Данышыг үслубу

БИЗ адәтән достларла сөһбәт едәндә өзүмүзү сәрбәст һисс едирик. Демәк истәдијимиз сөзләр бәдаһәтән ҝәлир. Кимләрсә ҹошгун, кимләрсә нисбәтән тәмкинлидир. Һәр неҹә олса да, тәбиилик нитги хошаҝәлән едир.

Анҹаг танымадығымыз инсана мүраҹиәт едәркән һәддән артыг сәмими вә ја сәрбәст данышмаг мүнасиб олмазды. Бәзи мәдәнијјәтләрдә таныш олмајан адамла сөһбәтә башлајаркән мүәјјән гајдалара риајәт едилмәлидир. Белә һалларда, мүраҹиәти һөрмәтҹил шәкилдә башладыгдан сонра узагҝөрәнликлә рәсмијјәти азалдыб, јаваш-јаваш ади данышыг үслубуна кечмәк јахшы оларды.

Сәһнәдән чыхыш едәркән дә диггәтли олмаг лазымдыр. Һәддән артыг сәрбәстлик мәсиһчи ҝөрүшләринин дәјәрини вә сөјләнәнләрин ҹиддилијини азалдыр. Бәзи дилләрдә өзүндән бөјүкләрә, мүәллимә, мәмура вә ја валидејнләрә мүәјјән сөзләрлә мүраҹиәт едирләр. (Һәвариләрин ишләри 7:2 вә 13:16 ајәләриндә ишләдилән хитаблара диггәт јетир.) Инсан һәјат јолдашына бир сөзлә, јахын достуна исә башга сөзлә мүраҹиәт едир. Сәһнәдә чыхыш едәркән һәддән артыг рәсми олмаг лазым ҝәлмәсә дә, данышығымызда һөрмәт һисс олунмалыдыр.

Чыхышын һәддән артыг рәсми вә ја гуру олмасына бир нечә амил сәбәб олур. Онлардан бири ҹүмлә гурулушу, јахуд ифадә тәрзидир. Натиг сөзләри вәрәгдә јазылдығы кими тәкрар етмәјә чалышанда проблем јараныр. Јазы дили данышыг дилиндән тамамилә фәрглидир. Дүздүр, чыхыша һазырлашаркән мүхтәлиф нәшрләр васитәсилә арашдырма апарылыр. Һәм дә бәзи нитгләрин планы һазыр олур. Анҹаг чыхыш заманы фикрини сырф нәшрдә јазылдығы кими ифадә етсән, јахуд һазыр пландан охусан, чәтин ки, нитгин данышыг үслубунда алынсын. Данышыг үслубунда чыхыш етмәк үчүн фикирләри өз сөзләринлә демәк вә мүрәккәб ҹүмләләрдән гачынмаг лазымдыр.

Диҝәр бир амил темпдир. Сөзләри бәрабәр фасиләләрлә дедикдә вә темпи дәјишмәдикдә нитг рәсми вә гуру алыныр. Ади данышыгда темп дәјишир вә тез-тез мүхтәлиф узунлугда фасиләләр едилир.

Әлбәттә, бөјүк аудиторијаја мүраҹиәт едәркән, динләјиҹиләрин диггәти јајынмасын дејә, данышыг үслубундан әлавә сәси, интенсивлији артырмаг вә даһа чох шөвглә данышмаг лазымдыр.

Данышыг үслубунун хидмәтә мүвафиг олмасы үчүн ади сөһбәтләрдә јахшы данышмаға вәрдиш ет. Бунун үчүн һеч дә али тәһсил тәләб олунмур. Садәҹә елә данышмағы өјрәнмәк лазымдыр ки, башгалары дедикләрини һөрмәтлә динләсинләр. Бу мәгсәди нәзәрдә тутараг дүшүн: ҝүндәлик сөһбәтләриндә ашағыдакы бәндләр үзәриндә ишләмәјинә ҝәрәк вармы?

1. Грамматик гајдалары позан вә ја Аллаһын ганунлары илә јашамајан инсанлара мәхсус ифадәләрдән гачын. Колослулара 3:8 ајәсиндәки мәсләһәтә мүвафиг олараг, кобуд вә бајағы ифадәләр ишләтмә. Диҝәр тәрәфдән, ади данышыг дилиндә пис һеч нә јохдур. Данышыгда ишләдилән сөз вә ифадәләр гејри-рәсми олса да, һамы тәрәфиндән гәбул едилмиш нитг нормаларыны позмур.

2. Чалыш ки, мүхтәлиф фикирләри ејни сөзләрлә ифадә етмәјәсән. Фикри дәгиг чатдыран сөзләри ишләтмәји өјрән.

3. Данышмаға башламаздан әввәл нә демәк истәдијини бејниндә дүзүб-гош ки, бош-бошуна тәкрара јол вермәјәсән.

4. Чох данышанда һәтта ән ҝөзәл фикирләр белә итир. Динләјиҹиләрин һансыса фикри јадда сахламаларыны истәјирсәнсә, садә вә ајдын ҹүмләләрлә данышмаға вәрдиш ет.

5. Данышыг тәрзинлә әтрафдакылара һөрмәт етдијини ҝөстәр.