«Мәсиһи һәјаты вә ибадәти. Иш дәфтәри» үчүн мәнбәләр
3—9 ДЕКАБР
АЛЛАҺЫН КӘЛАМЫНДАКЫ ХӘЗИНӘ | ҺӘВАРИЛӘРИН ИШЛӘРИ 9—11
«Амансыз әлејһдар шөвглү тәблиғчи олур»
nwtsty-E Һәв. 10:6 ајәси үчүн шәрһ
Шимон адлы бир даббағын: Даббағ һејван дәриси илә ишләјир, әһәнҝ мәһлулу илә дәрини түкдән, әт вә пијдән тәмизләјирди. Сонра дәрини түнд мәһлулда исладырдылар ки, ондан дәри мәмулатлары дүзәлтсинләр. Ашылама просесиндә һавада пис гоху олурду вә чохлу су тәләб олунурду. Јәгин елә буна ҝөрә Шимон дәниз гырағында, еһтимал ки, Јаффадан кәнарда јашајырды. Төврата әсасән, һејван леши илә ишләјән адам мурдар иди (Лв 5:2; 11:39). Буна ҝөрә дә јәһудиләрин чоху даббаға јухарыдан ашағы бахырды. Онлар даббағын евиндә галмаздылар. Сонралар Талмудда даббағ сәнәти пејин јығандан да ашағы иш кими гијмәтләндирилмишди. Лакин Бутрус бу фикирләрә әһәмијјәт вермәјиб Шимонун евиндә галды. Бутрусун бу һалда белә ҝениш дүшүнҹәли олмасы нөвбәти тәјината јол ачды. Она башга халгдан олан адамын евинә ҝетмәк тапшырылды. Бәзи алимләр даббағ сөзүнүн јунан еквивалентинин (бирсевс) Шимонун ләгәби олдуғуну һесаб едирләр.
10—16 ДЕКАБР
Һикмәт хәзинәсиндән инҹиләр
nwtsty-E Һәв. 13:9 ајәси үчүн шәрһ
Булус адланан Шаул: Бу андан етибарән Шаул Булус адланыр. Миллијјәтҹә јәһуди олан һәвари доғуландан Рома вәтәндашы иди (Һв 22:27, 28; Фп 3:5). Буна ҝөрә дә еһтимал ки, ушаглыгдан она һәм ибрани ады Шаул, һәм дә Рома ады Булус (Паулус) адларыны вермишләр. О дөврдә јәһудиләрин, хүсусән дә Исраилдән кәнарда јашајан јәһудиләрин ики адынын олмасы ади һал иди (Һв 12:12; 13:1). Булусун гоһумларындан бәзиләринин дә Рома, јахуд јунан ады вар иди (Рм 16:7, 21). «Диҝәр халглара ҝөндәрилмиш бир һәвари» кими Булуса мүждәни гејри-јәһудиләрә тәблиғ етмәк бујурулмушду (Рм 11:13). Ҝөрүнүр, о өзүнү Рома ады илә тәгдим етмәји гәрара алмышды. Ола билсин, дүшүнмүшдү ки, башга халглардан оланлара бу ады гәбул етмәк даһа асан олар (Һв 9:15; Гт 2:7, 8). Бәзиләри белә фикир ирәли сүрүр ки, Булус Серҝи Паулусун шәрәфинә өзүнә Рома адыны ҝөтүрмүшдү. Анҹаг бу чәтин ки, белә олсун, чүнки Булусу Кипрдән ҝедәндән сонра да бу адла чағырырдылар. Бир башгалары белә фикир ирәли сүрүрләр ки, Булус ибрани ады илә адланмағы өзү истәмирди, чүнки бу адын јунан дилиндә тәләффүзү шәстлә јеријән инсаны (јахуд һејваны) билдирән сөзә бәнзәјирди.
Паулус: Мәнасы «кичик, балаҹа» олан, јунанҹа Паулос кими тәләффүз олунан бу латын адына Азәрбајҹанҹа Инҹилдә Булус формасында (һәвари Булуса истинадән) 214 дәфә, Киприн проконсулу Серҝи Паулуса истинадән исә 2 дәфә раст ҝәлинир (Һв 13:7).
17—23 ДЕКАБР
Һикмәт хәзинәсиндән инҹиләр
nwtsty-E Һәв. 16:37 ајәси үчүн шәрһ
Бизи, Рома вәтәндашларыны: Булус вә ҝөрүнүр, Сила Рома вәтәндашлары идиләр. Рома ганунуна әсасән, һәр вәтәндаш ишинин мәһкәмәдә арашдырылмасы һүгугуна малик иди вә ону мәһкәмә һөкмү олмадан ҹамаат гаршысында ҹәзаландырмаг олмазды. Империјанын һарасына ҝедирсә-ҝетсин, Рома вәтәндашлығы инсана мүәјјән һүгуг вә имтијазлар бәхш едирди. Рома вәтәндашы әјаләтдәки шәһәрләрин ганунуна јох, Рома ганунуна табе олурду. Иттиһам олунанда истәјәрдисә, јерли гануна ҝөрә һөкм кәсилмәсинә разылыг верә биләрди. Бунунла белә, Рома мәһкәмәсиндә дә динләнилмә һүгугуну горујуб сахлајырды. Өлүм лајиг ҹинајәтдә иттиһам олунанда исә онун император мәһкәмәсини тәләб етмәјә ихтијары вар иди. Һәвари Булус Рома империјасынын һәр јериндә тәблиғ едирди. Мүгәддәс Китабда онун Рома вәтәндашы кими малик олдуғу һүгуглардан истифадә етдији јазылыб. Биринҹи дәфә буну бурада, Филиппидә етди. О, мүлки мәмурлара билдирди ки, ону дөјмәклә онун һүгугларыны тапдаламышдылар. Диҝәр ики вәзијјәт Һв 22:25; 25:11 ајәләриндә јазылыб.
24—30 ДЕКАБР
АЛЛАҺЫН КӘЛАМЫНДАКЫ ХӘЗИНӘ | ҺӘВАРИЛӘРИН ИШЛӘРИ 17, 18
«Һәвари Булусун тәблиғ вә тәлим үсулуну өрнәк алын»
nwtsty-E Һәв. 17:2, 3 ајәләри үчүн шәрһ
Сөһбәт апарды: Булус онлара садәҹә мүждәни сөјләмәклә кифајәтләнмәди. Ону изаһ етди вә Мүгәддәс Јазылардан, јәни Төвратдан сүбутлар ҝәтирди. О, ајә охумагла кифајәтләнмәди. Онларла сөһбәт апарды, үстәлик, сөһбәти аудиторијаја ујғунлашдырды. Јунан феили диалегомај «фикир мүбадиләси етмәк, сөһбәт етмәк, мүзакирә етмәк» демәкдир. Бу сөз үнсијјәт етмәк мәнасыны верир. Бу јунан сөзү Һв 17:17; 18:4, 19; 19:8, 9; 20:7, 9 ајәләриндә дә ишләнир.
Дәлил-сүбут ҝәтирәрәк: Јунан сөзү һәрфән «јанына гојмаг» мәнасыны верир. Ола билсин, Булус Төвратда Мәсиһлә бағлы јазылан пејғәмбәрликләри Исанын һәјатында баш верән һадисәләрлә мүгајисә етмиш, Исанын бу пејғәмбәрликләри неҹә јеринә јетирдијини ҝөстәрмишди.
nwtsty-E Һәв. 17:17 ајәләри үчүн шәрһ
Базар мејданында: Акрополдан шимал-гәрбдә јерләшән Афина базары (јун. агора) тәхминән 5 һектар саһәни әһатә едирди. Базар мејданы садәҹә алыш-вериш јери дејилди. Шәһәрин игтисади, сијаси вә мәдәни мәркәзи иди. Афиналылар иҹтимаи һәјатын мәркәзи олан бу јердә јығышыб интеллектуал сөһбәтләр етмәји хошлајырдылар.
nwtsty-E Һәв. 17:22, 23 ајәләри үчүн шәрһ
«Намәлум Аллаһа»: Афинада гурбанҝаһын үстүндә јунанҹа јазылмыш сөзләрин арасында агностој теој сөзләри дә вар иди. Афиналылар илаһлардан горхдугларыны чохлу мәбәдләр, гурбанҝаһлар тикмәклә, һәтта «Шәрәф», «Тәвазөкарлыг», «Ҝүҹ», «Инам» вә «Мәрһәмәт» кими мүҹәррәд мәфһумлар үчүн дә гурбанҝаһлар тикмәклә ҝөстәрирдиләр. Јәгин онлар горхурдулар ки, бирдән һансыса бир аллаһы нәзәрдән гачырыб онун гәзәбинә туш ҝәләрләр, буна ҝөрә бир гурбанҝаһы да «Намәлум Аллаһа» һәср етмишдиләр. Бу ҹүр гурбанҝаһын васитәсилә онлар һаггында һеч бир шеј билмәдикләри бир Аллаһын варлығыны гәбул едирдиләр. Булус мәһарәтлә бу гурбанҝаһдан истифадә едәрәк тәк олан вә о вахтадәк онлара мәлум олмајан Аллаһ һаггында тәблиғә башлады.
Һикмәт хәзинәсиндән инҹиләр
nwtsty-E Һәв. 18:21 ајәси үчүн шәрһ
Јеһова мәсләһәт билсә: Бу ифадә нә исә едәндә јахуд етмәји планлашдыранда Аллаһын ирадәсини нәзәрә алмағын ваҹиблијини вурғулајыр. Һәвари Булус бу принсипи јадындан чыхармырды (1Кр 4:19; 16:7; Иб 6:3). Һәвари Јагуб да диндашларыны белә демәјә тәшвиг етмишди: «Әҝәр Јеһова мәсләһәт билсә, сағлыг олсун, филан-филан шеји едәрик» (Јг 4:15). Бу ҹүр ифадәләри бош-бошуна демәјин фајдасы јохдур. Сәмими олараг «Јеһова мәсләһәт билсә» дејән адам Јеһованын ирадәсинә ујғун давранмаға чалышмалыдыр. Бу ифадәни һәмишә уҹадан демәјә еһтијаҹ јохдур, чох вахт садәҹә үрәкдә дејилир (Ҹ әлавәсинә бах).