Билирсинизми?
Гәдимдә ҝәмигајыранлар ҝәмиләр су кечирмәсин дејә она нә чәкирдиләр?
Гәдим ҝәмиләр үзрә мүтәхәссис Лајонел Кассон јазыр ки, Рома империјасы дөврүндә ҝәмигајыранлар «тахталарын арасына вә һәтта ҝәминин чөл үзүнә гатран [битум], ја да ки гатранла мум чәкирдиләр. Һәмин гатрандан бир лај да ҝәминин ичәри тәрәфинә вурурдулар». Ромалылардан хејли әввәл аккадларла бабиллиләр дә ҝәминин су кечирмәмәси үчүн битумдан истифадә едирдиләр.
Маје һалында олан белә битум гәдим дөврләрдә бол идИ
Төврат китабында, Јарадылыш 6:14 ајәсиндә ејни үсул тәсвир едилир. Ҝөрүнүр, бурада гатран кими тәрҹүмә олунан ибрани сөзү алтында битум нәзәрдә тутулур. Битум нефтдән әмәлә ҝәлән маддәдир.
Тәбии битум ики ҹүр олур: маје вә бәрк һалда. Гәдим ҝәмигајыранлар маје һалында олан битумдан истифадә едирдиләр. Ону бирбаша ҝәмијә чәкирдиләр. Битум бәркијиб сукечирмәјән сәтһ әмәлә ҝәтирирди.
Мүгәддәс Китабда ады чәкилән әразиләрдә битум бол олурду. Өлү дәниз әразисиндә јерләшән Сиддим вадисиндә «гатранла долу чохлу чухур вар иди» (Јарадылыш 14:10).
Гәдимдә балығы неҹә консервләшдирирдиләр?
Балыг һәлә гәдим дөврләрдә әсас гида мәһсулларындан бири иди. Бәзи һәвариләр Иса пејғәмбәрин давамчылары олмамышдан габаг, Галилеја дәнизиндә балыгчылыгла мәшғул идиләр (Матта 4:18—22). Тутулан балыгларын бир гисми јахынлыгда јерләшән «заводларда» емал едилирди.
Гәдим Мисир балыгчылары (гравүра)
Гәдимдә Галилејада истифадә олунан балыг консервләшдирмә үсулу бу ҝүн дә бәзи әразиләрдә истифадә олунур. Бир китабда бу просес белә тәсвир едилир: «Әввәлҹә балығын ичалаты чыхарылыб суда јујулурду. Хөрәк дузу балығын ағзына, гәлсәмәләринә вә пулҹугларынын арасына јахшыҹа једиздирилирди. Сонра балыгларын арасына лај-лај гуру һәсир сәрилирди. 3—5 ҝүндән сонра балыглары о бири үзүнә чевириб јенидән һәмин мүддәтә гурудурдулар. Бу просес заманы балығын ичиндәки маје гурујур, дуз исә ҹанына һопурду. Беләликлә балыг гахаҹ олурду» («Studies in Ancient Technology»).
Бу ҹүр консервләшдирилмиш балығын сахланылма мүддәти мәлум дејил. Амма гәдим мисирлиләрин гурудулмуш балығы Суријаја ихраҹ етмәси бу просесин кифајәт гәдәр ишәјарарлы олдуғуна дәлаләт едир.