БИЛИРСИНИЗ?
Мүгәддәс Китабын јазылдығы дөврдә тумарлар неҹә һазырланыр вә неҹә истифадә олунурду?
Ерамызын 18-ҹи әсринә аид мүгәддәс китабын әстәр бөлмәсинин дәри вә пергамент тумарлары
Һәвари Луканын јаздығы мүждәдә дејилир ки, Иса Мәсиһ Әшија пејғәмбәрин тумарыны ачыб охуду, сонра да бүрмәләди. Һәвари Јәһја да мүждәсинин сонунда тумардан сөз ачыб дејир ки, Иса пејғәмбәрин ҝөстәрдији бүтүн мөҹүзәләри јазсајды, бу тумара сығмазды (Лука 4:16—20; Јәһја 20:30; 21:25).
Тумарлар неҹә һазырланырды? Дәри, пергамент вә ја папирус кими материалларын һиссәләри бир-биринә јапышдырылараг золаг вә ја рулон шәклинә салынырды. Сонра исә јазы тәрәфи ичәридә галмагла чубуға бүкүлүрдү. Јазылар рулонун ениндә шагули сүтунлар формасында јазылырды. Узун тумарларын исә һәр ики уҹунда чубуглар олурду. Бунун сајәсиндә охуҹу лазым олан јери тапмаг үчүн тумары бир әли илә ачыб, диҝәри илә бүкүрдү.
Бир мәнбәдә дејилир: «Тумарын үстүнлүјү онда иди ки, о, бүтөв бир китабы јерләшдирәҹәк гәдәр узун ола биләрди [чох вахт 10 метр ҹиварында], бүкүләндә исә кичик һәҹмли олурду» («The Anchor Bible Dictionary»). Ҝүман едилир ки, Луканын мүждәсини јазмаг үчүн тәхминән 9,5 метр узунлуғунда тумар лазым ҝәләрди. Бәзән тумарын уҹлары кәсилир, сүнҝәр дашы илә һамар едилир вә рәнҝләнирди.
Инҹилдә гәләмә алынан «бөјүк каһинләр» ифадәси кимләрә аид едилирди?
Исраилдә каһинлик тәсис олунандан бәри баш каһин олмаг үчүн јалныз бир нәфәр тәјин олунурду вә о, һәјатынын ахырына кими хидмәт едирди (Сајлар 35:25). Илк баш каһин Һарун олду. Сонра исә бу шәрәф атадан оғула кечмәјә башлады (Чыхыш 29:9). Һарунун нәслиндән чохлу киши хејлағы каһин тәјин олунса да, баш каһин кими чох аз адам хидмәт етмишди.
Исраил ишғал олунандан сонра јаделли һакимләр јәһуди баш каһинләрини бу вәзифәјә истәдикләри вахт тәјин едир, истәдикләри вахт узаглашдырырдылар. Ҝөрүнүр, јени каһинләр имтијазлы аиләләрдән сечилирди. Елә чох вахт бу каһинләр Һарунун нәсилдән олурдулар. Чох еһтимал ки, «бөјүк каһинләр» ифадәси каһинлијин әсас үзвләринә шамил олунур. Бөјүк каһинләрә каһинлијин 24 дәстәсинин башчылары, бөјүк каһин аиләсинин нүфузлу үзвләри вә Һәнна кими каһинликдән кәнар едилән кечмиш бөјүк каһинләр дахил ола биләрди (1 Салнамәләр 24:1—19; Мәтта 2:4; Марк 8:31; Һәвариләрин ишләри 4:6).