Бөлмә 2
Буну бизә ким дејә биләр?
1, 2. Һәр һансы бир конструксијанын нә мәгсәдлә гурашдырылдығыны өјрәнмәјин ән јахшы үсулу нәдир?
Һәјатын әсл мә’насынын нәдән ибарәт олдуғуну бизә ким дејә биләр? Дејәк ки, бир конструкторун јанына ҝәлирсиниз вә ону, сизә мә’лум олмајан бир механизмин мүрәккәб һиссәси үзәриндә чалышан ҝөрүрсүнүз; сиз, һәмин механизмин ролунун нәдән ибарәт олдуғуну неҹә өјрәнә биләрсиниз? Ән јахшы үсул, буну конструкторун өзүндән сорушмагдыр.
2 Бәс бүтүн јер үзүндә, һејванлардан башлајараг ән кичик ҹанлы һүҹејрәләрә гәдәр, әтрафымызда мүшаһидә етдијимиз һәддиндән артыг ҝөзәл олан бу конструксијалар барәдә нә демәк олар? Һәтта һүҹејрәләри тәшкил едән ән кичик молекул вә атомлар да тәәҹҹүблү тәрздә гурашдырылмышдыр вә интизамлыдыр. Бәс валеһедиҹи сурәтдә јарадылмыш инсан бејни барәдә нә демәк олар? Ејни заманда ҝүнәш системи, Сүд Јолу галактикасы вә каинат барәдә? Мәҝәр бүтүн бу һејранедиҹи конструксијаларын Конструктору олмалы дејилми? Әлбәттә, бунлары нә мәгсәдлә јаратдығыны бизә јалныз О дејә биләр.
Һәјат тәсадүф нәтиҹәсиндәми јараныб?
3, 4. Һәјатын тәсадүф нәтиҹәсиндә јаранмасы еһтималы мүмкүндүрмү?
3 “Америка енсиклопедијасы”нда “ҹанлы организмләрин ағласығмаз дәрәҹәдә мүрәккәблији вә тәшкили” гејд олунур вә сонра дејилир: “Ҝүлләрин, һәшаратларын вә мәмәлиләрин диггәтлә тәдгиг едилмәси, онларын һиссәләринин мисли ҝөрүнмәмиш дәгигликлә јерләшдирилмәсини ашкар едир”. Британија астроному ҹәнаб Бернард Ловелл ҹанлы организмләрин кимјәви тәркиби барәдә бунлары јазырды: “Ән кичик протеин молекулларындан биринин тәсадүф нәтиҹәсиндә... јаранмасы еһтималы ағласығмаз дәрәҹәдә аздыр... Әслиндә сыфыра бәрабәрдир”.
4 Буна бәнзәр шәкилдә, астроном Фред Һојл дејир: “Биолоҝијанын һамы тәрәфиндән гәбул едилмиш бүтүн системи, һәлә дә һәјатын тәсадүфән јаранмасы фикринин тәрәфдарыдыр. Анҹаг биокимјачылар ҝет-ҝедә һәјатын сон дәрәҹә валеһедиҹи мүрәккәблијини мүәјјән етдикҹә ајдын олур ки, онун тәсадүф нәтиҹәсиндә јаранмасы еһтималы, һәтта тамамилә истисна едиләҹәк дәрәҹәдә аздыр. Һәјат тәсадүф нәтиҹәсиндә јарана билмәз”.
5-7. Ҹанлы организмләрин тәсадүфән јарана билмәдијини молекулјар биолоҝија неҹә сүбут едир?
5 Елмин мүасир саһәләриндән бири олан молекулјар биолоҝија, ҹанлы организмләрин ҝен, молекул вә атом сәвијјәсиндә өјрәнилмәси илә мәшғулдур. Биолоҝијанын бу саһәси илә мәшғул олан Мајкл Дентон едилмиш кәшфләр әсасында дејир: “Мә’лум олан ән садә һүҹејрә формасы о дәрәҹәдә мүрәккәбдир ки, белә бир објектин гәфилдән, дәјишкән, сон дәрәҹә ағласығмаз тәсадүф нәтиҹәсиндә јаранмасы илә разылашмаг мүмкүн дејил”. “Әсл чәтинлији төрәдән исә, јалныз ҹанлы системләрин мүрәккәблији дејил, һәмчинин чох вахт онларын гурулушунда ашкар олунан бөјүк даһиликдир”. “Биоложи гурулушун даһилији вә наил олунмуш мәгсәдләрин мүкәммәллији молекулјар сәвијјәдә... даһа чох мүәјјән олунур”.
6 Дентон даһа сонра гејд едир: “Һараја бахырыгса вә нә гәдәр дәринә ҝедириксә һәр јердә, тәсадүф идејасыны бу ҹүр гүввәдән салан ән јүксәк дәрәҹәли зәрифлик вә даһилик тапырыг. Бизим бүтүн јарадыҹылыг имканларымызы өтүб кечән, тәсадүфүн там әкси олуб мүрәккәблијинә ҝөрә инсан дәрракәсинин јаратдығы һәр шејдән һәр ҹәһәтҹә үстүн олан, ән кичик елементи функсионал зүлал вә ја ҝендән ибарәт олан мөвҹуд реаллығы, тәсадүф просесләринин јарада билмәси һәгигәтә ујғундурму?” О, һәмчинин гејд едир: “Ҹанлы һүҹејрә илә кристал вә ја гар дәнәси кими јүксәк сәвијјәдә тәшкил олунмуш гејри-биоложи систем арасында, јалныз тәсәввүр едилә билән чох ҝениш вә арадан галдырылмасы мүмкүн олмајан учурум вардыр”. Физика профессору Чет Рејмо да бунлары гејд едир: “Мән һејран галмышам... Санки һәр бир молекул өз вәзифәси үчүн ихтира олунмушдур”.
7 Молекулјар биолоҝија саһәсиндә чалышан алим Дентон белә бир нәтиҹә чыхарыр ки, “мөвҹуд олан бүтүн реаллығы, әввәлки кими, јалныз тәсадүф нәтиҹәсиндә јаранмасы фикрини еһкамчылыгла мүдафиә едән шәхсләр”, әслиндә әфсанәјә инанырлар. Бундан әлавә о, ҹанлы организмләрин тәсадүф јолу илә јаранмасы һаггында дарвинист нөгтеји-нәзәри “ијирминҹи әсрин бөјүк космогоник әфсанәси” адландырыр.
Конструксијанын Конструктору олмалыдыр
8, 9. Һәр бир конструксијаја конструкторун ҝәрәк олдуғуну әјани мисал илә ҝөстәрин.
8 Ҹансыз материјанын тәсадүф нәтиҹәсиндә ҹанлы ола билмәси еһтималы о дәрәҹәдә аздыр ки, гејри-мүмкүн ҝөрүнүр. Ҝөзәл сурәтдә јарадылмыш јер үзүндәки бүтүн ҹанлы мәхлуглар тәсадүф нәтиҹәсиндә јарана билмәздиләр, чүнки һәр бир конструксијанын өз конструктору олмалыдыр. Билдијиниз истисна бир шеј вармы? Әлбәттә, јох. Конструксија нә гәдәр мүрәккәбдирсә, конструктор да бир о гәдәр габилијјәтли олмалыдыр.
9 Буну әјани мисалларла да ҝөстәрмәк олар: бир рәсмә бахдыгда, рәссамын мөвҹуд олдуғуну е’тираф едирик; китаб охудугда, јазычынын олдуғуну гәбул едирик; бир ев ҝөрдүкдә, иншаатчынын мөвҹуд олдуғуну билирик; светофор ҝөрдүкдә, билирик ки, јол һәрәкәти гајдаларыны тә’јин едән орган вардыр. Бунларын һамысыны инсанлар мүәјјән мәгсәдләр үчүн едибләр. Бунлары едән инсанлар һаггында бизә һәр шеј мә’лум олмаса да, биз онларын мөвҹуд олдугларына шүбһә етмирик.
10. Ән Јүксәк Конструкторун мөвҹуд олдуғуну һансы сүбутлардан ҝөрмәк олар?
10 Буна бәнзәр шәкилдә, јер үзүндәки ҹанлы мәхлугларын гурулушунда, низамында вә мүрәккәблијиндә Ән Јүксәк Конструкторун мөвҹудлуғунун сүбутларыны ҝөрә биләрик. Онлар Али Идракын олдуғуна ишарә едирләр. Буну, һәр бири милјардларла улдузлардан ибарәт олан милјардларла галактикаларын дахил олдуғу каинатын гурулушундан, низамындан вә мүрәккәблијиндән дә ҝөрүрүк. Бүтүн бу ҝөј ҹисимләри, һәрәкәт, истилик, ишыг, сәс, електромагнетизм вә ҹазибә ганунлары кими дәгиг ганунлара табе олурлар. Бу ганунларын ганунвериҹисинин олмамасы мүмкүндүрмү? Ракет гурғулары саһәси үзрә алим, др. Вернер фон Браун бунлары гејд етмишдир: “Каинатын тәбии ганунлары о гәдәр дәгигдир ки, Аја учмаг үчүн космик ҝәми дүзәлтмәк бизә һеч бир чәтинлик төрәтмир вә учуш вахтыны һәр бир санијәсинә кими дәгигликлә һесаблаја билирик. Әлбәттә ки, бу ганунлары ким исә тә’сис етмишдир”.
11. Нәјә ҝөрә Ән Јүксәк Конструкторун варлығыны, садәҹә олараг ону ҝөрмәдијимиз үчүн инкар едә билмәрик?
11 Доғрудур, Ән Јүксәк Конструктору вә Ганунвериҹини ҝөзлә ҝөрә билмирик. Мәҝәр биз ҹазибәни, магнетизми, електрик ҹәрәјаныны вә ја радио далғаларыны ҝөрмәдијимиз үчүн онларын мөвҹудлуғуну инкар едирикми? Әлбәттә јох, чүнки биз онларын тә’сирини ҝөрүрүк. Белә олдугда, валеһедиҹи ишләринин нәтиҹәсини ҝөрдүјүмүз һалда, јалныз өзүнү ҝөрә билмәдијимиз үчүн, Ән Али Конструкторун вә Ганунвериҹинин варлығыны инкар етмәјә дәјәрми?
12, 13. Јараданын мөвҹуд олдуғу барәдә фактлар нә дејир?
12 Физика профессору Пол Дејвис белә нәтиҹәјә ҝәлир ки, инсанын мөвҹуд олмасы садәҹә олараг талејин шылтаглығы дејил. О дејир: “Биз һәгигәтән дә бир мәгсәдлә бурада јарадылмышыг”. Каинат һаггында исә о дејир: “Өз елми ишим васитәсилә ҝетдикҹә даһа чох әмин олурам ки, физики каинат елә һејранедиҹи даһиликлә јарадылыб ки, мән ону садәҹә олараг ади бир факт кими гәбул едә билмирәм. Мәним зәннимҹә, даһа дәрин бир изаһат олмалыдыр”.
13 Беләликлә, фактлар сүбут едир ки, каинат, Јер күрәси вә орада јашајан ҹанлы мәхлуглар садә бир тәсадүф нәтиҹәсиндә јарана билмәз. Онларын һамысы, даһа јүксәк идракын, гүдрәтли Јараданын олдуғуна сәссизҹә шәһадәт едир.
Мүгәддәс Китаб нә дејир?
14. Мүгәддәс Китаб Јарадан һаггында бизи һансы нәтиҹәјә ҝәтириб чыхарыр?
14 Бәшәријјәтин ән гәдим китабы олан Мүгәддәс Китаб да бу ҹүр нәтиҹә чыхарыр. Мәсәлән, Мүгәддәс Китабын бир һиссәси олан, һәвари Павелин Ибраниләрә јаздығы мәктубунда дејилир: “Һәр бир евин бәннасы вардыр, һәр шејин бәннасы исә Аллаһдыр” (Ибраниләрә 3:4). Мүгәддәс Китабын һәвари Јәһја тәрәфиндән јазылан сонунҹу китабында да белә дејилир: “Ја Рәббимиз вә Аллаһымыз, иззәти, һөрмәти вә гүдрәти алмаға лајигсән. Чүнки һәр шеји Сән јаратдын вә һәр шеј Сәнин ирадәнлә мөвҹуд олду вә јаранды” (Вәһј 4:11).
15. Аллаһын бә’зи хүсусијјәтләрини биз неҹә дәрк едә биләрик?
15 Мүгәддәс Китаб изаһ едир ки, Аллаһ ҝөзә ҝөрүнмәз олса да, Онун неҹә Аллаһ олдуғуну јаратдығы ишләр васитәсилә дәрк етмәк олар. Орада дејилир: “Дүнја јаранандан бәри Онун ҝөзлә ҝөрүлмәз хүсусијјәтләри, јә’ни әбәди гүдрәти вә илаһилији Онун јаратдыглары илә анлашылараг, ачыгҹа ҝөрүнүр” (Ромалылара 1:20).
16. Биз инсанларын Аллаһы ҝөрә билмәдикләринә нә үчүн севинмәлијик?
16 Беләликлә, Мүгәддәс Китаб бизи сәбәбдән нәтиҹәјә ҝәтириб чыхарыр. Нәтиҹә, һејранедиҹи тәрздә хәлг олунмуш шејләрдир вә онлар дәрракәли, гүдрәтли бир Сәбәбкарын, јә’ни Аллаһын мөвҹуд олдуғуна сүбутдур. Биз Онун ҝөзәҝөрүнмәз олдуғуна ҝөрә дә миннәтдар ола биләрик; чүнки каинатын Јараданы олараг, шүбһәсиз, елә бөјүк гүввәјә маликдир ки, әт вә гандан ибарәт олан инсанлар Ону ҝөрүб сағ гала билмәзләр. Мүгәддәс Китаб мәһз елә бу барәдә дејир: “Инсан мәни [Аллаһы] ҝөрүб дә, јашаја билмәз” (Чыхыш 33:20).
17, 18. Јарадан һаггындакы фикир нәјә ҝөрә бизим үчүн ваҹиб олмалыдыр?
17 Бөјүк Конструкторун — Ән Јүксәк Варлығын — Аллаһын мөвҹуд олмасы идејасы бизим үчүн чох ваҹибдир. Әҝәр биз Јарадан тәрәфиндән јарадылмышыгса, шүбһәсиз ки, О, буну һәр һансы сәбәбә ҝөрә, мүәјјән мәгсәд үчүн етмишдир. Әҝәр биз һәјатда мүәјјән мәгсәд үчүн јарадылмышыгса, онда әсаслы олараг јахшы ҝәләҹәјә үмид едә биләрик. Әкс тәгдирдә, биз садәҹә бир мүддәт јашајыб, сонра исә һеч бир үмидимиз олмадан өләрик. Буна ҝөрә дә, Аллаһын бизә даир олан нијјәтини өјрәнмәјимиз чох ваҹибдир. Јалныз о заман Аллаһын нијјәтинә ујғун олараг јашамаг истәјиб истәмәдијимизи сечә биләрик.
18 Мүгәддәс Китаб һәмчинин Јараданын севән Аллаһ олдуғуну, бизим үчүн чох гајғы чәкдијини билдирир. Һәвари Петер е’тираф едир: “Сизин гајғыныза галан Одур”. (1 Петер 5:7; һәмчинин Јәһја 3:16 вә 1 Јәһја 4:8, 16 ајәләринә бахын.) Аллаһын гајғысыны ҝөрә билмәјимизин бир үсулу, Онун бизи зеһни вә физики ҹәһәтдән нә гәдәр ҝөзәл јаратдығынын үзәриндә дүшүнмәкдир.
“Чох ҝөзәл јарадылмышам”
19. Мәзмурчу Давуд бизим диггәтимизи һансы һәгигәтә јөнәлдир?
19 Мәзмурчу Давуд Мүгәддәс Китабда е’тираф едир: “Чох ҝөзәл... јарадылмышам” (Мәзмур 139:14). Шүбһәсиз, бу беләдир, чүнки инсан бејни вә бәдәни Ән Јүксәк Конструктор тәрәфиндән сон дәрәҹә ҝөзәл гурашдырылмышдыр.
20. Бир енсиклопедијада инсан бејни неҹә тәсвир олунур?
20 Мисал үчүн, истәнилән компүтердән гат-гат мүрәккәб олан инсан бејнинә диггәт јетирәк. “Јени Британија енсиклопедијасы”нда гејд едилир: “Мә’луматын синир системи дахилинә өтүрүлмәси, ән бөјүк телефон стансијаларында олдуғундан даһа чох мүрәккәбдир; инсан бејнинин проблем һәлл етмәк габилијјәти, ән ҝүҹлү компүтерләрин имканларындан гат-гат үстүндүр”.
21. Бејнин неҹә ишләдијини ҝөрдүкдә биз һансы нәтиҹәјә ҝәлмәлијик?
21 Инсанын бејниндә јүз милјонларла факт вә хәјали сурәтләр вар, лакин бејин садәҹә фактлар дәрјасы дејил. Бејин инсана фит чалмағы, чөрәк биширмәји, хариҹи дилләрдә данышмағы, компүтердә ишләмәји вә ја тәјјарәдә учмағы өјрәнмәјә көмәк едә биләр. Инсан ҝәләҹәкдә мә’зунијјәтинин неҹә кечәҹәјини вә ја һәр һансы бир мејвәнин дадынын чох ҝөзәл олдуғуну тәсәввүр едә биләр. Инсан мүәјјән шејләри тәһлил етмәјә вә онлары анламаға гадирдир. Инсан һәмчинин планлашдырмағы, нәји исә дәјәрләндирмәји, севмәји, кечмиши, индини вә ҝәләҹәји хәјалындан кечирмәји баҹарыр. Инсанларын белә валеһедиҹи бејини гурашдырмағы баҹармамаглары ајдын сурәтдә ҝөстәрир ки, ону Јараданын һикмәти вә имканлары һәр бир инсандан олдугҹа үстүндүр.
22. Алимләр бејин һаггында нәји е’тираф едирләр?
22 Бејин барәдә алимләр е’тираф едирләр: “Валеһедиҹи тәрздә моделләшдирилмиш, тәшкил олунмуш вә тәсәввүредилмәз дәрәҹәдә мүрәккәб олан бу механизмин бүтүн бу функсијалары неҹә јеринә јетирмәси тамамилә анлашылмаздыр... Инсанлар, чәтин ки, инсан бејнинин тәгдим етдији бүтүн тапмаҹалары бир заман һәлл едә билсин” (“Scientific American”). Физика профессору Рејмо да ејни шеји тәсдиг едир: “Дүзүнү десәк, инсан бејнинин мә’луматы неҹә топладығыны вә әмр әсасында ону неҹә јада салдығыны, һәмишә олдуғу кими, инди дә анлаја билмирик... Инсан бејниндә јүз милјарда јахын синир һүҹејрәләри вар. Бу һүҹејрәләрин һәр бири, синапсларын ағаҹабәнзәр торлары васитәсилә минләрлә башга һүҹејрәләрлә бирләшир. Бунларын арасындакы гаршылыглы әлагәләр һејран доғуруҹу дәрәҹәдә мүрәккәбдир”.
23, 24. Бәдәнин валеһедиҹи тәрздә гурашдырылмыш һиссәләриндән бә’зиләринин адыны чәк вә бу барәдә бир мүһәндис нә демишдир?
23 Инсан ҝөзләри, һәр нөв камерадан даһа дәгигдир вә ујғунлашма габилијјәтинә маликдир; әслиндә ҝөзләр, рәнҝли кино чәкмәк габилијјәтинә малик олан автоматик камералардыр. Инсанын гулаглары, күлли мигдарда мүхтәлиф сәсләри дуја билир, сәсләрин һарадан ҝәлдијини инсана билдирир вә мүвазинәтини сахламагда она көмәк едир. Үрәк, ән јахшы мүһәндисләрин һеч биринин гурашдырмаға мүвәффәг олмадығы ҝүҹлү насоса бәнзәјир. Инсан бәдәнинин башга һиссәләри, бурун, дил, әлләр, ган дөвраны системи, һәзм етмә системи вә бир чох башгалары да валеһедиҹи тәрздә гурашдырылыб.
24 Мәсәлән, сифариш әсасында бөјүк бир компүтерин һазырланмасы вә јығылмасы үзәриндә ишләјән бир мүһәндис белә бир мүлаһизә јүрүтмүшдүр: “Әҝәр мәним компүтеримин јарадылмасы үчүн конструктор лазымдырса, өз нөвбәсиндә, сонсуз космосун јалныз кичик бир һиссәси олан, мәним бәдәним кими мүрәккәб физики-кимјәви-биоложи механизмә конструктор даһа чох ҝәрәк дејилми?”
25, 26. Бөјүк Конструктор бизә нә барәдә мә’лумат верә биләр?
25 Тәјјарәләр, компүтерләр, велосипедләр вә диҝәр техники әшјалар инсанлар тәрәфиндән мүәјјән мәгсәд үчүн јарадылдығы кими, инсан бејни вә бәдәнинин Конструктору да бизи мүәјјән мәгсәд үчүн јаратмыш олмалыдыр. Бу Конструктор өз мүдриклији илә инсанлардан үстүн олмалыдыр, чүнки бизләрдән һеч биримиз Онун конструксијаларыны тәкрар етмәјә гадир дејилик. Буна ҝөрә дә мәнтигә ујғундур ки, бизи нә үчүн јаратдығыны, Јер күрәсиндә јерләшдирдијини вә ҝәләҹәјимизин неҹә олаҹағыны јалныз О дејә биләр.
26 Бунлары өјрәндикдә, Аллаһын бизә бәхш етдији валеһедиҹи бејин вә бәдәнимизи истифадә едәрәк, һәјатда олан мәгсәдимизи һәјата кечирә биләрик. Бәс Аллаһын нијјәтләри барәдә һарадан өјрәнә биләрик? О, бу мә’луматы бизә һарада тәгдим едир?
[7-ҹи сәһифәдә олан шәкил]
Һәр һансы бир конструксијанын һансы мәгсәдлә гурашдырылдығыны өјрәнмәјин ән јахшы үсулу конструкторун өзүндән сорушмагдыр.
[8-ҹи сәһифәдә олан шәкил]
Ҹанлы организмләрин гурулушунун мүрәккәблијини вә әтрафлы дүшүнүлдүјүнү ДНТ молекулунда ҝөрмәк олар.
[9-ҹу сәһифәдә олан шәкил]
“Инсан бејнинин проблем һәлл етмәк габилијјәти, ән ҝүҹлү компүтерләрин имканларындан гат-гат үстүндүр”.