«Ҝејим вә хариҹи ҝөрүнүш јаралы јерим иди»
НӘГЛ ЕТДИ АЈЛИН БРАМБА
МӘН «Көһнә алман баптист гардашлары» мәзһәбинә мәнсуб олан аиләдә бөјүмүшәм. Бу мәзһәб амиш вә меннонит мәзһәбләринә бәнзәјир. «Көһнә баптистләр» һәрәкаты Алманијада 1708-ҹи илдә, Пиетизм адланан руһани ојанма заманы башламышды. Бир енсиклопедијада дејилир ки, Пиетизмин әсас сәҹијјәви ҹәһәти о иди ки, бәзи инсанлар бәшәријјәтин Мәсиһин мүждәсинә мөһтаҹ олдуғуну баша дүшмүшдү (The Encyclopedia of Religion). Буна ҝөрә дә онлар мүхтәлиф өлкәләрә миссионерләр ҝөндәрирдиләр.
1719-ҹу илдә Александр Макын башчылыг етдији бир груп Америка Бирләшмиш Штатларынын инди Пенсилванија адланан штатына ҝәлди. Һәмин груп вахт кечдикҹә башга-башга груплара бөлүндү вә һамысы бир-бириндән ајрылды. Һәр бир груп Александр Макын тәлимләрини өз билдији кими шәрһ едирди. Бизим килсәнин тәхминән 50 үзвү вар иди. Биздә Мүгәддәс Китабы охумаг вә килсә үзвләринин рәсми гәрарларына ҹидди риајәт етмәк ваҹиб иди.
Бизим аиләмиз ән азы үч арха дөнәни бу мәзһәбә мәнсуб олуб. 13 јашым оланда мән дә вәфтиз олунуб бу килсәјә гошулдум. Мәнә ашыламышдылар ки, автомобил, трактор, телефон, радио, јахуд електрик енержиси илә ишләјән һәр һансы ҹиһазы алмаг вә ја ондан истифадә етмәк ҝүнаһдыр. Биздә гадынлар садә ҝејинир, сачларыны кәсмир вә башыны бағлајырдылар. Кишиләр исә саггал сахлајырды. Дүшүнүрдүк ки, дүнјаја мәхсус олмамаг үчүн ҝәрәк мүасир дәблә ҝејинмәјәсән, макијаждан истифадә етмәјәсән, зинәт әшјалары тахмајасан, чүнки бүтүн бунлар гүрурун әламәтидир.
Бизә Мүгәддәс Китаба дәрин һөрмәт ашылајырдылар. Бу китабы руһани гидамыз һесаб едирдик. Һәр ҝүн сәһәр јемәјиндән әввәл гонаг отағында јығышырдыг. Атам Мүгәддәс Китабдан бир фәсил охујурду, биз дә гулаг асыб шәрһ верирдик. Сонра һамымыз диз чөкүрдүк, атам дуа едирди. Атамдан сонра анам Рәббин дуасыны тәкрарлајырды. Сәһәр ибадәтини чох севирдим, чүнки бүтүн аилә бирҝә јығышырды, диггәтимизи руһани мөвзулара ҹәмләјирдик.
Биз Индиана штатында, Делфи шәһәри јахынлығында јашајырдыг. Ҹүрбәҹүр тәрәвәзләр јетишдирирдик. Мәһсулу ат арабасы илә шәһәрә апарыб күчәдә, ев-ев ҝәзәрәк сатырдыг. Дүшүнүрдүк ки, ағыр зәһмәт Аллаһа хидмәтин бир һиссәсидир. Буна ҝөрә дә бүтүн ҝүҹүмүзү ишә сәрф едирдик. Тәкҹә базар ҝүнләри чох ишләмирдик, чүнки ону мүгәддәс ҝүн һесаб едирдик. Анҹаг бәзән аиләмизин башы әкин-бичинә о гәдәр гарышырды ки, руһани ишләр көлҝәдә галырды.
Аилә һәјаты
1963-ҹү илдә, 17 јашым оланда Ҹејмслә, Көһнә баптистләр килсәсинин бир үзвү илә аилә гурдум. Онларын нәсли дә чохдан, улу бабаларынын вахтындан бу килсәјә гошулмушду. Биз икимиз дә Аллаһа хидмәт етмәк истәјирдик вә әмин идик ки, бизим килсә јеҝанә һәгиги килсәдир.
1975-ҹи илдә артыг алты ушағымыз вар иди. 1983-ҹү илдә исә једдинҹи өвладымыз дүнјаја ҝәлди. Тәкҹә бир гызымыз вар иди, Ребекка. О да икинҹи өвладымыз иди. Биз чох ишләјирдик, пулу гәнаәтлә хәрҹләјирдик, садә јашајырдыг. Өвладларымыза валидејнләримиздән вә Көһнә баптистләр килсәсинин диҝәр үзвләриндән өјрәндијимиз Мүгәддәс Китаб принсипләрини ашылајырдыг.
Көһнә баптистләр үчүн хариҹи ҝөрүнүш чох бөјүк әһәмијјәт кәсб едирди. Биз дүшүнүрдүк ки, инсанын үрәјини һеч ким ҝөрмүр, буна ҝөрә дә ҝејим инсанын үрәјиндәкиләри үзә чыхарыр. Беләҹә, килсәнин һансыса үзвүнүн сач дүзүмү дәблидирсә, демәли, о, гүрурлудур. Кимсә бөјүк өлчүдә парчадан палтар тикдирибсә, демәли, тәкәббүрлүдүр. Бәзән бу кими шејләрә даһа чох өнәм верилирди, нәинки Мүгәддәс Јазылара.
Һәбсхана сәрҝүзәшти
Јолдашымын Ҹеси адында бир гардашы вар иди. О да Көһнә баптистләр мәзһәбиндә бөјүмүшдү. 1960-ҹы илләрин сонунда ону һәрби хидмәтдән бојун гачырдығына ҝөрә һәбс етдиләр. О, һәбсханада Јеһованын Шаһидләри илә таныш олду. Онлар да белә һесаб едирди ки, мүһарибәдә иштирак етмәк Мүгәддәс Китаба зиддир (Әшија 2:4; Мәтта 26:52). Ҹеси Јеһованын Шаһидләри илә Мүгәддәс Китаб барәдә тез-тез сөһбәт едирди, онларын хүсусијјәтләрини мүшаһидә едирди. Мүгәддәс Китабы онларла хејли арашдырандан сонра о, Јеһованын Шаһиди кими вәфтиз олунду. Биз чох пәришан олмушдуг.
Ҹеси өјрәндикләри барәдә јолдашыма да данышырды. Һәмчинин чалышырды ки, Ҹејмсә мүнтәзәм олараг «Ҝөзәтчи гүлләси» вә «Ојанын!» журналы ҝөндәрсинләр. Бу журналлары охудугҹа Ҹејмсин Мүгәддәс Китабы марағы артды. О һәмишә Аллаһа хидмәт етмәк истәјиб, амма өзүнү чох вахт Ондан узаг һисс едиб. Буна ҝөрә дә ону Аллаһа јахынлашдыран һәр шејә мараг ҝөстәрирди.
Килсәмизин ағсаггаллары бизи тәшвиг едирди ки, амишләрин, меннонитләрин вә диҝәр Көһнә баптист групларынын нәшрләрини охујаг, бахмајараг ки, биз һәмин дини груплары бу дүнјаја мәхсус олан динләр һесаб едирдик. Атам Јеһованын Шаһидләринә гаршы чох гәрәзли иди. Дүшүнүрдү ки, «Ҝөзәтчи гүлләси» вә «Ојанын!» журналларыны охумаг дүзҝүн дејил. Буна ҝөрә дә Ҹејмсин бу журналлары охудуғуну ҝөрәндә чох пис олурдум. Горхурдум ки, о, јалан етигадлары гәбул едәр.
Анҹаг Ҹејмс артыг узун мүддәт иди ки, Көһнә баптистләр дининин бәзи етигадларына шүбһә илә јанашырды. Онун фикринҹә, бу етигадлар Мүгәддәс Китаба зидд ҝедирди. Хүсусән дә, базар ҝүнү ишләмәјин ҝүнаһ олдуғуну гәбул етмирди. Мәсәлән, Көһнә баптистләр дејирдиләр ки, базар ҝүнү һејванлары суламаг олар, амма алаг отуну тәмизләмәк олмаз. Ағсаггаллар бу гајданы Мүгәддәс Китабдан әсасландыра билмирди. Тәдриҹән мән дә бу кими тәлимләрә шүбһә етмәјә башладым.
Бүтүн өмрүмүз боју дүшүнүрдүк ки, килсәмиз Аллаһын килсәсидир. Һәмчинин баша дүшүрдүк ки, бу килсәдән чыхсаг, бизи нә ҝөзләјир. Буна ҝөрә дә Көһнә баптистләрдән ајрылмаг бизә чәтин иди. Анҹаг виҹданымыз да артыг јол вермирди ки, Мүгәддәс Китаба там әмәл етмәјән диндә галаг. Буна ҝөрә дә 1983-ҹү илдә мәктуб јазыб килсәдән чыхмағымызын сәбәбини изаһ етдик вә хаһиш етдик ки, мәктубу јығынҹаға охусунлар. Бизи групдан хариҹ етдиләр.
Һәгиги дин ахтарышында
Бундан сонра башладыг доғру дини ахтармаға. Елә бир дини ахтарырдыг ки, онун үзвләри өјрәтдикләри шејләрә өзләри дә әмәл етсин. Илк олараг, мүһарибәдә иштирак едән динләрин үстүндән хәтт чәкдик. Һәлә дә «садә» динләр бизи өзүнә ҹәлб едирди. Дүшүнүрдүк ки, үзвләринин садә јашајышы, садә ҝејими динин бу дүнјаја мәхсус олмадығыны ҝөстәрир. 1983-ҹү илдән 1985-ҹи иләдәк өлкәни ҝәзиб, динләри бир-бир нәзәрдән кечирдик. Меннонит, квакер вә диҝәр «садә» мәзһәбләри арашдырдыг.
Һәмин вахт Јеһованын Шаһидләри бизә ҝәлдиләр. Онда Индиананын Камден шәһәри јахынлығында јашајырдыг. Биз онлара гулаг асырдыг, анҹаг хаһиш едирдик ки, Мүгәддәс Китабын јалныз «Крал Јаков тәрҹүмәси» версијасындан охусунлар. Јеһованын Шаһидләринә мүһарибәдә иштирак етмәдикләринә ҝөрә һөрмәт едирдим. Амма онлары дүнјәви һесаб едирдим, дүшүнүрдүм ки, бу дин дүзҝүн ола билмәз, чүнки онлар садә ҝејиниб бу дүнјадан ајры галмағын ваҹиблијини баша дүшмүрләр, гүрурлу олдуглары үчүн бизим кими ҝејинмирләр. Мәним фикримҹә, мүасир ҝејим вә әшјалар инсанын гүрурлу олдуғуну ҝөстәрир.
Ҹејмс Јеһованын Шаһидләринин ибадәт евинә ҝетмәјә башлады. Һәр дәфә оғулларымыздан да һансыларыса өзү илә апарырды. Чох мәјус олмушдум. О мәнә дә ҝетмәји тәклиф етсә дә, ҝетмирдим. Бир дәфә Ҹејмс деди: «Онларын өјрәтдикләри илә разылашмасан да, ҝәл бир дәфә ора ҝедәк. Өз ҝөзүнлә ҝөр онлар бир-бирилә неҹә рәфтар едирләр». Онун өзүнә мәһз бу чох ҝүҹлү тәсир етмишди.
Ахырда гәрара ҝәлдим ки, ҝедим, амма еһтијаты әлдән вермәјим. Әјнимдә садә палтар, башымда өрпәк ибадәт евинә ҝетдим. Оғулларымызын бәзиләри ајагјалын иди. Онларын да ҝејими садә иди. Буна бахмајараг, Шаһидләр бизә јахынлашыр, бизимлә меһрибан давранырды. Өз-өзүмә фикирләшдим: «Биз онлардан фәргләнирик, анҹаг онлар буна һеч мәһәл гојмурлар».
Онларын хош рәфтары мәнә ҝүҹлү тәсир бағышлады. Амма һәлә дә фикримдән дөнмәмишдим, садәҹә мүшаһидә едирдим. Нәғмә охунанда нә ајаға галхдым, нә дә охудум. Ҝөрүшдән сонра үстләринә суаллар јағдырдым, ајәләрин мәнасы барәдә, дүзҝүн һесаб етмәдијим һансыса һәрәкәтләри барәдә суаллар вердим. Елә дә нәзакәтли олмасам да, һамы мәнә сәмими мараг ҝөстәрди. Мән һәм дә она валеһ олурдум ки, ејни суалы кимә верирдимсә верим, һамысынын ҹавабы бир-биринә ујғун олурду. Бәзән онлар ҹавабы јазыб верирдиләр. Бунун чох бөјүк көмәји олурду, чүнки сонрадан өзүм тәк оланда охујуб арашдырырдым.
1985-ҹи илин јајында аиләликҹә Јеһованын Шаһидләринин Теннесси штатынын Мемфис шәһәриндән кечән топлантысына ҝетдик. Садәҹә мүшаһидә етмәк мәгсәдилә. Ҹејмс һәлә дә саггал сахлајырды. Биз дә садә ҝејимдә идик. Фасиләләрдә чох надир һалларда олурду ки, кимсә бизим јанымыза ҝәлмәсин. Онларын мәһәббәти, диггәти, гајғысы бизә чох хош тәсир бағышлады. Һәмчинин онларын арасындакы вәһдәт дә бизи һејран етмишди. Фәрги јохдур, һарада ибадәт ҝөрүшүнә ҝедирдиксә, һәр јанда ејни тәлимләри өјрәдирдиләр.
Јеһованын Шаһидләринин белә гајғысындан, диггәтиндән тәсирләнән Ҹејмс Мүгәддәс Китабы өјрәнмәјә башлады. О һәр шеји диггәтлә арашдырырды, өјрәндикләринин дүзҝүн олдуғуна әмин олмаг истәјирди (Һәвариләрин ишләри 17:11; 1 Салоникилиләрә 5:21). Бир гәдәр сонра Ҹејмс һәгигәти тапдығына әмин олду. Амма мән тәрәддүд едирдим. Дүзҝүн давранмаг истәјирдим, амма мүасирләшмәк, дүнјәвиләшмәк истәмирдим. Биринҹи дәфә Мүгәддәс Китаб дәрсиндә отуранда бир дизимин үстүнә «Крал Јаков тәрҹүмәси»ни гојмушдум, бир дизимин үстүнә исә мүасир тәрҹүмә олан «Јени Дүнја Тәрҹүмәси»ни. Һәр ајәни ики тәрҹүмәдә дә ачыб охујурдум ки, мәни алдатмасынлар.
Һәгигәти тапдығыма әмин олдум
Јеһованын Шаһидләри илә Мүгәддәс Китабы арашдыраркән өјрәндик ки, сәмави Атамыз тәк олан Аллаһдыр, Үч үгнумун бир һиссәси дејил, инсанда өлмәз руһ јохдур (Ганунун тәкрары 6:4; 1 Коринфлиләрә 8:5, 6). Аллаһ инсанлара ҹәһәннәмдә ишҝәнҹә вермир (Әјјуб 14:13; Зәбур 16:10; Ваиз 9:5, 10; Һәвариләрин ишләри 2:31). Ҹәһәннәм һаггында һәгигәти өјрәнмәк дөнүш нөгтәси олду, чүнки Көһнә баптистләр ҹәһәннәм барәдә башга фикирдә идиләр.
Амма јенә баша дүшә билмирдим, неҹә ола биләр ки, Јеһованын Шаһидләринин дини дүзҝүн олсун, ахы мәним нәзәримдә, онлар дүнјаја мәхсус идиләр, садә јашамырдылар. Бу исә, мәним фикримҹә, чох ваҹиб иди. Анҹаг ејни заманда баша дүшүрдүм ки, онлар Исанын тапшырдығы иши јеринә јетирирләр, Падшаһлыг һаггында мүждәни инсанлара тәблиғ едирләр. Бир сөзлә, чашыб галмышдым (Мәтта 24:14; 28:19, 20).
Белә чәтин бир вахтда Шаһидләрин мәһәббәти сајәсиндә арашдырма апармаға давам етдим. Бүтүн јығынҹаг бизә сәмими мараг ҝөстәрирди. Мүхтәлиф баҹы-гардашлар бизә ҝәлирди. Бәзән сүд вә ја јумурта алмаг адыјла бизә баш чәкирдиләр. Беләҹә ҝөрүрдүк ки, онлар јахшы адамлардыр. Бир Шаһидин бизимлә дәрс кечмәси диҝәр Шаһидләрә евимизә ҝәлмәјә мане олмурду. Әксинә, јығынҹагдан кимсә евимизин јанындан кечәндә мүтләг бизә ҝәлирди. Бу бизә чох лазым иди. Чүнки беләҹә Шаһидләрлә таныш олур, онларын гајғы вә мәһәббәтини гијмәтләндирирдик.
Һәмчинин тәкҹә јахынлыгдакы јығынҹағын Шаһидләри бизә гајғы ҝөстәрмирди. Дедијим кими, ҝејим вә хариҹи ҝөрүнүш јаралы јерим иди. Буна ҝөрә дә јахынлыгдакы јығынҹагдан олан Кеј Бригз адлы бир баҹы мәнә баш чәкди. О садә ҝејинмәјә үстүнлүк верир, косметикадан истифадә етмирди. Өзүмү онунла чох раһат һисс едирдим, чәкинмәдән сөһбәт едирдим. Сонра бир дәфә Лјуес Флора адлы бир Шаһид јаныма ҝәлди. О да бизим кими «садә» диндә бөјүмүшдү. О, мәни нараһат едән дүшүнҹәләри үзүмдән охуду. Үрәјими сакитләшдирмәк үчүн мәнә он сәһифәлик мәктуб ҝөндәрди. Онун бу гајғысыны ҝөрәндә өзүмү сахлаја билмәјиб ағладым. Мәктубуну исә дөнә-дөнә охудум.
Одел адлы сәјјар нәзарәтчидән хаһиш етдим ки, Әшија 3:18—23 вә 1 Бутрус 3:3, 4 ајәләрини мәнә изаһ етсин. Сорушдум: «Мәҝәр бу ајәләрдә ачыг-ајдын јазылмајыб ки, Аллаһ бизим садә ҝејинмәјимизи истәјир?» О деди: «Баша өрпәк бағламагда пис бир шеј вар? Сач һөрмәк ҝүнаһдыр?» Көһнә баптистләр балаҹа гыз ушагларынын сачыны һөрүр, гадынлар да башларына өрпәк бағлајырлар. Беләҹә, фикирләримдәки ујғунсузлуғу ҝөрдүм, һәмчинин сәјјар нәзарәтчинин сәбри, нәзакәти мәни һејран етди.
Јаваш-јаваш бу динин дүзҝүн олдуғуна инанмаға башладым. Амма бир мәсәлә дә мәни чох нараһат едирди — гадынларын сач кәсдирмәји. Мәсиһи ағсаггаллар белә бир фикир сөјләдиләр: бәзи гадынларын сачы чох узанмыр, диҝәрләринин исә чох узаныр. Белә чыхыр ки, сачы узанан гадын узанмајандан јахшыдыр? Онлар һәмчинин ҝејим вә хариҹи ҝөрүнүш мәсәләсиндә виҹданын да рол ојнадығыны мәнә баша салдылар. Мәнә јазылы мәлумат вердиләр ки, евдә охујум.
Өјрәндикләримә әмәл едирәм
Биз өјрәтдикләринә ујғун давранан адамлары ахтарырдыг. Ахтардығымызы да тапдыг. Иса Мәсиһ демишди: «Аранызда мәһәббәт олса, һамы биләҹәк ки, сиз мәним шаҝирдимсиниз» (Јәһја 13:35). Биз әмин идик ки, Јеһованын Шаһидләри арасында әсл мәһәббәт һөкм сүрүр. Бунунла белә өвладларымыздан икиси, Нејтан вә Ребека тәрәддүд едирди. Онлар Көһнә баптистләр динини гәбул едиб вәфтиз олунмушдулар. Анҹаг Мүгәддәс Китабдан данышдығымыз һәгигәтләр, һәмчинин Шаһидләрин мәһәббәти онлара да тәсир еләди.
Мәсәлән, Ребека һәмишә Аллаһа јахын олмаг истәјирди. Биләндә ки, Аллаһ инсанын һәрәкәтләрини, һәјатыны габагҹадан јазмајыб, онун үчүн дуа етмәк даһа асан олду. Һәмчинин өјрәнәндә ки, Аллаһ сирли Үч үгнумун бир һиссәси дејил, ҝерчәк Варлыгдыр вә Она бәнзәјә биләр, Аллаһа лап јахынлашды (Ефеслиләрә 5:1). Үстәлик, чох севинди ки, Аллаһа дуа едәркән архаик сөзләр ишләтмәјә ҝәрәк јохдур. Аллаһын дуа илә бағлы дедикләрини, инсанларын јер үзүндә, ҹәннәтдә әбәди јашајаҹағыны өјрәнәндә Јарадана севҝиси ашыб-дашды (Зәбур 37:29; Вәһј 21:3, 4).
Алдығымыз немәтләр
Ҹејмс, мән вә беш бөјүк өвладымыз, Нејтан, Ребека, Ҹорҹ, Даниел вә Ҹон 1987-ҹи илин јајында вәфтиз олундуг. Һарли 1989-ҹу илдә, Сајмон 1994-ҹү илдә вәфтиз олунду. Бүтүн аиләмиз бу ҝүнәдәк Иса Мәсиһин өз давамчыларына тапшырдығы иши ҝөрүр, јәни Аллаһын Падшаһлығы һагда мүждәни тәблиғ едир.
Беш бөјүк оғлумуз, Нејтан, Ҹорҹ, Даниел, Ҹон вә Һарли, еләҹә дә гызымыз Ребека Јеһованын Шаһидләринин АБШ-дакы филиалында хидмәт едиб. Ҹорҹ һәлә дә, артыг 14 илдир ки, орада хидмәт едир. 2001-ҹи илдә мәктәби битирән Сајмон да бу јахынларда филиалда хидмәт етмәјә башлајыб. Оғулларымызын һамысы ја ағсаггалдыр, ја да јығынҹаг хидмәтчиси. Јолдашым Миссури штатынын Тајер шәһәриндәки јығынҹагда ағсаггал кими хидмәт едир. Мән дә хидмәтдә фәал иштирак едирәм.
Инди бизим үч нәвәмиз вар — Ҹесика, Латиша вә Кејлаб. Чох севинирик ки, валидејнләри онларын көрпә үрәјиндә Јеһоваја севҝи јетишдирирләр. Биз чох хошбәхтик ки, Јеһова аиләмизи Өзүнә ҹәлб едиб, мәһәббәти әмәлдә ҝөстәрән халгыны бизә таныдыб.
Бу дүнјада чох инсан Аллаһы севир, амма тәәссүф ки, онлары Мүгәддәс Китаб јох, әтраф мүһит формалашдырыб. Белә инсанлара үрәјимиз јаныр. Үмид едирик ки, бизим кими онлара да әсл севинҹ нәсиб олаҹаг. Вахт варды биз мәһсул сатмаг үчүн ев-ев ҝедирдик. Бу ҝүн исә ев-ев ҝедиб Аллаһын Падшаһлығы вә ҝәләҹәк немәтләр һагда хәбәри чатдырырыг. Бу, инсана әсл севинҹи бәхш едир. Јеһованын адыны дашыјан халгын бизә ҝөстәрдији мәһәббәт, сәбир барәдә дүшүнәндә ҝөзләрим јашла долур.
[Шәкил]
Једди јашым оланда вә бөјүјәндә
[Шәкил]
Ҹејмс, Ҹорҹ, Һарли вә Сајмон садә ҝејимдә
[Шәкил]
Базара мәһсул ҝәтирәндә чәкилән шәклим јерли гәзетдә чыхмышды
[Шәкил]
Жоурнал анд Ҹоуриер, Лафајетте, Ындиана
[Шәкил]
Бу ҝүн аиләмиз