Етник дөзүлмәзлијин һәлли нәдәдир?

ИСПАНИЈАДА кечирилән футбол матчыны һаким дајандырыр. Нәјә ҝөрә? Камерундан олан ојунчуја тамашачылар о гәдәр тәһгирләр јағдырыр ки, футболчу мејданчаны тәрк етмәк истәјир. Русијада африкалылара, асијалылара вә Латын Америкасындан оланлара гаршы амансыз һүҹумлар ади һала чеврилмишдир; 2004-ҹү илдә милләтчилик зәмининдә төрәдилән ҹинајәт һадисәләринин сајы 55 фаиз артараг, 2005-ҹи илдә 394-ә чатмышдыр. Британијада кечирилән сорғуда иштирак едән асијалыларын вә гара дәрили инсанларын үчдә бири дүшүнүр ки, ишдән чыхарылмаларынын сәбәби ирги ајры-сечкилик олмушдур. Чәкдијимиз бу нүмунәләр дүнјадакы дуруму әкс етдирир.

Етник дөзүлмәзлик тәһгирамиз, дүшүнүлмәмиш сөзләрдән тутмуш, етник групларын мәһв едилмәси сијасәтинә кими, өзүнү мүхтәлиф ҹүр бүрузә верирa. Бу проблемин көкү нәдәдир? Өзүмүзү она јолухмагдан неҹә горуја биләрик? Бүтүн инсанларын бир-бири илә сүлһ ичиндә јашајаҹағына үмид етмәк мәнтигәујғундурму? Мүгәддәс Китаб бу суаллара неҹә ҹаваб верир?

Зүлм вә нифрәт

Мүгәддәс Китабда дејилир ки, ‘ҹаванлығындан бәри инсан үрәјинин фикирләри һәмишә пис олуб’ (Јарадылыш 8:21). Буна ҝөрә дә бә’зиләри башгаларына зүлм вермәкдән һәзз алырлар. Мүгәддәс Китабын диҝәр ајәсиндә исә јазылыб: «Мәзлумларын ҝөз јашларыны ҝөрдүм, онлара тәсәлли верән јох иди, гүдрәт залымларын әлиндә иди» (Ваиз 4:1).

Мүгәддәс Китаб һәм дә ҝөстәрир ки, етник нифрәтин көкү тарихин дәринликләринә ҝедир. Мәсәлән, ерамыздан әввәл 18-ҹи әсрдә Мисир падшаһы ибрани Јагубу бөјүк аиләси илә бирликдә Мисирдә мәскән салмаға дә’вәт етди. Анҹаг сонралар онларын сајҹа артмасы башга фир’она тәһлүкәли ҝөрүндүјү үчүн «о, халгына деди: “Бахын, Исраил өвладлары сајҹа биздән чох вә даһа гүввәтлидирләр. Ҝәлин онларла ағылла рәфтар едәк, јохса [онлар] чохалар”... Мисирлиләр Исраил өвладларына әзијјәт вермәк үчүн онларын үзәринә зүлмкар иш нәзарәтчиләри гојдулар» (Чыхыш 1:9-11). Мисирлиләр һәтта ибраниләрин јени доғулан оғлан ушагларынын өлдүрүлмәсинә дә әмр вермишдиләр (Чыхыш 1:15, 16).

Проблемин көкү нәдәдир?

Етник дөзүлмәзлијин арадан галдырылмасында дүнја динләринин чох надир һалларда көмәји дәјиб. Дүздүр, ајры-ајры инсанлар ҹәсарәтлә зүлмкарлыға гаршы чыхмышлар, лакин үмумиликдә ҝөтүрәндә, чох вахт дин зүлмкарларын тәрәфиндә олмушдур. Бирләшмиш Штатларда да верилән ганунлар, өзбашына диван тутма, һәмчинин 1967-ҹи иләдәк гүввәдә олан, гарышыг никаһлары гадаған едән низамнамә зәнҹиләрин һүгугларыны тапдалајырды. Апартеид адлы иргчилик сијасәти јүрүдүлән Ҹәнуби Африка да истисна дејилди. Азлыглар, иргләрарасы никаһлары гадаған едән ганун да дахил олмагла, чыхардығы ганунларла өз һаким мөвгеләрини горујурдулар. Һәр бир һалда, дөзүлмәзлијә сәбәб олан етник групун нүмајәндәләри арасында кифајәт гәдәр гаты диндарлар вар иди.

Мүгәддәс Китаб исә етник дөзүлмәзлијин әсас сәбәбини ачыглајыр, бә’зи етник групларын нә үчүн диҝәрләринә зүлм вердијини изаһ едир: «Севмәјән, Аллаһы танымамышдыр, чүнки Аллаһ мәһәббәтдир. Ким десә ки, мән Аллаһы севирәм, амма өз гардашына нифрәт едирсә, о јаланчыдыр. Чүнки ҝөрдүјү гардашыны севмәјән, ҝөрмәдији Аллаһы неҹә севә билир?» (1 Јәһја 4:8, 20). Бу ајәләрдән етник дөзүлмәзлијин сәбәби ајдын ҝөрүнүр. Истәр диндарлар, истәрсә дә гејриләри Аллаһы танымадыглары вә ја севмәдикләри үчүн ајры-сечкилик едирләр.

Аллаһ һаггында билик етник нифрәти арадан галдырыр

Аллаһы танымаг вә севмәк етник нифрәти неҹә арадан галдырыр? Аллаһын Кәламы һансы билији верир ки, бу, инсанлары өз етник групундан олмајанлара пислик етмәкдән чәкиндирир? Мүгәддәс Китаб Јеһова Аллаһын бүтүн инсанларын Атасы олдуғуну ачыглајыр: «Бизим тәк бир Ата Аллаһымыз вардыр. Һәр шеј Ондандыр» (1 Коринфлиләрә 8:6). Башга бир ајәдә дејилир: «О, бүтүн халглардан олан инсанлары бир гандан јаратды» (Һәвариләрин ишләри 17:26). Демәли, әслинә баханда, бүтүн инсанлар гардашдырлар.

Бүтүн милләтләр фәхр едә биләрләр ки, һәјаты онлара Аллаһ вериб, бунунла јанашы, әҹдадымызла бағлы елә шеј вар ки, һамымыза хәҹаләт ҝәтирир. Мүгәддәс Китабын јазычыларындан бири олан Павел демишди: «Ҝүнаһ тәк бир адам васитәсилә... дүнјаја ҝирди». Демәли, «һамы ҝүнаһ ишләтмиш вә Аллаһын иззәтиндән мәһрум галмышлар» (Ромалылара 3:23; 5:12). Јеһова Аллаһ рәнҝарәнҝлији севир, бу сәбәбдән дә бир-биринә там бәнзәјән ики варлыг јохдур. Буна бахмајараг, О, һеч бир милләтә өзүнү диҝәриндән үстүн сајмаға әсас вермәјиб. Бу ҝүн ҝениш јајылмыш милләтчилик руһу Мүгәддәс Китаба зиддир. Бәли, Аллаһын вердији билик етник нифрәти арадан галдырыр.

Аллаһ бүтүн милләтләрин гајғысына галыр

Бә’зиләриндә суал јараныр: ҝөрәсән, исраиллиләрә хүсуси рәғбәт бәсләмәклә вә онлара башга халглардан ајры галмағы тапшырмагла Аллаһ милли ајры-сечкилијә шәраит јаратдымы? (Чыхыш 34:12). Улу бабасы Ибраһимин мөһкәм иманына ҝөрә Аллаһ о вахты Исраил халгыны Өзүнүн хүсуси мүлкү етмишди. Һакимләр сечәрәк, ганунлар верәрәк гәдим Исраил халгыны Аллаһ Өзү идарә едирди. Нә гәдәр ки Исраил Аллаһын бу гурулушуну гәбул едирди, башга халглар инсан һакимијјәти илә Аллаһын һакимијјәти арасындакы фәрги ҝөрә биләрдиләр. Јеһова о вахт јашајан исраиллиләрә баша салмышды ки, бәшәријјәтин Онунла мүнасибәтини бәрпа етмәк үчүн гурбана еһтијаҹ вар. Беләликлә, Јеһованын Исраил халгы илә мүнасибәти бүтүн халглара фајда ҝәтирди. Бу, Аллаһын Ибраһимә дедији сөзләрә ујғун ҝәлирди: «Дүнјанын бүтүн милләтләри сәнин нәслинин васитәсилә хејир-дуа алаҹаг, чүнки сән Мәним сөзүмә гулаг асдын» (Јарадылыш 22:18).

Үстәлик, јәһудиләрә Аллаһын мүгәддәс сөзләри верилмиш вә Мәсиһ мәһз бу халгдан ҝәлмишди. Амма бу да бүтүн халгларын хејир-дуа алмасы үчүн едилмишди. Јәһудиләрә верилән Ибраниҹә Мүгәддәс Јазыларда гәлб охшајан сөзләрлә бүтүн милләтләрин бөјүк хејир-дуалар алаҹағы вахт тәсвир едилир: «Чох милләтләр ҝәлиб дејәҹәк: “Ҝәлин Рәббин дағына, Јагубун Аллаһынын евинә галхаг, гој Рәбб бизә Өз јолуну өјрәтсин”... Милләт милләтә гаршы гылынҹ галдырмајаҹаг, артыг дава етмәји өјрәнмәјәҹәк. Һәр кәс өз мејнәсинин, әнҹир ағаҹынын алтында әјләшәҹәк, онлары горхудан олмајаҹаг» (Микеја 4:2-4).

Иса Мәсиһ өзү јәһудиләрә тәблиғ етсә дә, ‘Сәмави Сәлтәнәт һаггында олан Мүждәнин халгларын һамысына шәһадәт олараг бүтүн дүнјада тәблиғ олунаҹағыны’ демишди (Матта 24:14). Хош хәбәри ешитмәјән халг галмајаҹагды. Бу да Јеһованын бүтүн милләтләрә гаршы гәрәзсиз олдуғунун бариз нүмунәсидир. «Аллаһ инсанларын кимлијинә бахмаз. Амма һәр халгдан олуб, Ондан горхан вә һагг иш ҝөрән Она мәгбулдур» (Һәвариләрин ишләри 10:34, 35).

Аллаһын гәдим Исраил халгына вердији ганунлар һәм дә Онун бүтүн милләтләрин гајғысына галдығыны ҝөстәрир. Диггәт јетирин ки, орада Исраилдә јашајан гејри-јәһудиләрә садәҹә олараг дөзмәк тәләб олунмурду: «Сизинлә өлкәниздә јашајан һеч бир гәрибә һагсызлыг етмәјин. Һамыныз ону өз адамыныз, јерлиниз кими гәбул един, һәр кәс ону өзүнү севән кими севсин. Чүнки сиз өзүнүз дә Мисир өлкәсиндә гәриб идиниз» (Левилиләр 19:33, 34). Аллаһын бир чох ганунлары исраиллиләрә гәрибләрә гаршы хејирхаһ олмағы өјрәдирди. Буна ҝөрә дә Исанын улу бабасы Боаз касыб әҹнәби гадынын башаг јығдығыны ҝөрәндә Аллаһын өјрәтдији кими давранараг бичинчиләрә әмр етди ки, онун үчүн чохлу тахыл сахласынлар (Рут 2:1, 10, 16).

Иса Мәсиһ хејирхаһ олмағы өјрәдир

Аллаһы инсанлара ән јахшы таныдан Иса олду. О, башга халгдан олан инсанлара гаршы хејирхаһ олмағы давамчыларына өјрәтди. Иса бир дәфә самаријалы гадынла сөһбәтә башламышды. Јәһудиләрин чоху самаријалылара һәгарәтлә јанашдығы үчүн гадын буна тәәҹҹүбләнди. Сөһбәт әснасында Иса әбәди һәјаты неҹә газанмағы она изаһ етди (Јәһја 4:7-14).

Иса Мәсиһ, һәмчинин хејирхаһ самаријалы барәдә мәсәл чәкәрәк, башга милләтләрдән олан инсанларла неҹә давранмалы олдуғумузу ҝөстәрди. Самаријалы бир јәһудијә раст ҝәлмишди. Сојғунчулар ону ағыр јаралајыб, јолун кәнарына атмышдылар. Самаријалы белә фикирләшә биләрди: «Нәјә ҝөрә јәһудијә көмәк етмәлијәм? Јәһудиләр мәним халгыма нифрәт едирләр». Лакин Исанын мәсәлиндәки самаријалы башга милләтә белә јанашмырды. О бириләри јаралыдан јан кечсәләр дә, самаријалынын она «јазығы ҝәлди» вә чох көмәк етди. Иса Аллаһын лүтфүнү газанмаг истәјән һәр кәсин белә давранмалы олдуғуну сөјләјәрәк мәсәлини битирди (Лука 10:30-37).

Һәвари Павел өјрәдирди ки, Аллаһы разы салмаг истәјән адам хасијјәтини дәјишмәли вә инсанларла рәфтарында Аллаһдан нүмунә ҝөтүрмәлидир. Павел һәмиманлыларыны көһнә мәнлији әмәлләри илә бирликдә сојунуб, јени мәнлији ҝејинмәјә тәшвиг едәрәк дејирди: «Јени мәнлијиниз ону Јараданын сурәтинә бәнзәр тәрздә тәзәләнир ки, дәрракәниз там олсун. Бу јени һәјатда јунан вә јәһуди, сүннәт вә сүннәтсизлик, барбар, скиф... јохдур... Бүтүн бунларла јанашы, камил бирлијин бағы олан мәһәббәти ҝејин» (Колослулара 3:9-14).

Аллаһ һаггында билик инсанлары дәјиширми?

Һәгигәтәнми Јеһова Аллаһы танымаг инсанларын башга милләтләрә мүнасибәтини дәјишә биләр? Канадада јашајан бир асијалы мүһаҹир ајры-сечкиликлә үзләшәндә чох мә’јус олмушду. Бу гадын Јеһованын Шаһидләринә раст ҝәлди вә Мүгәддәс Китабы өјрәнмәјә башлады. Сонралар јаздығы миннәтдарлыг мәктубунда о дејирди: «Сиз чох меһрибан вә хејирхаһ ағ адамларсыныз. Сизин диҝәр ағлардан јерлә ҝөј гәдәр фәргләндијинизи ҝөрәндә чаш-баш галдым. Чох фикирләшәндән сонра белә нәтиҹәјә ҝәлдим ки, сиз Аллаһын Шаһидләрисиниз. Мүгәддәс Китабда нә исә вар. Сизин ҝөрүшләрдә ағлар, гаралар, мулатлар, сарылар вар иди. Дәриләри мүхтәлиф рәнҝдә олса да, үрәкләри бир рәнҝдә — шәффаф иди, чүнки онлар баҹы-гардаш идиләр. Инди мән кимин сајәсиндә онларын белә олдугларыны билирәм. Бу, Аллаһынызын сајәсиндәдир».

Аллаһын Кәламы ‘дүнјанын Рәббин билији илә долаҹағы’ вахтдан хәбәр верир (Јешаја 11:9). Мүгәддәс Китабын пејғәмбәрлији елә индидән јеринә јетир: «һәр милләтдән, бүтүн гәбиләләрдән, халглардан вә дилләрдән олан» милјонларла инсан һәгиги ибадәтдә бирләшир (Вәһј 7:9). Онлар јер үзүндә нифрәтин мәһәббәтлә әвәз олунаҹағыны вә Аллаһын Ибраһимә: «Јерин бүтүн халглары сәнин нәслин сајәсиндә мүбарәк олаҹаглар!»  — дејә ачыгладығы нијјәтинин тезликлә һәјата кечәҹәјини сәбирсизликлә ҝөзләјирләр (Һәвариләрин ишләри 3:25).

[Һашијә]

[4-ҹү сәһифәдәки шәкил]

Аллаһын Гануну исраиллиләрә гәрибләри севмәји өјрәдирди.

[5-ҹи сәһифәдәки шәкил]

Хејирхаһ самаријалы һаггында мәсәлдән нә өјрәнирик?

[6-ҹы сәһифәдәки шәкил]

Аллаһ һеч бир милләтә өзүнү башгасындан үстүн сајмаға әсас вермәјиб.