Коррупсија. Нә дәрәҹәдә ҝениш јајылыб?
«Бизим ширкәт јерли дөвләт мүәссисәсинә хидмәтләр ҝөстәрир. Чох вахт бу хидмәтләрә ҝөрә едилән өдәнишләри ики-үч ај ҝөзләмәли олуруг. Лакин бу јахынларда бир дөвләт ишчиси мәнә зәнҝ едиб тәклиф етди ки, һаггымызы тез алмаг истәјириксә, она “һөрмәт едәк”, јәни пулун мүәјјән гисмини она верәк» (СОН)a.
СИЗ һеч коррупсијанын гурбаны олмусунузму? Сырф јухарыдакы кими олмаса да, јәгин, онун тәсири сиздән дә јан өтүшмәјиб.
Бејнәлхалг Шәффафлыг Тәшкилатынын (Транспаренҹј Ынтернатионал) 2011-ҹи ил Коррупсија гаврама индексининb 10 баллыг шкаласына әсасән, 183 өлкә вә әразинин бөјүк гисми 5-дән ашағы балла гијмәтләндирилиб. (Бурада 10 бал коррупсијанын олмадығынын, 0 бал исә коррупсијанын јүксәк олдуғунун ҝөстәриҹисидир.) Һәмин тәшкилатын 2009-ҹу ил үчүн иллик һесабатында коррупсијанын көкүнүн дүнјанын һәр јеринә шахәләндији билдирилирди. Һесабатда гејд олунур: «Бир факт данылмаздыр ки, коррупсија тәһлүкәсиндән дүнјанын һеч бир реҝиону сығорталанмајыб».
Бәзи һалларда коррупсија фәлакәтлә нәтиҹәләнир. Мәсәлән, «Тајм» журналында хәбәр верилмишди ки, 2010-ҹу илдә Һаитидә баш верән иримигјаслы зәлзәләдә бөјүк сајда инсан тәләфатынын олмасында мәсулијјәти гисмән дә олса «коррупсија вә лагејдлик» дашыјыр. Журналда әлавә олунур: «Биналарын тикинтиси заманы мүһәндисләрин ҝөстәришләри ҹүзи нәзәрә алыныб (әҝәр ҝөстәришләр үмумијјәтлә верилмишдисә) вә “дөвләт мүфәттишләринә” күлли мигдарда рүшвәт верилиб».
Коррупсија бәласындан һәмишәлик ҹанымызы гуртармаг мүмкүндүрмү? Бу суалын ҹавабыны билмәк үчүн биз коррупсијанын көкүндә дуран амилләри арашдырмалыјыг. Буну нөвбәти мәгаләдә мүзакирә едәҹәјик.
[Һашијәләр]
a Ад дәјишдирилиб.
b Коррупсија гаврама индексиндә өлкәләр дөвләт секторунда мөвҹуд олан коррупсија һаггында тәсәввүрләрин дәрәҹәсинә ҝөрә сыраланыр.
[3–ҹү сәһифәдәки јазы]
«Коррупсија шәхси мәнфәәтә ҝөрә сәлаһијјәтдән суи-истифадәдир. Коррупсија һәјаты, доланышығы вә ја хошбәхтлији сәлаһијјәт саһиби олан инсанларын дүрүстлүјүндән асылы олан һәр бир кәсә зәрәрвурур» (БЕЈНӘЛХАЛГ ШӘФФАФЛЫГ).