Мөһтәшәм нијјәтин мүәллифи илә таныш олун

ЈӘГИН сиз италјан рәссамы вә һејкәлтәрашы Микеланҹело һаггында ешитмисиниз. Ола билсин, онун шаһ әсәрләриндән һеч биринин әслини ҝөрмәмисиниз, анҹаг бу италјан даһисини «бөјүк вә әвәзолунмаз сәнәткар» адландыран инҹәсәнәт мүтәхәссиси илә, чох ҝүман ки, разылашаҹагсыныз. Онун исте’дады инкаредилмәздир. Мәҝәр Микеланҹелонун сәнәтинә валеһ олуб, ејни заманда онун ҝөркәмли сәнәткар олдуғуну данмаг мүмкүндүрмү?

Инди исә јер үзүндәки һәјатын нә гәдәр мүрәккәб вә рәнҝарәнҝ олдуғу үзәриндә дүшүнүн. Буна мүвафиг олараг «Нју-Јорк Тајмс» гәзетиндә бир биолоҝија елмләри профессорунун сөзләри ситат ҝәтирилмишди: «Нијјәтин мөвҹудлуғуну биолоҝија ачыг-ајдын сүбут едир... Әтраф аләмдә нијјәтин олмасына даир сајсыз-һесабсыз дәлилләр мөвҹуддур». Бәс нијјәтә валеһ олуб, онун мүәллифини инкар етмәк ағлабатандырмы?

Әтраф мүһити диггәтлә мүшаһидә едән һәвари Павел ‘Халиг әвәзинә мәхлуга пәрәстиш вә ибадәт едәнләр’ һаггында јазырды (Ромалылара 1:25). Ҝениш јајылмыш тәкамүл нәзәријјәсинин тә’сири алтында бә’зиләри гәбул етмәк истәмирләр ки, нијјәтин өзү онун мүәллифинин олмасына дәлаләт едир. Бәс тәкамүл нәзәријјәси һәгиги елмә нә дәрәҹәдә јахындыр? «Нју-Јорк Тајмс» гәзетиндә сөзләри ситат ҝәтирилән Вјана шәһәринин католик архијепископу Кристоф Шөнборнун һансы гәнаәтә ҝәлдијинә диггәт јетирин: «Һәјатын јарадыҹысынын мөвҹудлуғунун сонсуз сајда сүбутларыны инкар едән вә ја ондан јан кечмәјә чалышан истәнилән нәзәријјә елм дејил, идеолоҝијадыр».

Бу, елмин сонудурму?

Анҹаг бә’зиләри һесаб едирләр ки, Јараданын мөвҹудлуғуну гәбул етмәк «елми тәдгигатларын гаршысыны алаҹаг». Белә бир нараһатчылыг «Нју Сајәнтист» журналында да ифадә олунур. Орада иддиа олунур ки, «“һәр шеј јараданын ирадәсилә мөвҹуддур” фикри сонсуз ахтарышлар үчүн ҝениш имканлары олан елмин гаршысына сәдд чәкәрәк она сон гојаҹаг». Бу нараһатчылыға әсас вармы? Хејр. Елмин гаршысына сәдд чәкән әслиндә тәкамүл нәзәријјәсидир. Нә үчүн?

Каинатын вә јер үзүндә һәјатын кор тәсадүф вә тәкамүл нәтиҹәсиндә јарандығыны гәбул етмәк мәнтиги изаһат ахтарыб тапмаг ҹәһдини дајандырмаг демәкдир. Диҝәр тәрәфдән исә әтрафда ҝөрдүкләримизин шүурлу Јараданын сајәсиндә мөвҹуд олдуғуну гәбул етмәк бизи тәшвиг едәҹәк ки, тәбиәти вә Јараданын каинатын јаранмасында тәзаһүр олунан мүдриклијини арашдыраг. Белә бир нүмунәнин үзәриндә дүшүнәк: «Мона Лиза»нын Леонардо да Винчи тәрәфиндән чәкилдијини билмәк инҹәсәнәт мүтәхәссисләрини рәссамын иш үсулларыны вә истифадә етдији бојалары арашдырмагдан сахламыр. Ејнилә, Јараданын варлығыны гәбул етмәк Онун мүрәккәблији вә рәнҝарәнҝлији илә сечилән јаратдыгларыны арашдырмагдан бизи чәкиндирмәмәлидир.

Мүгәддәс Китаб бизи арашдырмалар апармағы дајандырмаға дејил, һәм елмлә, һәм дә Аллаһла бағлы суаллара ҹаваб тапмаға тәшвиг едир. Гәдимдә јашајан Давуд падшаһ бәдәнин мүкәммәл сурәтдә јарадылдығы барәдә дүшүнәрәк белә нәтиҹәјә ҝәлмишди: «Сән мәни е’ҹазкар, әсрарәнҝиз јолла јаратмысан, она ҝөрә шүкүр едирәм. Нә гәдәр харигәли ишләр ҝөрмүсән! Буну үрәкдән јахшы дәрк едирәм» (Мәзмур 139:14). Һәмчинин, Мүгәддәс Китабда дејилир ки, Аллаһ салеһ инсан Әјјубдан сорушмушду: «Дүнјанын һәҹмини дәрк едә билирсәнми?» (Әјјуб 38:18). Бу суал о мә’наны кәсб етмир ки, арашдырмалары вә тәдгигатлары дајандырмаг лазымдыр. Әксинә, Јарадан бурада Өзүнүн әл ишләрини өјрәнмәјә дә’вәт едир. Јешаја пејғәмбәр дә бизи һәр шеји Јарадан һаггында билијимизи артырмаға чағырыр: «Башынызы ҝөјләрә галдырыб бахын: Бунлары ким јаратды?» Јешаја 40:26 ајәсинин сонракы сөзләри Ејнштејнин чохларына јахшы таныш олан Е=мҹ² дүстуруна ујғун ҝәлир. Маһијјәт е’тибарилә, каинат бөјүк енержи вә гүввә нәтиҹәсиндә јараныб.

Дүздүр, јарадылышла бағлы суаллара ҹаваб тапмаг һәмишә асан олмур. Бу, гисмән билијимизин мәһдуд олмасындан вә јашадығымыз дүнјаны там дәрк едә билмәмәјимиздән ирәли ҝәлир. Әјјуб буну баша дүшүрдү. О, планетимизи һечликдән асан вә су илә долу булудлары јерин үстүндә сахлајан Јарадана һәмд едирди (Әјјуб 26:7-9). Анҹаг Әјјуб анлајырды ки, бу мө’ҹүзәләр Јараданын «етдикләринин бир зәррәсидир» (Әјјуб 26:14). Шүбһәсиз ки, Әјјуб ону әһатә едән дүнја һаггында даһа чох өјрәнмәк истәјирди. Давуд: «Бу билик әсрарәнҝиздир, мәндән јүксәкдир, буну дәрк едә билмәрәм», — дејәрәк имканларынын мәһдудлуғуну е’тираф едирди (Мәзмур 139:6).

Јараданын мөвҹудлуғуну гәбул етмәк елми тәрәггијә мане олмур. Елми вә руһани мәсәләләрә даир даһа долғун билик ахтарышы, доғрудан да, һеч вахт битмәјән сонсуз просесдир. Гәдимдә билији илә шөһрәт газанмыш бир падшаһ тәвазөкарлыгла јазмышдыр: «Әбәдијјәти дә инсанларын үрәјинә гојду. Һәрчәнд ки инсан Аллаһын етдији иши әввәлдән ахыра гәдәр анлаја билмәз» (Ваиз 3:11).

«Асан чыхыш јолу»?

Бә’зиләри е’тираз едирләр ки, елми нөгтеји-нәзәрдән нәји исә изаһ едә билмәјәндә дәрһал сүбутсуз-дәлилсиз олараг «Аллаһ» мәфһумуну ортаја чыхарырлар. Башга сөзлә десәк, бу иддиа о демәкдир ки, нијјәтин Мүәллифи елми изаһатда јаранан бошлуглары долдурмаг үчүн «асан чыхыш јолу» олур, беләликлә нәјин исә мәнтиги вә елми изаһаты тапылмајанда, «Аллаһ» анлајышындан сеһрли сөз кими истифадә едилир. Бәс бурада һансы бошлуглардан данышылыр? Бәлкә бунлар билијимиздә олан садәҹә кичик, әһәмијјәтсиз чатышмамазлыглардыр? Хејр, бу бошлуглар Дарвин нәзәријјәсиндә мөвҹуд олан әмәлли-башлы јарғанлардыр. Биолоҝија бахымындан тәкамүл нәзәријјәси бу дәликләри долдура билмир. Ачығыны десәк, Дарвин нәзәријјәси әсассыз иддиалара истинад едән тәкамүл тәрәфдарлары үчүн «асан чыхыш јолу» олмушдур.

Мүгәддәс Китабда һаггында данышылан Јарадан һеч дә «асан чыхыш јолу» дејил. Әксинә, Онун әлини јарадылышын бүтүн мәрһәләләриндә, ҹәһәтләриндә вә хырдалыгларында ҝөрмәк олар. Мәзмурчу Јеһованын һәр шеји јаратдығыны белә вурғулајыр: «Һәјат мәнбәји Сәндәдир, биз Сәнин нурунла ҝөрә билирик» (Мәзмур 36:9). Мүнасиб олараг о, ‘ҝөјү, јери, дәнизи вә онларын ичиндәки һәр шеји јарадан’ кими тәсвир олунур (Һәвариләрин ишләри 4:24; 14:15; 17:24). Биринҹи әсрдә јашајан мүәллим әбәс јерә Ону ‘һәр шеји јарадан’ адландырмајыб (Ефеслиләрә 3:9).

Бундан башга Аллаһ алимләрин һәлә дә өјрәниб гуртара билмәдији «Ҝөјләрин ганунларыны», материја вә енержини идарә едән физики ганунлары јарадыб (Әјјуб 38:33). Онун нијјәти долғун вә мәгсәдјөнлү нијјәтдир. Бу нијјәтә ујғун олараг јер ҹүрбәҹүр ҹанлы варлыгларла мәскундур.

Нијјәт вә сағлам дүшүнҹә

Ејни заманда сағлам дүшүнҹәни дә унутмаг олмаз. Мүхтәлиф елми нәзәријјәләрин нә дәрәҹәдә әсаслы олдуғуна үмуми шәрһ верәркән алим Ҹон Һорҝен гејд етмишдир: «Сүбут кифајәт гәдәр тутарлы олмајанда сағлам дүшүнҹәјә үз тутмаға чәкинмәмәлијик».

Һәјатын садәҹә тәсадүфүн вә ја кор-тәбии гүввәләрин фәалијјәтинин мәһсулу олдуғуну иддиа етмәк мәнтигәујғундурму? Тәкамүл нәзәријјәсинин ҝениш јајылмасына бахмајараг, алимләр дә дахил олмагла, бир чох дүшүнән инсанлар шүурлу Јараданын олмасына әминдирләр. Бир биокимјачынын сөзләринә ҝөрә, «үмумиликдә һамы һәр шејин киминсә тәрәфиндән јарадылдығына шүурлу сурәтдә инаныр». Чүнки чохлары һәвари Павелин дедији илә разыдырлар: «Һәр бир евин бәннасы вардыр» (Ибраниләрә 3:4). Сонра Павел белә бир мәнтиги нәтиҹәјә ҝәлир: «Һәр шејин бәннасы исә Аллаһдыр». Евин ме’марынын вә бәннасынын олдуғуну е’тираф едиб, мүрәккәб гурулушлу һүҹејрәнин исә тәсадүфән пејда олдуғуну иддиа етмәк Мүгәддәс Китаб нөгтеји-нәзәриндән мәнтигәујғун дејил.

Мүгәддәс Китаб Јараданын мөвҹудлуғуну инкар едәнләр һаггында белә дејир: «Ахмаглар үрәјиндә “Аллаһ јохдур!” дејә дүшүнүр» (Мәзмур 14:1). Бурада мәзмурчу Аллаһы һәлә дә гәбул етмәјәнләри мәзәммәт едир. Белә инсанлар фактлара дејил, өз шәхси фикирләринә истинад едирләр. Мүдрик, дәрракәли инсанлар исә тәвазөкарлыгла Јараданын мөвҹудлуғуну е’тираф едирләр (Јешаја 45:18).

Бир чох дүшүнән инсанлар үчүн Јараданын варлығыны сүбут едән дәлилләр инкаредилмәздир.

Нијјәтин Мүәллифи илә таныш олун

Әҝәр биз киминсә нијјәтилә јарадылмышыгса, онда јарадылмағымызын мәгсәди нәдир? Һәјатымызын мә’насы нәдәдир? Елм белә суаллара гәнаәтбәшх ҹаваб вермәк игтидарында дејил. Анҹаг бу әсас суаллар инандырыҹы вә гәнаәтбәхш ҹаваблар тәләб едир. Бу бахымдан Мүгәддәс Китаб бизә бөјүк көмәк ҝөстәрә биләр. О, Јеһованы тәкҹә Јарадан кими дејил, һәм дә бөјүк нијјәтләр Аллаһы кими таныдыр, бизи јаратмагда әсаслы сәбәбләринин олдуғуну ҝөстәрир. Мүгәддәс Јазылар Аллаһын бәшәријјәтә даир нијјәтини ачыглајыр, бизә ишыглы ҝәләҹәк вә үмид тәклиф едир.

Бәс Јеһова кимдир? О неҹә Аллаһдыр? Јеһованын Шаһидләри реал шәхсијјәт олан Даһи Јараданымызла таныш олмаға сизә көмәк етмәјә шад олаҹаглар. Сиз Онун адынын мә’насы, кејфијјәтләри вә инсанларла рәфтары һаггында өјрәнә биләрсиниз. Аллаһын Кәламы олан Мүгәддәс Китабын сәһифәләриндән сизә ајдын олаҹаг ки, Онун јаратдыгларынын ҝөзәллијинә тәкҹә валеһ олмаг јетмир, Ону һәм дә Јарадан кими иззәтләндирмәк лазымдыр (Мәзмур 86:12; Вәһј 4:11).

[4-ҹү сәһифәдәки шәкил]

Микеланҹело

[5-ҹи сәһифәдәки шәкил]

Јараданын варлығына инам елмә зидд ҝетмир.

[6-ҹы сәһифәдәки шәкил]

Нөвләрин мүхтәлифлији вә ујғунлушмасы шүурлу нијјәтин сүбутудур.

[7-ҹи сәһифәдәки шәкил]

Нијјәтин мүтләг мүәллифи олмалыдыр.