Тропик јағыш мешәләринин учан бағбанлары
БАҒБАНЛАР јахшы билир ки, бол мәһсул әлдә етмәк үчүн тохуму дүзҝүн вахтда дүзҝүн јерә сәпмәк лазымдыр. Анҹаг нә гәдәр гәрибә сәсләнсә дә, тропик јағыш мешәләриндә ҝедән әкинчилик иши ҝеҹәләр, үстәлик, һавадан ҝөрүлүр. Сөһбәт Көһнә Дүнјанын мејвә јарасаларындан — бәзи нөвләри һәм дә учан түлкүa ады илә танынан һејванлардан ҝедир.
Әкинчилик
Әксәр јарасалар ҝеҹә һәјаты сүрүр; онлар дадлы мејвәләри олан ағаҹлар, бол ширәси олан ҝүлләр тапмаг үчүн мешәләри учуб долашырлар. Јараса учаркән једији мејвәләр һәзм олунур, мејвәнин һәзм олунмајан ләти вә тохумлары исә нәҹислә хариҹ едилир. Үстәлик, бу бағбанлар чох севдикләри ҝүл ширәсини сораркән ҝүлләри тозландырырлар.
Мејвә јарасалары ҝеҹәләр узаг мәсафәләрә учдугларындан тохумлары ҝениш әразијә сәпирләр. Тохум һәзм системиндән кечдији үчүн бәдәндән хариҹ олунаркән «ҝүбрәләнмиш» олур вә дүшдүјү јердә ҹүҹәрир. Она ҝөрә дә тропик јағыш мешәләриндә битән мүхтәлиф ҝүлләрин тозланмасынын, тохумларын јајылмасынын бу јарасалардан асылы олмасы тәәҹҹүблү дејил.
Мејвә јарасалары һәр јерә учдугларына ҝөрә онлара навигасија баҹарығы вә олдугҹа ити ҝөрмә габилијјәти лазымдыр. Зәиф ишыгда онларын ҝөзү инсан ҝөзүндән јахшы ҝөрүр. Онлар һәтта бәзи рәнҝләри сечә билирләр. Бу јарасалар ҝүндүзләр учмаға елә дә мејилли дејилләр.
Чохалмасы
БИЛИРСИНИЗМИ? Бир чох јарасалардан фәргли олараг, мејвә јарасалары гидаларынын јерини ехолокасијанын көмәјилә јох, ҝөрмә вә ијбилмә габилијјәтләри сајәсиндә мүәјјән едирләр. Онларын ири ҝөзләри әсил ҝеҹә һәјаты үчүндүр
Самоа учан түлкүләри (Pteropus samoensis) өмүрлүк ҹүтләширләр. Мүшаһидәләрә әсасән, бәзи нөвләрдә диши јарасалар нәвазишлә өз балаларынын гејдинә галырлар: бир нечә һәфтә әрзиндә онлары өзләри илә ҝәздирир вә аз галсын, бөјүјәнә гәдәр әмиздирирләр. Мејвә јарасаларынын ики нөвүндә дишиләр һәтта доғуш заманы «мамача хидмәти» ҝөстәрир.
Әфсуслар олсун ки, бир чох мејвә јарасаларынын нәслинин кәсилмә тәһлүкәси вар, буна гисмән сәбәб онларын ареалларынын мәһв едилмәсидир. Сакит океанын ҹәнуб бөлҝәләриндә јерләшән адаларда мејвә јарасаларынын нәслинин кәсилмәси фәлакәтлә нәтиҹәләнәҹәк, чүнки онларсыз бу адалардакы бәзи битки нөвләринин тозланмасы мүмкүн дејил. Ҝөрүндүјү кими, бу учан бағбанларын ишинә бармагарасы јанашмаг олмаз.
a Көһнә Дүнјанын мејвә јарасаларына Африка, Асија, Австралија вә Сакит океанын бәзи адаларында раст ҝәлмәк олар.