge tami pu peñi. 18 Tati loncolelu huaranca che mu* yelelfinge tüfachi mari queso.* Ca ngüneduamnge ñi chumlen tami pu peñi, fei quimelelmuan ñi cümelcalen engün”. 19 Fei engün mülefui Saúl engün ca com caquelu Israel huentru Elá laf mapu mu, fei tañi hueichayafiel pu Filistea che.

20 Fei David pulihuentu huitrai, elfalcünulelfi quiñe che tati pu ufisa. Nüfi tati chemcün,* fei amutui chumngechi tañi feipieteu ta Jesé. Puulu cheu ñi mülen tolto ruca, ti pu soltau tripaleingün tañi hueichameal ca huirarcülen amuleingün. 21 Pu Israel che ca pu Filistea che quisuque ñi adquiñ püle huitraleingün, fei ñi hueichayal. 22 Feimeu müten David elfalcünulelfi ñi chemcün tati cuidaquefilu fillque fillem. Fei lefcülen amui cheu ñi hueichamequen. Puulu tiye mu, ¿cümelcaleimün? ramtufi tañi pu peñi.

23 Fei petu ñi nütramcafiel engün, acui ti fütra hueichafe Goliat, ti Filistea che Gat tuhun-ngelu. Tripai cheu ñi mülen pu Filistea hueichafe ca huiño ayentufi engün. Fei David allcütueyu. 24 Com pu Israel huentru pefilu ta Goliat, huiño trecautuingün fente tañi llican. 25 Pu Israel huentru feipimequehuingün: “¿Pefimün ti huentru tripamequelu? Ayentupafi pu Israel che. Tuchi hueufile, ti lonco ülmen eluaeyu fütraque falinque fillem ca quisu tañi ñahue. Cafei tañi chau ñi familia cullihuelayai impuesto Israel mapu mu”.

26 David ramtufi tati pu huentru tañi fülmanieteu: “¿Chem cullingeai ti huentru hueufile tüfachi Filistea che, fei ñi illamcangehuenoal pu Israel che? ¿Inei troquihui tüfachi Filistea che circuncidalenolu ñi ayentufiel ti mongelechi Ngünechen ñi pu hueichafe?”. 27 Tati pu huentru ca femngechi feipieyu: “Ti huentru hueule, femngechi cullingeai”. 28 Eliab, David tañi hunen peñi, allcüi David ñi nütramcamequefiel ti pu huentru, feimu rume illcutufi* ca feipifi: “¿Chumal cüpaimi? ¿Inei elfalcünulelfimi ti pichin ufisa huellin mapu mu?* Cüme quimnieyu, eimi mallma chengeimi ca huesa raquiduam nieimi tami piuque mu. Eimi nagpaimi tami peal ti hueichan müten”. 29 David feipieyu: “¿Chem chumün feula? ¡Re ramtupen tati!”. 30 Fei elcünufi, ca femngechi ramtufi ta caquelu. Huelu ca femngechi huiñoldungungei.*

31 Quiñeque allcüingün chem tañi feipimequen David, feita quimelelfingün ta Saúl. Fei Saúl feipifalfi ñi cüpayal. 32 Fei David feipifi ta Saúl: “Inei no rume llicaquilpe* feiti Filistea huentru ñi duam mu. Iñche, eimi tami cüdaufe, tripayan tañi hueichameafiel”. 33 Huelu Saúl feipifi ta David: “Eimi tripalayaimi tami hueichameafiel ti Filistea huentru. Eimi rume hueche huentrungeimi. Quisu hueche huentrungelu müten hueichafengei”. 34 Fei David feipifi ta Saúl: “Ñidol, iñche camañniefiñ tañi chau ñi ufisa. Quiñe rupa cüpai quiñe trapial ca quiñe rupa acui quiñe oso. Tañi quechan mu, quisuque engu yeñmaeneu quiñe ufisa. 35 Iñche inantucufiñ, fei nüfiñ ca tañi hun mu müntuñmafiñ* tañi ufisa. Fei lefcontueteu, nüfiñ tañi trangatranga mu* ca langümfiñ. 36 Iñche, eimi tami cüdaufe, deu langümfiñ quiñe trapial ca quiñe oso. Feiti Filistea huentru circuncidalenolu ca femngechi layai, quisu ayentufilu cai ti mongelechi Ngünechen ñi pu hueichafe”. 37 David ca feipi: “Chau Jehová montuleneu ti trapial ca ti oso ñi huili mu. Ca femngechi montulaeneu iñche ti Filistea huentru ñi cuhu mu”. Fei Saúl feipifi ta David: “Amunge, fei Chau Jehová mülepe ta eimi mu”.

38 Feula Saúl tuculelfi ta David quisu tañi tacun ñi hueichaquen. Tuculelfi quiñe casco cobrengelu ca quiñe tacun. 39 Fei hula David trarintucui tati fütra cuchillo huente tañi tacun mu, fei eluhui ñi trecayal. Huelu pepil-lai, huimtulenolu am ñi yeal tüfachi tacun. Fei David feipifi ta Saúl: “Iñche pepi nengümuulan tüfachi tacun mu. Huimtulelan tañi tucuafiel”. Fei entutui tañi tacun. 40 Fei hula nüfi tañi retrü, fei dulli quechu pañush cura* huitrunco mu ca tucucünufi tañi bolsillo carpa mu. Fei hula petu nüfilu tañi huitruhue, fülcontufi tati Filistea huentru.

41 Cafei ti Filistea huentru doi püllecontufi ta David, ca tañi soltau yenielu ti escudo hunelerquei quisu mu. 42 Tati Filistea huentru ngüneduami David ñi cüme ad huentrungen ca ñi cülfüncülen,* feimu ayentufi ca illamcafi ta David. 43 Feipifi ta David: “¿Trehua am ta iñche tami quehuapayaeteu caroti mu?”. Ti Filistea huentru üitufi tañi pu dios petu malisiafilu ta David. 44 Ti Filistea huentru ca feipifi ta David: “Fülconpange, fei quimaimi chem tami rupayal. Tati pu üñüm ca pu culliñ ilotuñmayaimu tami cuerpo”.*

45 Fei David feipifi ti Filistea huentru: “Eimi cüpalimi quiñe fütra cuchillo, quiñe huaiqui ca quiñe pichi huaiqui tami quehuapayal iñche mu, huelu iñche quehuatuayu Chau Jehová ñi üi mu, tati Ñidolcülelu pu hueichafe mu, pu Israel hueichafe ñi Ngünechen, feiti tami ayentufiel. 46 Fachantü müten Chau Jehová hultucuaimu iñche tañi cuhu mu, iñche ta huehuayu, catrünentuñmayayu tami lonco. Fachantü müten pu üñüm ca pu culliñ iñmayafi pu Filistea hueichafe ñi cuerpo. Com pu che quimai Chau Ngünechen ñi mülen Israel mu. 47 Com pu mülepalu fau quimaingün,* Chau Jehová duamlai fütra cuchillo ca huaiqui no rume taiñ montulaeteu. Chau Jehová quehuayai, fei hultucuai com eimün iñchiñ taiñ cuhu mu”.

48 Ti Filistea huentru doi fülcontufi ta David tañi quehuayafiel. David lefcülen amui ñi trafmeafiel cheu ñi hueichaquen pu soltau. 49 David carpa meu tucui tañi cuhu, entui quiñe cura, ütrüftufi huitruhue mu. Ti Filistea che ñi tol meu puhui ti cura. Ti cura ücafconpui ñi tol mu. Trani ti Filistea huentru, tañi ange mapu mu puhui. 50 Feimu quiñe huitruhue ca quiñe cura mu David hueufi ti Filistea huentru. Quiñe fütra cuchillo rume yenielai, trantufi ca langümfi ti Filistea huentru. 51 David lefcülen amui, fei pürai huente quisu mu. Nüfi ti Filistea huentru ñi fütra cuchillo, entuñmafi cheu tañi yeniequen, fei catrünentuñmafi ñi lonco, femngechi ñi cüme quimngeal tañi lan. Pu Filistea huentru ngüneduamlu ñi lan tañi fütra hueichafe, leftripaingün.

52 Pefilu tüfa, pu Israel huentru ca Judá huentru huiraringün, fei laf mapu mu puulu ta Ecrón huaria ñi puerta püle inantucufingün pu Filistea che. Pu Filistea che ñi lachi cuerpo tranatranaleingün ti rüpü mu amulu Saaraim, Gat ca Ecrón huaria mu. 53 Deulu ñi inantucufiel pu Filistea che, pu Israel che huiñotuingün, fei malocontupafingün ñi tolto ruca engün.

54 David yefi ti Filistea huentru ñi lonco Jerusalén huaria mu, huelu quisu tañi tolto ruca mu elcünui ti Filistea huentru ñi hueichahue.

55 Saúl pefilu ta David ñi hueichamefiel ti Filistea huentru ramtufi ta Abner, tati loncolechi soltau: “Abner, ¿inei ñi chau tüfachi hueche huentru?”. Fei Abner huiñoldungueyu:* “Ahuem lonco ülmen, rüf feipicünueyu,* iñche ta quimlan”. 56 Ti lonco ülmen feipieyu: “Inaduamnge ineingen tüfachi hueche huentru ñi chau”. 57 Feimu David deu hueufilu ti Filistea huentru, huiñotui. Feimeu müten Abner yefi Saúl ñi adquiñ mu. Tañi cuhu mu David yenierquei ti Filistea huentru ñi lonco. 58 Saúl ramtufi ta David: “Hueche huentru, ¿inei am tami chau?”. David huiñoldungueyu:* “Iñche chauyefiñ tami cüdaufe Jesé, tati Belén che”.

18 David fentecünulu ñi nütramcahun Saúl engu, Jonatán ca David rume hueniyehuingu. Fei Jonatán eluhui ñi piuqueyeafiel ta David chumngechi quisutu piuqueyehui. 2 Feichi antü mu müten, Saúl huercüi David ñi mülenagal quisu engu ca elulafi ñi huiñotual tañi chau ñi ruca mu. 3 Jonatán piuqueyefi ta David chumngechi quisutu piuqueyehui, feimu Jonatán ca David eldungucünuhuingu. 4 Cafei Jonatán entui tañi tacun nienolu cuhul,* fei elufi ta David. Ca elufi tañi tacun hueichayalu,* tañi fütra cuchillo, tañi arco ca tañi trarihue. 5 David eluhui ñi tripayal tañi hueichayal. Cheu rume amuquei tañi huercüeteu ta Saúl, huelu müna cüme tripalei com tañi femün.* Fei Saúl loncocünufi tati pu hueichafe mu. Tüfa rume ayühueleyu Saúl ñi pu cüdaufe ca com pu che.

6 David ca tati pu soltau deu hueufilu pu Filistea che, huiñotuingün. Fei hula com Israel mülechi huaria mu tripaquefui pu domo ñi pemeafiel tati lonco ülmen Saúl. Fente tañi ayühun ülcantuingün ca failaingün. Yeniequefuingün pandereta ca dungulhue cüla cuerda nielu.* 7 Pu domo fiestaquefilu ti huehun ülcantuquefui:

“Saúl hueufi ta huarancaque che,*

ca David hueufi ta fentren huarancaque che”.

8 Saúl rume illcui.* Ayülafi ti ülcantun. Feipi: “David hueufi fentren huarancaque che* pingün, huelu iñche... huarancaque che müten. ¡Tüfei! ¡Pichiñma mu lonco ülmencünungeai!” pi. 9 Feichi antü mu Saúl eluhui ñi rumel lelitunieafiel ta David, manelhuelafi.

10 Ca antü, Chau Dios elufi ta Saúl ñi rume llicaleal huesaque raquiduam mu. Fei eluhui ñi huedhuedquiyahual* tañi ruca mu. Tüfachi dungu rupai David petu dungulfilu ti arpa, chumngechi tañi femquefel. Fei Saúl nünierquei quiñe huaiqui,* 11 fei ütrüftufi ta David. Quisu feipihui: “¡Chüngartucuafiñ pared mu!”. Epu rupa femngechi rupai, fei David epu rupa ca leftripai. 12 Chau Jehová mülei David engu, huelu quiñepülecünufi ta Saúl. Feimu Saúl llicafi ta David. 13 Saúl quiñepülecünufi ta David ca elufi ñi loncoleal huaranca hueichafe.* David adniequefui pu soltau hueichan mu. 14 Com ñi femün David cüme tripaquefui,* Chau Jehová quelluqueyu. 15 Saúl ngüneduami fente ñi cüme amulen David, feimu eluhui ñi llicanieafiel. 16 Huelu com pu Israel che ca pu Judá che piuqueyefingün ta David, fei adniefilu cai engün hueichan mu.

17 Fei hula Saúl feipifi ta David: “Iñche eluayu tañi hunen ñahue, Merab pingei, femngechi tami nieafiel. Huelu llellipueyu, nehuen piuque mu serfinieen ca amulepe tami quehuayal Chau Jehová ñi hueichan”. Huelu Saúl raquiduami: “Iñche tañi cuhu mu langümlayafiñ ta David. Langümngepe pu Filistea che ñi cuhu mu”. 18 Huelu David ramtufi ta Saúl: “¿Inei am ta iñche? ¿Ineingen tañi pu pariente, tañi chau ñi pu che Israel mu? ¿Ineingen iñche tañi chedcuiyeafiel ti lonco ülmen?”. 19 Huelu puulu ti antü ñi elungeal ta David Saúl ñi ñahue, Merab deu fütangefui Adriel engu, tati huentru Abel-Meholá tuulu.

20 Huelu Saúl ñi ca ñahue, Mical pingelu, rume ayüfi ta David. Quimelelngelu ta Saúl, cümelu troquifi ti dungu. 21 Saúl raquiduami: “¡Müna cümei tüfachi dungu, femngechi ñi nüafiel ta David! Eluafiñ tañi ñahue ñi nieafiel, fei ngüneduaman chumngechi langümngeai ta David pu Filistea che ñi cuhu mu”. Feimu ca quiñe rupa Saúl feipifi ta David: “Fachantü iñche tañi chedcuingeaimi”.* 22 Cafei Saúl feipicünufi tañi pu cüdaufe: “Ellca feipiafimün* ta David: ‘Tati lonco ülmen rume ayüucülei eimi tami duam mu, ca com tañi pu cüdaufe piuqueyeimu. Feimu chedcuiyeafimi ti lonco ülmen’”. 23 Saúl ñi pu cüdaufe feipifilu tüfachi dungu ta David, fei feipieyu: “Iñche pofre huentrungen ca illamcangen, feimu rume cüdaungei iñche tañi chedcuiyeafiel tati lonco ülmen”. 24 Feimu pu cüdaufe feipifingün ta Saúl David ñi feipin.

25 Huelu Saúl feipifi engün: “Tüfachi dungu feipiafimün ta David: ‘Tañi ñahue meu ti lonco ülmen re ayüniei ñi cullingeal pataca catrüelchi trahua* entungelu pu Filistea che ñi cuerpo mu.* Femngechi huiñoleltuafi tañi pu caiñe chem tañi femeteu’”. Saúl adcünuquefui David ñi langümngeal pu Filistea che ñi cuhu mu. 26 Saúl ñi cüdaufe femngechi feipifingün ta David, feimu David ayüfi tañi chedcuiyeafiel tati lonco ülmen. Fei petu ñi puunon ti antü tañi culliñmayafiel tati lonco ülmen, 27 David tripai tañi pu soltau engün. Langümfi 200 Filistea huentru ca cüpalelfi tati lonco ülmen com engün ñi catrüelchi trahua, femngechi tañi chedcuiyeafiel. Feimu Saúl elufi ta David tañi ñahue Mical, fei tañi nieafiel. 28 Saúl ngüneduami Chau Jehová ñi quelluquefiel ta David ca tañi ñahue Mical ñi piuqueyefiel. 29 Tüfachi dungu mu Saúl doi llicafi ta David. Fei tunte* puhun ñi mongen, Saúl caiñetufi ta David.

30 Fill rupa tripalu Filistea ñi pu principe ñi hueichayal, David doi cüme amulefui* com Saúl ñi pu cüdaufe mu. Fei David tañi üi rume yamfali.*

19 Rupalu ta antü, Saúl feipifi tañi fotüm Jonatán ca com tañi pu cüdaufe ñi cüpa langümfiel ta David. 2 Huelu Jonatán rume piuqueyefi ta David, feimu nütramelfi. Feipifi: “Tañi chau Saúl cüpa langümeimu. Füreneen, hule pulihuentu rume cuñiutucuhuaimi. Quintumeaimi cheu tami ellcahual,* fei mülenagaimi üyeu. 3 Iñche tripayan tañi chau iñchiu lelfün mu, pülle cheu müleaimi eimi. Nütramcayafiñ tañi chau eimi mu. Quimürpuli quiñe dungu, rüf feipiayu” pi.

4 Feimu Jonatán nütramyefi tañi chau Saúl ñi cüme femün David. Feipifi: “Tati lonco ülmen ngelai ñi huesalcayafiel tañi cüdaufe David.* Fei huesalcalaeimu ta eimi.* Com femi David eimi tami cüme feleal. 5 Cuñihun mu tucui ñi mongen ñi langümafiel tati Filistea huentru. Femngechi femlu David, Chau Jehová elufi com pu Israel che ñi huehuafiel tañi pu caiñe.* Eimi pefimi, fei rume ayühuimi. Feimu, ¿chumngelu* huesalcayafimi quiñe huentru culpaquenolu?* David chumlai rume, ¿chemu langümafimi?”. 6 Saúl allcütufi ta Jonatán, feimu feipicünui: “Tati mongelechi Chau Jehová ñi üi mu, feipicünueyu ñi langümnoafiel”. 7 Rupalu tüfa Jonatán mütrümfi* ta David, fei com nütramcalelfi. Fei hula Jonatán yefi ta David cheu ñi mülen Saúl. David cüdahuelniefi chumngechi tañi femquefel.

8 Rupan mu ta antü ca mülefui hueichan,* David hueichamefi pu Filistea che, rume fentren che langümfi. Fei pu Filistea che leftripaingün David ñi duam mu.

9 Quiñe antü Saúl mülefui tañi ruca mu, fei anülefui ca nünierquei quiñe huaiqui.* Fei David petu dungulmequefui ti arpa. Feichi mu Chau Jehová elufi ta Saúl ñi fill raquiduamcüleal* huesaque raquiduam mu.* 10 Saúl ütrüftufi ti huaiqui, fei cüpa chüngartucufi ta David pared mu. Huelu David püntütripai,* feiti huaiqui clafacünui pared mu. Feichi pun mu müten David leftripai. 11 Pichin rupalu, Saúl huercüfi quiñeque huentru ñi llihuatuafiel* David tañi ruca ca ñi langümafiel pulihuen mu. Huelu Mical, David tañi domo, feipifi tañi füta: “Leftripanolmi tüfachi pun mu, hule layaimi”. 12 Feica müten Mical quellufi ta David ñi nagal ventana püle, femngechi ñi leftripayal. 13 Fei Mical nüi quiñe estatua* ca ngütantu mu* tucufi. Metrül püle tucui quiñe pañu malla reque felelu cal capürangelu, fei hula tacucünufi quiñe pontro meu. 14 Puulu pu huentru huercülu Saúl ñi nüafiel ta David, Mical feipieyu: “Cutrancülei”. 15 Saúl ca huiño huercüfi pu huentru ñi pemeafiel ta David, feipifi: “Cüpalelmuchi ta David ca tañi ngütantu, fei tañi langümafiel”. 16 Conpulu pu huentru, peingün ngütantu mu ñi mülen quiñe estatua,* David tañi metrül püle mülefui quiñe pañu malla reque felelu cal capürangelu. 17 Saúl ramtufi ta Mical: “¿Chemu ngünencaen? ¿Chumngelu* elufimi ñi leftripayal tañi caiñe?”. Mical huiñoldungueyu:* “Quisu feipieneu ‘¡Eluen tañi amutual, femnolmi langümayu!’ pieneu”.

18 David lefmaulu, pemefi ta Samuel Ramá huaria mu, fei nütramcalelfi com tañi femeteu ta Saúl. Fei trür amuingu Nayot lof mu ca tiye mu mülenagingu. 19 Rupalu ta antü, quimelelngei ta Saúl: “David mülepui Nayot mülelu Ramá huaria mu”. 20 Rupalu tüfa, Saúl huercüfi quiñeque huentru ñi nüafiel ta David. Puulu engün, pefingün Chau Ngünechen ñi pu huerquen doi füchalelu, tüfa engün huldungumequei Chau Dios ñi feipin. Samuel huitralei ca adniefi engün. Fei Chau Ngünechen elufi ñi nehuen Saúl ñi pu huentru ca dunguingün Chau Ngünechen ñi huerquen reque.

21 Quimlu müten Saúl, huercüi caquelu huentru. Tüfa engün ca eluhuingün ñi dungual Chau Ngünechen ñi huerquen reque. Feimu Saúl ca huiño huercüi caquelu troquiñ huentru, ca fei engün eluhuingün ñi dungual Chau Ngünechen ñi huerquen reque. 22 Fei hula Saúl amui Ramá huaria mu. Puulu ti fütra rünganco* mülelu Secú lof mu, ramtui: “¿Cheu mülei ta Samuel ca David?”. Huiñoldungulelngei:* “Tiye mu Nayot mülelu Ramá huaria mu müleingu”. 23 Amulelu Saúl Nayot mülelu Ramá huaria mu, ca llohui Chau Ngünechen ñi nehuen. Com ti rüpü puulu hula ta Nayot mülelu Ramá huaria mu, dungumequefui Chau Ngünechen ñi huerquen reque. 24 Saúl entui tañi tacun. Fei Samuel tañi adquiñ mu, dungumequefui Chau Ngünechen ñi huerquen reque. Com feichi antü ca com feichi pun, triltrangcülen* tranalehuei tiye mu. Feimu feipingequei: “Saúl, ¿Chau Ngünechen ñi huerquen pemai?”.

20 Fei hula Nayot mülelu Ramá huaria mu leftripatui David. Pemefi ta Jonatán ca ramtufi: “¿Chumün iñche? ¿Chem huesa dungu femün? Tami chau ayüniei tañi langümaeteu, huelu ¿chem dungu mu culpan iñche tami chau mu?”. 2 Jonatán feipieyu: “¡Eimi ta lalayaimi! ¡Turpu rupalayai ta tüfa! Tañi chau chumlayai rume. Com tañi femafel, hune nütramcayaeneu ta iñche. ¿Chumngelu* ellcalelafeneu* tüfachi dungu? Femlai. Rupalayai ta tüfa”. 3 Huelu David ca feipicünufi ta Jonatán:* “Tami chau cüme quimniei, eimi ta piuqueyeen. Fei raquiduamai: ‘Doi cümei ñi quimnoal ta Jonatán, femngechi ñi cutrancaunoal’. Eimi ca Chau Jehová ñi adquiñ mu, rüf feipicünueyu, ¡epe fülpai tañi layal!”.*

4 Jonatán feipifi ta David: “Chem rume llellipueli, iñche femayu”. 5 Fei David feipifi ta Jonatán: “Hule hue cüyen müleai. Feimu mülei ñi anücünuhual ti lonco ülmen engu, fei tayu iyal. Tüfachi dungu femayu: eimi eluaen tañi amutual, iñche lelfün meu ellcahuan epu antü mu nagantülu hula. 6 Tami chau ngüneduamle tañi mülenon iñche, feipiafimi: ‘David llellipueneu, eluen ñi matu amual ñi huaria mu, Belén pingelu. Üyeu com tañi familia ñi duam mu, hulngeai ti chalintucun* fill tripantu femngequelu’ piafimi. 7 Feipile ‘Cümei tati’, iñche eimi tami cüdaufe, ngelai tañi llicaleal.* Huelu illcule,* quimtucuaimi, fei rume ayüniei ñi huesalcayaeteu. 8 Iñche eimi tami cüdaufengen, cafei Chau Jehová ñi adquiñ mu eldungucünuhuiyu iñchiu, feimu pengelen piuqueyen.* Huelu culpali quiñe dungu mu, eimi müten langümen. ¿Chumal hultucuafen tami chau mu?”.

9 Feimu Jonatán feipi: “¡Chem feipimequeimi chi! Quimürpuli tañi chau tami cüpa huesalcayaeteu, iñche feipiafeyu, ¿quimpelaimi ta tüfa?”. 10 Fei hula David ramtufi ta Jonatán: “Huelu illcule* tami chau iñche tañi duam mu, ¿inei feipiafeneu?”. 11 Jonatán huiñoldungufi* ta David: “Cüpange, amuayu lelfün mu”. Feimu trür amuingu lelfün mu. 12 Fei Jonatán feipifi ta David: “Hule cam epu antü mu, fanten hora peno, ngüneduamafun chem raquiduamquei tañi chau. Huelu ngüneduamli tami cüme troquieteu tañi chau, huercüafiñ quiñe che tami feipiaeteu. Chau Jehová, pu Israel che ñi Ngünechen allcütulei ta tüfa. 13 Quimli tañi chau tami huesa femaeteu ca feipinoeliyu tami montual, Chau Jehová rume cutrancayaeneu. Chau Jehová mülepe eimi mu chumngechi mülefui tañi chau engu. 14 Petu mongeleli iñche cam deu lali rume, ¿pengelel-layaen Chau Jehová ñi piuqueyen?* 15 Chau Jehová apümcafile rume tami pu caiñe* mapu mu, turpu elcünulayaimi tami piuqueyeafiel* tañi pu cüpanche”* pifi. 16 Femngechi Jonatán eldungucünui David tañi pu cüpanche engün.* Ca feipi: “Chau Jehová castigayafi David tañi pu caiñe”. 17 Jonatán fente ñi piuqueyefiel ta David, feipi ñi huiño eldungucünual engu. Piuqueyefi chumngechi quisutu piuqueyehui.

18 Fei Jonatán feipifi ta David: “Hule hue cüyen müleai. Quimfalngeai tami mülenon ca huellileai tami huancu. 19 Epu antü rupale doi quimfalngeai tami mülenon. Feimu cüpayaimi cheu tami ellcahun nehue chumül* ca pülleleaimi tüfachi cura mu. 20 Iñche femfaluhuan ñi ütrüftufiel flecha ta quiñe chemcün mu,* cüla flecha ütrüftuan inafül cura mu. 21 Huercüli ti cüdaufe, feipiafiñ: ‘Yemefinge ti flecha’. Eimi allcülmi tañi feipifiel: ‘¡Tüfei! Ti flecha doi fau püle mülei, nüfinge’ piafiñ. Rupale tüfachi dungu, eimi huiñotuafuimi. Feimu tati rumel mongelechi Chau Jehová ñi üi mu, eimi cuñihun mu mülelaimi ca com cümelcalei. 22 Huelu allcülmi tañi feipifiel ti hueche huentru: ‘¡Tüfei! Ti flecha doi üye püle mülei’, eimi amutunge, Chau Jehová ayüniei tami amutual. 23 Iñchiu tayu eldungucünuel, Chau Jehová rumel mülepe iñchiu mu”.

24 Fei David ellcahui lelfün mu. Hue cüyen mülelu, ti lonco ülmen anücünuhui mesa meu tañi iyal. 25 Tati lonco ülmen anülei tañi huimtulechi huancu mu inafül pared mu. Saúl ñi adquiñ mu anülefui ta Jonatán, inafül Saúl mu anülefui Abner. Huelu David ñi huancu huellilefui. 26 Feichi antü Saúl chem no rume feipilai, huelu raquiduamquefui: “Chem rupai chi David. Podcülei chi. ¿Fei peno? Petu lifcülelai chi”. 27 Huelu ca antü rupalu,* David ñi huancu amulei ñi huellilen. Saúl ramtufi tañi fotüm Jonatán: “¿Chumngelu* ipalai Jesé ñi fotüm huiya ca fachantü?”. 28 Jonatán huiñoldungufi ta Saúl:* “David llellipueneu tañi eluafiel ñi amual Belén huaria mu. 29 David feipieneu: ‘Füreneen, eluen tañi amual. Tañi familia hultucuai quiñe chalintucun huaria mu, iñche tañi peñi feipieneu tañi amual. Feimu eimi cümelu troquifilmi, llellipueyu, eluen tañi amual, femngechi ñi pemeafiel tañi pu peñi’ pi. Feimu lle David ipalai ti lonco ülmen ñi mesa meu”. 30 Feimu Saúl rume illcutufi* ta Jonatán ca feipifi: “¡Eimi ngünefalngenochi domo ñi püñeñ!* ¿Quimnolu troquien tami quelluniefiel Jesé ñi fotüm? ¡Tami femün yehuentucuaimu eimi ca tami ñuque! 31 Petu mongelele Jesé tañi fotüm tüfachi mapu mu, alüñmalayai eimi tami ngünenieal. David mülei tañi layal, feimu huercünge quiñe che ñi yemengeal”.

32 Huelu Jonatán feipifi tañi chau Saúl: “¿Chemu mülei ñi layal? ¿Chem dungu femi?”. 33 Fei Saúl ütrüftufi ta Jonatán ti huaiqui* ñi langümafiel. Femngechi Jonatán cüme quimtucui tañi chau rume ayüniefui ñi langümafiel ta David. 34 Feica müten, Jonatán anülelu mesa meu illcunquechi* huitrapürai. Feichi epu antü mülelu hue cüyen, chem ilai rume. Rume huesa duamcülefui David ñi duam mu ca tañi chau ñi illamcaeteu.

35 Pulihuen Jonatán tripai lelfün mu chumngechi ñi feipicünuhun David engu. Fei yefi quiñe hueche huentru cüdauquelu. 36 Üyeu feipifi ti cüdaufe: “Lefnge ca quintunge ti flecha iñche tañi ütrüftuel”. Ti cüdaufe lefcülen tripai. Fei cheu ñi mülen ti hueche, Jonatán doi üyeu püle ütrüftui quiñe flecha. 37 Ti cüdaufe puhui cheu ñi mülen ti flecha Jonatán ñi ütrüftuel, fei Jonatán huirarelfi: “¿Doi üyeu püle mülepelai ti flecha?”. 38 Jonatán ca huirarelfi: “¡Matuquelnge! ¡Lefnge! ¡Ngünamcaquilnge tiempo!”. Ti cüdaufe nüfi ti flecha, fei huiñotui tañi ñidol mu. 39 Huelu ti cüdaufe chem ngüneduamlai rume. Jonatán ca David müten quimnieingu chem pifel com tüfachi dungu. 40 Fei hula Jonatán elufi tati cüdaufe quisu tañi hueichahue ca feipifi: “Amutunge, yefinge huaria mu”.

41 Amutulu ti cüdaufe, David tripatui cheu tañi ellcaucülen, püllelerquei, huaihuen püle.* Fei pochongnagi* mapu mu ca cüla rupa lucutunagi. Fei hula pancohuingu* ca epuñpüle ngümacahuingu. Huelu David doi ngümai. 42 Jonatán feipifi ta David: “Cüme feleaimi.* Deu eldungucünuhuiyu Chau Jehová ñi üi mu. Feipicünuhuiyu: ‘Chau Jehová rumel mülepe iñchiu mu, iñche ca tami pu cüpanche engün’”.

Fei hula David amutui ca Jonatán huiñotui huaria mu.

21 Fei hula David amui Nob huaria mu, cheu ñi mülen ti sacerdote Ahimélec. Fei Ahimélec pefilu ta David müllmülli fente tañi llican, ramtufi: “¿Chemu quisuleimi? ¿Chumngelu* quiñe che no rume compañlaeimu?”. 2 David huiñoldungufi* ti sacerdote Ahimélec: “Ti lonco ülmen elfalcünueneu quiñe dungu, huelu feipieneu: ‘Inei no rume ngelai ñi quimal chem tami elfalcünulelfiel ca chem tami feipifiel’. Iñche feipicünufiñ ñi pu hueichafe* taiñ trahuluhual quiñe lof mu. 3 Feula nielmi quechu cofque, llellipueyu tañi elungeal, cam eluen chem rume tami nieel”. 4 Huelu ti sacerdote feipifi ta David: “Re mülehuei cofque püntücünulelngelu* ta Chau Dios, nielan cangelu cofque. Tami pu hueichafe mülenofule pu domo engün* rupachi antü mu, iñche eluafeyu feitichi cofque”. 5 David feipifi ti sacerdote: “Rüf feipicünueyu mülelaiñ quiñe domo engu no rume, femqueiñ chumngechi taiñ femquefel caquelu rupa tripalu ñi hueichayal iñche. Pu huentru tripalu ñi entual chem elfal cüdau rume, quimfalcünuingün ñi huichucünulelngen ta Chau Dios, ¡doyelchi mai feula!”. 6 Feimu ti sacerdote elufi ta David ti cofque püntücünulelngelu ta Chau Dios. Tüfachi cofque müten niefui. Ti ngillatuhue tolto ruca Chau Jehová ñi adquiñ mu, deu entungefui tüfachi cofque püntücünulelngelu ta Chau Dios. Tiye mu tucungefui eñum cofque, feichi antü entungequelu ca elcünungequelu ti cofque.

7 Huelu feichi antü mülerquefui üyeu quiñe huentru cüdahuelquefilu ta Saúl, tüfa loncolei tañi pu camañfe mu. Tüfachi huentru feipingei ñi mülenagal Chau Jehová ñi adquiñ mu. Fei Doeg pingefui, tati Edom che.

8 David feipifi ta Ahimélec: “¿Eimi niepelaimi mai quiñe huaiqui* cam quiñe fütra cuchillo? Tati lonco ülmen ayüniefui ñi matu femngeal tañi elfal cüdau, feimu cüpal-lan tañi fütra cuchillo ca tañi hueichahue”. 9 Ti sacerdote huiñoldungueyu:* “Nien Goliat ñi fütra cuchillo, eimi langümfimi feiti Filistea che Elá laf mapu mu. Impolcülei* quiñe pañu mu furitu ti sacerdote ñi falin tacun mu.* Tüfachi fütra cuchillo müten eluafeyu. Ayülmi tami püneafiel, yetufinge”. David feipifi tati sacerdote: “Mai, eluen. Ngelai femngechi fütra cuchillo”.

10 Feichi antü David tripai tiye mu ca amulei ñi lefmahun Saúl mu. Fei hula puhui cheu ñi mülen Akís, Gat ñi lonco ülmen. 11 Tati pu cüdaufe feipifingün tañi lonco ülmen Akís: “¿Tüfa ta David pemai, tati lonco ülmencülelu tañi mapu mu? ¿David mu nütramyefingün pu failayauquelu? ¿David mu ülcantuyauquefuingün:

‘Saúl hueufi ta huarancaque che,*

ca David hueufi ta fentren huarancaque che’?”.

12 Tüfachi dungu raquiduameleyu ta David, fei rume llicafi ta Akís, Gat ñi lonco ülmen. 13 Feimu hueluduam reque femfaluhui, huedhuedfaluhui rangi quisu engün mu. Eluhui ñi huiricantual ti huaria ñi puerta conhue püle ca hutrunagi* tañi cohun payun püle. 14 Fei Akís feipifi tañi pu cüdaufe: “¡Tüfachi huentru huedhuedcülei! ¿Chumal cüpalelmun? 15 Deu nien fentren huedhued che, ¿chumal cüpalelmun ta tüfa ñi huedhuedquiyahual iñche tañi adquiñ mu? ¿Chumngelu* eluafiñ tüfachi huentru ñi conpual tañi ruca mu?”.

22 Fei David amutui tiye mu ca ellcahui* quiñe lolo mülelu Adulam huaria mu. Tüfachi dungu allcüntucuingün tañi pu peñi ca com tañi chau ñi familia, feimu nagingün cheu ñi mülen ta David. 2 Cafei quiñehuingün com tati pu che nielu huesaque dungu, defen dungu ca ti pu ayüucülenolu.* Fei David loncolerpui quisu engün meu. Mülefui 400 huentru peno David engu.

3 Fei hula David tripai üye mu ca amui Mizpé huaria mülelu Moab mapu mu, fei feipifi Moab ñi lonco ülmen: “Füreneen, eluen tañi chau ca tañi ñuque ñi mülenagal fau eimün meu, quimli hula chem femai Chau Dios iñche tañi duam mu”. 4 Fei elcünufi engu Moab ñi lonco ülmen mu, quisu engu mülenagi tiye mu com feichi antü David ellcaucülelu mahuida mu.

5 Fei hula Chau Ngünechen ñi huerquen, Gad pingelu, feipifi ta David: “Cheu tami ellcaucülen mülelayaimi. Amunge Judá mapu mu”. Feimu David amutui tiye mu, coni Héret pingechi mahuidantu mu.

6 Saúl quimi ñi pengen ta David ca tati pu huentru ñi compañeteu. Tüfachi dungu quimelelngei ta Saúl petu anülelu miñche quiñe tamarisco anümca mu. Tüfachi anümca mülefui huincul mu Guibeá huaria. Saúl nünierquei tañi huaiqui* ca com tañi pu cüdaufe hualloñmanieyu. 7 Fei Saúl feipifi tañi pu cüdaufe tañi hualloñmanieteu: “Pu Benjamín huentru, allcütumuchi. Com eimün, ¿raquiduampeimün mai Jesé ñi fotüm tamün eluaeteu mapu ca anüm ofad? ¿Elungepeaimün mai tamün loncoleal huaranca* cam pataca che mu? 8 ¡Com eimün quiñehuimün tañi caiñetungeal iñche! ¡Quiñe che no rume feipilaeneu tañi fotüm ñi eldungucünun Jesé ñi fotüm engu! Inei no rume cutranpiuqueyelaeneu. Inei no rume feipilaeneu ñi chumün tañi fotüm. Fei ngüchaltucuquefi tañi cüdaufe tañi caiñetuaeteu, chumngechi femquei ta feula”.

9 Fei hula Doeg, ti Edom che, tati loncolelu Saúl ñi pu cüdaufe mu, feipi: “Pefiñ Jesé ñi fotüm ñi puhun Nob huaria mu, pemefi ta Ahimélec, Ahitub ñi fotüm. 10 Fei tañi duam mu Ahimélec quintui Chau Jehová ñi adnieaeteu ca elufi iyael. Cafei elufi Goliat ñi fütra cuchillo, tüfa tati Filistea che”. 11 Feica müten ti lonco ülmen cüpange feipifalfi ti sacerdote Ahimélec, Ahitub ñi fotüm, ca com pu sacerdote tripalu tañi chau ñi familia mu, tüfa engün mülerquefui Nob huaria mu. Com amuingün cheu ñi mülen ti lonco ülmen.

12 Fei hula Saúl feipi: “¡Allcütuen eimi, Ahitub ñi fotüm!”. Fei feipi: “Fau mülen, iñche tañi ñidol”. 13 Saúl feipieyu: “¿Chumngelu* eimi ca Jesé ñi fotüm quiñehuimu tañi caiñetuaeteu? ¿Chemu elufimi cofque ca quiñe fütra cuchillo? ¿Chumngelu fei tañi duam mu quintufimi Chau Dios ñi adnieaeteu? Tüfa tañi caiñe, ayüniei tañi caiñetungeal. Tüfachi dungu femmequei feula”. 14 Allcülu tüfa, Ahimélec feipifi tati lonco ülmen: “¿Niepeimi mai quiñe cüdaufe fente manelfalngelu David reque? Tüfa tati lonco ülmen ñi chedcui,* loncolei pu soltau tami cuidanieteu ca yamfalngei* eimi tami ruca mu. 15 Huelu David tañi duam mu, iñche ca rupa deu quintuquefun Chau Ngünechen ñi adnieteu. ¡Iñche turpu femlayan tami feipimequen! Tañi ñidol, culpatulaen iñche ca quiñe che no rume tripalu tañi chau ñi familia mu. Quimquelafun tüfachi dungu”.

16 Huelu ti lonco ülmen feipi: “¡Eimi ta layaimi Ahimélec! Eimi ca com pu che tripalu tami chau ñi ruca mu”. 17 Feica müten ti lonco ülmen feipifi pu soltau* tañi hualloñmaeteu: “¡Amumün, langümafimün Jehová ñi pu sacerdote! ¡Fei engün quelluntucuquefingün ta David! ¡Quimquefuingün ñi lefmauquiyahun, huelu chem pilaeneu rume!”. Huelu ti lonco ülmen ñi pu soltau pilaingün ñi huesalcayafiel Chau Jehová ñi pu sacerdote. 18 Fei ti lonco ülmen huercüfi ta Doeg, ti Edom che: “¡Amunge, langümafimi engün!”. Feimeu müten Doeg langümfi pu sacerdote. Feichi antü langümfi 85 huentru tucutuuquelu ti falin tacun* lino deumangelu. 19 Cafei langümfi Nob ñi pu che, pu sacerdote ñi huaria. Fütra cuchillo mu langümfi pu huentru, pu domo, pichiqueche ca pu pichiche, cafei pu toro, pu burro ca pu ufisa.

20 Huelu Ahimélec ñi fotüm, Ahitub ñi lacu, Abiatar pingelu montutripai, fei lefmahui ca quiñehui David engu. 21 Abiatar feipifi ta David: “Saúl langümfi Chau Jehová ñi pu sacerdote”. 22 Allcülu tüfa, David feipifi ta Abiatar: “Quimniefun. Feichi antü tiye mu pefiñ ta Doeg, ti Edom che, fei nütramcalelafi ta Saúl pifun. Iñche ta culpaconün ñi lan com tami chau ñi familia. 23 Iñche mu mülenagnge. Llicalayaimi. Inei rume cüpa langümelmu, ca cüpa langümaeneu ta iñche troquihuan. Iñche ta cuñiutucuayu”.

23 Rupalu ta antü feipingei ta David: “Pu Filistea che lefcontumequefingün Queilá huaria ca hueñemequeingün ti fün quetran”. 2 David ramtufi ta Chau Jehová: “¿Mülei ñi hueichameafiel* feiti pu Filistea che?”. Chau Jehová huiñoldungueyu:* “Mai, hueichamefinge pu Filistea che ca montulafimi ta Queilá huaria”. 3 Huelu pu hueichafe feipifingün ta David: “Feula müleiñ Judá mapu mu, fei llicalequeiñ. Huelu doi llicaleaiñ amuliyiñ Queilá huaria taiñ quehuayafiel pu Filistea hueichafe”. 4 Fei David ca huiño ramtufi ta Jehová, fei Chau Jehová huiñoldungueyu:* “Amunge. Nagnge Queilá huaria mu, hultucuan pu Filistea che eimi tami cuhu mu”. 5 Feimu David ca tañi pu hueichafe amuingün Queilá huaria, hueichafi pu Filistea che. Fentren che langümfi ca yeñmafi ñi culliñ engün. Femngechi David montulfi pu Queilá che.

6 Abiatar, Ahimélec ñi fotüm, lefmahui Queilá huaria mu ñi quiñehual David engu. Feichi mu yeniefui ti sacerdote ñi falin tacun.* 7 Fei feipingei ta Saúl: “David mülei Queilá huaria mu”. Saúl feipi: “Chau Ngünechen hultucueneu ta David, quisu tañi pin mu conpui quiñe huaria mu nielu puerta ca tranca.* Feula pepi lefmaulai”. 8 Feimu Saúl trahulfi com tañi pu soltau ñi hueichayal, fei ñi nagal Queilá huaria mu ca hualloñmayafiel David ca tañi pu huentru. 9 Quimlu David chem ñi cüpa femeteu Saúl, feipifi tati sacerdote Abiatar: “Fau cüpalnge ti falin tacun”. 10 Fei hula David feipi: “Ahuem, Chau Jehová, pu Israel che ñi Ngünechen, allcün Saúl ayüniei cüpayal Queilá huaria mu ca apümcayafiel ti huaria iñche tañi duam mu. 11 Pu loncolelu* Queilá huaria, ¿hultucuaeneu Saúl ñi cuhu mu? ¿Rüf nagai Saúl chumngechi allcün iñche eimi tami cüdaufe? Ahuem, Chau Jehová, pu Israel che ñi Ngünechen, füreneen, feipien, iñche eimi tami cüdaufengen”. Chau Jehová huiñoldungueyu:* “Mai, nagai tati”. 12 Fei David ramtufi ta Chau Dios: “Pu loncolelu Queilá huaria, ¿hultucuaeneu iñche ca tañi pu huentru Saúl ñi cuhu mu?”. Chau Jehová huiñoldungueyu:* “Mai, hultucungeaimün”.

13 Feimeu müten David tripatui Queilá huaria mu tañi pu huentru engün, 600 huentru peno, fei fill püle miyahuingün. Saúl quimlu David ñi leftripan Queilá huaria mu, dulli ñi inantucunoafiel. 14 David ellcahui* huellin mapu mu* cheu cüdaungei ñi puhual, tüfa mülei mahuidantu mapu Zif huellin mapu mu. Saúl amulei ñi quintuniefiel ta David, huelu Chau Jehová hultuculafi Saúl tañi cuhu mu. 15 David petu mülelu Hores lof mu, quimi* Saúl ñi amulen tañi langümaeteu. Hores lof mülefui huellin mapu püle Zif huaria mu.

16 Jonatán, Saúl ñi fotüm, amui Hores lof mu ñi pemeafiel ta David, ca yafültucufi ñi doi maneluhual Chau Jehová mu. 17 Feipifi ta David: “Llicalayaimi, tañi chau Saúl pelayaimu. Eimi lonco ülmen-ngeaimi Israel mu, iñche inalean eimi mu. Tañi chau Saúl cüme quimniei tüfa”. 18 Fei Jehová ñi adquiñ mu, eldungucünuhuingu. Fei hula Jonatán amutui tañi ruca mu, David mülenagi Hores lof mu.

19 Fei hula pu Zif huentru püraingün Guibeá huaria mu, cheu ñi mülen ta Saúl, ca feipifingün: “David ellcaucülei pülle cheu taiñ mülen iñchiñ, Hores lof mu cheu cüdaungei ñi puhual, Hakilá pingechi huincul mu, huaihuen püle* mülei Jesimón mapu.* 20 Ahuem, lonco ülmen, ayülmi tami nagal, amunge. Tati lonco ülmen ñi cuhu mu hultucuafiyiñ ta David”. 21 Saúl feipi: “Eimün cutranpiuqueyemun iñche, feimu Chau Jehová füreneaimünmeu. 22 Füreneen, amumün, fei cüme ngüneduamaimün cheu tañi mülen ca inei peeyu tiye mu. Rume münalei pingen.* 23 Cüme ngüneduamaimün chem lof mu ñi ellcaucülen. Fei cüme quimülmün, pemupatuan. Fei hula amuan eimün mu. Mülele feichi mapu mu, fei quintuafiñ com Judá ñi familia mu”.*

24  Tüfa engün elcünufingün ta Saúl, fei amuingün Zif huaria mu, fei hula Saúl puhui üye mu. Rupalu tüfa, David ca tañi pu huentru mülerqueingün huellin mapu mu ngen-ngelu Maón huaria, tüfa mülei Arabá mapu, huaihuen püle Jesimón mapu mu. 25 Fei hula puhui Saúl ca tañi pu huentru ñi quintuafiel, fei David quimlu müten nagi fütra cura püle, fei mülenagi Maón ñi huellin mapu mu. Quimlu Saúl, eluhui ñi inantucuafiel Maón ñi huellin mapu mu. 26 David ca tañi pu huentru mülerquei quiñe püle ti mahuidantu mu, fei Saúl puhui furitu mahuida mu. Feimu David matu eluhui ñi lefmahual, huelu Saúl ca tañi pu huentru epe dintucunieyu tañi nüafiel. 27 Fei acurumei quiñe huerquen, fei feipifi ta Saúl: “¡Matuquelnge! ¡Mülei tami huiñotual! ¡Pu Filistea che lefcontumequefi ti mapu!”. 28 Fei Saúl inantucuhuelafi ta David, fei hueichamefi pu Filistea che. Feimu feichi lof feipingequei Fütra Cura Hudamchequelu.

29 Fei David huechui tiye mu, fei ellcahui cheu cüdaungei ñi puhual En-Guedí huaria mu.

24 Saúl huiñotulu ñi inantucufiel pu Filistea che, feipingei tüfachi dungu: “David mülei En-Guedí ñi huellin mapu mu”.*

2 Feimu Saúl dullifi 3.000 huentru com Israel mu, fei yefi engün ñi quintuafiel David ca tañi pu huentru. Quintuyahulfingün fütra cura püle cheu ñi mülen mahuida capüra. 3 Fei Saúl puhui ufisa ñi cura corral* mülelu inafül rüpü mu. Üyeu conpui quiñe lolo mu, fei amui tripatripatuhue mu. David ca tañi pu huentru anülerquei ponhuitu ti lolo. 4 David ñi pu huentru feipieyu: “Fachantü Chau Jehová hultucumequeimu tami caiñe eimi tami cuhu mu. Eimi femafimi tami cümelu troquifiel”. David ñücüfcülen mu huitrapürai, fei catrüñmafi Saúl ñi huechuñ tacun nienolu cuhul.* 5 Rupalu tüfa David huesa duameleyu tañi piuque,* catrüñmafilu cai Saúl ñi huechuñ tacun cuhul nienolu. 6 David feipifi tañi pu huentru: “Tüfa ta Chau Jehová ñi dullin huentru, feimu pepi femlayafun tüfachi dungu tañi ñidol. Rüfcünu llemai, Chau Jehová cümelu troquilayafi huesalcafili Chau Jehová ñi dullin huentru”. 7 Femngechi dungulu ta David catrütufi tañi pu huentru,* elulafi* ñi lefcontuafiel ta Saúl. Saúl cai tripai ti lolo mu, fei rüpütucünuhui.

8 Fei David huitrapürai, tripai ti lolo meu ca huirarelfi ta Saúl: “¡Tañi ñidol, tati lonco ülmen!”. Saúl huiñoquintulu, David nagquintui mapu mu, fei pochongnagi.* 9 David ramtufi ta Saúl: “¿Chumngelu* allcütufimi tuchi feipilu ‘David ayüniei tami huesalcayaeteu’? 10 Fachantü eimi quisu tami nge mu ngüneduamimi chumngechi Chau Jehová hultucueimu iñche tañi cuhu mu. Lolo meu feipingen tami langümafiel, huelu cutranpiuqueyeyu, fei feipin: ‘Tüfa Chau Jehová ñi dullin huentru, feimu huesalcalayafiñ tañi ñidol’. 11 Chau, ngüneduamnge tami huechuñ tacun cuhul nienolu, tüfa ñi niefiel. Catrüñmafilu ti huechuñ, pifuli langümafeyu, huelu femlan. Feula peaimi ca ngüneduamaimi tüfachi dungu: iñche cüpa huesalcalayayu, caiñetulayayu rume. Iñche culpaconlan* eimi mu. Huelu eimi quintuyahulen tañi langümaeteu. 12 Chau Jehová juezcülepe eimi iñchiu. Chau Jehová castigayaimu chem tami femfiel ta iñche. Huelu iñche cüpa huesalcalayayu. 13 Chumngechi feipilei quiñe cuifi proverbio, ‘Huesaque che mu tripaquei huesaque dungu’. Feimu iñche huesalcalayayu. 14 Israel ñi lonco ülmen, ¿inei ayüimi tami nüafiel? ¿Inei inantucuyahulfimi? ¿Quiñe la trehua? ¿Quiñe pichi nerüm? 15 Chau Jehová juezcülei, fei juzgape eimi iñchiu. Fei ngüneduamai tüfachi dungu ca incañpeaeneu. Fei juzgayaeneu ca lifrenentuaeneu tami cuhu mu”.

16 David fentecünulu ñi feipifiel tüfachi dungu, Saúl ramtui: “David, tañi saquin fotüm, ¿eimi dungumequeimi chi?”. Fei hula Saúl ngümacahui. 17 Fei Saúl feipifi ta David: “Eimi doi nor chengeimi iñche mu, eimi cüme femen, huelu iñche huiñoleltueyu rume huesaque dungu. 18 Feula, eimi nütramelen tüfachi cüme dungu tami femfiel. Chau Jehová hultucueneu tami cuhu mu, huelu eimi langümlaen. 19 Tuchi pefilu tañi caiñe, ¿elcünupeafi mai fei ñi chumnofiel rume? Chau Jehová füreneaimu tami femfiel ta iñche fachantü. 20 Feula cüme quimnien eimi lonco ülmencüleaimi. Eimi tami familia rumel ngünenieafi Israel. 21 Feula feipicünuen* Chau Jehová mu tami apümcanoafiel tañi cüpanche lali iñche. Feipicünuen tami entuñmangenoal tañi üi tañi chau ñi familia mu”. 22 Feimu David feipicünulelfi ta Saúl, fei hula Saúl amutui tañi ruca mu. David ca tañi pu huentru püratuingün cheu ñi ellcaucülen.*

25 Rupachi antü, lai Samuel. Fei com pu Israel che trahuluhuingün ñi ngümayal ñi lan ta Samuel. Rüngaltucufingün Ramá huaria mu, cheu ñi mülefel tañi ruca. Fei hula David nagi Parán pingechi huellin mapu.*

2 Feichi mu Maón huaria meu mülerquei quiñe rume ricu huentru, fei Carmelo huaria mu nierquefui tañi pu culliñ. Ngen-ngefui 3.000 ufisa ca huaranca capüra.* Fei quediñmequefui tañi pu ufisa Carmelo huaria mu. 3 Tüfachi huentru Caleb tuhun-ngei, Nabal pingei ca tañi domo Abigaíl pingei. Tüfachi domo quimchengei ca cüme adngei. Huelu tañi füta trencül huentrungei ca femquefui huesaque dungu. 4 David mülelu huellin mapu mu quimi Nabal ñi quediñmequen tañi pu ufisa. 5 Feimu David feipifi mari tañi pu hueichafe:* “Amumün Carmelo huaria mu, quintuafimün ta Nabal, fei iñche tañi üi mu ramtuafimün ñi chumlen. 6 Feipiafimün: ‘Fentren tripantu mongeleaimi, cüme feleaimi.* Cümelcalepe com pu che mülelu tami ruca mu ca com tami nieel. 7 Allcün tami quediñmequen pu ufisa. Tami pu camañfe mülelu iñchiñ mu, huesalcalafiyiñ. Com feichi antü mülelu engün Carmelo huaria mu, inei no rume müntuñmalaeyu* chem no rume. 8 Ramtuafimi tami pu huentru, quisu engün feipiaimu. Feula acuiñ quiñe ayühun-ngechi antü mu,* feimu llellipueyu tami cüme llohuafiel tañi pu huentru. Füreneen, elufe tami pu cüdaufe ca tami fotüm David chem rume tami cüpa elufiel’”.

9 Feimu David ñi pu hueichafe feipimefingün ta Nabal chem ñi feipin ta David. Fentecünulu engün, 10 Nabal feipifi David tañi pu cüdaufe: “¿Inei am ta David? ¿Chem troquihui Jesé ñi fotüm? Fachantü mülei fentren cüdaufe lefmauquelu tañi ñidol mu. 11 Iñche quimlan cheu ñi cüpan tüfachi pu huentru, fei ¿chumngelu* iñche eluafiñ tañi cofque, tañi co ca tañi ilo pepicalelfilu tañi quediñufisapelu?”.

12 David ñi pu hueichafe huiñotuingün ca feipipatufingün com ñi feipiel ta Nabal. 13 Feimu müten David feipicünufi tañi pu hueichafe: “¡Caque quiñeque eimün nüpe tañi fütra cuchillo!”. Com engün trarintucuingün tañi fütra cuchillo, David ca femi. Fei 400 huentru peno püraingün David engün ca 200 huentru peno mülenagingün ñi cuidaniefiel tati fillque fillem.

14 Rupalu tüfa, quiñe cüdaufe quimelelfi ta Abigaíl, Nabal ñi domo. Feipifi: “Huellin mapu mu David huercüi quiñeque huentru, fei engün cüme feleaimi feipifalfi taiñ ñidol. Huelu quisu huirarelfi ca lucatufi.* 15 Feichi pu huentru rume cüme femeiñmu iñchiñ ca turpu huesalcalaeiñmeu. Com feichi antü quiñentrür mülelu iñchiñ lelfün mu, inei no rume müntuñmalaeiñmeu chem no rume. 16 Petu camañfilu pu ufisa iñchiñ, quisu engün cuñiutucueiñmu antü ca pun meu. Com feichi antü mülelu iñchiñ fei engün meu, cuñiutucueiñmu. 17 Feula eimi dulliaimi chem tami femal. Tüfachi dungu mu, rume huesa rupayai taiñ ñidol ca com pu che mülelu tañi ruca mu. Nabal quiñe rume illamfal huentrungei,* dungufal-lai”.

18 Feica müten Abigaíl nüi 200 cofque, epu metahue pulcu, quechu ufisa ilo pepicalelu, quechu cülco fün cotün,* pataca cochü cofque nielu anquen ofad ca 200 cochü cofque anquen higo deumangelu, com tüfa püramfi tañi burro mu. 19 Fei Abigaíl feipifi tañi pu cüdaufe: “Hunelemün, iñche inalean”. Huelu chem pilafi rume tañi füta Nabal.

20 Ti mahuida ellcaniefi* ta Abigaíl petu nagcülepulu tañi burro mu. David ca tañi pu huentru ca feichi püle nagcülepuingün, feimu trafyefingün ta Abigaíl. 21 David feipimequefui: “Huellin mapu mu, iñche incañpefiñ com ñi nieel tüfachi huentru. Huelu ngünam femün. Müntuñmangelai chem no rume. Cümeque dungu femlu rume, re huesaque dungu huiñoleltueneu. 22 Hule pulihuen langümnofili ta Nabal ca com tañi pu huentru,* Chau Ngünechen rume castigayafi iñche tañi pu caiñe”.*

23 Abigaíl pefilu ta David nagfemi tañi burro mu, fei pochongnagi* mapu mu David ñi adquiñ püle. 24 Lucutunagi David tañi namun püle ca feipifi: “Tañi ñidol, iñche culpatuen. Llellipueyu, eluen* tañi dungual. Allcütuaimi chem ñi feipin tami cüdaufe. 25 Tañi ñidol, füreneen, duamtulayafimi ta Nabal. Chumngechi feipilei tañi üi, quisu illamfal huentrungei. Nabal pingei,* huedhued huentrungei. Huelu tañi ñidol, iñche eimi tami cüdaufe, pelafiñ pu huentru eimi tami huercüfiel. 26 Feula iñche tañi ñidol, tati mongelechi Chau Jehová ñi adquiñ mu ca eimi tami adquiñ mu, rüf feipicünueyu Chau Jehová catrütumequeimu, femngechi tami huiñoleltunoafiel engün tami huesa femeteu ca culpaconlayaimi tami hutrulal mollfüñ.* Chem ñi rupayal Nabal, ca femngechi rupape tami pu caiñe ca com pu ayülu tami huesalcayaeteu. 27 Tañi ñidol, iñche eimi tami cüdaufe, cüpalelfiñ tüfachi iyael* tami pu huentru tami compañnieteu, feula eluafimi engün tañi llohuafiel. 28 Iñche eimi tami cüdaufe huelulcai, füreneen, perdonaen. Iñche quimnien Chau Jehová eluafi tami pu cüpanche ñi ngünenieal ca lonco ülmencüleal fentren tripantu. Eimi quehuaqueimi Chau Jehová ñi hueichan ca com tami mongen mu pengequelai chem huesa dungu no rume. 29 Tañi ñidol, quiñe che inantucuelmu ca cüpa langümelmu, tami Chau Ngünechen Jehová cuñiutucuaimu chumngechi cuñiutucungequei ca impolngequei* ti falinque fillem carpa meu. Huelu tami pu caiñe ñi mongen camapu ütrüfentuafi chumngechi ütrüfentungequei quiñe cura huitruhue mu. 30 Fei Chau Jehová huechunenturpule com tati cümeque dungu tami feipieteu ca loncocünuelmu Israel mu, 31 huesa duamcülelayaimi ca huiño huitrautulayaimi rume* tami piuque mu tami huiñoleltufiel engün tami huesa femngeel ca tami ngünam hutrulfiel mollfüñ. Tañi ñidol, Chau Jehová cümelcaelmu acordayaen* ta iñche, eimi tami cüdaufe”.

32 Rupalu tüfa, David feipifi ta Abigaíl: “¡Püramyengepe ta Jehová, Israel tañi Ngünechen, huercüeimu fachantü tami trafyepayafiel! 33 ¡Chau Dios cümelcayaimu tami quim domongen! Fachantü quisu tañi cuhu mu huiñoleltuafun pu huentru chem tañi femeteu, fei culpaconafun ñi hutrulal mollfüñ, huelu eimi lifrenentuen, feimu Chau Ngünechen cümelcayaimu. 34 Israel ñi Ngünechen catrütuqueneu tañi huesalcanoaeteu ta eimi. Feimu tati mongelechi Chau Jehová ñi üi mu, rüf feipicünueyu matu cüpanofulmi tami nütramcayafiel ta iñche, pulihuen mu com Nabal ñi pu huentru* mongelelayafui”. 35 Fei David llohui chem ñi cüpaleleteu ta Abigaíl ca feipifi: “Amutunge tami ruca mu, huesa duamcülelayaimi. Allcütueyu tami feipiel ca feman tami ngillatupeel”.

36 Fei hula Abigaíl huiñotui cheu ñi mülen Nabal, tüfa mülefui tañi ruca mu ca imequefui chumngechi femquei pu lonco ülmen. Nabal* rume ayüucülefui ca rumeñma ngollilefui. Fei Abigaíl chem feipilafi rume hunlu hula. 37 Huelu pulihuen Nabal checontui tañi ngollicahun, feimu tañi domo com nütramcaleyu. Nabal tañi piuque lañmalehuei,* fei pepi nengümhuelai, quiñe cura reque feletui. 38 Mari antü rupalu, Chau Jehová elufi ta Nabal ñi layal.

39 David quimlu ñi lan ta Nabal, feipi: “¡Püramyengepe Chau Jehová! Nabal illamcaeneu, huelu Chau Jehová incañpeneu culpatungelu iñche. Catrütueneu ñi huesa femnoal ca elufi ta Nabal ñi huiñolelngetual tañi huesa femün”. Fei hula David feipifalfi ta Abigaíl ñi niehual engu. 40 David ñi pu cüdaufe puhuingün Carmelo huaria mu, fei feipifingün ta Abigaíl: “David ayüi tami nieaeteu, feimu yemeafimün pieiñmu”. 41 Feimeu müten Abigaíl nagquintui mapu, fei feipi: “Fau mülen, eluucülen tañi cüdahuelafiel ca cüchanamunafiel tañi ñidol ñi pu cüdaufe”. 42 Feica müten Abigaíl huitrapürai, püracahuellfi tañi burro ca compañfi David tañi pu huerquen, fei quechu domo cüdaufe namuntu inaeyu. Abigaíl niehui David engu.

43 David deu niehui Ahinoam engu, quiñe Jezreel domo. Feimu David nierpui epu domo.

44 Saúl elufi ta Paltí tañi niehual tañi ñahue engu, tüfa Mical fei David ñi domo fel. Paltí, Lais ñi fotüm, Galim mapu tuhui.

26 Rupachi antü mu, pu Zif huentru amuingün Guibeá huaria mu ca feipifingün ta Saúl: “David ellcaucülei* Hakilá pingechi huincul mu, itrotripa Jesimón mapu meu”.* 2 Feimu Saúl nagi Zif ñi huellin mapu mu,* fei Israel mu dulli 3.000 fütraque soltau ñi quintuafiel ta David tiye mu. 3 Saúl anümi ñi tolto ruca* ina rüpü püle, Hakilá huincul mu, itrotripa Jesimón mapu meu. David mülelu huellin mapu mu, allcüi Saúl tañi yepayaeteu. 4 Feimu David huercüi quiñeque huentru ñi ngüneduamafiel ñi rüf mülen ta Saúl tiye mu. 5 Fei hula David amui cheu ñi mülen Saúl ñi tolto ruca. Fei pefi cheu ñi umautulen Saúl ca tati loncolechi soltau, tüfa ta Abner, Ner ñi fotüm. Pu soltau ñi tolto ruca hualloñmaniefi cheu ñi cudulen ta Saúl. Fei Saúl rangiñ mu mülefui fei engün mu. 6 Fei hula David ramtufi ta Ahimélec, ti Het che, ca Abisái, Zeruyá ñi püñeñ, Joab ñi peñi: “¿Inei nagai iñche engu Saúl ñi tolto ruca mu?”. Abisái huiñoldungui:* “Iñche compañayu”. 7 Pun meu David ca Abisái conpuingu cheu ñi mülen pu soltau ñi tolto ruca, fei pefingu ta Saúl ñi umaucülen, tañi huaiqui* dipoconcülei* mapu mu, inafül tañi lonco mu. Abner ca tañi pu soltau cuduleingün ca hualloñmaniefingün ta Saúl.

8 Abisái feipifi ta David: “Feula Chau Ngünechen hultuculeimu tami caiñe eimi tami cuhu mu. Füreneen, ti huaiqui mu eluen tañi clafantucuafiel mapu mu quiñe rupa müten, duamfalngelai epu rupa ñi clafantucuafiel”. 9 Huelu David feipifi ta Abisái: “Huesa femlayafimi. Inei rume huesalcafile Chau Jehová ñi dullin huentru culpayai”. 10 David ca feipi: “Tati mongelechi Chau Jehová ñi üi mu, rüf feipicünueyu Chau Jehová langümafi ta Saúl cam quiñe antü layai chi chumngechi laqueiñ com iñchiñ. Cam amuai ñi quehuayal, fei layai chi hueichan mu.* 11 Rüfcünu llemai, Chau Jehová cümelu troquilayafi huesalcafili Chau Jehová ñi dullin huentru. Feimu nüfinge ti huaiqui mülelu ñi inafül lonco mu ca ti metahue co, fei amutuayu”. 12 Rupalu tüfa David nüfi ti huaiqui ca ti metahue co mülelu Saúl ñi inafül lonco mu, fei amutuingu tiye mu. Inei no rume pelaeyu ca ngüneduamlai rume. Com umautuleingün. Chau Jehová elufi engün ñi fütra umautual, feimu trepelaingün.* 13 Fei hula David noi ti laf mapu ca huitracünuhui huechuñ huincul mu, camapu cheu ñi mülen engün.

14 David nehuentu dungufi pu soltau ca Abner, Ner ñi fotüm: “¡Abner! ¡Dunguen!”. Abner huiñoldungueyu:* “¿Inei troquihuimi tami huirarelfiel ti lonco ülmen?”. 15 David feipifi ta Abner: “Eimi llicaquelaimi, ¿felelai? Israel mu ngelai quiñe huentru eimi reque. Feimu, ¿chumngelu* llihuatuhuelafimi* tami ñidol, tati lonco ülmen? Quiñe soltau conpui ti tolto ruca mu ñi langümafiel. 16 Cüme entulaimi tami cüdau. Tati mongelechi Chau Jehová ñi üi mu feipihuayiñ, eimün mülei tamün layal. Llihuatuhuelafimün* tamün ñidol, Chau Jehová ñi dullin huentru. ¡Ngüneduamnge! ¿Cheu mülei ti lonco ülmen ñi huaiqui ca ti metahue co mülelu inafül tañi lonco meu?”.

17 Fei Saúl quimüñmafi David ñi dungun ca feipifi: “David, tañi saquin fotüm, ¿eimi dungumequeimi?”. David huiñoldungueyu:* “Mai ñidol, tañi lonco ülmen, iñche dungumequen tati”. 18 Ca feipi: “Tañi ñidol, iñche eimi tami cüdaufengen, ¿chumngelu* inantucuen? ¿Chem femün iñche? ¿Chemu culpatumequengen? 19 Tañi ñidol, lonco ülmen, füreneen, allcütufinge tami cüdaufe. Chau Jehová eluelmu* tami caiñetuafiel ta iñche, chalintuculelafiñ fün,* fei quisu lloupe.* Huelu pu huentru eluelmu tami caiñetuafiel ta iñche, malisiangepe engün Jehová ñi adquiñ mu. Huemünentueneu engün* ca püntünentueneu* Chau Jehová ñi pu che mu.* Feipieneu engün reque ‘¡Amutunge, poyefinge caquelu dios!’. 20 Feula llellipueyu, elulayaimi tañi mollfüñ ñi hutrunagal* camapu Chau Jehová ñi adquiñ mu. Israel ñi lonco ülmen tripai ñi quintuafiel quiñe pichi nerüm, nümequefilu reque quiñe dillo* mahuida mu”.

21 Saúl feipieyu: “Culpan tati,* huiñotunge saquin fotüm David, iñche huesalcahuelayayu. Fachantü pengelimi tami falintuñmafiel tañi mongen. Quiñe huedhued reque femün. Fütra culpan”. 22 David feipifi ta Saúl: “Fau mülei ti lonco ülmen ñi huaiqui. Quiñe tami pu huentru yepatupe. 23 Chau Jehová cümelcayafi tati pu nor chengelu ca pu allcütuquefilu ta Chau Dios. Chau Jehová hultucueimu rume iñche tañi cuhu mu, iñche pilan ñi huesalcayafiel Chau Jehová ñi dullin huentru. 24 Chumngechi falintuquefiñ tami mongen fachantü, ca femngechi falipe tañi mongen Chau Jehová ñi adquiñ mu. Chau Ngünechen lifrenentuechimu com tañi hueñancün mu”. 25 Saúl feipieyu: “David, tañi saquin fotüm, Chau Dios füreneaimu. Eimi fütraque dungu femaimi, com tami femün cüme tripayai”. Fei hula David amulei ñi rüpütulen ca Saúl huiñotui tañi ruca mu.

27 Huelu David feipi quisu tañi piuque mu: “Quiñe antü Saúl langümaeneu chi. Doi cümeafui ñi amutual pu Filistea che ñi mapu mu. Femngechi Saúl quintuhuelayaeneu com Israel ñi mapu mu, fei ütrüfconlayan Saúl ñi cuhu mu”. 2 Feimu David ca pu 600 huentru ñi compañeteu amuingün cheu ñi mülen Akís, Maoc ñi fotüm, Gat ñi lonco ülmen. 3 David ca tañi pu hueichafe mülenagingün Gat huaria mu, Akís engu. Caque quisuque engün compañeyu tañi familia. David compañnieyu tañi epu domo: Ahinoam, Jezreel huaria mu tuhui ca Abigaíl, Carmelo huaria mu tuhui. Tüfa Nabal ñi lantu domo. 4 Feipingelu Saúl David ñi lefmahun Gat huaria mu, fei quintuhuelafi.

5 David feipifi ta Akís: “Cümelu troquifilmi, ayüafun ñi elungeal cheu ñi mülenagal quiñe huaria mu, lelfün püle mülelu. ¿Chumngelu* tami cüdaufe mülenagafui ti huaria mu cheu ñi ngünenieel ti lonco ülmen?”. 6 Feimu feichi antü Akís elufi ta David Ziclag huaria. Feimu fantepu mu pu Judá lonco ülmen ngen-ngeingün Ziclag huaria.

7 Feichi* David ñi mülenagün pu Filistea che ñi lelfün mu, feita quiñe tripantu ca meli cüyen. 8 David ca tañi pu hueichafe* huechuingün ñi hueichameafiel pu Guesur che, pu Amalec che ca pu guirzita. Tüfa engün mülerqueingün Telam mapu puulu Sur pingechi mapu, ca puhuingün Egipto mapu mu. 9 David lefcontufilu ti mapu, langümfi com pu huentru ca com pu domo. Huelu yetufi pu quechan culliñ, pu huaca, pu burro, pu camello ca ti tacun. Fei hula huiñoquetui cheu ñi mülen Akís. 10 Fei Akís ramtuquefi ta David: “¿Chem lof lefcontufimi fachantü?”. David huiñoldungueyu:* “Judá ñi huaihuen püle”,* cam “Pu Jerahmeel che ñi mapu huaihuen püle”,* cam “Pu quenita che ñi mapu huaihuen püle”. 11 David langümfi com pu huentru ca domo, femngechi ñi yengenoal engün Gat huaria mu. Feipiquefui: “Tüfa engün dalluntucuafeiñmu ca feipiafuingün ‘Femngechi femi David, femi ta tüfa’”. Tüfachi dungu femi David com feichi antü mülelu pu Filistea che ñi lelfün mu. 12 Akís feyentuquefi ta David ca raquiduamquefui: “Pu Israel che, tüfa ta David ñi pu che, rüfcünu üdeeyu engün,* feimu iñche ñi cüdaufengeai rumel meu”.

28 Feichi antü mu, pu Filistea che trahulfingün tañi pu hueichafe,* fei tañi quehuayafiel pu Israel che. Akís feipifi ta David: “Eimi cüme quimnieimi, eimi ca tami pu hueichafe compañaeneu ta hueichan mu”. 2 Allcülu tüfa David feipieyu: “Eimi cüme quimnieimi chem ñi femal tami cüdaufe”. Akís feipieyu: “Iñche dulliayu, eimi fill antü cuñiutucuaen iñche”.

3 Fei Samuel deu lai, com pu Israel che ngümayefingün ca rüngaltucufingün Ramá huaria mu, quisu tañi huaria. Saúl huemünentufi* pu che ramtuquefilu pu la ca pu pelontuchequelu.

4 Pu Filistea che trahuluhuingün, fei amuingün Sunem huaria mu. Üyeu anümingün tañi tolto ruca.* Feimu Saúl trahulfi pu Israel hueichafe ca anümingün ñi tolto ruca Guilboa mahuida mu. 5 Saúl pefilu pu Filistea che ñi tolto ruca, müna llicai ca rume trefcüi ñi piuque. 6 Saúl ramtufilu rume ta Jehová, Chau Jehová turpu huiñoldungulaeyu* peuma mu, ti Urim mu ca Chau Ngünechen ñi huerquen meu no rume. 7 Fei hula Saúl feipicünufi tañi pu cüdaufe: “Quintulelmuchi quiñe domo ramtuquefilu pu la. Ayünien ñi ramtumeafiel quiñe dungu”. Huelu pu cüdaufe feipieyu: “En-Dor huaria mu mülei quiñe domo ramtuquefilu pu la”.

8 Feimu Saúl tucui ca tacun tañi quimngenoal. Fei pun meu pemefi ti domo ramtuquefilu pu la ca compañnieyu epu tañi pu cüdaufe. Feipifi: “Füreneen, llellipuafimi pu püllü, fei pengelelen chem ñi rupayal cüpalechi antü mu. Mütrümafimi* inei tami feipieteu”. 9 Huelu ti domo feipieyu: “Eimi quimnieimi chem ñi femün ta Saúl, mapu mu huemünentufi* pu ramtuquefilu pu la ca pu pelontuchequelu. Feimu, ¿chumngelu* femen tüfa? ¿Cüpa ngünencaen, fei tañi langümngeal?”. 10 Saúl feipicünufi ti domo* Jehová ñi üi mu: “Tati mongelechi Chau Jehová ñi üi mu, rüf feipicünueyu dalluntucungelayaimi tüfachi dungu mu”. 11 Allcülu tüfa, ti domo ramtueyu: “¿Inei ayüimi tami mütrümafiel?”. Quisu huiñoldungueyu:* “Mütrümfinge ta Samuel”. 12 Ti domo pefilu ta “Samuel”,* fütra huirari ca feipifi ta Saúl: “¿Chemu ngünencaen? ¡Eimi ta Saúl!”. 13 Ti lonco ülmen Saúl feipifi tati domo: “Llicalayaimi. Huelu feipien, ¿chem pequeimi?”. Ti domo huiñoldungueyu:* “Penien quiñe che püralepalu mapu mu. Quiñe dios trüri”. 14 Feica müten Saúl ramtufi ti domo: “¿Chumngei ti che?”. Ti domo huiñoldungueyu:* “Ti püralepalu quiñe fücha huentru ürque ca tucuniei quiñe tacun cuhul nienolu”.* Saúl ngüneduamlu ñi “Samuel” ngen, nagquintui mapu mu fei pochongnagi.*

15 Fei “Samuel” ramtufi ta Saúl: “¿Chumngelu* pürapange pien?”. Saúl huiñoldungueyu:* “Rume huesa duamcülen. Pu Filistea che lefcontueneu. Cafei Chau Dios elcünueneu ca huiñoldunguhuelaeneu peuma mu ca tañi pu huerquen meu no rume. Feimu mütrümpeyu tami feipial chem ñi chumal”.

16 Huelu “Samuel” feipieyu: “¿Chumngelu* ramtuen ta tüfa? Jehová elcünueimu ca caiñetueimu. 17 Jehová femai ñi feipicünuel iñche mu: Jehová müntuñmayaimu* tami ngünenieal, eluafi cangelu che tañi ngünenieal, tüfa ta David. 18 Eimi allcütulafimi Jehová ñi dungu, fei apümcalafimi pu Amalec che, tüfa engün illculcaeyu.* Feimu Jehová femngechi femeimu fachantü. 19 Cafei Jehová eluafi pu Israel che ca eimi ñi langümngeal pu Filistea che ñi cuhu mu. Hule eimi ca tami pu fotüm müleai iñche engu. Jehová ca eluafi pu Israel hueichafe ñi langümngeal pu Filistea che ñi cuhu mu”.

20 Feica müten Saúl trani ca tranalehuei mapu mu. Rume llicai “Samuel” ñi dungun mu. Ca nehuen-ngehuelai, inolu cai com antü ca pun meu. 21 Ti domo fülcontufilu* ta Saúl, pefi ñi rume huesa duamcülen ca feipifi: “Tañi ñidol, inafiñ eimi tami huercüel. Cuñihun mu tucun ñi mongen tañi femal eimi tami feipiel. 22 Feula, tañi ñidol, füreneen, allcütuen tañi feipin. Llounge tüfachi triran cofque tami nehuencontual, fei inatuaimi tami rüpü mu”. 23 Huelu Saúl pilai, fei feipi: “Chem no rume ilayan”. Huelu tañi pu cüdaufe ca tati domo feipifeipiyefingün ñi iyal, feimu itripai. Fei huitrapürai ca anücünuhui ngütantu mu.* 24 Ti domo nierquei tañi ruca mu quiñe pichi motrin culliñ, fei matu langümfi. Cafei nüi rüngo, masafi ca pepicai cofque nienolu fayümhue.* 25 Fei elufi iyael ta Saúl ca tañi pu cüdaufe. Tüfa engün ingün, fei hula huitrapüraingün ca pun amutuingün.

29 Pu Filistea che trahulfingün com tañi pu hueichafe* Afec huaria mu. Petu rupalu tüfa pu Israel che anümingün ñi tolto ruca* inaltu Jezreel ñi hufco püle.* 2 Pu Filistea loncolelu amuingün tañi pu hueichafe engün, hudamngefuingün pataca ca huaranca* hueichafe mu. Fei David ca tañi pu huentru inaeyu engün trür Akís engu. 3 Huelu pu Filistea principe ramtuingün: “Tüfachi pu hebreo che, ¿chumqueingün fau?”. Akís huiñoldungui:* “Tüfa ta David, fei cüdahuelquefi ta Saúl, Israel ñi lonco ülmen. Doi quiñe tripantu compañeneu ta iñche. Feichi antü elcünufilu ta Saúl ca quiñeulu iñche engu, chem huesa dungu no rume peñmalafiñ”. 4 Huelu pu Filistea principe illcutufingün* ta Akís, fei feipifingün: “Feipifinge feichi huentru ñi amutual. Eimi elufimi cheu tañi mülenagal, fei huiñotupe üyeu. Huelu elulayafimi* ñi hueichayal iñchiñ engu, hueichan mu caiñetuafeiñmu chi. Fei langümafui taiñ pu huentru, femngechi ñi ayühuelafiel ta Saúl. 5 ¿Tüfachi huentru David mu nütramyefingün pu failayauquelu? ¿David mu ülcantuyauquefuingün:

‘Saúl hueufi ta huarancaque che,*

ca David hueufi ta fentren huarancaque che’?”.

6 Feimu Akís mütrümfi* ta David ca feipifi: “Tati mongelechi Chau Jehová ñi üi mu rüf feipicünueyu, eimi nor chengeimi ca ayüucülen tami amual hueichan mu tañi pu hueichafe engün. Feichi cüpalu eimi iñche mu, chem huesa dungu no rume pelan eimi mu. Huelu pu caquelu loncolelu, manel-laimu. 7 Fei tüngcülen* huiñotunge. Chem no rume femlayaimi, femngechi tami illculcanoafiel* pu Filistea loncolelu”. 8 Huelu David feipifi ta Akís: “Huelu, ¿chem chumün iñche? Feichi antü quiñeulu iñchiu, ¿peñmaen quiñe huesa dungu? Iñche eimi tami cüdaufengen. Tañi ñidol, tati lonco ülmen, ¿chumngelu* pepi compañlayayu, fei tañi hueichayafiel eimi tami pu caiñe?”. 9 Akís huiñoldungufi* ta David: “Iñche cüme che troquieyu, Chau Ngünechen ñi cüme püllü reque feleimi. Huelu pu Filistea principe feipingün ‘Elulayafimi ñi hueichayal iñchiñ engu’. 10 Feimu hule pulihuen mu huitrayaimün, eimi ca tati lonco ülmen ñi pu cüdaufe tami compañeteu. Hunle müten amutumün”.

11 Feimu David ca tañi pu hueichafe hunlu müten huitraingün, fei ñi huiñotual pu Filistea che ñi mapu mu. Ca tati pu Filistea che huechuingün Jezreel huaria mu.

30 Ti cüla antü mu, David ca tañi pu hueichafe* puhuingün Ziclag huaria mu. Huelu pu Amalec che deu lefcontufingün ta Négueb mapu* ca Ziclag huaria. Lefcontungei ca lüpümngei Ziclag huaria. 2 Pu Amalec che yetufingün pu domo ca com pu mülelu huaria mu, com yeñmangei. Langümlafingün inei no rume, huelu quisu engün mu yeñmangei. 3 Puulu David ca tañi pu hueichafe, ngüneduamingün ñi lüpümngeel ti huaria ca ngüneduamingün ñi yeñmangen tañi pu domo, pu fotüm ca tañi pu ñahue. 4 Fei David ca tañi pu hueichafe rume nehuentu ngümacahuingün. Fente tañi ngüman engün, nehuen-ngehuelai ñi doi ngümayal. 5 Ca yeñmangei David ñi epu domo: Ahinoam, Jezreel huaria mu tuhui ca Abigaíl, Nabal ñi lantu domo, Carmelo huaria mu tuhui. 6 Com pu huentru rume huesa duamcülefuingün ñi yeñmangen tañi pu fotüm ca pu ñahue, fei nütramcamequefuingün tañi curatuafiel ta David, feimu David rume hueñancülefui. Huelu David maneluhui tañi Chau Ngünechen Jehová mu, fei yafüluhui.

7 Fei David feipifi ti sacerdote Abiatar, Ahimélec ñi fotüm: “Füreneen, cüpalelen ti sacerdote ñi falin tacun”.* Fei Abiatar cüpalelfi ta David ti falin tacun. 8 Fei David ramtufi ta Jehová: “¿Inantucupeafiñ mai feitachi pu malocontuchequelu? ¿Dintucupeafiñ mai?”. Chau Dios huiñoldungueyu:* “Mai, inantucufinge engün. Dintucuafimi tati, fei com huiño nietuaimi”.

9 Feica müten David ca pu 600 huentru tañi compañeteu trecacünuhuingün, fei puhuingün Besor ñi laf mapu püle. Tiye mu quiñeque huentru mülenagingün. 10 David amulei ñi trecalen tañi pu 400 huentru engün, huelu 200 huentru llainagingün,* rume cansaleingün ñi noal Besor ñi laf mapu mu.

11 David ñi pu huentru pefingün quiñe Egipto huentru mülelu lelfün mu, fei yelelfingün ta David. Elufingün ti huentru iyael, co, 12 epu cofque nielu anquen ofad ca quiñe triran cochü cofque anquen higo deumangelu. Cüla antü ca cüla pun deuma ilai ca pütocolai. Feimu ilu müten, nehuencontui. 13 Fei David ramtufi ti huentru: “¿Cheu tuhuimi? ¿Inei cüdahuelquefimi?”. Fei ti huentru huiñoldungueyu:* “Quiñe Egipto cüdaufengen. Cüdahuelquefiñ quiñe Amalec che. Cüla antü rupauyei tañi cutrancülen, feimu tañi ñidol quisucünueneu. 14 Iñchiñ lefcontufiyiñ pu keritita che ñi mapu huaihuen püle,* Judá ñi mapu ca Caleb ñi mapu huaihuen püle. Cafei lüpümtucufiyiñ Ziclag huaria”. 15 David allcülu tüfa, ramtufi ti huentru: “¿Yeafen cheu ñi mülen pu huentru malocontuchequelu?”. Ti huentru huiñoldungueyu:* “Chau Ngünechen ñi üi mu, feipicünuen tami langümnoafiel ta iñche ca hultuculayaen tañi ñidol mu. Femülmi, iñche yeayu cheu tañi mülen tüfachi pu malocontuchequelu”.

16 Feimu ti huentru yefi ta David cheu ñi mülen pu malocontuchequelu. Fei huall püle müleingün ti lelfün mu. Imequeingün ca putumequeingün.* Fiestamequeingün tañi nüfiel fentren fillem pu Filistea che ñi mapu ca pu Judá che ñi mapu meu. 17 Fei David lefcontufi engün. Pulihuen petu dumiñcülelu quehuaqueingün punmanaglu hula.* Inei no rume montulai. Fei 400 huentru müten montuingün, püracahuellfingün camello, fei lefmahuingün. 18 David huiño nietui com ñi yeñmaeteu pu Amalec che ca montulfi tañi epu domo. 19 Chem no rume faltalai, com müleingün. Huiño nietuingün tañi pu fotüm, pu ñahue ca tañi fillque fillem. David huiño nietui com tañi yeñmangeel. 20 Cafei David ngen-ngetui com pu huaca ca pu ufisa. Fei ti pu huentru yetufingün feichi culliñ ca hunentucufingün tañi pu culliñ mu. Ca feipingün: “Tüfa David tañi huehuel”.

21 Fei David amui cheu tañi mülen pu 200 huentru, fei engün rume cansaleingün tañi compañeteu. Llainagpuingün* Besor ñi laf mapu mu. Tüfa engün trafmefingün ta David ca pu huentru ñi compañeteu. Fülpalu engün,* David ramtueyu ñi chumlen engün. 22 Huelu pu huentru compañfilu ta David mu, mülerquefui quiñeque huesaque huentru illamfalngelu, tüfa engün feipingün: “Quisu engün compañlaeiñmu. Chem taiñ huehuel mu, chem no rume elulayafiyiñ engün. Re eluafiyiñ müten quisuque tañi domo ca tañi pu yall. Yeñmutupe ca amutupe engün”. 23 Huelu David feipieyu engün: “Tañi pu peñi, femngechi femlayaimün, Chau Jehová elueiñmu com taiñ nieel. Fei cuñiutucueiñmu ca hultucui pu malocontuchequelu taiñ cuhu mu, feichi pu huentru taiñ lefcontueteu. 24 ¿Mülepei mai quiñe che quiñeucülelu eimün tamün feipin mu? Trür femngechi elungeai, tuchi amulu ñi hueichameafiel ca tuchi mülenaglu ñi cuñiutucuafiel fillque fillem. Com trür femngechi hudamcangeai”. 25 Feichi antü mu, David elufi pu Israel che tüfachi huercün dungu, quiñe ley dungungetui. Ca femngechi felerpui famülque mu.

26 David huiñotulu Ziclag huaria mu huercülelfi quiñeque fillem tañi huehuel pu Judá loncolelu, tüfa tañi pu hueni. Fei feipifalfi: “Tüfa quiñeque fillem* eimün-ngealu. Tüfachi fillem taiñ müntuñmafiel* Chau Jehová tañi pu caiñe”. 27 Fei David huercülelfi tüfachi fillem pu mülelu Betel huaria mu, pu mülelu Ramot huaria Négueb mapu mu,* pu mülelu Jatir huaria, 28 pu mülelu Aroer huaria, pu mülelu Sifmot huaria, pu mülelu Estemoa huaria, 29 pu mülelu Racal lof, pu mülelu Jerahmeel che ñi huaria, pu mülelu quenita che ñi huaria, 30 pu mülelu Hormá huaria, pu mülelu Bosarán lof, pu mülelu Atac huaria, 31 pu mülelu Hebrón huaria ca com feichi lof cheu ñi mülefel David ca tañi pu huentru engün.

31 Fei pu Filistea che quehuaquefui pu Israel che engün. Pu Israel huentru lefmahuingün pu Filistea che mu. Fentren che lai Guilboa mahuida mu. 2 Pu Filistea che pülle inaniefingün ta Saúl ca tañi pu fotüm, fei langümfingün Jonatán, Abinadab ca Malki-Súa, Saúl ñi pu fotüm. 3 Pu Filistea che doi hueichafingün* ta Saúl. Pu adümquefilu ti arco pefingün cheu ñi mülen ta Saúl ca rume allfülcafingün. 4 Fei Saúl feipifi tañi huentru yenielu escudo: “Entunge tami fütra cuchillo, fei chüngartucuen. Ayülan ñi cüpayal feichi pu circuncidalenolu, chüngartucuafeneu ca rume huesalcayafeneu engün”. Huelu tañi hueichafe yenielu escudo rume llicai, feimu pilai ñi femngechi femal. Feimu Saúl nüi ti fütra cuchillo ca langümuhui. 5 Ti huentru yenielu escudo ngüneduami ñi lan ta Saúl, feimu ca nüi tañi fütra cuchillo, fei quisutu langümuhui. Trür engu lai. 6 Feichi antü quiñentrür lai Saúl, tañi cüla fotüm, tañi hueichafe yenielu escudo ca com tañi pu hueichafe. 7 Pu Israel che mülelu ti laf mapu ca Jordán mapu mu pefingün ñi lefmahun pu Israel huentru, ca ngüneduamingün ñi lan Saúl ca tañi pu fotüm. Feimu elcünuingün ñi huaria ca lefmahuingün. Rupalu tüfa, pu Filistea che cüpaingün ca mülenagingün fei mu.

8 Ca antü, pu Filistea che amui ñi müntuñmayafiel* pu la ñi falinque fillem. Fei Guilboa mahuida mu pefingün Saúl ca tañi cüla fotüm ñi lachi cuerpo.* 9 Catrüñmafingün ñi lonco ta Saúl ca müntuñmafingün com tañi tucunieel ñi hueichayal. Ca huercüingün huerquen com pu Filistea che ñi mapu mu, femngechi ñi quimngeal tüfachi dungu rangi pu che mu ca cheu ñi mülen tañi coilaque dios ñi adentun.* 10 Fei cheu ñi poyengequen Astoret ñi pu adentun elcünuingün chem ñi tucunieel Saúl ñi hueichayal, cafei Bet-San huaria ñi fütra cura malal mu clafantucungei ñi lachi cuerpo. 11 Pu Jabés-Galaad che quimürpuingün pu Filistea che ñi femfiel ta Saúl. 12 Feica müten com pu hueichafe amuingün Bet-San huaria mu, fei com pun trecacünuhuingün. Entumefingün Saúl ca tañi pu fotüm ñi lachi cuerpo fütra cura malal mu. Fei hula huiñotuingün Jabés huaria mu, üye mu lüpümtucufingün. 13 Fei hula miñche ti tamarisco anümca mülelu Jabés huaria mu, rüngaltucufingün ñi foro engün ca ngüñüluhuingün regle antü.

Cam: “Ramá huaria tuulu, quiñe Zuf che”.

Cam: “Pochongnagal, lloyünagal, ponornagal Chau Dios ñi adquiñ mu”.

Cam: “Quehuafe mu”.

Cam: “Füchotun, mañumtun”.

Cam: “Chemu”.

Cam: “¿Chumngelu huesa duamcülei tami piuque?”.

Cam: “Pütococünulu engün”.

Tüfa ta Chau Dios ñi tolto ruca.

Cam: “Conümpaen, tuculpaen”.

Cam: “Upelayaen”.

Cam: “Tünai lonco, cal lonco”.

Hebreo quehun feipilei: “Tañi piuque mu dungumequefi”.

Cam: “Chumtepuai”.

Cam: “Lloudungueyu”.

Cam: “Pütocolan”.

Hebreo quehun feipilei: “Tüngcülen amutunge”.

Cam: “Conümpafi, tuculpafi”.

Ca feipiafui chi: “Puuchi antü mu”.

Tüfachi üi cüpa feipi “Chau Dios ñi üi”.

Hebreo quehun feipilei: “Tati cümelu eimi tami adquiñ mu”.

Hebreo quehun feipilei: “Quiñe efá”. Ngüneduamnge apéndice B14.

Cam: “Arelelfiñ”.

Cam: “Arelelngeai ta Chau Dios”.

¿Elcaná peno?

Cam: “Tañi cullcull püramyequefi ta Jehová”. Diccionario mu ngüneduamnge “müta”.

Cam: “Lloudunguafiel”.

Cam: “Niei quimün”.

Cam: “Trafocauquei”.

Cam: “Pu mutrurmequelu”.

Cam: “Montuquei”.

Cam: “Mongelniequefi pu che”.

Cam: “Seol”. Diccionario mu ngüneduamnge “Seol”.

Ca feipiafui chi: “Pod meu püramquefi”.

Ca feipiafui chi: “Pu caiñetuquefilu ta Chau Jehová pellqueleai, llicaleai”.

Cam: “Lladcülen”.

Hebreo quehun feipilei: “Huitrañpüramai tañi cullcull”. Diccionario mu ngüneduamnge “müta”.

Cam: “Serfiafiel”.

Cam: “Respetalafingu”.

Cam: “Füchotun, mañumtun”.

Cam: “Pitrual”.

Cam: “Fütra yafcaingün”.

Hebreo quehun feipilei: “Efod”. Tüfa trüri ta quiñe delantal. Tacuquei rücu püle ca furi püle. Diccionario mu ngüneduamnge “efod”.

Cam: “Mangangenolu”.

Tüfa cüpa feipi Chau Dios ñi tolto ruca.

Cam: “Chemu”.

Cam: “Yafcale”.

Hebreo quehun feipilei: “Tami cuifiqueche ñi ruca engün”.

Diccionario mu ngüneduamnge “altar”.

Ca feipiafui chi: “Ñi pürayafiel tati chalintucun ñi fitrun”.

Cam: “Chemu”.

Hebreo quehun feipilei: “Mancüquefimün”.

Hebreo quehun feipilei: “Huneleafuimün iñche mu”.

Cam: “Püllelepai”.

Hebreo quehun feipilei: “Catrüafiñ tami lipang ca tañi lipang”.

Cam: “Ngañhuadelaimu”.

Cam: “Chem ñi mülen tañi piuque mu ca tañi piel iñche”.

Cüpa feipi tati pu sacerdote mülealu.

Hebreo quehun feipilei: “Huneleai”.

Cam: “Templo mu”. Tüfa ta Chau Dios ñi tolto ruca.

Cam: “Ngütrümfi”.

Cam: “Lloudungui”.

Cam: “Lloudungueyu”.

Cam: “Rume llicaleai”. Hebreo quehun feipilei: “Trihuihuai tañi pilun”.

Hebreo quehun feipilei: “Ruca”.

Cam: “Respetalafi”. Hebreo quehun feipilei: “Dunguyefi”.

Cam: “Cuyalltufiñ”.

Cam: “Füchotun”.

Cam: “Llumumlai”.

Cam: “Tati cümelu quisu tañi adquiñ mu”.

Cam: “Carpa ruca”.

Cam: “Quehuayafiel”.

Cam: “Chemu”.

Ca feipiafui chi: “Rangi”.

Diccionario mu ngüneduamnge “querubin”.

Cam: “Rüfngechi Ngünechen ñi eldungu”. Diccionario mu ngüneduamnge “rüfngechi Ngünechen”.

Cam: “Nüyüni reque”.

Cam: “Chemu”.

Tüfa cüpa feipilei quiñe troquiñ mapu ñi epe mülenon che.

Cam: “Huicürcalei”.

Cam: “Esperalefui”.

Cam: “Fiñmaucülefui”.

Cam: “Lloudungui”.

Cam: “Trafoi”.

Tüfachi üi cüpa feipi “¿cheu mülei ti afmatufalngelu?”.

Hebreo quehun feipilei: “Dagón ñi ruca”.

Cam: “Imagen”. Diccionario mu ngüneduamnge “adentun”.

Cam: “Calül”.

Hebreo quehun feipilei: “Re mülehuei Dagón müten”.

Cam: “Tripañmai almorrana engün”. Lihue mu pitruñmai.

Cam: “Lloudunguingün”.

Cam: “Llicalehueingün”.

Cam: “Ngütrümfingün”.

Cam: “Lloudungui”.

Cam: “Füchotun, mañumtun”.

Cam: “Mongetuafuimün”.

Cam: “Chemu”.

Cam: “Lloudungulelngeingün”.

Cam: “Milla adentun, imagen”.

Cam: “Almorrana reque felelu”. Tüfa pengeli chumngechi pitruñmai engün tañi lihue.

Cam: “Chemu”.

Cam: “Malal mu”.

Cam: “Hudanentuafimün”.

Cam: “Nagümfingün”.

Cam: “Chumten”.

Hebreo quehun feipilei: “70 huentru ca 50.000 huentru”.

Hebreo quehun feipilei: “Huichucünufingün ta Eleazar”.

Cam: “Eluhuingün ñi hueñancüal Chau Dios ñi adquiñ mu”.

Cam: “Quiñepülecünuafimün”.

Cam: “Imagen”.

Cam: “Huitrulfingün”.

Diccionario mu ngüneduamnge “ngüñüluhual”.

Cam: “Yafcaiñ”.

Cam: “Quehuayafiel”.

Cam: “Füchotun, mañumtun reque”.

Cam: “Lloudungueyu”.

Cam: “Sur püle”.

Tüfachi üi cüpa feipi “cura quelluquelu”.

Cam: “Montuñmaeteu”.

Cam: “Chumtepun ñi mongen”.

Cam: “Lloudungueyu”.

Cam: “Quiñepülecünungelaimi”.

Cam: “Quehuan carro”.

Cam: “Mil hueichafe”.

Cam: “Cosechayal”.

Cam: “Perfume”.

Cam: “Lloudungulayaimünmeu”.

Hebreo quehun feipilei: “Pu che puulafui tañi llanca foro, hombro”.

Hebreo quehun feipilei: “Pu burra”.

Cam: “Fiñmaucüleai”.

Cam: “Respetafalngechi huentru”.

Cam: “Lloudungulelfi”.

Hebreo quehun feipilei: “Quiñe cuarto siclo plata”. Quiñe siclo fanei 11,4 gramo. Ngüneduamnge apéndice B14.

Cam: “Lloudungueyu”.

Cam: “Füchotun, mañumtun”.

Hebreo quehun feipilei: “Huechuñ mülechi mülehue”. Diccionario mu ngüneduamnge “huechuñ mülechi mülehue”.

Cam: “Hutruafiel, huitruafiel aceite lonco mu”. Diccionario mu ngüneduamnge “ungir”.

Cam: “Püllecontufi”.

Cam: “Lloudungufi”.

Hebreo quehun feipilei: “Com ñi mülen tami piuque mu”.

Cam: “Lloudungui”.

Cam: “Chemu”.

Cam: “Guardacünuafiel”.

Cam: “Ngütrümfi”.

Cam: “Eluñmayayu”.

Cam: “Huitrunacümelfi”.

Cam: “Pechitufi, trurufi, trepetufi”.

Hebreo quehun feipilei: “Hutrueimu aceite tami lonco mu”.

Cam: “Fiñmaucülelai”.

Cam: “Quehuafe”.

Cam: “Füchotun, mañumtun”.

Cam: “Chalintucun ñi cümelcaucüleal Chau Dios engu”. Diccionario mu ngüneduamnge “chalintucun quiñentrür ingequelu”.

Cam: “Esperanieaen”.

Cam: “Proverbio”.

Cam: “Lloudungueyu”.

Hebreo quehun feipilei: “Com pu gobierno”.

Cam: “Fillque troquiñche”. Hebreo quehun feipilei: “Fentren huaranca che, mil che”.

Cam: “Pülleconpayal”.

Cam: “Lloudungui”.

Cam: “Llumcülei”.

Hebreo quehun feipilei: “Pu che puulafui tañi llanca foro, hombro”.

Cam: “Yehun”.

Hebreo quehun feipilei: “Quetro reque dungulai”.

Cam: “Carpa ruca”.

Cam: “Quehuayafiel”.

Cam: “Lloudungueyu”.

Cam: “Chemu”.

Cam: “Lladcüi”.

Cam: “Respetanieaeteu”.

Hebreo quehun mu cüpa feipilei 2:00 a.m. puulu 6:00 a.m.

Cam: “Füchotun, mañumtun”.

Hebreo quehun feipilei: “Allcütufiñ”.

Hebreo quehun feipilei: “Hunelelu eimün mu”.

Cam: “Plangcülei ñi cal lonco, tünai lonco”.

Cam: “Montuñmahuiyiñ”.

Cam: “Lloudungui”.

Hebreo quehun feipilei: “Pelaimün chem no rume iñche tañi cuhu mu”.

Com: “Com tati norngechi dungu”.

Cam: “Quehuafe”.

Cam: “Yafcaiñ”.

Cam: “Imagen”.

Cam: “Cüme feleafuimün”.

Cam: “Respetanieafimün”.

Cam: “Yafcaconiyiñ”.

Cam: “Hudatripalayaimün”.

Cam: “Yafcaconafun”.

Cam: “Conümpayaimün, tuculpayaimün”.

Hebreo huirintucun mu feipilai tunten, chumten tripantu niefui.

Cam: “Mil”.

Hebreo quehun feipilei: “Ñi tolto ruca, carpa ruca mu engün”.

Cam: “Quehuafe”.

Cam: “Pu Israel che ünufalngei pu Filistea che mu”.

Cam: “Carro”.

Cam: “Carpa ruca”.

Cam: “Llumuhuingün”.

Cam: “Hufco, pozoco meu”.

Cam: “Esperalefui”.

Cam: “Füchotun, mañumtun”.

Hebreo quehun feipilei: “Cümelcafi”.

Cam: “Chemu”.

Cam: “Lloudungui”.

Tüfa cüpa feipilei quiñe troquiñ mapu ñi epe mülenon che.

Cam: “Hierro”.

Cam: “Eluñmalayafiyiñ”.

Cam: “Lanza”.

Hebreo quehun feipilei: “1 pim”. Cuifi, pim meu fanetungequefui. Ngüneduamnge apéndice B14.

Cam: “Huilquita”.

Cam: “Garrocha”.

Cam: “Quehuafe”.

Hebreo quehun feipilei: “Efod”. Diccionario mu ngüneduamnge “efod”.

Cam: “Norte püle”.

Cam: “Sur püle”.

Diccionario mu ngüneduamnge “circuncision”.

Cam: “Montulcheal”.

Cam: “Llumulen engün”.

Cam: “Huingüdcülen”.

Cam: “Amuleingu rangiñ ti mapu ñi quetraquen quiñe trarin mansun com antü cüdaulu”. ¿Tüfa rangi hectarea peno?

Cam: “Carpa ruca”.

Cam: “Nüyüni”.

Cam: “Uhuamtuquelu”.

Hebreo quehun feipilei: “Feichi antü”.

Cam: “Cuyalltufi engün”.

Hebreo quehun feipilei: “Cofque ile”.

Cam: “Moshcon, mishqui”.

Hebreo quehun feipilei: “Huilüfi tañi nge”.

Hebreo quehun feipilei: “Huilüfi tañi nge”.

Cam: “Yafcamequeingün”.

Cam: “Yafcanoal”.

Cam: “Lloudungulaeyu”.

Cam: “Pülleconpamün”.

Cam: “Yafcan dungu”.

Cam: “Lloudunguafuimi”.

Cam: “Suerteñmayaimün”.

Cam: “Lloudungui”.

Cam: “Montual”.

Cam: “Quiñe tañi cal lonco no rume ütrüfnaglayai mapu mu”.

Hebreo quehun feipilei: “Lifrefingün”.

Cam: “Hutruafiel, huitruafiel aceite lonco mu”. Diccionario mu ngüneduamnge “ungir”.

Cam: “Quehuafe mu”.

Cam: “Llumuhual”.

Hebreo quehun mu feipi piuqueyechen ca fürenechen afquenolu. Diccionario mu ngüneduamnge “piuqueyen afquenolu”.

Cam: “Hudatripamün”.

Cam: “Apümcafi”.

Cam: “Cutranpiuqueyefingün”.

Cam: “Carnero”.

Cam: “Hueñancünagün”.

Cam: “Chemu”.

Cam: “Lloudungui”.

Cam: “Conümpaimi, tuculpaimi”.

Cam: “Yafcaquelu”.

Cam: “Chemu”.

Cam: “Montuñmangeel”.

Cam: “Füchotun, mañumtun”.

Hebreo quehun feipilei: “Chau Jehová ñi dungun”.

Cam: “Tati auca che”.

Cam: “Imagen, ti familia ñi pu dios”. Hebreo quehun feipilei: “Terafim”.

Cam: “Quiñepülecünufimi”.

Cam: “Yafcan tati”.

Cam: “Yafcan”.

Cam: “Lloyünagan, ponornagan”.

Cam: “Manga”.

Cam: “Huicüri”.

Cam: “Huiño huitrautulayai”.

Cam: “Huiño huitrautuquelai”.

Cam: “Yafcan tati”.

Cam: “Lladcülen”. Ca feipiafui chi: “Llicanon mu”.

Hebreo quehun feipilei: “Hueñancühuelan tañi layal”.

Cam: “Chumte”.

Hebreo quehun feipilei: “Puulu tañi layal”.

Cam: “Chumteñmayai”.

Cam: “Quiñepülecünufiñ”.

Cam: “Hutruafiel, huitruafiel aceite lonco mu”. Diccionario mu ngüneduamnge “ungir”.

Cam: “Lloudungufi engün”.

Cam: “Füchotun, mañumtun”.

Mülefui ñi liftuhual chumngechi feipilei Chau Dios ñi ley.

Hebreo quehun feipilei: “Tañi dullin huentru mülei Jehová ñi adquiñ mu”.

Cam: “Lloudungui”.

Cam: “Quelülei tañi ange”.

Cam: “Quehuafengei”.

Cam: “Cuntra, trongtrong”.

Cam: “Eluñmayafimi”.

Cam: “Quehuayal”.

Cam: “Carpa ruca”.

Hebreo quehun feipilei: “6 codo ca 1 suque, cuarta”.

Cam: “Challhua trülque reque”.

Hebreo quehun feipilei: “5.000 siclo”. Quiñe siclo fanei 11,4 gramo. Ngüneduamnge apéndice B14.

Cam: “Pichi lanza”.

Cam: “Lanza”.

Hebreo quehun feipilei: “600 siclo”. Quiñe siclo fanei 11,4 gramo. Ngüneduamnge apéndice B14.

Cam: “Pülleconpui”.

Hebreo quehun feipilei: “Quiñe efá”. Ngüneduamnge apéndice B14.

Cam: “Mil che mu”.

Hebreo quehun feipilei: “Mari troquiñ lichi”.

Cam: “Fillem”.

Cam: “Lladcütufi”.

Tüfa cüpa feipilei quiñe troquiñ mapu ñi epe mülenon che.

Cam: “Lloudungungei”.

Cam: “Cutrantupiuquequilpe”.

Cam: “Montuñmafiñ”.

Cam: “Traltri”. Hebreo quehun feipilei: “Tañi payun meu”.

Cam: “Lif cura”.

Cam: “Quelülen tañi ange”.

Cam: “Calül”.

Hebreo quehun feipilei: “Com tüfachi trahunche quimaingün”.

Cam: “Lloudungueyu”.

Cam: “Cuyalltueyu”.

Cam: “Lloudungueyu”.

Cam: “Manga”.

Cam: “Quehuayalu”.

Cam: “Pengeli ñi quimchengen”.

Tüfachi dungulhue guitarra reque felei, cuifi pünengequefui. Huincadungun mu laúd pingei.

Cam: “Quiñeque mil che”.

Cam: “Lladcüi”.

Cam: “Fentren mil che”.

Cam: “Femi chumngechi femquei Chau Ngünechen ñi huerquen”.

Cam: “Lanza”.

Cam: “Mil hueichafe”.

Cam: “Com tañi femün David pengeli ñi quimchengen”.

Cam: “Culngen-ngeaimi”.

Cam: “Llumu feipiafimün”.

Cam: “Prepucio”. Tüfa tati trahua impolniefilu ti lonco pünün.

Cam: “Calül mu”.

Cam: “Chumte”.

Cam: “Pengeli ñi doi quimchengen”.

Cam: “Respetafali”.

Cam: “Llumuhual”.

Hebreo quehun feipilei: “Culpaconal, yafcaconal David mu”.

Hebreo quehun feipilei: “Eimi mu culpaconlai”.

Cam: “Ñi montulngeal tañi pu caiñe mu”.

Cam: “Chemu”.

Cam: “Yafcaquenolu”.

Cam: “Ngütrümfi”.

Cam: “Quehuan”.

Cam: “Lanza”.

Cam: “Fiñmaucüleal”.

Hebreo quehun feipilei: “Quiñe huesa püllü Chau Ngünechen mu cüpalu adniefi ta Saúl”.

Cam: “Hudatripai”.

Cam: “Uhuamtuafiel”.

Cam: “Ti familia ñi dios”. Hebreo quehun feipilei: “Terafim”.

Cam: “Cahuitu mu”.

Cam: “Ti familia ñi dios”. Hebreo quehun feipilei: “Terafim”.

Cam: “Chemu”.

Cam: “Lloudungueyu”.

Cam: “Hufco, pozoco”.

Cam: “Lloudungulelngei”.

Cam: “Pilolcülen”.

Cam: “Chemu”.

Cam: “Llumumafeneu”.

Cam: “Cuyalltufi”.

Cam: “Püllelepai”.

Cam: “Füchotun, mañumtun”.

Cam: “Cüme felean”.

Cam: “Lladcüle”.

Diccionario mu ngüneduamnge “piuqueyen afquenolu”.

Cam: “Lladcüle”.

Cam: “Lloudungufi”.

Diccionario mu ngüneduamnge “piuqueyen afquenolu”.

Hebreo quehun feipilei: “David ñi pu caiñe”.

Diccionario mu ngüneduamnge “piuqueyen afquenolu”.

Hebreo quehun feipilei: “Tañi ruca che”.

Hebreo quehun feipilei: “Tañi ruca che”.

Hebreo quehun feipilei: “Ti antü cüdau mu”.

Cam: “Fillem mu”.

Hebreo quehun feipilei: “Quiñe antü rupalu deu mülelu hue cüyen”.

Cam: “Chemu”.

Cam: “Lloudungufi”.

Cam: “Lladcütufi”.

Cam: “¡Eimi auca domo ñi püñeñ!”.

Cam: “Lanza”.

Cam: “Lladcünquechi”.

Cam: “Sur püle”.

Cam: “Lloyünagi, ponornagi”.

Cam: “Rofüluhuingu”. Hebreo quehun feipilei: “Truyuhuingu, pechituhuingu, truruhuingu, trepetuhuingu”. Cuifi feichi huirintucungelu Biblia, epu che pengelingu ñi hueniyehun truyun meu.

Hebreo quehun feipilei: “Tüngcülen amutunge”.

Cam: “Chemu”.

Cam: “Lloudungufi”.

Cam: “Quehuafe”.

Cam: “Hudacünulelngelu”.

Cam: “Cudumuunofule pu domo engün”.

Cam: “Lanza”.

Cam: “Lloudungueyu”.

Cam: “Munulcülei”.

Hebreo quehun feipilei: “Efod”. Diccionario mu ngüneduamnge “efod”.

Cam: “Quiñeque mil che”.

Cam: “Huitrunagi”.

Cam: “Chemu”.

Cam: “Llumuhui”.

Cam: “Hueñancülelu”.

Cam: “Lanza”.

Cam: “Mil”.

Cam: “Chemu”.

Cam: “Culngen”.

Cam: “Respetafalngei”.

Hebreo quehun feipilei: “Lefquelu”.

Hebreo quehun feipilei: “Efod”. Diccionario mu ngüneduamnge “efod”.

Cam: “Quehuameafiel”.

Cam: “Lloudungueyu”.

Cam: “Lloudungueyu”.

Hebreo quehun feipilei: “Efod”. Diccionario mu ngüneduamnge “efod”.

Cam: “Sechuhue”.

Ca feipiafui chi: “Pu ngen mapu”.

Cam: “Lloudungueyu”.

Cam: “Lloudungueyu”.

Cam: “Llumuhui”.

Tüfa cüpa feipilei quiñe troquiñ mapu ñi epe mülenon che.

Ca feipiafui chi: “Llicapelai”.

Cam: “Sur püle”. Hebreo quehun feipilei: “Man püle”.

Ca feipiafui chi: “Huellin mapu mu”.

Cam: “Müna pepilquei pingen”.

Cam: “Fillque troquiñche”. Hebreo quehun feipilei: “Fentren huaranca che, mil che”.

Tüfa cüpa feipilei quiñe troquiñ mapu ñi epe mülenon che.

Cam: “Cura malal”.

Cam: “Manga”.

Cam: “Tañi raquiduam”.

Ca feipiafui chi: “Feipifi engün ñi huall püle amual”.

Cam: “Eluñmalafi”.

Cam: “Lloyünagi, ponornagi”.

Cam: “Chemu”.

Cam: “Yafcaconlan”.

Cam: “Cuyalltuen”.

Cam: “Llumulen”.

Tüfa cüpa feipilei quiñe troquiñ mapu ñi epe mülenon che.

Cam: “Mil capüra”.

Cam: “Quehuafe”.

Cam: “Nieaimi tüngün”.

Cam: “Montuñmalaeyu”.

Hebreo quehun feipilei: “Quiñe cüme antü mu”.

Cam: “Chemu”.

Cam: “Lladcütufi”.

Cam: “Ngamño huentrungei”.

Hebreo quehun feipilei: “5 sea”. Ngüneduamnge apéndice B14.

Cam: “Llumuniefi”.

Hebreo quehun feipilei: “Pu huillihuillituquelu pared mu”. Hebreo quehun mu femngechi feipingequei pu huentru tañi illamcangeal.

Ca feipiafui chi: “David”.

Cam: “Lloyünagi, ponornagi”.

Cam: “Eluñmaen”.

Tüfachi üi cüpa feipi “huedhued” cam “illamfal huentru”.

Cam: “Huitrulal mollfüñ”.

Hebreo quehun feipilei: “Cüme dungu”.

Cam: “Munulngequei”.

Hebreo quehun feipilei: “Trentrailayaimi ca mutrurlayaimi rume”.

Cam: “Conümpayaen, tuculpayaen”.

Hebreo quehun feipilei: “Com pu huillihuillituquelu pared mu”. Hebreo quehun mu femngechi feipingequei pu huentru tañi illamcangeal.

Hebreo quehun feipilei: “Nabal ñi piuque”.

Hebreo quehun feipilei: “Nabal tañi piuque lai”.

Cam: “Llumulei”.

Ca feipiafui chi: “Huellin mapu mu”.

Tüfa cüpa feipilei quiñe troquiñ mapu ñi epe mülenon che.

Cam: “Carpa ruca”.

Cam: “Lloudungui”.

Cam: “Lanza”.

Cam: “Chücadconcülei”.

Cam: “Quehuan mu”.

Cam: “Nepelaingün”.

Cam: “Lloudungueyu”.

Cam: “Chemu”.

Cam: “Uhuamtuhuelafimi”.

Cam: “Uhuamtuhuelafimün”.

Cam: “Lloudungueyu”.

Cam: “Chemu”.

Cam: “Eluñmaelmu”.

Diccionario mu ngüneduamnge “fün chalintucungelu”.

Hebreo quehun feipilei: “Nümünümütupe”.

Cam: “Quechanentueneu engün”.

Cam: “Hudanentueneu”.

Hebreo quehun feipilei: “Herencia”. Coneltuafui tati pu che cam ti mapu ñi elungeel.

Cam: “Huitrunagal”.

Cam: “Füchü”.

Cam: “Yafcan tati”.

Cam: “Chemu”.

Hebreo quehun feipilei: “Tunten, chumten antü”.

Cam: “Quehuafe”.

Cam: “Lloudungueyu”.

Cam: “Négueb mapu”.

Cam: “Sur püle”.

Cam: “Ünufalngelu troquieyu engün”.

Cam: “Quehuafe”.

Cam: “Quechanentufi”.

Cam: “Carpa ruca”.

Cam: “Lloudungulaeyu”.

Cam: “Ngütrümafimi”.

Cam: “Quechanentufi”.

Cam: “Chemu”.

Cam: “Cuyalltufi”.

Cam: “Lloudungueyu”.

Tüfa mu nütramcangequei chem ñi peel ti domo ramtuquefilu pu la. Quiñe huecüfü ngünencaeyu, fei Samuel reque femfaluhui.

Cam: “Lloudungueyu”.

Cam: “Lloudungueyu”.

Cam: “Manga nienolu”.

Cam: “Lloyünagi, ponornagi”.

Cam: “Chemu”.

Cam: “Lloudungueyu”.

Cam: “Chemu”.

Cam: “Montuñmayaimu”.

Cam: “Lladcülcaeyu”.

Cam: “Püllecontufilu”.

Cam: “Cahuitu mu”.

Cam: “Lefaura”.

Cam: “Quehuafe”.

Cam: “Carpa ruca”.

Cam: “Huitrunco, huidco püle”.

Cam: “Mil”.

Cam: “Lloudungui”.

Cam: “Lladcütufingün”.

Cam: “Eluñmalayafimi”.

Cam: “Quiñeque mil che”.

Cam: “Ngütrümfi”.

Cam: “Cüme duam mu”.

Cam: “Lladcülcanoafiel”.

Cam: “Chemu”.

Cam: “Lloudungufi”.

Cam: “Quehuafe”.

Cam: “Huaihuen püle, sur püle”.

Hebreo quehun feipilei: “Efod”. Diccionario mu ngüneduamnge “efod”.

Cam: “Lloudungueyu”.

Cam: “Huichunagingün”.

Cam: “Lloudungueyu”.

Cam: “Sur püle”.

Cam: “Lloudungueyu”.

Cam: “Pütocomequeingün”.

Cam: “Huiño punmanaglu hula”.

Cam: “Huichunagpuingün”.

Cam: “Püllelepalu engün”.

Hebreo quehun feipilei: “Cümeque dungu”.

Cam: “Montuñmafiel”.

Cam: “Huaihuen püle”.

Cam: “Quehuafingün”.

Cam: “Montuñmayafiel”.

Cam: “Calül”.

Cam: “Imagen”.

    Fillque chillca mapudungun mu (1993-2025)
    Tripayaimi
    Conaimi
    • Mapudungun
    • Huercülelngeal
    • Chumcünuafimi ti pagina
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Términos y Condiciones de Uso
    • Política de privacidad
    • Configuraciones de privacidad
    • JW.ORG
    • Conaimi
    Huercülelngeal