«Мәсиһи һәјаты вә ибадәти. Иш дәфтәри» үчүн мәнбәләр
5—11 НОЈАБР
АЛЛАҺЫН КӘЛАМЫНДАКЫ ХӘЗИНӘ | ЈӘҺЈА 20, 21
«Мәни чох истәјирсән, бунлары?»
nwtsty-E Јһ 21:15, 17 ајәләри үчүн шәрһ
Иса Шимон Бутрусдан сорушду: Иса илә Бутрус арасында бу сөһбәт Бутрусун Исаны үч дәфә данмасындан чох кечмәмиш баш тутду. Иса үч дәфә Бутруса она олан мүнасибәти барәдә суал верди. Ахырда Бутрус «гүссәләнди» (Јһ 21:17). Јһ 21:15—17 ајәләриндә «чох истәмәк» сөзү јунан дилиндә ики феиллә ифадә олунуб: агапао вә филео. Иса үч дәфә Бутрусдан сорушду: «Мәни чох истәјирсән?» Һәр дәфә Бутрус Исаны чох истәдијини деди. Иса да һәр дәфә Бутрус елә дејәндән сонра вурғулады ки, бу севҝи Бутрусу онун «гузуларыны», јәни шаҝирдләрини руһани ҹәһәтдән бәсләмәјә тәшвиг етмәлидир (Јһ 21:16, 17; 1Бт 5:1—3). Иса Бутруса имкан верди ки, үч дәфә ону севдијини тәсдиг етсин, сонра исә она гузулара бахмаг мәсулијјәтини һәвалә етди. Бутрус Исаны үч дәфә данмышды. Бәлкә дә, о, Исанын ону бағышладығына шүбһә едирди. Амма Иса белә етмәклә Бутрусун үрәјиндәки бүтүн шүбһәләри арадан галдырды.
Мәни чох истәјирсән, бунлары? Грамматик ҹәһәтдән «бунлары» сөзүнү мүхтәлиф ҹүр баша дүшмәк олар. Бәзи алимләр буну нөвбәти ҹүр баша дүшүрләр: «Мәни чох истәјирсән, јохса бу шаҝирдләри?», јахуд «мәни бу шаҝирдләрин истәдијиндән чох истәјирсән?» Анҹаг, еһтимал ки, мәна беләдир: «Мәни чох истәјирсән, јохса бу шејләри?» Јәни Иса онларын тутдуғу балыглары, ја да балыгчылыгла бағлы әшјалары нәзәрдә тутурду. Беләликлә, ајәнин үмуми мәнасы беләдир: «Мәни мадди шејләрдән, јахуд мәгсәдләрдән чох истәјирсән? Әҝәр беләдирсә, гузуларымы отар». Бутрусун кечмишини нәзәрә алсаг, бу суал јериндә иди. Бутрус Исанын илк шаҝирдләриндән иди (Јһ 1:35—42). Амма о, дәрһал иш-ҝүҹүнү атыб Исанын ардынҹа ҝетмәмишди. Әксинә, балыгчылыға гајытмышды. Бир нечә ај сонра Иса Бутрусу «инсан тутмаг» үчүн балыгчылыгдан узаглашдырмышды (Мт 4:18—20; Лк 5:1—11). Исанын өлүмүндән чох кечмәмиш Бутрус јенә дә балыг тутмаға ҝетдијини сөјләмишди, о бири һәвариләр дә она гошулмушдулар (Јһ 21:2, 3). Беләликлә, ҝөрүнүр, Иса бурада Бутруса ваҹиб сечим етмәли олдуғуну баша салырды. О, һәјатында нәји биринҹи јерә гојаҹаг: гаршыларындакы балыглары, даһа дәгиг десәк, балыгчылыг ишини, јохса Исанын гузуларыны, јәни давамчыларыны руһани ҹәһәтдән бәсләмәк ишини? (Јһ 21:4—8).
Үчүнҹү дәфә: Бутрус Ағасыны үч дәфә данмышды. Инди исә Иса үч дәфә Бутруса имкан верди ки, она бәсләдији һиссләри ифадә етсин. Бутрус буну едәндә Иса деди ки, бу севҝини мүгәддәс хидмәти һәр шејдән үстүн тутмагла ҝөстәрсин. Бутрус башга мәсул гардашларла бирликдә Мәсиһин диҝәр садиг давамчыларыны бәсләмәли, мөһкәмләндирмәли вә онларын гејдинә галмалы иди. О давамчылар да мәсһ олунмуш идиләр, бунунла белә, онларын да руһани гидаја еһтијаҹы вар иди (Лк 22:32).
Һикмәт хәзинәсиндән инҹиләр
nwtsty-E Јһ 20:17 ајәси үчүн шәрһ
Тутма мәни: Јунанҹа һаптомај фели ја «тохунмаг», ја да «јапышмаг; тутмаг» мәнасыны верә биләр. Бәзи тәрҹүмәләрдә Исанын сөзләри «мәнә тохунма» кими верилиб. Лакин Исанын етиразы Мәҹдәлли Мәрјәмин она тохунмасына дејилди, чүнки дириләндән сонра гадынлар ону ҝөрүб ајагларына сарыланда о етираз етмәмишди (Мт 28:9). Ҝөрүнүр, Мәҹдәлли Мәрјәм горхурду ки, Иса ҝөјә галхаҹаг. Ағасы илә олмаг истәјиндән ирәли ҝәләрәк о, Исадан јапышыб ону бурахмырды. Һәлә ҝетмәдијинә Мәрјәми әмин етмәк үчүн Иса деди ки, ону тутмасын, шаҝирдләрин јанына ҝедиб онун дирилдијини онлара мүждәләсин.
nwtsty-E Јһ 20:28 ајәси үчүн шәрһ
Ағам, аллаһым! Бәзи алимләрин фикринҹә, һејрәт билдирән бу нида Исаја дејилсә дә, әслиндә онун Атасына, Аллаһа үнванланмышды. Диҝәрләри иддиа едир ки, јунан дилинә әсасән, бу сөзләр Исаја үнванланыб. Һәтта бу белә олса да, «Ағам, аллаһым!» ифадәсинин дашыдығы мәна Мүгәддәс Китабын үмуми контексти дахилиндә даһа јахшы баша дүшүлүр. Иса бир гәдәр әввәл шаҝирдләринә «мән өз Атамын вә сизин Атанызын, өз Аллаһымын вә сизин Аллаһынызын јанына ҝедирәм» демишди (Јһ 20:17). Буна ҝөрә дә Томасын Исаны гадир Аллаһ сандығыны дүшүнмәјә һеч бир әсас јохдур. Томас Исанын өз Атасына дуа етдијини, Ону «тәк ҝерчәк Аллаһ» адландырдығыны ешитмишди (Јһ 17:1—3). Беләликлә, Томасын Исаја «аллаһым» демәсинин бир сәбәби о ола биләр ки, о, Исаја Гадир Аллаһ јох, илаһи варлыг кими бахырды. (Јһ 1:1 ајәси үчүн шәрһә бахын.) Јахуд да диҝәр сәбәб кими буну ҝәтирмәк олар ки, о, Төвратда мөмин инсанларын Јеһованын елчиси олан мәләкләрә мүраҹиәт етдијинә бәнзәр тәрздә Исаја мүраҹиәт етмишди. Мүгәддәс Китабдакы бәзи әһвалатларын гәһрәманлары, јахуд да бу әһвалатлары гәләмә аланлар бәзән мәләкләрә елә мүраҹиәт едибләр, јахуд онлар барәдә елә данышыблар ки, санки онлар Јеһова Аллаһын Өзүдүр. (Мүгајисә един: Јр 16:7—11, 13; 18:1—5, 22—33; 32:24—30; Һк 6:11—15; 13:20—22.) Томаса бу әһвалатлар таныш иди. Јәгин о да Исаны бу мәнада «аллаһым» адландырмыш, онун Аллаһын елчиси вә нүмајәндәси олдуғуну гәбул етдијини ҝөстәрмишди.
12—18 НОЈАБР
АЛЛАҺЫН КӘЛАМЫНДАКЫ ХӘЗИНӘ | ҺӘВАРИЛӘРИН ИШЛӘРИ 1—3
«Мәсиһи јығынҹағы мүгәддәс руһ алыр»
w86-E 12/1 с. 29, абз. 4, 5, 7
Гәлби шад едән ианәләр
Ерамызын 33-ҹү илиндә мәсиһи јығынҹағынын јарандығы илк ҝүндән јениҹә вәфтиз олунмуш 3000 мәсиһи «бирликдә вахт кечирир, јемәк јејир вә дуа едирдиләр». Онлар көрпә иманларыны мөһкәмләндирмәк үчүн һәвариләрдән һәвәслә тәлим алырдылар (Һв 2:41, 42).
Јәһудиләр вә прозелитләр Јерусәлимә ҝәләндә јалныз Әллинҹи ҝүн бајрамы вахтында орада галмағы планлашдырмышдылар. Анҹаг мәсиһи оланлар јени иманларыны мөһкәмләндирмәк үчүн артыг галыб билик алмаг истәдиләр. Буна ҝөрә дә јемәклә вә евлә бағлы чәтинлик јаранды. Ҝәләнләрин бәзиләринин кифајәт гәдәр пулу јох иди, башгаларынын исә пулу артыг иди. Буна ҝөрә дә мүвәггәти олараг үмуми бүдҹә јарадыб еһтијаҹы оланлара јардым едирдиләр (Һв 2:43—47).
Дашынмаз әмлакын сатылмасы вә һәр шејин бөлүшдүрүлмәси көнүллү иди. Һеч кими нәјинисә сатмаға вә ја ианә етмәјә мәҹбур етмирдиләр. Бурада о фикир ифадә олунмур ки, варлы мәсиһиләр бүтүн әмлакларыны сатыб јохсуллашмышдылар. Әксинә, һәмин вахт јаранан вәзијјәтә ҝөрә шәфгәт һиссиндән ирәли ҝәләрәк мәсиһиләр әмлакларыны сатыб пулуну ианә едирдиләр, бунунла да Падшаһлыг ишинин ирәлиләмәсинә өз төһфәләрини верирдиләр. (2 Коринфлиләрә 8:12—15 ајәләри илә мүгајисә един.)
Һикмәт хәзинәсиндән инҹиләр
it-2-E с. 61, абз. 1
Иса Мәсиһ
«Һәјатын Өндәри». Аллаһын лүтфүнүн ифадәси олараг, Иса Мәсиһ камил инсан һәјатыны гурбан верди. Бунун сајәсиндә Мәсиһин сечилмиш давамчыларынын сәмави һакимијјәтдә онунла бирләшмәси, һәмчинин онун Падшаһлығынын јер үзүндә тәбәәләринин олмасы мүмкүн олду (Мт 6:10; Јһ 3:16; Еф 1:7; Иб 2:5). Беләликлә, Иса бүтүн бәшәријјәт үчүн «һәјатын Өндәри» олду (Һв 3:15). Бурада ишләнән јунан феили әсас етибарилә «рәһбәр» мәнасыны верир. Бу сөз Мусанын Исраилдә тутдуғу вәзифәни ҝөстәрән сөзлә ејникөклү сөздүр (Һв 7:27, 35).
cl-E с. 265, абз. 14
Бағышлајан Аллаһ
14 Јеһованын неҹә бағышладығы Һәвариләрин ишләри 3:19 ајәсиндә дә тәсвир олунуб. Орада дејилир: «Ҝүнаһларынызын бағышланмасы үчүн төвбә един». «Бағышлансын» кими тәрҹүмә олунан јунан феили «силмәк, ләғв етмәк вә ја мәһв етмәк» мәнасыны верә биләр. Бәзи алимләрин фикринҹә, бурада әллә јазылмыш јазыны силмәк образы јараныр. Бу неҹә мүмкүндүр? Гәдимдә мүрәккәб көмүр, гатран вә сујун гарышығындан һазырланырды. Бу ҹүр мүрәккәблә јазылан тәзә јазыны нәм сүнҝәрлә силмәк олурду. Бурада Јеһованын мәрһәмәти чох ҝөзәл тәсвир олунур. О, ҝүнаһларымызы бағышлајанда санки сүнҝәри ҝөтүрүб онлары силир.
СӘРИШТӘЛИ МҮЖДӘЧИ ОЛУН
it-1-E с. 129, абз. 2, 3
Јәһуда Искәрјут дөнүк чыхыб өләндән сонра ҹәми 11 һәвари галды. Исанын өлүмүндән ҝөјә галхмасына кими чәкән 40 ҝүн әрзиндә о, һеч кими һәвари тәјин етмәди. Исанын ҝөјә галхмасы вә Әллинҹи ҝүн бајрамы арасындакы 10 ҝүн әрзиндә Јәһуданын бош галан јеринә башгасыны сечмәк ваҹиб билинди. Буну садәҹә онун өлдүјүнә ҝөрә јох, Бутрусун ситат ҝәтирдији ајәләрдән дә ҝөрүндүјү кими, онун дөнүк чыхдығына ҝөрә етдиләр (Һв 1:15—22; Зб 69:25; 109:8; мүгајисә един: Вһ 3:11). Анҹаг садиг һәвари олан Јагуб гәтлә јетириләндә гардашларын онун һәвари вәзифәсинә кимисә сечмәк барәдә дүшүндүкләри јазылмајыб (Һв 12:2).
Бутрусун сөзләриндән ҝөрүнүр ки, Иса Мәсиһин һәвариси вәзифәсини тутан адам онунла шәхсән таныш олмалы, онун ишләринин, мөҹүзәләринин, ән әсасы дирилмәсинин шаһиди олмалы иди. Буну нәзәрә алсаг, заман кечдикҹә һәвариләрин јеринә башгаларынын сечилмәси гејри-мүмкүн олаҹагды. Тәкҹә Аллаһ бу тәләбләрә ҹаваб верән инсаны тапа биләрди. Лакин Әллинҹи ҝүн бајрамындан әввәлә тәсадүф едән һәмин вахтда бу тәләбләрә ҹаваб верән адамлар вар иди. Хәјанәткар Јәһуданы әвәз етмәк үчүн онлардан икиси јарарлы сајылыб намизәдлији ирәли сүрүлдү. Сөзсүз ки, Мәсәлләр 16:33 ајәсини дүшүнәрәк пүшк атдылар. Мәттија сечилди. «Ону он бир һәваринин сырасына дахил етдиләр» (Һв 1:23—26). Беләликлә, о, јунандилли шаҝирдләрлә бағлы проблеми һәлл едән 12 һәваридән бири иди (Һв 6:1, 2). Ҝөрүнүр, һәвари Булус 1 Коринфлиләрә 15:4—8 ајәләриндә Исанын дириләндән сонра шаҝирдләрә ҝөрүнмәсиндән данышаркән «он ики һәвари» дејәндә ону да нәзәрдә тутурду. Беләликлә, Әллинҹи ҝүн бајрамы ҝәлиб чатанда һәмин вахт мејдана ҝәлән руһани Исраилин артыг 12 һәваридән ибарәт бүнөврәси вар иди.
19—25 НОЈАБР
АЛЛАҺЫН КӘЛАМЫНДАКЫ ХӘЗИНӘ | ҺӘВАРИЛӘРИН ИШЛӘРИ 4, 5
«Онлар Аллаһын сөзүнү ҹәсарәтлә данышырдылар»
w08-E 9/1 с. 15, чәр.
Мүгәддәс Кәламлар вә илк мәсиһиләр
Һәвариләр савадсыз идиләр?
Рәһбәрләр вә халгын ағсаггаллары «Бутрус вә Јәһјанын ҹәсарәтлә данышдығыны, лакин савадсыз, садә адам олдугларыны ҝөрәндә» чашыб галмышдылар (Һәвариләрин ишләри 4:13). Доғруданмы, һәвариләр савадсыз идиләр? Бу фикирлә бағлы бир китабда дејилир: «Бу сөзләри һәрфи гәбул етмәк, Бутрусун [вә Јәһјанын] тәһсилсиз олдуғуну, јазыб-охумағы баҹармадығыны дүшүнмәк дүзҝүн дејил. Онлар садәҹә олараг, һөкм күрсүсүндә отуранларла һәвариләрин мүхтәлиф сосиал тәбәгәјә аид олдуғуну ҝөстәрир» (The New Interpreter’s Bible).
it-1-E с. 128, абз. 3
Һәвари
Мәсиһи јығынҹағында. Әллинҹи ҝүн бајрамында мүгәддәс руһ алмалары һәвариләри чох мөһкәмләндирди. «Һәвариләрин ишләри» китабынын илк беш фәслиндән зиндана салынмаларына, дөјүлмәкләринә вә рәһбәрләрин өлүмлә һәдәләмәләринә бахмајараг, һәвариләрин горхмадан, ҹәсарәтлә мүждәни вә Исанын дирилмәсини бәјан етдији барәдә охујуруг. Әллинҹи ҝүн бајрамындан чох кечмәмиш мүгәддәс руһла гүввәтләнән һәвариләрин фәал рәһбәрлији сајәсиндә мәсиһи јығынҹағы һејрәтамиз сурәтдә бөјүдү (Һв 2:41; 4:4). Онларын хидмәти әввәлҹә Јерусәлимдә ҹәмләнмишди, сонра исә Сәмәријјәни әһатә етди, даһа сонра исә о дөврдә мәлум олан дүнјаја јајылды (Һв 5:42; 6:7; 8:5—17, 25; 1:8).
Һикмәт хәзинәсиндән инҹиләр
it-1-E с. 514, абз. 4
Күнҹүн дашы
Зәбур 118:22 ајәсиндә дејилир ки, бәнналарын рәдд етдији даш «күнҹүн әсас дашы» олаҹаг (ибр. росһ пиннаһ). Иса бу пејғәмбәрлији ситат ҝәтирмиш вә «күнҹүн әсас дашы» сөзләрини өзүнә аид етмишди (јун. кефале гониас, күнҹүн башы) (Мт 21:42; Мр 12:10, 11; Лк 20:17). Бинанын ән үстдәки дашы ајдын ҝөрүндүјү кими, Иса Мәсиһ дә руһани мәбәдә бәнзәдилән вә мәсһ олунмушлардан ибарәт олан мәсиһи јығынҹағынын әсас дашыдыр. Бутрус да Зәбур 118:22 ајәсини Мәсиһә аид етмиш вә сөјләмишди ки, Мәсиһ инсанларын рәдд етдији, лакин Аллаһын сечиб «күнҹүн әсас дашы» етдији дашдыр (Һв 4:8—12; һәмчинин бахын 1Бт 2:4—8).
w13-E 3/1 с. 15, абз. 4
Бутрус вә Һәнәнја јалан данышды. Онлардан һансы ибрәти алырыг?
Һәнәнја илә арвады јени вәфтиз олунанлара көмәк етмәк мәгсәдилә әмлакынын бир һиссәсини сатды. Һәнәнја пулу һәвариләрә ҝәтирәндә деди ки, сатышдан әлдә етдији пулун һамысыны ҝәтириб. Амма бу белә дејилди. О, пулдан бир аз өзүнә ҝөтүрмүшдү. Аллаһ Бутруса буну ачды. Бутрус Һәнәнјаја деди: «Сән инсанлара јох, Аллаһа јалан сөјләдин». Елә һәмин андаҹа Һәнәнја јыхылыб өлдү. Тәхминән үч саат сонра онун арвады ҝәлди. Онун әринин башына ҝәләнләрдән хәбәри јох иди. О да јалан данышды вә өлдү.