Аллаһ кимдир?

БИР енсиклопедија лүғәтинә әсасән Аллаһ — “али фөвгәлтәбии варлыг, дини ајинин әсас објектидир” (“The Encyclopedia Americana”). Һәмин лүғәтдә дејилир ки, Аллаһ һәгигәтдир. Бәс бу али һәгигәт нә мә’на дашыјыр?

Аллаһ кимдир? Садәҹә гүввә, јохса реал шәхсијјәт? Онун ады вармы? Чохларынын һесаб етдији кими, Аллаһ Үч үгнумдурму? Аллаһы неҹә танымаг олар? Мүгәддәс Китабда бу суаллара доғру вә инандырыҹы ҹаваблар верилир. Мүгәддәс Китаб бизи Аллаһы ахтармаға тәшвиг едәрәк дејир: “О һеч биримиздән узаг дејил” (Һәвариләрин ишләри 17:27).

Садәҹә гүввә, јохса реал шәхсијјәт?

Аллаһа инанан инсанларын чоху Ону шәхсијјәт дејил, бир гүввә кими тәсәввүр едирләр. Бә’зи халглар, тәбиәтин мүәјјән гүввәләри илә әлагәләндирдикләри мүхтәлиф танрылара итаәт едирләр. Каинатын гурулушуну вә јердә мөвҹуд олан һәјатын маһијјәтини өјрәнән алимләр тез-тез белә бир нәтиҹәјә ҝәлирләр ки, һәр шејин Илк Сәбәби олмалыдыр. Лакин онлар бу Илк Сәбәбин бир шәхсијјәт олдуғуну е’тираф етмәк истәмирләр.

Мәҝәр бүтүн бу варлыгларын мүрәккәб гурулушу Илк Сәбәбин бөјүк мүдриклијә малик олдуғуна шәһадәт етмирми? Мүдриклик идрак тәләб едир. Варлыглара һәјат верән бөјүк идрак исә даһи шәхсијјәт олан Аллаһдан изһар олур. Бәли, Аллаһын бәдәни вар, лакин О, бизим кими физики дејил, руһани бәдәнә маликдир. Мүгәддәс Китабда дејилир ки, ҹисмани бәдән олдуғу кими, руһани бәдән дә мөвҹуддур (1 Коринфлиләрә 15:44). Мүгәддәс Китаб Аллаһын ким олдуғуну изаһ едәрәк, ајдын шәкилдә ҝөстәрир ки, “Аллаһ Руһдур” (Јәһја 4:24). Руһ, бизимкиндән чох фәргләнән һәјат формасыдыр. Руһ инсан үчүн ҝөрүнмәздир (Јәһја 1:18). Буна ҝөрә дә, инсанлардан фәргли олараг, руһани мәхлуглар да ҝөзә ҝөрүнмүрләр. Бу варлыглар мәләкләр, јахуд да “Аллаһын оғуллары” адланырлар (Ејуб 1:6; 2:1).

Әзәли олмајан Аллаһ руһани бәдәнә маликдирсә, Онун һарадаса јашадығыны тәхмин етмәк мәнтигә ујғундур. Мүгәддәс Китаб руһани варлыглары тәсвир едәркән, Аллаһын мәскәнинин ҝөјләр олдуғуну билдирир (1 Краллар 8:43). Һәвари Павел “Ибраниләрә” олан мәктубунда јазыр ки, Мәсиһ “ҝөјүн өзүнә ҝирди ки, инди уғрумузда Аллаһын һүзурунда зүһур етсин” (Ибраниләрә 9:24).

“Руһ” сөзү Мүгәддәс Китабда башга мә’нада да истифадә олунур. “Руһуну ҝөндәрирсән, јарадылырлар” дејә, мәзмурчу дуа едирди (Мәзмур 104:30). Бу руһ Аллаһын өзү дејил, Онун гүввәсидир вә О, истәдији һәр шеји онун васитәсилә иҹра едир. О, бу руһун көмәји илә ҹисмани ҝөјү, јери вә онун үзәриндә мөвҹуд олан һәр шеји јаратды (Тәквин 1:2; Мәзмур 33:6). Аллаһын руһу мүгәддәс руһ адланыр. Аллаһ, Мүгәддәс Китабы јазан кишиләрә өз мүгәддәс руһунун көмәји илә илһам верди (2 Петер 1:20, 21). Демәли, мүгәддәс руһ Аллаһын ҝөрүнмәз фәал гүввәсидир вә Аллаһ өз нијјәтләрини јеринә јетирмәкдә ондан истифадә едир.

Аллаһын надир ады

Мүгәддәс Китабда Аҝурун сөзләрини охујуруг: “Ким јели овҹунда топлады? Ким сулары палтарына сарыды? Јери уҹгарларынадәк ким јаратды? Ады нәдир? Оғлунун ады нәдир” (Сүлејманын мәсәлләри 30:4, МКШ). Әслиндә Аҝур сорушурду: “Бүтүн бу ишләри иҹра едән адамын адыны вә ја нәсил шәҹәрәсини билирсинизми?” Тәбиәтин гүввәси јалныз Аллаһа табедир. Бүтүн варлыглар Јараданын мөвҹудлуғуна шәһадәт етсә дә, лакин бизә Аллаһын адыны ачмыр. Әҝәр Аллаһ өз адыны бизә ачмасајды, Онун адыны һеч заман билмәздик. О демишдир: “Мән Јеһовајам, исмим одур” (Ишаја 42:8).

Аллаһын надир Јеһова адына, тәкҹә Ибраниҹә Мүгәддәс Јазыларда тәхминән 7 000 дәфә раст ҝәлинир. Иса Мәсиһ бу ады инсанлара ачыр вә она иззәт ҝәтирирди (Јәһја 17:6, 26). Бу ад, Мүгәддәс Китабын сон китабында “Һалелуја!”, јә’ни “Јаһа иззәт верин!” ифадәси кими ишләнилир. “Јаһ” Аллаһын адынын ихтисара салынмыш формасыдыр (Вәһј 19:1-6). Буна бахмајараг, Мүгәддәс Китабын бир чох мүасир тәрҹүмәләриндә бу ад хатырланмыр. Бә’зи дилләрдә чох вахт Аллаһын адыны әвәз едән “РӘББ” вә “АЛЛАҺ” сөзләри ири һәрфләрлә јазылыр ки, ади формада ишләдилән “Рәбб” вә “Аллаһ” кими титуллардан фәргләнсин. Мүгәддәс Китаб үзрә бә’зи алимләрин фикринҹә, Аллаһын ады “Јәһва” кими тәләффүз олунурду.

Каинатын Али Шәхсијјәтинин адында бу дәрәҹәдә бөјүк дәјишиклик һарадандыр? Бу проблем, әсрләр өнҹә јәһудиләрин оху заманы мөвһуматдан ирәли ҝәләрәк Аллаһын адыны ибрани дилиндә тәләффүз етмәјә сон гојуб, бу ады “Күлл-Ихтијар Аллаһ” кими ифадәләрлә әвәз етмәјә башладыглары вахтдан јаранды. Гәдим Ибрани дилиндә саит сәсләр јазылмадығы үчүн, биз, дәгиг дејә билмәрик ки, узаг кечмишдә Муса, Давуд вә Аллаһын башга хидмәтчиләри бу ады неҹә тәләффүз едирдиләр. Лакин Азәрбајҹан дилинә тәрҹүмә едилмиш “Јеһова” ады артыг бир чох инсанлара мә’лумдур вә онун еквиваленти бу ҝүн башга дилләрдә дә ҝениш истифадә олунмагдадыр (Чыхыш 6:3; Ишаја 26:4).

Гәдимдә јәһудиләрин бу ады неҹә тәләффүз етдикләри дәгиг мә’лум олмаса да, онун мә’насы бизим үчүн сирр дејил. Аллаһын ады “О, олмасына сәбәб олан” демәкдир. Беләликлә, Јеһова Өзүнүн бөјүк нијјәтләр Аллаһы олдуғуну билдирир. О вә’дләрини вә нијјәтләрини һәр заман һәјата кечирир. Бу ады, јалныз бөјүк гүввәјә саһиб олан һәгиги Аллаһ дашыја биләр (Ишаја 55:11).

Шүбһәсиз ки, “Јеһова” ады Гадир Аллаһы диҝәр танрылардан фәргләндирмәјә көмәк едир. Буна ҝөрә дә, бу ада Мүгәддәс Китабда белә тез-тез раст ҝәлирик. Мүгәддәс Китабын бир чох тәрҹүмәләриндә Аллаһын ады истифадә едилмәсә дә, Мәзмур 83:18 (ЈД) ајәсиндә ајдын дејилир ки, “Сәнин адын Јеһовадыр, һәр шејдән Уҹа олан јалныз сәнсән”. Иса Мәсиһ јер үзүндә јашадығы заман давамчыларыны өјрәдирди: “Белә дуа един: “Еј ҝөјләрдә олан Атамыз, адын мүгәддәс тутулсун” (Матта 6:9). Бу сәбәбдән, Аллаһа дуа едәндә, Онун һаггында башгаларына данышанда вә ја Ону иззәтләндирәндә Аллаһын адыны истифадә етмәлијик.

Иса Аллаһдырмы?

Јеһова Аллаһ, Оғлунун ким олдуғуну биздән ҝизләтмир. Маттанын Мүждәсиндә дејилир ки, Иса вәфтиз олан заман “ҝөјләрдән бир сәс деди: “Бу Мәним севимли Оғлумдур, Ондан чох мәмнунам” (Матта 3:16, 17). Иса Мәсиһ Аллаһын Оғлудур.

Лакин бә’зи диндар инсанлар Исаны Аллаһ санырлар. Башгалары Аллаһын Үч үгнум олдуғуну дүшүнүрләр. Үч үгнум тә’лиминә әсасән Аллаһ “үч сифәтдә” мөвҹуддур: “Ата Аллаһ, Оғул Аллаһ вә Мүгәддәс Руһ Аллаһ; буна бахмајараг, үч Аллаһ јох, бир Аллаһ вар”. Бу үчлүк өз араларында “бәрабәр вә ејни әбәдијјата маликдирләр” (“The Catholic Encyclopedia”). Бу ҹүр нөгтеји-нәзәр доғрудурму?

Јеһова һаггында Мүгәддәс Јазыларда дејилир: “Әзәлдән әбәдијјәтә гәдәр, сән Аллаһсан” (Мәзмур 90:2). Јеһова, башланғыҹы вә сону олмајан, “әсрләрин Һөкмдары”дыр (1 Тимотејә 1:17). Иса исә “илк доғулан”, “Аллаһын хилгәтинин Банисидир” (Колослулара 1:13-15; Вәһј 3:14). Иса сәмави Атасы Аллаһ һаггында деди: “Ата Мәндән үстүндүр” (Јәһја 14:28). Иса, һәмчинин изаһ етди ки, бә’зи шејләри нә о, нә дә мәләкләр билир, онлар јалныз Атаја мә’лумдур (Марк 13:32). Бундан башга, Иса Атасына јалварырды: “Мәним ирадәм дејил, гој Сәнинки олсун” (Лука 22:42). Әҝәр ондан үстүн Шәхсијјәт јох идисә, бәс о, кимә дуа едирди? Һәмчинин Исаны онун өзү дејил, Аллаһ дирилтди (Һәвариләрин ишләри 2:32).

Беләликлә, Мүгәддәс Китаб билдирир ки, Јеһова Гадир Аллаһдыр, Иса исә Онун Оғлудур. Бу ики шәхсијјәт һеч заман — нә Иса јер үзүнә ҝәлмәздән өнҹә, нә дә јердә јашадығы мүддәтдә — бәрабәр олмамышлар. Онлар, Мәсиһ ҝөјләр һәјатына дирилдикдән сонра да бәрабәр олмадылар (1 Коринфлиләрә 11:3; 15:28). Мәгаләнин әввәлиндә хатырландығы кими, Үч үгнумун үчүнҹү сифәти адландырылан мүгәддәс руһ һеч дә шәхсијјәт дејил. Бу, гүввәдир вә Аллаһ өз нијјәтләрини онун васитәсилә һәјата кечирир. Буна ҝөрә дә, Үч үгнум тә’лиминин Мүгәддәс Китаба әсасланмадығыны сүбут етмәк оларa. Мүгәддәс Јазыларда дејилир: “Аллаһымыз Рәбб бир олан Рәббдир” (Тәснијә 6:4).

Аллаһ һаггында даһа чох өјрәнин

Аллаһы севмәк вә Она, лајиг олдуғу һәдсиз сәдагәти ҝөстәрмәк үчүн, Онун әслиндә ким олдуғуну билмәлијик. Биз, Аллаһла даһа јахшы неҹә таныш ола биләрик? Мүгәддәс Китабда дејилир: “Онун ҝөзлә ҝөрүлмәз хүсусијјәтләри, јә’ни әбәди гүдрәти вә илаһилији Онун јаратдыглары илә анлашылараг, ачыгҹа ҝөрүнүр” (Ромалылара 1:20). Онун јаратдыгларыны еһтирамла мүшаһидә едиб, онлар үзәриндә дүшүнмәклә биз Аллаһы даһа јахшы таныја биләрик.

Лакин Аллаһын јаратдыглары бизә Онун һаггында лазым олан һәр шеји чатдырмыр. Мисал үчүн, јалныз Мүгәддәс Китабдан өјрәнмәк олар ки, Аллаһ — надир ада малик олан реал сәмави Шәхсијјәтдир. Мүгәддәс Китабы өјрәнмәк, Аллаһла даһа јахындан таныш олмағын ән јахшы үсулудур. Бу китабын васитәсилә Јеһова өзүнүн неҹә Аллаһ олдуғу барәдә бизә чох шеји дејир. О, һәмчинин нијјәтләрини бизә ачыр вә бизи өз јолларына өјрәдир (Амос 3:7; 2 Тимотејә 3:16, 17). Үзәримизә өз хејир-дуаларыны јағдырмаг үчүн, Аллаһын бизә һәгигәт һаггында дәгиг билик вермәк истәјинә неҹә дә шадыг! (1 Тимотејә 2:4). Ҝәлин, Јеһова һаггында даһа чох билик әлдә етмәјә чалышаг!

[Һашијә]

[5-ҹи сәһифәдәки шәкилләр]

Аллаһ мүгәддәс руһунун васитәсилә Јери јаратды вә Мүгәддәс Китабын јазылмасына рәһбәрлик етди.

[5-ҹи сәһифәдәки шәкил]

Ҝөјдән Аллаһын сәси ешидилди: “Бу Мәним... Оғлумдур”.

[7-ҹи сәһифәдәки шәкил]

Иса Аллаһа — өзүндән үстүн олан Шәхсијјәтә — дуа етди.

[7-ҹи сәһифәдәки шәкил]

Иса халга Аллаһын адыны ачырды.

[7-ҹи сәһифәдәки шәкилләр]

Аллаһы даһа јахшы танымаг мүмкүндүр.