Үмумијәтлә, кимәсә е’тибар етмәк олармы?

“БЕРЛИН СӘДДИ” 1989-ҹу илдә дағылдыгдан сонра, әввәлләр јахшы ҝизләдилмиш бир сыра фактлар ашкар едилди. Мәсәлән, кечмиш АДР-дән олан Лидијаa өјрәнди ки, сосиалист режими заманы Штази, јә’ни Дөвләт Тәһлүкәсизлији Хидмәти онун адына иш галдырмыш вә онун шәхси һәјаты илә бағлы бүтүн дәлилләри бура топламышдыр. Әлбәттә, Лидија буну ешидәндә тәәҹҹүбләнди, лакин ону әсл мә’нада сарсыдан о олду ки, Штазијә бу мә’луматы верән онун әри олмушду. О, там е’тибар едә биләҹәји кәс тәрәфиндән хәјанәтә уғрамышды.

Лондонун “Тајмс” гәзетиндә јазылдығы кими, аһыл јашлы Роберт адлы бир киши өз һәкимини “јүксәк дәрәҹәдә һөрмәтә, е’тибара лајиг вә валеһедиҹи” бир инсан һесаб едирди. Һәким “меһрибан вә шәфгәтли” иди. Роберт гәфләтән өлдү. Бу үрәк тутмасы вә ја инсулт идими? Хејр. Мә’лум олдуғу кими, һәким Робертә евләриндә баш чәкирди. Һәким хәстәдән вә онун аиләсиндән хәбәрсиз Робертә өлүм ҝәтирән ијнә вурмушдур. Ајдын олдуғу кими, Роберт там е’тибар етдији шәхс тәрәфиндән гәтлә јетирилмишдир.

Лидија вә Роберт е’тибар етдикләри инсанларын хәјанәти уҹбатындан ҹидди зәрәр чәкмишләр. Бә’зән нәтиҹә бу дәрәҹәдә ҹидди олмур. Бунунла белә е’тибарын бу ҹүр доғрулмазлығы аз тәсадүф олунан һал дејил. Алманијада иҹтимаи рә’ј үзрә апарыҹы институтун һесабатына әсасән, бир сорғуда иштирак едәнләрин 86 фаизи е’тибар етдикләри инсанлар тәрәфиндән хәјанәтә уғрамышлар (“Allensbacher Jahrbuch der Demoskopie 1998-2002”). Јәгин буна бәнзәр һадисә сизин дә башыныза ҝәлиб. Буна ҝөрә дә Исвечрәнин 2002-ҹи ил үчүн “Ноје Сүрхер Сајтунг” гәзетиндә верилән хәбәрә тәәҹҹүбләнмәјә дәјмир. Орада дејилирди: “Инкишаф етмиш Гәрб өлкәләриндә инсанлар илбәил бир-бирләринә даһа аз е’тибар едирләр вә бу вәзијјәт артыг узун илләрдир ки, дәјишмир”.

Газанмаг чәтин, итирмәк исә асандыр

Е’тибар нәдир? Бир лүғәтә әсасән, е’тибар етмәк — “киминсә дүзҝүнлүјүнә, сәмимилијинә вә сәнә гәсдән зәрәр вурмајаҹағына инанмаг” демәкдир. Е’тибары газанмаг үчүн вахт тәләб олунур, лакин ону бир анлыға итирмәк олар. Чохлары онларын е’тибарларындан неҹә суи-истифадә едилдијини ҝөрүрләр. Бу сәбәбдән инсанларын башгаларына е’тибар етмәјә мејлли олмадыгларына тәәҹҹүб етмәјә дәјәрми? 2002-ҹи илдә Алманијада апарылан бир арашдырманын нәтиҹәсинә ҝөрә “ҝәнҹ оғлан вә гызларын үчдә бир һиссәсиндән азы әтрафдакылара е’тибар едир”.

Биз өзүмүздән соруша биләрик: “Үмумијјәтлә, кимәсә е’тибар етмәк олармы? Е’тибарымызы доғрултмајаҹаглары һалда кимәсә е’тибар етмәјә дәјәрми?”

[Һашијә]

[3-ҹү сәһифәдәки јазы]

Бир сорғуда иштирак едәнләрин 86 фаизи е’тибар етдикләри инсанлар тәрәфиндән хәјанәтә уғрамышлар.