Рәван нитг

УҸАДАН охујаркән мүәјјән ифадәләрдә дилин долашырмы? Јахуд аудиторија гаршысында чыхыш едәркән адәтән дүзҝүн сөзләри тапмаға чәтинлик чәкирсәнми? Әҝәр беләдирсә, демәли, нитгиндә рәванлыг чатышмыр. Рәван данышан вә охујан адам сөзләри вә фикирләри асанлыгла, бир-биринин ардынҹа сәлис дејир. Бу, онун дајанмадан, чох тез, јахуд дүшүнмәдән данышдығыны билдирмир. Онун нитги хошаҝәлән олур вә ҝөзәл сәсләнир. Теократик Хидмәт Мәктәбиндә нитгин рәванлығына хүсуси диггәт јетирилир.

Нитгдә рәванлығын чатышмамасына мүхтәлиф амилләр сәбәб ола биләр. Ашағыда садаланан сәбәбләрдән һәр һансы биринә хүсуси диггәт јетирмәјинә еһтијаҹ вармы? 1) Башгалары үчүн охујаркән таныш олмајан сөзләр адамы дурухдура биләр. 2) Чох јердә гыса фасиләләр едәндә нитг гырыг-гырыг сәсләнир. 3) Јахшы һазырлашмамаг чәтинлик јарада биләр. 4) Динләјиҹиләр гаршысында чыхыш едәркән адәтән рәванлығын олмамасына сәбәб материалы мәнтиги ардыҹыллыгла груплашдырмамагдыр. 5) Сөз еһтијатынын мәһдуд олмасы натигин дүзҝүн сөзләр тапмаг үчүн дајанмасына сәбәб олур. 6) Һәддиндән артыг чох сөзү вурғулајанда рәванлыг итир. 7) Грамматиканы јахшы билмәмәк чәтинлик јарадыр.

Дүздүр, нитгин рәван олмајанда динләјиҹиләр Падшаһлыг Залыны тәрк етмәјәҹәкләр, анҹаг онларын фикри башга јердә олаҹаг. Нәтиҹәдә, дедикләринин чохуну санки һаваја демиш олаҹагсан.

Диҝәр тәрәфдән, диггәт јетирмәк лазымдыр ки, тәсирли вә рәван нитг һөкмлү олмасын вә динләјиҹиләри пәрт етмәсин. Мәдәнијјәтләрин мүхтәлифлијиндән ирәли ҝәләрәк, динләјиҹиләр нитгини нәзакәтсиз вә гејри-сәмими һесаб етсәләр, истәдијин мәгсәдә наил ола билмәјәҹәксән. Диггәтәлајигдир ки, тәҹрүбәли натиг олмасына бахмајараг, һәвари Павел өзүнә лазымсыз јерә диггәти ҹәлб етмәмәк үчүн коринфлиләрә «зәифлик, горху вә бөјүк ләрзә ичиндә» мүраҹиәт етмишди (1 Кор. 2:3).

Гачынмалы олдуғумуз вәрдишләр. Бир чохлары данышанда «һм...» кими сәсләр чыхармаға вәрдиш едибләр. Бәзиләри јени фикрә кечәркән тез-тез «демәли», «јәни», јахуд јери ҝәлди-ҝәлмәди «мәсәлән», «шеј», «мәһз» кими сөзләр ишләдирләр. Бу ҹүр ифадәләри нә гәдәр тез-тез ишләтдијиндән, ола билсин ки, һеч өзүнүн дә хәбәрин јохдур. Кимдәнсә хаһиш едә биләрсән ки, сәнә гулаг ассын вә һәр дәфә белә ифадәләри ишләдәндә тәкрар етсин. Нәтиҹә сәни тәәҹҹүбләндирә биләр.

Бәзиләри охујанда вә данышанда ејни шеји дәфәләрлә тәкрар едирләр. Онлар ҹүмләни јарыда кәсир вә әввәл сөјләдикләринин ән азы бир гисмини јенидән дејирләр.

Башгалары исә кифајәт гәдәр сүрәтлә данышырлар, анҹаг онлар бир фикри башлајыр, ҹүмләни тамамламамыш башга фикрә кечирләр. Сөзләр сәрбәст дејилсә дә, фикирләрин ҝөзләнилмәдән дәјишилмәси рәванлығы позур.

Нитги рәван етмәјин үсуллары. Әҝәр лазыми сөзләри тапмагда тез-тез чәтинлик чәкирсәнсә, сөз еһтијатыны артырмаг үчүн ҹидд-ҹәһдлә чалыш. «Ҝөзәтчи Гүлләси» журналыны вә башга нәшрләри охујанда растына чыхан јени сөзләрә хүсусилә диггәт јетир. Лүғәтдә һәмин сөзләрин мәнасына бах вә сөз еһтијатыны артырмаг үчүн бәзиләрини әзбәрлә. Әҝәр лүғәтин јохдурса, дили јахшы биләндән көмәк истә.

Мүнтәзәм олараг уҹадан охумаг нитги рәван етмәјә көмәк едәҹәк. Чәтин сөзләри гејд ет вә бир нечә дәфә уҹадан сөјлә.

Рәван охумаг үчүн сөзләрин ҹүмләдә бир-бирилә неҹә бағлы олдуғуну баша дүшмәк ваҹибдир. Мүәллифин чатдырмаг истәдији фикри ифадә етмәк үчүн адәтән сөзләри груп шәклиндә охумаг лазымдыр. Белә сөз групларына хүсуси диггәт јетир. Еһтијаҹ варса, онлары нишанла. Сәнин мәгсәдин јалныз сөзләри дүзҝүн охумаг јох, һәмчинин фикирләри ајдын шәкилдә чатдырмагдыр. Бүтүн абзасы өјрәнәнә кими ҹүмләләри бир-бир тәһлил ет. Фикрин ҝедишатыны тут. Сонра уҹадан охумағы мәшг ет. Чашмајана вә лазым олмајан јерләрдә фасилә етмәјәнә гәдәр абзасы дөнә-дөнә оху. Сонра диҝәр абзаса кеч.

Нөвбәти аддым темпи артырмагдыр. Әҝәр сөзләрин ҹүмләдә бир-бири илә неҹә бағлы олдуғуну баша дүшсән, бир дәфәјә тәкҹә бир сөзү ҝөрмәјәҹәк, ондан сонра һансы сөзүн ҝәлдијини дә тәхмин едәҹәксән. Бунун јахшы охумағына бөјүк көмәји дәјәҹәк.

Мүнтәзәм олараг һазырлыгсыз охумаг јахшы үсулдур. Мәсәлән, ҝүндәлик ајәни вә шәрһи габагҹадан һазырлашмадан уҹадан оху; буну мүтәмади олараг ет. Бир дәфәјә бир сөзү дејил, битмиш фикри ифадә едән сөз групуну ҝөрмәјә адәт ет.

Сөһбәт заманы рәван данышмаг үчүн сөзә башламаздан әввәл фикирләшмәк лазымдыр. Ҝүндәлик сөһбәтләриндә буна вәрдиш ет. Һансы фикирләри чатдырмаг истәдијини вә онлары һансы ардыҹыллыгла ифадә едәҹәјини фикирләш, сонра сөһбәтә башла. Тәләсмә. Битмиш фикри дајанмадан вә ја јарыда кәсиб башгасына кечмәдән ифадә етмәјә чалыш. Гыса, садә ҹүмләләр ишләтмәјин сәнә көмәји дәјә биләр.

Нә демәк истәдијини дәгиг биләндә сөзләр адәтән адамын ағлына өз-өзүнә ҝәлир. Адәтән, демәк истәдијин сөзләри сечмәк лазым ҝәлмир. Анҹаг мәшг едәркән јахшы олар ки, әввәлҹә дејәҹәјин фикри бејниндә һазырлајасан, сөзләр һагда исә данышанда дүшүнәсән. Белә етсән, ејни заманда сөзләр јох, фикир һагда дүшүнсән, сөзләр өз-өзүнә ҝәләҹәк вә үрәкдән данышаҹагсан. Анҹаг фикирләри јох, сөзләри фикирләшмәјә башлајан кими һыгганаҹагсан. Мәшг етмәјин сајәсиндә ифадәли данышмаг вә охумагда ваҹиб амил олан рәванлыға јијәләнәҹәксән.

Мусаја Јеһованы Исраил халгы вә Мисир фиронунун гаршысында тәмсил етмәк тапшырыланда о, өзүнү бу иш үчүн јарарсыз һесаб етмишди. Нә үчүн? О, рәван даныша билмирди; ола билсин, онун нитгиндә гүсур вар иди (Чых. 4:10; 6:12). Муса бәһанәләр ҝәтирсә дә, Аллаһ һеч бирини гәбул етмәди. Јеһова Һаруну натиг кими онунла ҝөндәрди, лакин Өзү дә Мусаја данышмаға көмәк етди. Муса дәфәләрлә тәкҹә ајры-ајры адамлар вә кичик груп јох, һәм дә бүтүн халг гаршысында тәсирли нитглә чыхыш етмишди (Ганун. т. 1:1-3; 5:1; 29:2; 31:1, 2, 30; 33:1). Һәм Јеһоваја ҝүвәнир, һәм дә әлиндән ҝәләни едирсәнсә, сән дә нитгинлә Аллаһы иззәтләндирә биләҹәксән.