11 YATICHÄWI
Internetat amig jikxatañasti, ¿kuna jan walirakisti?
¿Kunjamsa mayninakamp parltʼasiñ munta?
□ Jikistʼasa
□ Telefonota
□ Internetata
¿Jumatakix khitinakamp parltʼañas wali askixa?
□ Yatiqir masinakamampi
□ Familiamampi
□ Jilat kullakanakampi
¿Kawkinsa parltʼasiñ wal muntaxa?
□ Yatiqañ utana
□ Utamana
□ Cristiano tantachäwinakana
¿NAYRÏR jisktʼäwirux kamstasa? ¿Jikistʼasin parltʼañat sipansa, Internetat parltʼañti jil munta? Janiw jumakïktati. Walja wayn tawaqunakaw Internet taypi amigonak jikxatapxi. Elena tawaqux akham siwa: “Wali khusapuniwa. Internetnamxa taqi markan jakasir jaqinakaruw uñtʼasma, jan Internetäkaspaxa janiw jupanakar uñtʼksnati” sasa. Tammy sat 19 marani tawaqux Internet tuqit akham sarakiwa: “Internetnamxa, kunjam jaqit uñtʼayasiñsa munta ukxa naya kikpaw sista. Jikisisin parltʼta ukax janiw ukhamäkiti: kunattix jan jupanakjamäkstaxa, janiw kamachañjamäxisa”.
Qalltankki uka jisktʼanakat parltʼaskañäni. ¿Payïri ukat kimsïri jisktʼäwinakarux kamstasa? Jilat kullakanakamampi parltʼañat sipansa, yatiqir masinakamampit wal parltʼañ munstaxa, jan llakisimti. Jasmine sat 18 marani tawaqux akham siwa: “Kunanaktix jumax pasaskta ukanak pasirinakax yatiqañ utanwa utji. Ukatwa jupanakampïskañ muntaxa” sasa.
Ukhamasti, yatiqir masinakamamp Internetat parltʼañax walikïskiwa. Tammy tawaqux walja kutiw Internetat parltʼirïta siwa: “Taqiniw Internetankapxiri, ukat janiw qhiparañ munirïkti” sasa.a Natalie sat 20 marani tawaqux amigonakapampi parlasiñatakixa Internetan mä chiq uñstayatayna. “Yatxatäwinakax nayrar sartaskakiwa. Sapa kutitjamwa jukʼampi parltʼasiñanakax uñstaski. Mayax Internetawa, uka taypnam parlasiñax khusawa” siw Natalie tawaquxa.
Jan waltʼäwinakar puriñaw utjaspa uk amuytʼasïtawa
Yaqhipanakatakix Internetnam amigonak jikxatañax janiw chʼamäkiti. “Jikistʼasin parltʼañanxa axsarayasiñaw utji, ukampis Internetnam parltʼañax janiw ukhamäkiti” siw Nataliexa. Tammy tawaqux ukhamwa saraki: “Internetax nayjam axsaririnakatakix wali khusawa. Kamsätas ukxa amuytʼasisaw sasma”.
Ukampis jan waltʼäwinakax utjarakiwa. Uka jan waltʼäwinakar mantaskakisax jan amuytʼasiri jaqjamaw lursna. ¿Wali axsarkañ lugaranak nayras chʼuqantat muytir sarasmati? Niya ukhamarakiwa, janiw khitis Internetan jan amuytʼasisax jan wali lugaranakar mantkaspati.
Amuytʼañataki, ¿kunatsa Internetan amigo jikxatañax jan askïki? Elenaxa, jan sum uñtʼkäna uka jaqinakampiw wal Internetat parltʼañ munirïna, jupax akham siwa: “Jan phinqʼan jaqinakampiw Internetan jikisisma”. Ukat “awisax janiw sumsa parltʼktati ukhawa, jan walinak parltañ qalltapxi, awisax akham jisktʼanak jisktʼasipxi: ¿virgenäsktati?, ¿lakamp lurirïtati? ukham axtaskañanakamp sasipxi. ¡Yaqhipanakax yamas chacha warmi ikthapiñ tuqit parlañäni sasaw sapxi!”.
Inas jumax akham sischisma: “Nayax uñtʼatanakampikiw Internetnam parlta” sasa. Ukhamäkchi ukhasa, amuytʼasiñamawa. Julietax siwa: “Wali munat amigomäskchisa, janiw walja horanak uka amigomampix sinti parlañamäkiti, ukham imillamp yuqallampi parlañax janiw askïkiti. Walja tiempo maynimp parlasma ukhaxa, jukʼamp jukʼamp uñtʼasiñaw utjaspa ukatxa jan parlañanakwa parlxapxasma.”
‘Jan qhan parlirinaka’
Jan wali jaqinakampi chikachasiñax kunatsa jan walïki ukxa sumwa David reyix yatïna. Mä kutix akham sasaw qillqäna: “Janiw kʼari jaqinakampix quntʼaskti, janirakiw chʼuxña chuyman [jan ukax jan qhan parlir] jaqinakampis chikachaskti” (Salmo 26:4).
¿Davitax siskäna ukham jaqinakamp Internetan jikisirïtati? ¿Kunatsa Internetankirinakatxa yaqhipanakax ‘jan qhan parlapkpacha’? ․․․․․
¿Jumax ‘qhanti parlaskarakta’? Inas jumax Abigailjam luraskaraksta, akham sasaw arsusi: “Jupanakamp parltʼañatakix jupanakjam jaqiruw tukurïta” sasa.
Leonorax niya ukhamarakiw kʼarisiritayna, ukampis mayja tuqita. Jupax siwa: “Mayni tamankir yuqallampiw qillqasipxirïta. Mä qhawqha tiempotxa, qhawqsa munasipxta ukwa sasxapxayäta. Awk taykanakax computador jakʼa pasapxïri ukhax jan katjayasiñatakix jankʼakiw chhaqtayirïta. Janiw amuyapxirïkpachänti, ¿kamisarak 13 marani imill wawasti 14 marani yuqallampisti munasiñanakat parlaskästi?”
Akanak amuytʼasiñamaxa
Chiqpachansa, Internetax wal yanaptʼasi. Kunayman marani walja jaqinakawa amigonakapampix Internetnam parlasipxi. Jumax ukham Internetar mantirïsta ukhaxa, ¿Kunanak tuqitsa amuytʼasiñama? Yaqhipanakax akanakawa.
● Qhawqha tiempos Internetankta uk amuytʼasiñamawa. Janiw wali askïki ukanak Internet laykux apanukuñamäkiti, sañäni, yaqhipanakax janiw sum ikipkiti. “Yatiqir masinakajatxa, yaqhipanakax kimsa qhantati horaskamaw Internetankapxta sasaw sapxi” siw Brian sat mä waynituxa (Efesios 5:15, 16).
● Uñtʼat jaqinakampikiw parlañama jan ukax khitisa uk sum yatsta ukhakiw jupamp parlañama. Jukʼa amuytʼasir wayn tawaqunakar jikxatañatakixa, ñanqha amtan walja jaqinakaw Internetan thaqhasipki (Romanos 16:18).
● Internetnam qullqi tuqit parlañatsa, walpun amuyasipxäta. Khitïtasa kawkins jakasta uk janïr sum qillqantkasawa, amuytʼasiñama. Jan ukasti, qullqi apaqayasiñaruw purisma... jan ukax jukʼamp jan waliruw purisma (Mateo 10:16).
● Amigonakamar janïr kuna foto apaykasina, jisktʼasim fotomanxa Diosan luqtiripjam apsuyatati (Tito 2:7, 8).
● Uñjasipkasmasa akankaskaspasa ukhamwa parlañama. Sum parlkasin jan walinak parlañ utjawayxaspa ukhaxa, jankʼakiw parlañ tukuyxañama (Efesios 5:3, 4).
● Internetan kunsa luraskta ukxa, janipun imantkamti. Awk taykamar ‘jan qhan parlksta ukaxa’, ¿kunatsa imanttaxa? Kari sat mä tawaqitax akham siwa: “Mamajarux qhanwa awista. Kunsa Internetan luraskta uksa uñachayaraktwa” sasa (Hebreos 13:18).
“Suytʼañax wali askipuniwa”
Amigonakanïñ munañax walikïskiwa. Jaqinakax amigonakamp jakasiritak luratäwa (Génesis 2:18). Ukhamasti amigonakanïñ munañaxa, chuymamampun utji. Ukampis amuytʼasisaw ajlliñama uk janipuniw armasiñamäkiti.
Jumatix Diosan Arupan iwxanakaparjam sarnaqäta ukhaxa, wali suma amigonak jikxatäta. Kunjamtix 15 marani mä tawaqitax siskäna ukhama, jupax siwa: “Jehová Diosar munasiri ukhamaraki jumar munasir amigonakar jikxatañax janiw faciläkiti. Ukampis jikxatxta ukhaw amuyasxta, suytʼañax wali askipuniwa” sasa.
Kunjamtï parlatasax mayninakar chuyma ustʼaykaspxa, ukat sipansa jaqxat parlasiñax espadampis chhuquntksna ukamp sasiwa. ¿Kunjamats uk chhaqtayxsna?
[Qhanañchäwi]
a Yatiqir masinakampi amigonïñatxa 17 yatichäwinwa jukʼamp parlasiskani.
BIBLIAX KAMSISA
“Janiw kʼari jaqinakampix quntʼaskti, janirakiw chʼuxña chuyman [jan ukax jan qhan parlir] jaqinakampis chikachaskti.” (Salmo 26:4)
AKHAM LURASMAXA
Kunapachatï Internetan kuns luraskta ukhaxa, ¿jankʼakixay tiempox pasixa? Ukhamasti, qhawqha tiempos ukankäta uk amuytʼasim ukat uka horat jan pasjasimti. Wakischi ukhax relojumarus alarma ucharakismawa.
¿YATIYÄTATI?
Jan wali amtan jaqinakaxa, jumat mä jukʼa yatisakiw jikxatiristamxa, ukhamasti janiw Internetnamxa sutimsa, yatiqañ utaman sutipsa, telefonoman numeropsa churañamäkiti.
¡AKANAK LURÄ!
Mä semananxa akha horanakakiw Internetankäxa: ․․․․․ ¿Kunjamsa uk phuqirista? ․․․․․
Jan uñtʼatampi Internetnam parlat amuyaskä ukhaxa, akanak lurä: ․․․․․
Awkijarus jan ukax taykajarusa, ¿kuns aka tuqit jisktʼañ muntxa? ․․․․․
JUMASTI, ¿KAMSASMASA?
● ¿Jikisisin parlañat sipansa, kuna askinaksa Internetnam parlasax uñjta? ¿Ukat kuna jan walinaksa uñjarakta?
● Yaqha jaqjam Internetnam uñtʼayasiñaxa, ¿kunatsa jan chʼamäkpacha?
● Qhawqha tiempos Internetankkäta uk amuytʼasiñamatakixa, ¿kuns lurasma?
● ¿Kunapachanakas Internetnam parlañax wakisispa?
[103 janan qhanañchäwipa]
“Jan uñtʼkta uka jaqinakan correonakapsa ukat jan parlañax wakiski uka jaqinakan correonakapsa janipuniw lista de contactos satäkis ukarux qillqxatirïkti.” (Julieta)
[100, 101 jananakan fotopa]
¿Nayrat chʼuqantasiwayasin jan wali lugaranakar sarasmati? Ukhamasti janiraki Internetanxa jan wali lugaranakarux mantamti