Хәстә достунуза дајаг олун

ЕЛӘ олубму ки, ҹидди хәстәликдән әзијјәт чәкән достунузун ҝөзүнә баха-баха демәјә сөз тапмамысыныз? Белә чәтинликлә гаршылашан тәкҹә сиз дејилсиниз. Лакин әмин ола биләрсиниз ки, бу вәзијјәтдән чыхмаг мүмкүндүр. Бәс неҹә? Бу кими һалларда неҹә давранмаға даир конкрет ҝөстәришләр јохдур, чүнки инсанлар вә онларын мәнсуб олдуғу мәдәнијјәтләр бир-бириндән олдугҹа фәргләнир. Бу сәбәбдән, бир хәстәјә көмәк едән шеј, ола билсин ки, диҝәринә көмәк етмәсин. Бундан әлавә, хәстәнин вәзијјәти вә овгаты бир ҝүн јахшы, бир ҝүн пис ола биләр.

Буна ҝөрә дә өзүмүзү достумузун јеринә гојуб онун биздән нә ҝөзләдијини вә нәјә еһтијаҹ дујдуғуну өјрәнмәјә чалышмалыјыг. Буну неҹә етмәк олар? Мүгәддәс Китаб ајәләринә әсасланан нөвбәти мәсләһәтләр бу саһәдә бизә көмәк едәҹәк.

Диггәтлә динләјин

МҮГӘДДӘС КИТАБ МӘСЛӘҺӘТЛӘРИ

«Гој һәр бир адам ешитмәкдә ити, сөз сөјләмәкдә тәмкинли... олсун» (ЈАГУБ 1:19).

«Сусмағын өз вахты, данышмағын өз вахты [вар]» (ВАИЗ 3:1, 7).

◼ Хәстә достунуза баш чәкәркән ону диггәтлә вә ҹаныјананлыгла динләјин. Мәсләһәт вермәјә тәләсмәјин, јахуд да дүшүнмәјин ки, һәр проблеми һәлл етмәк сизин борҹунуздур. Әкс тәгдирдә, дүшүнүлмәмиш сөзләрлә достунузун хәтринә дәјә биләрсиниз. Ола билсин, сизин достунузун мәсләһәтә јох, ону диггәтлә вә тәнгид етмәдән динләјәҹәк адама еһтијаҹы вар.

Достунузун сөзүнү кәсмәдән үрәјини там бошалтмасына имкан верин. Шаблон ифадәләрлә онда вәзијјәтинин бир о гәдәр дә ҹидди олмадығы тәәссүратыны јаратмајын. Белә вәзијјәтлә гаршылашан Емилa адында бир нәфәр дејир: «Мән менинҝит хәстәлијиндән әзијјәт чәкирдим вә нәтиҹәдә ҝөрмә габилијјәтими итирдим. Бәзән гол-ганадым јаныма дүшүр вә достларым мәнә тәскинлик вермәк үчүн дејирләр: “Проблемләрлә үзләшән тәкҹә сән дејилсән. Сәндән дә бетәр вәзијјәтдә оланлар вар”. Анҹаг онлар фәргинә вармырлар ки, бу, мәним ағрыларымы азалтмыр, әксинә, мәни руһдан салараг вәзијјәтими даһа да ағырлашдырыр».

Достунуз әмин олмалыдыр ки, үрәјини бошалданда ону тәнгид атәшинә тутмајаҹагсыныз. О, нәдәнсә горхдуғуну дејәндә бунун үчүн һеч бир әсасын олмадығыны демәкдәнсә, ону баша дүшмәјә чалышын. Хәрчәнҝдән әзијјәт чәкән Елиана дејир: «Хәстәлијим барәдә дүшүнәндә ҹаныма горху дүшүр вә ҝөз јашымы сахлаја билмәјиб һөнкүр-һөнкүр ағлајырам. Амма бу һеч дә о демәк дејил ки, артыг Аллаһа етибар етмирәм». Достунузу ҝөрмәк истәдијиниз кими јох, олдуғу кими гәбул етмәјә чалышын. Нәзәрә алын ки, белә вәзијјәтдә олан инсанлар бәзән чох көврәк олур вә һәмишәкиндән фәргли давранырлар. Сәбирли олун. Достунуз ејни шеј һагда дәфәләрлә данышса белә, диггәтлә гулаг асын (1 Падшаһлар 19:9, 10, 13, 14). Ола билсин, о, һал-һазырда кечирдији һиссләри сизинлә бөлүшмәјә еһтијаҹ дујур.

Шәфгәтли вә диггәтҹил олун

МҮГӘДДӘС КИТАБ МӘСЛӘҺӘТЛӘРИ

«Севинәнләрлә севинин, ағлајанларла ағлајын» (РОМАЛЫЛАРА 12:15).

«Инсанларын сизинлә неҹә рәфтар етмәсини истәјирсинизсә, сиз дә онларла елә рәфтар един» (МАТТА 7:12).

◼ Өзүнүзү достунузун јеринә гојун. Әмәлијјата һазырлашанда, һансыса тибби проседурадан кечәндә вә ја анализин нәтиҹәсини ҝөзләјәндә о, ҝәрҝин, һәссас вә бәзән кефсиз ола биләр. Буну нәзәрә алмаға чалышын. Белә һалларда һәддиндән артыг чох суал вермәк, хүсусилә дә шәхси мәсәләләр барәдә сорушмаг јерсиз оларды.

«Гојун хәстә вәзијјәти һагда истәдији вахт вә истәдији кими данышсын, — дејә һәким-психолог Ана Каталифос мәсләһәт верир. — Әҝәр сөһбәт етмәјә һәвәслидирсә, онун истәдији мөвзуда данышын. Амма данышмаг истәмирсә, садәҹә сакитҹә јанында әјләшиб достҹасына әлиндән тутун. Бунун она бөјүк фајдасы дәјә биләр. Бәзи һалларда исә хәстә онунла бирликдә ағлајаҹаг бир кәсә еһтијаҹ дуја биләр».

Достунузун сәһһәти барәдә јахынларына һансы мәлуматларын чатдырылмасына вә һансы мәлуматларын чатдырылмамасына даир вердији гәрарлара һөрмәтлә јанашын. Ики дәфә хәрчәнҝин пәнҹәсиндән јаха гуртаран јазычы Розанна Калик дејир: «Хәстәнин сөзләриндән вә һәрәкәтләриндән һансы мәлуматларын мәхфи олдуғуну сезмәјә чалышын. Нә гәдәр ки хәстә сиздән мүәјјән мәлуматы аиләсинә чатдырмағы хаһиш етмәјиб, буну етмәјин. Ондан јахынларына нә чатдырмаг истәдијини сорушун». Хәрчәнҝлә мүбаризәдән сағ чыхан Едсон сөјләјир: «Бир ҝүн достум хәбәр јајды ки, мәндә хәрчәнҝ хәстәлији вар вә өмрүмә чох аз галыб. Лакин мән әмәлијјатдан тәзә чыхмышдым. Мәндә хәрчәнҝин олдуғуну билирдим, анҹаг анализин ҹавабыны ҝөзләјирдим вә мәлум олду ки, шиш бәдәнимә јајылмајыб. Достумун јајдығы јанлыш хәбәр баш ағрысындан башга бир шеј олмады. Һәјат јолдашым башгаларынын дүшүнүлмәмиш сөзләриндән вә суалларындан пис олмушду».

Достунуз мүалиҹә үсулуну сечәндә демәјин: «Сәнин јериндә олсајдым, филан үсулу сечәрдим». Бир заманлар хәрчәнҝ хәстәлији олан јазычы Лори Һоуп дејир: «Хәрчәнҝ хәстәлији олан, јахуд да вахтилә ондан әзијјәт чәкән достунуза бу хәстәликлә әлагәдар һансыса мәгалә вә ја хәбәр ҝөндәрмәздән өнҹә, јахшы оларды ки, онун фикрини өјрәнәсиниз. Әкс тәгдирдә, јахшы нијјәтдән ирәли ҝәләрәк етдијиниз бу һәрәкәт онун хәтринә дәјә биләр. Бәлкә дә, сиз һеч вахт бундан хәбәр тутмајаҹагсыныз». Бәли, һеч дә һамы мүхтәлиф мүалиҹә үсуллары илә әлагәдар чохлу мәлумат алмаг истәмир.

Һәтта хәстә јахын достунуз олса белә, она баш чәкәркән јанында чох галмајын. Дар ҝүнүндә јанында олмағыныз чох ваҹиб олса да, сизинлә сөһбәт етмәјә кефи олмаја биләр. Ола билсин, о јорулуб вә узун-узады данышмаға вә ја кимәсә гулаг асмаға һалы јохдур. Диҝәр тәрәфдән, онда елә бир тәәссүрат јаратмајын ки, сиз һараса тәләсирсиниз. Достунуз она гаршы лагејд олмадығынызы ҝөрмәлидир.

Диггәтҹил олмаг таразлы вә дәрракәли олмаг демәкдир. Мәсәлән, хәстә достунуза јемәк биширмәздән, јахуд да она ҝүл-чичәк ҝәтирмәздән өнҹә нәјә гаршы аллерҝијасы олдуғуну сорушун. Әҝәр сиз хәстәләнмисинизсә, мәсәлән, сизә сојуг дәјибсә, јахшы оларды ки, әввәлҹә сағалыб, сонра достунуза баш чәкәсиниз.

Үрәк-дирәк верин

МҮГӘДДӘС КИТАБ МӘСЛӘҺӘТЛӘРИ

«Һикмәтлинин дили... инсанлары сағалдар» (СҮЛЕЈМАНЫН МӘСӘЛЛӘРИ 12:18).

«Гој сөзүнүз һәмишә нәвазишли олсун вә она дуз гатылмыш кими олсун» (КОЛОСЛУЛАРА 4:6).

◼ Хәстә олан достунузун јанына ҝәләркән мүсбәт әһвал-руһијјәдә олмағыныз сөзләриниздән вә давранышыныздан ҝөрүнәҹәк. Әввәлләр она неҹә јанашырдынызса, инди дә елә јанашын. Таныш оланда онун һансы хүсусијјәтләри сизи өзүнә ҹәлб етмишди? Бу һагда дүшүнүн. Диггәтинизи хәстәлијинә јох, онун өзүнә ҹәмләјин. Онунла заваллы инсан кими сөһбәт етсәниз, о да өзү һагда белә фикирләшмәјә башлајаҹаг. Ҝөрүн надир ирси сүмүк хәстәлијиндән әзијјәт чәкән Роберта нә дејир: «Истәјирәм ки, мәнимлә нормал адам кими даврансынлар. Нә олсун ки, әлиләм, мәним дә өз фикрим, арзуларым вар. Истәмирәм, инсанлар мәнә јазыг-јазыг бахсынлар, јахуд да елә данышсынлар ки, санки, ағлымы итирмишәм».

Јаддан чыхармајын ки, сөзләр гәдәр онлары демәк тәрзи дә ваҹибдир. Сәсинизин тону белә мүһүм рол ојнајыр. Ернестоја хәрчәнҝ диагнозу гојуландан гыса мүддәт сонра хариҹдә јашајан досту она зәнҝ едиб деди: «Инанмағым ҝәлмир ки, сәндә хәрчәнҝ вар!» О хатырлајыр: «Достум “сәндә” вә “хәрчәнҝ” сөзләрини елә тонда деди ки, санки, башыма бир газан гајнар су төкдүләр».

Јухарыда сөзләри ҝәтирилән Лори Һоуп башга бир нүмунә чәкир: «“Неҹәсән?” суалы хәстә адама мүхтәлиф ҹүр тәсир едә биләр. Инсанын бу суалы һансы тонда вермәјиндән, жест вә үз ифадәләриндән, хәстә илә мүнасибәтиндән, она нә гәдәр јахын олмасындан вә әлбәттә ки, вахтдан асылы олараг, бу, хәстәјә ја тәсәлли верәр, ја ағрыларыны артырар, ја да үрәјиндә јатан горхулары ојада биләр».

Хәстә достунуз сиздән диггәт, анлајыш вә һөрмәт ҝөзләјир. Буна ҝөрә дә ону әмин един ки, о, сизин үчүн чох әзиздир вә һәмишә јанында олуб она көмәк едәҹәксиниз. Бејниндә шиш ашкар олунан Розмари дејир: «Рәфигәләримин дилиндән мәни севдикләрини вә һәр нә олурса-олсун мәни тәк гојмајаҹагларыны ешитмәк мәнә гол-ганад верирди» (Сүлејманын мәсәлләри 15:23; 25:11).

Көмәјинизи әсирҝәмәјин

МҮГӘДДӘС КИТАБ МӘСЛӘҺӘТИ

«Сөзлә вә диллә дејил, әмәллә вә һәгигәтлә севәк» (1 ЈӘҺЈА 3:18).

◼ Мүалиҹә аларкән достунузун дујдуғу еһтијаҹлар диагноз гојулан вахт олан еһтијаҹларындан фәргләнсә дә, һәр ики һалда онун көмәјә еһтијаҹы ола биләр. Садәҹә олараг: «Нә исә лазым олса, чәкинмә, де», — сөјләмәк әвәзинә, конкрет көмәк тәклиф един. Мәсәлән, сиз она јемәк биширмәкдә, ев-ешији силиб-сүпүрмәкдә, пал-палтары јујуб үтүләмәкдә, алыш-вериш етмәкдә, хәстәханаја ҝедиб-ҝәлмәкдә вә бу кими диҝәр ҝүндәлик ишләрдә көмәк едә биләрсиниз. Һәмишә сөзүнүзүн үстүндә дурун вә һәр иши вахтында ҝөрүн (Матта 5:37).

Розанна Калик дејир: «Хәстәнин өзүнү нормал инсан кими һисс етмәси үчүн ҝөрдүјүмүз һәр бир ишин она, бөјүк вә ја кичик олмасындан асылы олмајараг, мүсбәт тәсири олаҹаг». Ики дәфә хәрчәнҝдән јаха гуртаран Силвија бу фикирлә разыдыр. О дејир: «Рәфигәләрим мәни һәр ҝүн башга шәһәрә радиотерапијаја апарырды вә бу, мәнә олдугҹа хош иди! Јол боју ордан-бурдан данышыр, хәстәханадан чыхандан сонра исә кафејә ҝедирдик. Бундан сонра мән өзүмә ҝәлирдим».

Дүшүнмәјин ки, достунузун нәјә еһтијаҹы олдуғуну чох јахшы билирсиниз. «Сорушун, сорушун, јенә дә сорушун», — дејә Розанна Калик мәсләһәт верир. О әлавә едир: «Көмәк етмәк истәјәркән вәзијјәти өз әлинизә алмајын. Бу, әкс нәтиҹәләр верә биләр. Мәнә иш ҝөрмәјә аман вермәјәндә бунунла, санки, һеч нәјә јарамадығымы дејирләр. Анҹаг истәмирәм ки, башгалары мәним һаггымда бу ҹүр дүшүнсүн. Ахы мәним әлим дә вар, ајағым да. Бирҹә истәјим одур ки, ҝүҹүм чатан иши ҝөрмәкдә мәнә јардым етсинләр».

Сизин дә достунузун буна еһтијаҹы вар. ГИЧС хәстәлијинә тутулан Адилсон дејир: «Хәстә инсан башгаларынын она лазымсыз вә һеч нәјә јарамајан бир әшја кими јанашмасыны истәмир. Әлимдән јалныз садә ишләр ҝәлсә дә, истәјирәм ки, мәним дә бир фајдам дәјсин. Өзүнү јарарлы һисс етмәк, һәгигәтән дә, ҝөзәлдир! Бу, инсана јашамаға ҝүҹ верир. Башгалары мәнә гәрар вермәјә имкан верәндә вә гәрарларыма һөрмәтлә јанашанда мәнә хошдур. Хәстә олмаг о демәк дејил ки, инсан ата, ана вә ја үзәринә дүшән башга вәзифәнин өһдәсиндән артыг ҝәлә билмир».

Әлагәнизи кәсмәјин

МҮГӘДДӘС КИТАБ МӘСЛӘҺӘТИ

«Дост һәр заман севәр, гардаш дар ҝүн үчүн доғулур» (СҮЛЕЈМАНЫН МӘСӘЛЛӘРИ 17:17).

◼ Узагда јашадығыныза вә ја башга сәбәбә ҝөрә достунуза баш чәкмәк имканыныз јохдурса, һеч олмаса она зәнҝ един, ја да мәктуб ҝөндәрин. Бәс мәктубда нә јазмаг олар? Психолог Алан Уолфелт мәсләһәт верир: «Бирҝә кечирдијиниз хош анлары хатырлајын. Тез бир заманда јенә она мәктуб ҝөндәрәҹәјинизә сөз верин, сонра да она әмәл един».

Хәстә достунуза јанлыш сөз дејәҹәјиниздән вә ја сәһв һәрәкәт едәҹәјиниздән горхдуғунуз үчүн она баш чәкиб үрәк-дирәк вермәкдән чәкинмәјин. Бир чох һалларда садәҹә достунузун јанында олмағыныз вә она көмәк етмәк истәмәјиниз кифајәтдир. Лори Һоуп јаздығы китабда дејир: «Бәзән һәр биримиз өзүмүз дә истәмәдән сөзләримиз вә һәрәкәтләримизлә башгаларынын хәтринә дәјир, ја да онларда јанлыш тәсәввүр јарадырыг. Анҹаг дәрд бунда дејил. Дәрд орасындадыр ки, инсан сәһв бурахаҹағындан чох горхдуғу үчүн онун көмәјинә мөһтаҹ оланлардан јан ҝәзир».

Ҹидди хәстәлији олан достунуз инди сизә һәмишәкиндән даһа чох еһтијаҹ дуја биләр. Буна ҝөрә дә, әсил дост кими, онун јанында олун. Ола билсин, сизин көмәјиниз достунузун хәстәлијини арадан галдырмасын, амма севдијиниз инсанын вәзијјәтини јүнҝүлләшдирмәк сизин әлиниздәдир!

[Һашијә]