Ајры-сечкилик етмәјән Аллаһымыз Јеһованы тәглид един
“Аллаһ өнүндә ајры-сечкилик јохдур” (РОМАЛЫЛАРА 2:11).
1, 2. а) Үмумиликдә кән’анлылара даир Јеһованын нијјәти нәдән ибарәт иди? б) Јеһова нә етди вә бунунла әлагәдар һансы суаллар јараныр?
ЕРАМЫЗДАН әввәл 1473-ҹү илдә исраиллиләр Моаб дүзәнлијиндә дүшәрҝә салыб Мусаны диггәтлә динләјирдиләр. Онлар Иордан чајыны кечдикдән сонра чәтин бир тапшырығы јеринә јетирмәли идиләр. Мусанын е’лан етдији кими, Јеһованын нијјәти ондан ибарәт иди ки, исраиллиләр Вә’д едилән дијара дахил олан Кән’анын ҝүҹлү олан једди халгыны дармадағын етсинләр. Мусанын дедији нөвбәти сөзләр неҹә дә мөһкәмләндирирди: “Аллаһын Рәбб онлары сәнин өнүндә әлә верәҹәји... заман; онлары тамамән јох едәҹәксән”! Исраиллиләр бу халгларла әһд бағламалы дејилдиләр, һәм дә онлар илтифат газанмаға лајиг дејилдиләр (Тәснијә 1:1; 7:1, 2).
2 Буна бахмајараг, Јеһова Исраил халгынын зәбт етдији биринҹи шәһәрдән бир аиләни горујуб сахлады. Һәмчинин дөрд башга шәһәрин дә әһалисини мүдафиә етди. Ахы нәјә ҝөрә? Һәмин кән’анлыларын хиласы илә бағлы олан гејри-ади һадисәләр Јеһова һаггында бизә нә дејир? Вә биз Ону неҹә тәглид едә биләрик?
Ешитдикләри онлары һәрәкәтә тәшвиг етди
3, 4. Исраиллиләрин гәләбәләри һаггындакы хәбәрләр Кән’ан дијарынын әһалисинә неҹә тә’сир етди?
3 Вә’д едилән дијара дахил олана кими Исраиллиләр сәһрада 40 ил ҝәздиләр. Бу вахт әрзиндә Јеһова Өз халгыны мүдафиә едир вә онун уғрунда мүбаризә апарырды. Вә’д едилән дијарын ҹәнуб тәрәфиндә Кән’анлы Арад падшаһы Исраил халгына гаршы чыхды. Јеһованын көмәји илә исраиллиләр Һорма јахынлығында падшаһы вә онун халгыны дармадағын етдиләр (Сајлар 21:1-3). Бир гәдәр сонра, Исраил халгы Едом дијарынын мәркәзи һиссәсини јан кечәрәк шимала доғру — Өлү дәнизинин шимал-шәргинә доғру ирәлиләди. Әввәлләр моаблыларын сакин олдуглары бу әразидә инди амориләр јашајырды. Амориләрин падшаһы Сиһон исраиллиләрә онларын әразиләриндән кечмәјә изн вермәди. Јаһатсда, еһтимал ки, Арнон вадисиндән шималда мүһарибә баш верди вә бу мүһарибәдә Сиһон һәлак олду (Сајлар 21:23, 24; Тәснијә 2:30-33). Бир гәдәр дә шималда јерләшән Башанда, амориләрин үзәриндә Ог һөкмранлыг едирди. О, нәһәнҝ адам олса да, Јеһоваја гаршы дура билмәди. Ог, Едреи јахынлығында өлдүрүлдү (Сајлар 21:33-35; Тәснијә 3:1-3, 11). Исраил халгынын Мисирдән чыхышы һаггында ешидән кән’анлылар бу јени гәләбәләр һаггында хәбәр тутанда мүтәәссир олдуларa.
4 Исраил халгы Иордан чајыны кечдикдән вә Кән’ан дијарына дахил олдугдан сонра Гилгалда дүшәрҝә салды (Јешу 4:9-19). Јахынлыгда Ериһа адлы гала шәһәри јерләширди. Кән’анлы Раһаб Јеһованын ишләри барәдә ешидиб, иманла давранмаға тәшвиг олунду. Буна ҝөрә дә Јеһова Ериһа шәһәрини харабалыға чевирәндә, ону вә евиндә топлашанлары горујуб сахлады (Јешу 2:1-13; 6:17, 18; Јагуб 2:25).
5. Ҝибеон әһалисини һијләјә әл атмаға нә вадар етмишди?
5 Сонрадан Исраил халгы Иордан чајы вадисиндән кечәрәк мәркәзи јүксәклијә тәрәф ҝетди. Орада Јешу Јеһованын ҝөстәришинә ҝөрә пусгу гуруб, Ај шәһәрини дармадағын етди (Јешу, 8-ҹи фәсил). Бу барәдә ешидән бир чох Кән’ан падшаһлары исраиллиләрә гаршы мүһарибә етмәк үчүн бир јерә топлашдылар (Јешу 9:1, 2). Гоншулугдакы Һиви шәһәри олан Ҝибеонун сакинләри исә башга ҹүр даврандылар. Онлар, Јешу 9:4 ајәсиндә дејилдији кими, “һијлә илә даврандылар”. Раһаб кими онлар да Јеһованын Өз халгыны Мисирдән неҹә чыхардығыны, Сиһону вә Огу неҹә мәһв етдијини ешитмишдиләр (Јешу 9:6-10). Ҝибеон сакинләри баша дүшдүләр ки, мүгавимәт ҝөстәрмәк фајдасыздыр. Буна ҝөрә дә, һәм өз шәһәрләри, һәм дә үч гоншу — Кефира, Беерот вә Кирјат-јеарим шәһәрләри уғрунда Гилгала, Јешунун јанына, санки узагдан ҝәлирмишләр кими көһнә палтар ҝејмиш сәфирләр ҝөндәрдиләр. Онларын һијләси баш тутду. Јешу ҝибеонлуларла, онларын сағ галаҹагларына зәманәт верән әһд бағлады. Јешу вә исраиллиләр үч ҝүндән сонра билдиләр ки, онлары алдатмышлар. Лакин Јеһованын адына анд ичдикләри үчүн вә’дләрини позмадылар (Јешу 9:16-19). Јеһова буну бәјәндими?
6. Јешунун ҝибеонлуларла бағладығы әһдә Јеһова неҹә мүнасибәт ҝөстәрди?
6 Ҝибеонлулара Исраил халгы үчүн вә һәтта сәјјар мә’бәддә “Рәббин... гурбанҝаһы үчүн” одун доғрамаға вә су дашымаға изн вердиләр (Јешу 9:21-27). Бундан әлавә, амориләрин беш падшаһынын ордусу ҝибеонлулар үчүн тәһлүкә јараданда, Јеһова мө’ҹүзәли тәрздә Өз гүввәсини тәзаһүр етдирди. “Долу дашлары илә өләнләр”, Јешунун дөјүшчүләринин өлдүрдүкләриндән чох иди. Јеһова, һәтта Јешунун дуасына ҹаваб олараг ҝүнәши вә ајы сахлады ки, исраиллиләр дүшмәни бүтүнлүклә дармадағын етсинләр. Јешу гејд етди ки, “Рәббин инсан сәсини ешитдији о ҝүн кими бир ҝүн ондан әввәл вә ондан сонра олмады; чүнки Рәбб Исраил үчүн ҹәнҝ етди” (Јешу 10:1-14).
7. Петер тәрәфиндән дејилән һансы принсип бә’зи кән’анлыларла баш верән һадисәдә нүмајиш етдирилир?
7 Кән’анлы Раһаб вә аиләси, һәмчинин ҝибеонлулар Јеһовадан горхур вә бу һиссә мүвафиг давранырдылар. Онларла баш верәнләр, сонрадан мәсиһчи һәвариси Петерин дедији принсипи әјани шәкилдә нүмајиш етдирир: “Аллаһ инсанларын кимлијинә бахмаз. Амма һәр халгдан олуб, Ондан горхан вә һагг иш ҝөрән Она мәгбулдур” (Һәвариләрин ишләри 10:34, 35).
Ибраһимлә вә Исраил халгы илә давраныш тәрзи
8, 9. Јеһова Ибраһимлә вә Исраил халгы илә давранышында ајры-сечкилик етмәдијини неҹә ҝөстәрди?
8 Шаҝирд Јагуб, Ибраһимлә вә онун нәслиндән олан инсанларла давранышында Аллаһын мәрһәмәтинә диггәт јетирди. Ибраһим мәншәјинә ҝөрә дејил, иманына ҝөрә “Аллаһын досту” сајылды (Јагуб 2:23). Ибраһимин иманы вә Јеһоваја олан мәһәббәти, онун нәслинә хејир-дуалар ҝәтирди (2 Тарихләр 20:7). Јеһова Ибраһимә вә’д вермишди: “Сәни зијадәсилә мүбарәк гылаҹағам вә сәнин зүрријјәтини, ҝөјләрин улдузлары кими, дәниз кәнарында олан гум кими зијадәсилә чохалдаҹағам”. Лакин сонракы ајәдә јазылан вә’дә диггәт јетирәк: “Зүрријјәтиндә јерин бүтүн милләтләри хејир-дуа алаҹаглар” (Тәквин 22:17, 18; Ромалылара 4:1-8).
9 Бәли, Јеһова ајры-сечкилик етмир: Исраил халгы илә давранышындан, Она табе оланлара нәләр едә биләҹәјини ҝөстәрди. Јеһованын Өз халгы илә давранышы — сәдагәтли хидмәтчиләринә ифадә етдији садиг мәһәббәтин нүмунәсидир. Исраил Јеһованын ‘хүсуси халгы’ олса да, бу о демәк дејилди ки, башга халглар Јеһованын хејирхаһлығына үмид едә билмәз (Чыхыш 19:5; Тәснијә 7:6-8). Доғрудур ки, Јеһова исраиллиләри мисир көләлијиндән азад етмиш вә бу сәбәбдән демишдир: “Јер үзүнүн бүтүн гәбиләләриндән јалныз сизи таныдым”. Лакин Амосун вә диҝәр пејғәмбәрләрин васитәсилә Јеһова һәм дә “бүтүн милләтләр” үчүн ҝөзәл ҝәләҹәк вә’д етди (Амос 3:2; 9:11, 12; Ишаја 2:2-4).
Иса ајры-сечкилик етмәјән мүәллимдир
10. Ајры-сечкилик етмәмәкдә Иса Атасыны неҹә тәглид едирди?
10 Јер үзүндәки хидмәтини јеринә јетирәркән, Атасыны дәгиг тәмсил едән Иса ајры-сечкилик етмәмәкдә Јеһованы тәглид етди (Ибраниләрә 1:3). О заман онун үчүн ән ваҹиби — “Исраил халгынын гејб олмуш гојунларыны” тапмаг иди. Буна бахмајараг, Иса гујунун јанында самаријалы гадына тәблиғ етмәкдән бојун гачырмады (Матта 15:24; Јәһја 4:7-30). Ҝөрүндүјү кими, о, јәһуди олмајан јүзбашынын хаһиши илә мө’ҹүзә дә етди (Лука 7:1-10). Бунунла јанашы, Аллаһын халгына мәһәббәтини Иса әмәлләри илә ҝөстәрирди. Исанын шаҝирдләри дә һәр јердә тәблиғ едирдиләр. Ајдын олду ки, Јеһованын хејир-дуаларыны әлдә етмәк инсанын миллијәтиндән дејил, үрәјинин вәзијјәтиндән асылыдыр. Һәгигәтә сусајан тәвазөкар, сәмими инсанлар Падшаһлыг һаггындакы хош хәбәрә һај верирдиләр. Мәғрур вә ловға инсанлар исә Исаја вә онун чатдырдығы хәбәрә нифрәт бәсләјирдиләр. Иса нида етди: “Еј ҝөјүн вә јерин Рәбби олан Ата, шүкүр едирәм Сәнә ки, бу шејләри мүдрикләрдән вә ағыллылардан ҝизләдиб көрпәләрә ачдын. Бәли, Ата. Чүнки Сәнин илтифатын белә иди” (Лука 10:21). Инсанларла давранышымызда мәһәббәт вә иманы әлдә рәһбәр тутуругса, ајры-сечкилик етмирик вә бунун Јеһоваја мәгбул олдуғуну билирик.
11. Илк мәсиһчиләрин јығынҹағы ајры-сечкиликдән неҹә узаг иди?
11 Илк мәсиһчи јығынҹағында јәһудиләрлә гејри-јәһудиләр арасында ајры-сечкилик јох иди. Павел изаһ едирди: “Јахшылыг едән һәр адама, әввәлҹә јәһудијә, сонра да јунана иззәт, һөрмәт вә сүлһ. Чүнки Аллаһ өнүндә ајры-сечкилик јохдурb” (Ромалылара 2:10, 11). Мәрһәмәт ҝөстәрәркән Јеһова инсанларын етник мәншәјини дејил, онларын Јеһова һаггында вә Онун Оғлу Исанын фидијә гурбанлығы сајәсиндә мүмкүн олан ҝәләҹәк барәдә өјрәнәркән реаксијаларыны нәзәрә алырды (Јәһја 3:16, 36). Павел јазыр: “Заһирән јәһуди олан јәһуди дејилдир, нә дә заһирән, ҹисмән сүннәтли олан сүннәтли дејилдир; лакин дахилдән јәһуди олан јәһудидир вә һәрфән дејил, руһән, үрәкдә олан сүннәтлилик әсл сүннәтлиликдир”. Сонра “јәһуди” сөзүнүн (“Јәһуда”, даһа доғрусу, “иззәтләнмиш” вә ја “тә’риф газанмыш” демәкдир) дашыдығы мә’надан мәһарәтлә истифадә едәрәк Павел әлавә едир: “О адамын мәдһи дә инсанлардан дејил, Аллаһдандыр” (Ромалылара 2:28, 29). Јеһова инсанлары тә’рифләјәркән, онларын мәншәјинә бахмыр. Бәс биз?
12. Вәһј 7:9 ајәсиндә һансы имкандан данышылыр вә бу имкан кимләр үчүн ачыгдыр?
12 Бир гәдәр сонра һәвари Јәһјаја верилән рө’јада мәсһ едилмиш садиг мәсиһчиләр “Исраил оғулларынын бүтүн гәбиләләриндән” мөһүрләнмиш 144 миндән ибарәт руһани бир халг кими тәсвир едилмишләр. Бундан сонра Јәһја “ағ либас ҝејиб, әлләриндә палма будағы, тахтын вә Гузунун гаршысында” дуран “һәр милләтдән, бүтүн гәбиләләрдән, халглардан вә дилләрдән олан... бөјүк бир издиһам” ҝөрдү (Вәһј 7:4, 9). Беләликлә, мүасир мәсиһчи јығынҹағына һәр бир етник групдан вә дилдән олан инсанлар үчүн јол ачыгдыр. Мүхтәлиф мәншәли инсанлар јахынлашан “бөјүк мәшәггәтдән” сағ чыхыб, јени дүнјада ‘һәјат суларынын гајнагларындан’ ичә билмәк имканына маликдирләр (Вәһј 7:14-17).
Мүсбәт тә’сир
13-15. а) Ирги вә мәдәни фәргләри неҹә дәф едә биләрик? б) Меһрибанчылығын мүсбәт тә’сиринә даир нүмунә ҝәтирин.
13 Гајғыкеш ата өз ушагларыны таныдығы кими, Јеһова да бизи јахшы таныјыр. Ејни тәрздә биз дә башгаларынын һансы шәраитдә вә мәдәнијјәтдә бөјүдүкләри илә марагланараг, онлары танымаға вә баша дүшмәјә чалышанда, арамызда олан фәрг арха планда галыр. Етник сәдләр јох олур, достлуг вә мәһәббәт бағлары исә мөһкәмләнир. Һәмчинин бирлик дә мөһкәмләнир (1 Коринфлиләрә 9:19-23). Бу, хариҹи өлкәләрдә хидмәт едән миссионерләрин нүмунәсиндә јахшы ҝөрүнүр. Онлар һәмин әразиләрдә јашајан инсанлара мараг ҝөстәрир вә тезликлә јерли јығынҹагларла гајнајыб-гарышырлар (Филипилиләрә 2:4).
14 Ајры-сечкилик етмәмәјин мүсбәт тә’сири бир чох өлкәләрдә ашкардыр. Һәбәшистанда дүнјаја ҝөз ачмыш Аклилу, Бөјүк Британијанын пајтахты Лондонда јашајаркән тәнһалыгдан әзијјәт чәкирди. Бундан әлавә, һисс едирди ки, әтрафдакы инсанлар әҹнәбиләрә кифајәт гәдәр меһрибан јанашмырлар. Бу ҹүр һаллар мүасир Авропанын бир чох бөјүк шәһәрләриндә мүшаһидә едилир. Аклилу Јеһованын Шаһидләринин Падшаһлыг Залында кечирилән ҝөрүшә ҝәләндә, нә гәдәр дә фәргли мүнасибәтлә гаршыланды! Иштирак едәнләр ону һәрарәтлә гаршыладылар; вә артыг бир гәдәр вахтдан сонра о, өзүнү евдәки кими һисс едирди. О, Јарадан һаггында билик әлдә едәрәк вә бу биликләри үрәкдән гәбул едәрәк руһән тез бөјүдү. Тезликлә Падшаһлыг һаггындакы хош хәбәри әтрафындакы инсанларла бөлүшмәк үчүн имканлар ахтармаға башлады. Бир дәфә Аклилунун хидмәт јолдашы ондан һәјатындакы мәгсәдләри барәдә сорушду. Аклилу дәрһал ҹаваб верди ки, онун арзусу нә вахтса доғма амһара дилиндә данышан јығынҹағын бир һиссәси олмагдыр. Јерли инҝилисдилли јығынҹағын ағсаггаллары бу һагда биләндә, бөјүк мәмнунијјәтлә Аклилунун доғма дилиндә Мүгәддәс Китаб мә’рузәси тәшкил етдиләр. Бөјүк Британијада амһара дилиндә кечирилән илк ҝөрүшә ҝәлмәк дә’вәтинә һәм әҹнәби, һәм дә јерли сакинләрдән чохлары һај вердиләр. Бу ҝүн һәмин рајонда јашајан һәбәшистанлы вә башга инсанлар, инкишаф едән јығынҹағын үзвүдүрләр. Бир чохлары дәрк етдиләр ки, Јеһованын тәрәфини тутмагда вә бу аддымы мәсиһчи вәфтизи илә символлашдырмагда онлара һеч нә мане олмур (Һәвариләрин ишләри 8:26-36).
15 Һәр бир халгын өз сәҹијјәви хүсусијјәтләри вә мәдәнијјәти вар. Бу, бир халгы башгасындан үстүн тутмаға әсас вермир; онлар садәҹә олараг фәргләнирләр. Малта адасында Јеһоваја тәзәликҹә һәср олунмуш хидмәтчиләрин вәфтизи заманы Бөјүк Британијадан олан гонагларын ҝөзләриндәки севинҹ јашлары јерли Шаһидләрин ҝурултулу севинҹинә гарышмышды. Малталылар вә инҝилисләр өз һиссләрини мүхтәлиф ҹүр тәзаһүр етдирирдиләр, лакин буна бахмајараг, Јеһоваја олан ҝүҹлү мәһәббәт онлары мәсиһчи гардашлығынын телләри илә мөһкәм бағлајыр (Мәзмур 133:1; Колослулара 3:14).
Габагҹадан јаранмыш мәнфи рә’ји дәф етмәк
16-18. Мәсиһчи јығынҹағында габагҹадан јаранмыш мәнфи рә’јә галиб ҝәлмәјин үсулуну ҝөстәрән әһвалат данышын.
16 Јеһоваја вә мәсиһчи гардашларымыза олан мәһәббәтимиз артдыгҹа, башгалары илә неҹә давранмагда Јеһованы даһа јахшы тәглид едә биләрик. Еһтимал ки, мүәјјән милләтләрә, ирг вә мәдәнијјәтләрә гаршы бир заманлар биздә мөвҹуд олан мүхтәлиф мәнфи рә’јләри дәф едә биләрик. Икинҹи Дүнја мүһарибәси заманы Британија ордусунда гуллуг едән вә 1942-ҹи илдә Сингапурун алынмасы заманы јапонлара әсир дүшән Албертин нүмунәсини нәзәрдән кечирәк. О, үч илә јахын мүддәтдә Кхуеној чајынын үзәриндән кечән көрпүнүн јанындакы “Өлүм дәмир јолу”нда ишләмишдир. Мүһарибәнин ахырында ону азад едәндә, онун чәкиси 32 килограм иди, чәнә сүмүјү вә бурну сынмыш, өзү исә дизентеријадан, дәмров вә малјарија хәстәлијиндән әзијјәт чәкирди. Минләрлә башга хәстәләр даһа пис вәзијјәтдә идиләр, чохлары исә өлмүшдү. 1945-ҹи илдә евә гајыдандан сонра ҝөрдүјү вә јашадығы бүтүн вәһшиликләрдән сонра Алберт гәддарлашмышды; Аллаһ вә дин һаггында һеч нә билмәк истәмирди.
17 Албертин һәјат јолдашы Ајрин Јеһованын Шаһиди олду. Ону разы салмаг үчүн, Алберт бир нечә дәфә онунла Јеһованын Шаһидләринин јерли јығынҹағына ҝетмишдир. Таммүддәтли хидмәтчи олан Пол адлы ҝәнҹ мәсиһчи Албертә баш чәкир вә онунла Мүгәддәс Китабы өјрәнирди. Тезликлә Алберт баша дүшдү ки, инсанларла давранышында Јеһова илк нөвбәдә онларын үрәјинә бахыр. О, һәјатыны Јеһоваја һәср етди вә вәфтиз олунду.
18 Бир гәдәр сонра Пол Лондона көчдү, јапон дилини өјрәниб, јапондилли јығынҹаға ҝетмәјә башлады. О, өзүнүн кечмиш јығынҹағына мүраҹиәт едиб Јапонијадан олан бир нечә Шаһиди гонаг кими гәбул етмәји тәклиф едәндә, һәмин јығынҹагдакы гардашлар хатырладылар ки, Албертдә бу милләтә гаршы ҝүҹлү мәнфи рә’ј мөвҹуддур. Алберт Британијаја гајытдығы вахтдан јапонларла шәхси ҝөрүшдән гачындығы үчүн, гардашлар онун бу вәзијјәтдә өзүнү неҹә апараҹағындан нараһат идиләр. Нараһат олмаға дәјмәзмиш: Алберт гонаглары сәмими гардашсевәрликлә гаршылады (1 Петер 3:8, 9).
“Үрәјинизи ҝенишләндирин”
19. Ајры-сечкилик етмәјә һәлә дә мејлимиз варса, һәвари Павелин һансы мәсләһәти бизә көмәк едә биләр?
19 Мүдрик падшаһ Сүлејман јазырды: “Јахшы дејил тәрәфкешлик” (Сүлејманын мәсәлләри 28:21, МКШ). Јахшы таныдығымыз адамларла јахын мүнасибәтләр јаратмаг асандыр. Лакин бә’зән елә ола биләр ки, биздә јахшы танымадығымыз кәсләрә аз мараг ҝөстәрмәк мејли јаранар. Бу ҹүр ајры-сечкилик Јеһованын хидмәтчиләринә јарашмаз. Сөзсүз ки, бизим һамымыз Павелин вердији ајдын мәсләһәтә — “үрәјинизи ҝенишләндирин” мәсләһәтинә риајәт етмәли вә мүхтәлиф милләт вә мәдәнијјәтләрдән олан мәсиһчи баҹы-гардашларымыза мүнасибәтдә үрәјимизи ҝенишләндирмәлијик (2 Коринфлиләрә 6:13, И–93).
20. Ајры-сечкилик етмәјән Аллаһымыз Јеһованы һәјатын һансы саһәләриндә тәглид етмәлијик?
20 Истәр сәмави дә’вәтә, истәрсә дә јер үзүндә әбәди һәјата үмидимиз олсун, ајры-сечкилик етмәдән, бир Чобаны олан сүрүдә оларкән арамыздакы бирликдән һәзз ала биләрик (Ефеслиләрә 4:4, 5, 16). Ајры-сечкилик етмәјән Аллаһымыз Јеһованы тәглид етмәк үчүн сә’јлә чалышсаг, мәсиһчи хидмәтиндә, аилә һәјатында, јығынҹагда вә үмумијјәтлә һәјатын бүтүн саһәләриндә мүвәффәгијјәт газанаҹағыг. Бу неҹә мүмкүндүр? Буну нөвбәти мәгаләдә нәзәрдән кечирәҹәјик.
[Һашијәләр]
a Јеһованын мәшһур ишләри барәдә сонрадан руһани мөвзуда маһнылар јазылмышдыр (Мәзмур 135:8-11; 136:11-20).
b Бурада “јунан” сөзү алтында бүтүн гејри-јәһудиләр нәзәрдә тутулур (“Мүгәддәс Јазыларын дәрк едилмәси”, ҹилд I, сәһифә 1004, Јеһованын Шаһидләри тәрәфиндән дәрҹ олунмушдур, инҝ.).
Сиз неҹә ҹаваб верәрдиниз?
• Јеһова Раһаба вә ҝибеонлулара ајры-сечкилик етмәдијини неҹә ҝөстәрди?
• Инсанлары өјрәдәркән Иса ајры-сечкилик етмәдијини неҹә ҝөстәрирди?
• Мүхтәлиф милләтә вә иргә гаршы габагҹадан јаранмыш мәнфи рә’ји дәф етмәкдә нә көмәк едәр?
[11-ҹи сәһифәдәки шәкил]
Исраиллиләр Кән’аны зәбт етмәјә башлајырлар.
[12-ҹи сәһифәдәки шәкил]
Иса самаријалы гадына тәблиғ етмәкдән бојун гачырмады.
[13-ҹү сәһифәдәки шәкил]
Британијада амһара дилиндә кечирилән ҝөрүш.
[13-ҹү сәһифәдәки шәкил]
Габагҹадан јаранмыш мәнфи рә’јләри дәф етмәкдә Јеһоваја олан мәһәббәти Албертә көмәк етди.