Билирсинизми?
Мүгәддәс Јазыларын «Естер» китабда ады чәкилән Фарс падшаһы Ахашверош ким иди?
▪ Мүгәддәс Јазыларын «Естер» китабына әсасән, Ахашверош јәһуди гызы ҝәнҹ Естери өзүнә мәләкә сечмиш, Естер исә өз халгыны сојгырымдан хилас етмишдир. Мүгәддәс Китабда Фарс падшаһларындан һансынын Ахашверош адландығына даир алимләр арасында узун мүддәт фикир ајрылығы мөвҹуд иди. Лакин ашкар едилән Фарс абидәләринин үзәриндә үч дилдә олан мәлуматдан Ахашверошун ким олдуғу ајдын олду. Бунунла да, онун Бөјүк Даранын (Һистаспа) оғлу Ы Ксеркс олдуғуна шүбһә јери галмады. Фарс дилиндә олан јазыдан Ксеркс адынын ибрани дилинә транслитерасијасы (бир әлифбанын һәрфләринин башга әлифбанын һәрфләри илә верилмәси) «Естер» китабынын ибрани мәтниндәки ада ујғун ҝәлир.
«Естер» китабында Ахашверош һаггында дејиләнләрин һамысы ашкар едилән һәмин јазыларла узлашырды. Фарс падшаһы Еламда пајтахт шәһәри Суздан (Шушан) Мидијаны идарә едирди вә онун һөкмранлығы Һиндистандан Аралыг дәнизи адаларына гәдәр олан әразиләри әһатә едирди (Естер 1:2, 3; 8:9; 10:1). «Бүтүн бунлары Фарс падшаһларындан јалныз Ксерксә аид етмәк олар, — дејә алим Лјуис Бејлс Пејтон гејд едир. — “Ест[ер]” Китабында тәсвир олунан Ахашверошун шәхсијјәти Һеродотун вә диҝәр јунан тарихчиләринин Ксеркс һаггында вердикләри мәлумата там ујғун ҝәлир».
Гәдим Мисирдә кәрпиҹ кәсилдијинә һансы сүбутлар вар?
▪ Мүгәддәс Јазыларын «Чыхыш» китабында дејилир ки, мисирлиләр ибрани гулларына кәрпиҹ кәсдирирдиләр. Гуллар ҝил, палчыг вә самандан истифадә едәрәк һәр ҝүн үчүн гојулан мигдарда кәрпиҹ һазырлајырдылар (Чыхыш 1:14; 5:10—14).
Ҝүнәшин шүалары алтында гурујан кәрпиҹин һазырланмасы гәдим зәманәдә Нил вадисиндә ваҹиб мәшғулијјәт иди. Мисирдә индијәдәк мөвҹуд олан гәдим абидәләр мәһз һәмин материалдан һазырланыб. Кәрпиҹ һазырлама просеси Фивада јерләшән вә б. е. ә. XV әсрә аид едилән Рехмирин мәзарынын диварында тәсвир олунур. Бу мәзарын тарихи «Чыхыш» китабында өз әксини тапыр.
Бир енсиклопедијада һәмин дивар нахышлары изаһ олунур: «Су ҝөлмәчәдән ҝәтирилирди; палчыг тоха илә гарышдырылыр вә кәрпиҹкәсәнин јанына, раһат бир јерә апарылырды. Кәрпиҹкәсән палчығы торпағын үстүндә дүздүјү ағаҹ гәлибләрә долдурурду. Сонра гәлиби ҝөтүрүрдүләр вә тәзә кәрпиҹләр ҝүнүн алтында гурујурду. Кәрпиҹләр јан-јана дүзүлүрдү вә гурујанда истифадә етмәк үчүн бир јерә јығылырды. Јахын Шәргдә бу үсулдан һәлә дә истифадә олунур» («The International Standard Bible Encyclopedia»).
Б. е. ә. икинҹи миниллијә аид олан мүхтәлиф папирусларда гулларын кәрпиҹ һазырламалары, саман вә ҝилдән истифадә етмәләри, һәмчинин кәрпиҹләрин ҝүндәлик нормасы јазылыб.
[22-ҹи сәһифәдәки шәкил]
Ксерксин (ајагүстә) вә бөјүк Даранын (отуран) даш релјефи
[Иҹазә илә]
Werner Forman/Art Resource, NY
[22-ҹи сәһифәдәки шәкил]
Рехмирин мәзарынын дивар нахышлары
[Иҹазә илә]
Erich Lessing/Art Resource, NY