ФӘСИЛ 18

Мәктәбдә јаранан стрессин өһдәсиндән неҹә ҝәлмәк олар?

«Мәктәбдә о гәдәр тәзјиглә үзләширәм ки, чох вахт ичимдән һөнкүр-һөнкүр ағламаг вә гышгырмаг ҝәлир» Өмәр

«Илләр өтдүкҹә мәктәбдә стресс азалмыр, садәҹә сәбәбләр дәјишир» Ҹејмс

ҺӘРДӘН сәнә елә ҝәлирми ки, валидејнләрин сәнин мәктәбдә нә дәрәҹәдә ҝүҹлү стрессә мәруз галдығыны баша дүшмүрләр? Еһтимал ки, онлар сәнә ев пулу өдәмәк, аилә сахламаг вә ја мүдири разы салмаг лазым ҝәлмәдијини дејирләр. Анҹаг, ола билсин, сән ән азы валидејнләрин гәдәр, һәтта бәлкә дә даһа чох стресслә үзләшдијини һисс едирсән.

Мәктәбә ҝедиб-ҝәлмәјин өзү артыг стрессә сәбәб ола биләр. Бирләшмиш Штатларда јашајан Тара дејир: «Тез-тез мәктәб автобусунда дава-далаш дүшүрдү. Сүрүҹү автобусу сахлајыб һамыны дүшүрүрдү. Буна ҝөрә дә, дәрсә јарым саат, бәзән дә даһа чох ҝеҹикирдик».

Бәс мәктәбә чатанда стресс азалыр? Һеч дә јох. Јәгин, ашағыда дејилән сөзләр сәнә дә танышдыр.

● Мүәллимләрин јаратдығы стресс.

«Мүәллимләрим мәним өндә ҝетмәјими вә әлачы олмағымы истәјирләр, мән дә өзүмү онларын үмидләрини доғрултмаг мәҹбуријјәтиндә олдуғуму һисс едирәм» (Сандра).

«Мүәллимләр шаҝирдләрин, хүсусилә дә баҹарыглы оланларын гаршысына јүксәк тәләбләр гојурлар» (Ајҝүн).

«Һәјатда дәјәрли мәгсәдләрин олса белә, әҝәр бәзи мүәллимләрин гојдуглары јүксәк мәгсәдләрә ҹан атмырсанса, онлар сәни адам јеринә гојмурлар» (Наоми)a.

Мүәллимләрин јаратдығы стресс сәнә неҹә тәсир едир?

․․․․․

● Һәмјашыдларын јаратдығы стресс.

«Јухары синифләрдә ушаглар даһа сәрбәст вә үсјанкар олурлар. Онлар кими олмајанда сәни өз араларына гәбул етмирләр» (Кевин).

«Елә ҝүн олмур ки, мәнә ички ичмәји вә секслә мәшғул олмағы тәклиф етмәсинләр. Бәзән бу ҹүр ширникдириҹи тәсирләрә гаршы дурмаг чәтиндир» (Елвин).

«Һал-һазырда 12 јашым вар вә мәни ән чох стрессә салан һәмјашыдларымын киминләсә ҝөрүшмәк үчүн тәзјиг ҝөстәрмәләридир. Мәктәбдә һамы мәндән сорушур: “Сән һәлә дә һеч кимлә ҝөрүшмүрсән?”» (Александрија).

«Мәнә һәмишә тәзјиг ҝөстәрирдиләр ки, оғланла ҝөрүшүм. Истәмәдијими дејәндә мәни лесбијан адландырырдылар. Онда мәним ҹәми 10 јашым вар иди!» (Криста).

Һәмјашыдларынын јаратдығы стресс сәнә неҹә тәсир едир?

․․․․․

● Стрессин башга сәбәбләри. Сәни даһа чох нараһат едән сәбәбин јанына ✔ ишарәсини гој, јахуд да башга сәбәб јаз.

□ Имтаһанлар

□ Ев тапшырыглары

□ Валидејнләрин тәләбкарлығы

□ Өзүнә гаршы тәләбкар олмағын

□ Һәдә-горхулар вә ҹинси тәҹавүз

□ Диҝәр ․․․․․

Стресси азалтмаг үчүн дөрд аддым

Әслиндә мәктәбдә һеч бир стрессин јаранмајаҹағыны ҝөзләмәк дүзҝүн олмазды. Анҹаг һәддән артыг чох стрессә мәруз галмаг инсаны әлдән сала биләр. Мүдрик Сүлејман падшаһ јазмышдыр: «Һарам ҝәлир [«зүлм», Јени Дүнја тәрҹүмәси] һикмәтли адамы ағылсыза чевирир» (Ваиз 7:7). Өзүнү бу вәзијјәтә чатдырма. Стрессин өһдәсиндән ҝәлмәји өјрән.

Стрессин өһдәсиндән ҝәлмәк ағырлыг галдырмаг кими бир шејдир. Мүвәффәгијјәтли олмаг үчүн штангчы габагҹадан јахшыҹа мәшг етмәлидир. Онун галдырдығы ағырлыг ҝүҹүндән артыг олмамалы вә ону дүзҝүн гајдада галдырмалыдыр. Бунунла о, бәдәнинә һеч бир хәтәр јетирмәдән әзәләләрини инкишаф етдирмиш олур. Анҹаг әҝәр дүзҝүн мәшг етмәзсә, әзәләләрини зәдәләјә, һәтта сүмүјүнү сындыра биләр.

Сән дә стрессин өһдәсиндән ҝәлә биләр вә өзүнә һеч бир зәрәр јетирмәдән бүтүн ишләри уғурла баша чатдыра биләрсән. Бәс буну неҹә етмәк мүмкүндүр? Нөвбәти аддымлары ат:

1. Стрессин сәбәбини мүәјјән ет. «Узагҝөрән габагҹадан шәри ҝөрүб ондан гачар», — дејә мүдрик бир мәсәлдә дејилир (Сүлејманын мәсәлләри 22:3). Амма әҝәр стрессә ән чох нәјин сәбәб олдуғуну мүәјјән етмәсән, ондан гачмаг мүмкүн олмајаҹаг. Бу сәбәбдән, јухарыда ✔ ишарәси гојдуғун бәндә јенидән нәзәр сал. Һал-һазырда сәнә ән чох һансы тәсир едир?

2. Ахтарышлар апар. Ев тапшырыгларын һәддән артыг чох олдуғундан стрессдәсәнсә, онда 2-ҹи ҹилдин 13-ҹү фәслини ач оху. Синиф јолдашларындан кимсә сәни ҹинси әлагәјә тәһрик едирсә, 2-ҹи ҹилдин 2, 5 вә 15-ҹи фәсилләриндән фајдалы мәсләһәтләр тапа биләрсән.

3. Сонраја сахлама. Проблемләрә мәһәл гојмадыгда онлар өз-өзүнә һәлл олунмур. Әксинә, вәзијјәт даһа да писләшир вә стресс ҝет-ҝедә артыр. Әҝәр сәни нараһат едән шејин өһдәсиндән неҹә ҝәләҹәјини билирсәнсә, јубанмадан һәрәкәтә кеч. Мәсәлән, сән Јеһованын Шаһидисәнсә вә Мүгәддәс Китаб принсипләринә ујғун јашајырсанса, буну мүмкүн гәдәр тез бир заманда һамыја де. Бу, сәнә стрессини азалтмаға көмәк едәҹәк. 20 јашлы Марија дејир: «Һәр дәрс илинин әввәлиндә мүәјјән мөвзу барәдә сөһбәтә башлајырдым, бу да мәнә Мүгәддәс Китаб нормаларына ујғун һәјат тәрзи сүрдүјүмү демәјә фүрсәт јарадырды. Фикир вермишәм ки, инсан Јеһованын Шаһиди олдуғуну демәји нә гәдәр чох тәхирә салырса, буну етмәк бир о гәдәр дә чәтинләшир. Башгаларына өз принсипләрин барәдә данышмаг вә онлара ујғун јашамаг, сөзүн әсил мәнасында, мүдафиәдир».

4. Көмәк истә. Һәтта ән ҝүҹлү штангчынын белә ҝүҹү мәһдуддур. Елә сәнин дә. Анҹаг сән бүтүн јүкү тәк галдырмаг мәҹбуријјәтиндә дејилсән (Галатијалылара 6:2). Бәлкә, валидејнләринлә, ја да јеткин мәсиһчиләрдән киминләсә сөһбәт едәсән. Бу фәсилдә јаздығын ҹаваблары онлара ҝөстәр вә мәсләһәт истә.

Мәҝәр стрессин мүсбәт ҹәһәти олур?

Бәлкә, инанмаг чәтиндир, анҹаг әслиндә мүәјјән дәрәҹәдә стресс кечирмәк јахшыдыр. Нәјә ҝөрә? Бу, сәнин дәрсләринә ҹидди јанашдығыны вә виҹданынын күтләшмәдијини ҝөстәрир. Фикир вер ҝөр, Мүгәддәс Китабда өзүнә һеч бир әзијјәт вермәјән инсан һаггында нә дејилир: «Еј тәнбәл, нә гәдәр јатаҹагсан? Нә вахт јухудан ојанаҹагсан? Бир аз да узаныб јухуја далсан, әл-голуну узадараг јатсан, јохсуллуг сојғунчу кими үстүнә ҝәләр, еһтијаҹ гулдур кими сәнә һүҹум чәкәр» (Сүлејманын мәсәлләри 6:9—11).

Сонда 16 јашлы Һадинин сөзләринә нәзәр салаг. О дејир: «Мәктәб сәнә дәһшәтли бир јер кими ҝөрүнә биләр, анҹаг орада гаршылашдығын чәтинликләр бөјүјәндә ишдә гаршылашаҹағын чәтинликләрлә ејнидир». Дүздүр, стрессин өһдәсиндән ҝәлмәк бир о гәдәр дә асан дејил. Лакин дүзҝүн јанашсан, сәнә зәрәр ҝәтирмәјәҹәк, әксинә, даһа да мөһкәмләндирәҹәк.

[Һашијә]

АЧАР АЈӘ

“Бүтүн гајғыларынызы Онун үзәринә гојун, чүнки О, сизин гејдинизә галыр” 1 Петер 5:7

МӘСЛӘҺӘТ

Сәни стрессә салан проблемләри ики група ајыр — һәлл едә биләҹәјин вә сәндән асылы олмајан проблемләр. Әввәлҹә, һәлл едә биләҹәјин проблемләрдән башла. Онлар гуртардыгдан сонра исә — ишдир, бир ҝүн гуртарса — һәлл етмәкдә чәтинлик чәкдијин проблемләрә ҝиришә биләрсән.

БИЛИРСӘН... ?

Һәр ҝеҹә кифајәт гәдәр — ән азы, сәккиз саат јатмаг тәкҹә стресси арадан галдырмаға јох, һәм дә јаддашы мөһкәмләндирмәјә көмәк едир.

ҺӘРӘКӘТ ПЛАНЫ!

Стрессин өһдәсиндән даһа јахшы ҝәлә билмәк үчүн һәр ахшам саат ․․․․․ јатмаға чалышаҹағам.

Бу мөвзу илә бағлы валидејнләримә вермәк истәдијим суаллар: ․․․․․

НЕҸӘ ДҮШҮНҮРСӘН?

● Нәјә ҝөрә өзүнә гаршы һәддән артыг тәләбкар олмағын стресси даһа да артырыр?

● Әҝәр ҝүҹлү стресс кечирирсәнсә, киминлә сөһбәт едә биләрсән?

[132–ҹи сәһифәдәки јазы]

“Һәр ҝүн мәктәбин габағында машындан дүшмәмиш атам мәнимлә бирликдә дуа едәрди. Буна ҝөрә өзүмү даһа архајын һисс едирдим” Лиза

[131–ҹи сәһифәдәки шәкил]

Стрессин өһдәсиндән ҝәлмәк ағырлыг галдырмаға бәнзәјир. Әҝәр һәр шеји дүзҝүн етсән, даһа ҝүҹлү олаҹагсан