Мүгәддәс Јазыларын китабы нөмрә 24 — Јеремја

Јазан: Јеремја

Јазылдығы јер: Јәһуда вә Мисир

Јазылмасы баша чатыб: б. е. ә. 580-ҹи ил

Әһатә етдији вахт: б. е. ә. 647-580-ҹи илләр

ЈЕРЕМЈА пејғәмбәр тәһлүкәли вә нараһат бир дөврдә јашајырды. Јеһова ону хидмәтә б. е. ә. 647-ҹи илдә, Аллаһ горхусу олан Јәһудеја падшаһы Јошијанын һакимијјәтинин 13-ҹү илиндә тә’јин етди. Јеһованын мә’бәди бәрпа олунаркән Онун Ганун китабы тапылды вә падшаһа охунду. Јошија бу Гануну вар гүввәси илә һәјата кечирмәјә чалышырды, лакин о, халгы бүтпәрәстликдән јалныз мүвәггәти чәкиндирә билди. Јошијанын 55 ил падшаһлыг едән бабасы Менашше, һәмчинин ҹәми 2 ил падшаһлыг едиб, сонра өлдүрүлән атасы Амон пис әмәлләрлә мәшғул идиләр. Онлар халгы ијрәнҹ ејш-ишрәтә вә мәнфур ајинләрә ҹәлб едирдиләр. Бунун нәтиҹәсиндә јәһудиләр ‘Ҝөјләр Мәләкәси илаһәсинә бухур јандырыр’ вә инсанлары јаланчы аллаһлара гурбан ҝәтирирдиләр. Манашшенин уҹбатындан Јерусәлим башдан-баша ҝүнаһсыз ганла долмушду (Јер. 1:2; 44:19; 2 Пад. 21:6, 16, 19-23; 23:26, 27).

² Јеремјаја чәтин иш тапшырылмышды. О, Јеһованын пејғәмбәри кими Јәһуданын вә Јерусәлимин виранә галмасы, Јеһованын мөһтәшәм мә’бәдинин јандырылмасы, илк бахышдан ағласығмаз ҝөрүнән Аллаһын халгынын әсир ҝөтүрүлмәси кими фәлакәтләр барәдә хәбәр вермәли иди! О, Јерусәлимдә Јеһоахазын, Јеһојагимин, Јеһојакинин вә Сидгијанын падшаһлығы дөврүндә 40 ил пејғәмбәрлик етмәли иди (Јер. 1:2, 3). Даһа сонра исә бүтпәрәстлијә гапылмыш јәһуди гачгынлары барәдә Мисирдә пејғәмбәрлик етмәли иди. Онун китабынын јазылмасы 580-ҹи илдә баша чатды. Беләликлә, Јеремјанын китабы јәһуди тарихинин зәнҝин һадисәләри илә долу 67 или әһатә едир (52:31).

³ Ибрани дилиндә пејғәмбәрин вә китабын ады Јирмеја вә ја Јирмејаһу кими сәсләнир, мә’насы, ола билсин, «Јеһова уҹалдыр» вә ја «Јеһова азад едир» [еһтимал ки, ана бәтниндән] демәкдир. Ибраниҹә Мүгәддәс Јазыларын бүтүн сијаһыларында бу китаба раст ҝәлинир вә бир гајда олараг, онун каноник олдуғуна шүбһә едилмир. Бир сыра пејғәмбәрликләрин һәлә Јеремја сағ икән фаҹиәли шәкилдә јеринә јетмәси, онун доғрулуғуну тамамилә тәсдигләјир. Бундан әлавә, Јеремјанын ады Јунанҹа Мүгәддәс Јазыларда бир нечә дәфә чәкилир (Мат. 2:17, 18; 16:14; 27:9). Ҝөрүнүр, Иса Мәсиһ «Јеремја» китабы илә јахшы таныш иди, чүнки о, мә’бәди таҹирләрдән тәмизләјәркән, Јеремја 7:11 вә Јешаја 56:7 ајәләриндәки фикри өзүндә ҹәмләшдирән ифадә сөјләмишди (Марк 11:17; Лука 19:46). Исанын ҹәсарәтини вә мәрдлијини ҝөрән бә’зи адамлар, һәтта онун Јеремја олдуғуну дүшүнүрдүләр (Мат. 16:13, 14). Павел Ибраниләрә 8:8-12 вә 10:16, 17 ајәләриндә Јеремјанын јени әһдин бағланмасы һагда пејғәмбәрлијинә истинад едир (Јер. 31:31-34). Павел Јеремја 9:24 ајәсини ситат ҝәтирир: «Өјүнән, Рәбб илә өјүнсүн» (1 Кор. 1:31). Вәһј 18:21 ајәсиндә исә, Јеремјанын Бабилин деврилмәсинә даир ҝәтирдији әјани нүмунәнин даһа парлаг тәтбигини тапырыг (Јер. 51:63, 64).

⁴ «Јеремја» китабында јазыланлары археоложи тапынтылар да тәсдиг едир. Мәсәлән, Бабил салнамәсиндә дејилир ки, б. е. ә. 617-ҹи илдә Навуходоносор Јерусәлими зәбт етди, падшаһы (Јеһојакини) әсир ҝөтүрдү вә онун јеринә өз сечдији падшаһы (Сидгијаны) тә’јин етди (24:1; 29:1, 2; 37:1)a.

⁵ Мусаны нәзәрә алмасаг, Јеремјанын һәјаты вә шәхсијјәти һаггында диҝәр гәдим пејғәмбәрләрдән даһа чох шеј мә’лумдур. Јеремјанын өзү һаггында јаздығы мә’луматын сајәсиндә, биз онун кечирдији һиссләр вә һәјәҹанлар барәдә, онун неҹә горхмаз вә ҹәсур, бунунла белә һәлим вә һәссас үрәкли адам олдуғуну өјрәнирик. О, һәм пејғәмбәр, һәм дә каһин, ејни заманда да Мүгәддәс Јазыларын тәртибчиси вә дүрүст тарихчи иди. О, Јерусәлимин шималында јерләшән «Бинјамин торпағындакы» каһин шәһәри Анатотдан олан каһин Хилгијанын оғлу иди (1:1). Јерем­ја фикирләри садә, ајдын вә баша дүшүлән тәрздә ифадә едир. Онун әјани нүмунәләрлә вә парлаг образларла зәнҝин китабында, нәср вә поезија бир-бирини тамамлајыр.

БИЗӘ ФАЈДАСЫ

³⁶ Аллаһдан илһам алмыш бу пејғәмбәрлик китабы олдугҹа ибрәтамиз вә фајдалыдыр. Пејғәмбәрин гојдуғу ҹәсурлуг нүмунәси үзәриндә дүшүнүн. О, Аллаһдан үз дөндәрмиш халга горхмадан вә чәкинмәдән ешитмәдикләри бир хәбәри чатдырырды. Јеремја писләрлә әлагәдә олмағы гәтијјән истәмирди. Јеһованын хәбәринин бәјан едилмәсинин ваҹиблијини анладығы үчүн, ҹанла-башла хидмәт едир вә һеч вахт тәблиғи дајандырмырды. Рәббин сөзү онун сүмүкләриндә санки јанар од иди, үрәјиндә исә севинҹ вә шадлыг һөкм сүрүрдү (Јер. 15:16-20; 20:8-13). Ҝәлин биз дә Јеһованын сөзүнү даим сә’јлә бәјан едәк! Барук Јеремја үчүн дајаг олдуғу кими, биз дә Аллаһын башга хидмәтчиләрини дәстәкләмәјә чалышаг! Рекавлыларын сәмими итаәткарлығы вә Евед-Мелекин тә’гиб олунан пејғәмбәрә хејирхаһ мүнасибәти бизим үчүн ҝөзәл нүмунәдир (36:8-19, 32; 35:1-19; 38:7-13; 39:15-18).

³⁷ Јеһованын Јеремјаја назил етдији сөз ва­леһедиҹи дәгигликлә јеринә јетди. Бу, шүбһәсиз ки, Јеһованын пејғәмбәрликләринин нә гәдәр дәјишмәз олдуғуна даир әминлијимизи мөһкәмләндирир. Мисал үчүн, Јеремјанын өз ҝөзү илә иҹрасыны ҝөрдүјү пејғәмбәрликләри ҝөтүрәк: Сидгијанын сүрҝүн едилмәси вә Јерусәлимин дағыдылмасы (21:3-10; 39:6-9), Шаллумун (Јеһоахазын) деврилмәси вә онун сүрҝүндә өлмәси (Јер. 22:11, 12; 2 Пад. 23:30-34; 2 Салн. 36:1-4), Јеһојакин падшаһын Бабилә сүрҝүнү (Јер. 22:24-27; 2 Пад. 24:15, 16), һәмчинин јаланчы пејғәмбәр Хананјанын бир ил ичиндә өлүмү (Јер. 28:16, 17). Бу вә бир чох диҝәр пејғәмбәрликләрин һамысы Јеһованын дедији кими дәгиг јеринә јетди. Һәмчинин сонралар јашамыш пејғәмбәрләр вә Јеһованын диҝәр хидмәтчиләри дә әмин олурдулар ки, «Јеремја» китабы е’тибарлы вә фајдалыдыр. Мәсәлән, Даниел Јеремјанын јаздыгларына әсасән Јерусәлимин виранәлијинин 70 ил давам едәҹәјини ‘анлады’, Езра исә Јеремјанын сөзләринин јеринә јетдијини 70 иллик дөврүн сонунда вурғулады (Дан. 9:2; 2 Салн. 36:20, 21; Езра 1:1; Јер. 25:11, 12; 29:10).

³⁸ Хатирә Ҝеҹәсини тә’сис етмәк үчүн шаҝирдләри илә бир јерә топлашдыглары ахшам Иса Јеремјанын јени әһд һаггында пејғәмбәрлијинин јеринә јетдијини ҝөстәрди. Бунунла о, ‘төкүлән ганы илә ҝерчәкләнән Әһди-Ҹәдиди’, јә’ни јени әһди хатырлатды. Онун төкүлән ганы сајәсиндә шаҝирдләринин ҝүнаһлары бағышланыр вә онлар Јеһованын руһани халгы олурлар (Лука 22:20; Јер. 31:31-34). Мәсиһ јени әһдин руһдан доғулан үзвләринин онунла ҝөјдә идарә етмәләри үчүн, онларла Падшаһлыг һаггында әһд бағлады (Лука 22:29; Вәһј 5:9, 10; 20:6). Јеремја пејғәмбәрин китабында бу Падшаһлыг һаггында чох хатырланыр. Хәјанәткар Јерусәлими ифша едәркән Јеремја үмид јери гојур: «“Будур, Давуд үчүн салеһ бир Пөһрә Чыхараҹағым ҝүнләр ҝәлир. Бу Падшаһ мүдрикликлә падшаһлыг едәҹәк, Өлкәдә әдаләтли вә салеһ ишләр ҝөрәҹәк” Рәбб белә бәјан едир. “Онун дөврүндә Јәһуда хилас олаҹаг, Исраил әмин-аманлыгда јашајаҹаг”». Бәли, «Ону “Рәбб [Јеһова] салеһлијимиздир” чағыраҹаглар» (Јер. 23:5, 6).

³⁹ Јеремја бәрпа һаггында бир даһа сөз ачыр: «Анҹаг өзләринин Аллаһы Рәббә, онлара гојаҹағым падшаһлары Давуда гуллуг едәҹәкләр”» (30:9). Јеремја сонда, Јеһованын Исраил вә Јәһуда һаггында: «О заман, о ҝүнләр Давуд үчүн салеһ бир Пөһрә јетишдирәҹәјәм» дедији хош хәбәрини бәјан едир ки, онун нәсли артсын вә «падшаһлыг етмәси үчүн тахтында отуран бир оғлу» пејда олсун (33:15, 21). Галығын Бабилдән гајытмасы нә дәрәҹәдә доғрудурса, ‘салеһ Пөһрәнин’ Падшаһлығынын јер үзүндә әдаләт вә салеһликлә давранаҹағы да бир о гәдәр доғрудур (Лука 1:32).

[Һашијәләр]