Maye sép

Ibale u yé ngwal, hôla bon boñ i kôôba mandimbhe ma ma kôli ni nwii nwap. Ngim mangéda, yigil i yé i pôdôl mam kiki bo mandutu babiina ba mboma, tole biliya bikristen bi nlama boñ inyu ke haa ni malal ma nyega, ndi to hala liben jada tole ima ma nla ti boñge pôla i timbhe. Hôla bon boñ i nok inyuki, ba nlama bé bem le ba ti bo hop hiki ngéda ba ntéé hinoo. Nkwel u u ga boñ le ba unup bañ ibale ba ntéé hinoo ndi ba pohol bé bo, ba pohlak ndigi bôt bape. (1 Timôtéô 6:18) Bésbobasôna di nla kôôba mandimbhe malam ma ma nti Yéhôva lipém, ma lédhak lôk kéé yés. (Bingéngén 25:11) Tolakii i nla pam ngim mangéda le di pôdôl ngim jam i bi pémél bés, di nlama yoñ matat le di nlôôha bañ pôdôl bésbomede. (Bingéngén 27:2; 2 Korintô 10:18) Maselna ni hala, di bana lem i pôdôl Yéhôva, Bañga yé, ni ntôñ wé.​—Masoola 4:11. w23.04 24-25 § 17-18

Gwéha i nhôla bés i yén péé ni i ke ni bisu i hiôm ni pék. (Matéô 22:​37-39) Gwéha i nhôla bés i ke ni bisu i téé likalô to ibale hala a nla lona bés ndééñga. (2 Timôtéô 1:​7, 8) Kiki di ngwés i bet ba ngwélél bé Yéhôva, jon di nke ni bisu i añle bo ñañ nlam ni njel likalô, di ngwéélak yak téléfôn ni biléta. Di gwé botñem le kel yada, bôt bés ba libôk ba ga héñha, ba bôdôl boñ loñge. (Ézékiel 18:​27, 28) I gwés mut wés libôk, hala a mbéñge yak bilôk bikéé gwés. Di nla unda i nya gwéha i, i ngéda ‘di ntina makénd bés ni bés, di lédhanaga ki bés ni bés.’ (1 Tésalônika 5:11) Kiki bisônda bi bi yé i gwét bi mbéna sal ntôñ, hala nyen yak bés di ntina makénd. Di ta bé le di nôgha bilôk bikéé gwés njôghe ni ntjeñ, tole di kit le ibale wada a bi nôgha bés njôghe, yak bés di nsaa. (1 Tésalônika 5:​13, 15) Di nla ki unda le di ngwés lôk kéé, i ngéda di nti lôk kéé i i ñéga bés lipém.​—1 Tésalônika 5:12. w23.06 10 § 6; 11 § 10-11

Njel yada di nla gwélél inyu lédés hémle yés, i yé le di ôt pék mu binoñ. Binoñ bi nkwés bés nkaa le mimbônga mi Nyambe mi ga yon. I ngéda di ntibil ôt pék mu njom i bi tinde Yéhôva i ti binoñ, ni i yom hala a nkobla, di nlédés hémle yés le mbônga u Nyambe u mbok yondo u ga yon. Inyuki di nkal hala? Kii i yé binoñ? Yéhôva a bi om mpom wé man nu a ngwés ngandak, liwanda jé, le a gwéé hana hisi kiki mut binam nu a yé peles. I ngéda Yésu a bé hana ’isi, a bi hônba mintén mi mandutu nwominsôna. I mbus, a bi son njonok a wo béba nyemb. Kinje ndamba ikeñi Yéhôva a bi saa! Nyambe wés nugwéha a bé bé le a neebe le Man wé a son njonok, a wo ki inyu ti bés niñ ilam inyu ndék ngéda ndigi. (Yôhanes 3:16; 1 Pétrô 1:​18, 19) Kiki a bi ti niñ i tik yé Man, Yéhôva a ga yoñ bitelbene le di niñ i boga ni boga i mbok yondo ibabé set. w23.04 27 § 8-9

Baa Yéhôva a gwé ngôñ i tugul bawoga? Ñ, ibabé pééna a gwé toi ngôñ i boñ hala. Di nyi hala inyule a bi tinde ngandak batila Bibel i pôdôl i mbônga u. (Yésaya 26:19; Masoola 20:​11-13) Di nyi ki le Yéhôva a mah bôn bé ngim jam, ndi a yônôs bé jo. (Yôsua 23:14) I pot maliga, Yéhôva a nyamnda ni ngôñ i lona bawoga i bitugne. Di noode wan bibañga bi sôgôlsôgôl wés nunu le Hiôb. A bé yi le to ibale a nwo, Yéhôva a gwé ngôñ ikeñi i lona nye bitugne. (Hiôb 14:​14, 15, msl.) Yéhôva a gwé minlélém mi mahoñol inyu bagwélél bé ba ba bi wo. A nyamnda ni ngôñ i témbna bo i niñ, ba bak mbôô, ba bak ki maséé. Mam ma yé lelaa inyu didun di didun di bôt di di bi wo ibabé bo i yi njee a yé Yéhôva? Yak bo, Nyambe wés Nugwéha a gwé ngôñ i lona bo i bitugne. (Minson mi baôma 24:15) A gwé ngôñ le ba yila mawanda mé, ni le ba niñ i boga ni boga hana ’isi.​—Yôhanes 3:16. w23.04 9 § 5-6

Lelaa u nla lédés botñem yoñ? Kiki hihéga, ibale u gwé botñem i niñ i boga ni boga hana ’isi, añ minlôñ mi Bibel mi mi mpôdôl mbok yondo u ôt ki pék mu. (Yésaya 25:8; 32:​16-18) Hégda ki lelaa niñ i ga ba i mbok yondo. Hégda wemede mu mbok yondo. Ibale di mbigda mbok yondo hiki ngéda, mandutu més ma ga “nom ndik ndék ngéda, ma hoyok ki.” (2 Korintô 4:17) I botñem Yéhôva a nti bés i nla lédés we. A nti we mam momasôna ma mbéda inyu kôhna ngui. Jon ibale u gwé ngôñ ni mahôla inyu yônôs ngim nson, inyu hônba ndutu, inyu tééda maséé moñ, soohe Yéhôva, yéñ mahôla mé ni njel yigil yoñ i Bibel. Neebe mahôla lôk kéé i bôda ni i bôlôm i nti we. Hiki ngéda hégda wemede i mbok yondo. Ha nyen w’a kôhna “ngui lôñni lipémba jolisôna inoñnaga ni lipém li ngui li [Nyambe], le ndi u pam i hônba i nya i yôni lôñni wongut ni maséé.”​—Kôlôsé 1:11. w23.10 17 § 19-20

Di gwé ngandak manjom i ti Yéhôva mayéga ikété masoohe més. Di nla ti nye mayéga inyu mam malam momasôna di gwé; inyule hiki likébla lilam li nlôl i nyeni. (Yakôbô 1:17) Kiki hihéga, i ngéda di ntehe bilama bi hisi yak ni bihégél bilam, di nla ti nye mayéga. Di nla yak ti nye mayéga inyu niñ di niñ, lihaa jés, mawanda més, ni botñem a bi ti bés. Di nlama ki ti Yéhôva mayéga, inyu nsima u tôbôtôbô di gwé i ba mawanda mé. I nla ba le i tane bé bés jam li ntomb i yi manjom ma ma nlama tinde bés i ti Yéhôva mayéga. Di niñil nkoñ ’isi i het bôt ba nyi bé ti mayéga. Ba nlôôha tôñ inyu gwom ba gwé ngôñ i bana, iloo i ti mayéga inyu bi ba gwé. Ibale di nyoñ bé yihe ndi libak li li nyoña bés, masoohe més ma mba ndigi mayagal ni mayagal. Inyu mboñ le i nya jam i i mpémél bañ bés, di nlama ke ni bisu i bana lem i ti Yéhôva mayéga, inyu mam momasôna a mbôñôl bés.​—Lukas 6:45. w23.05 4 § 8-9

Tata wés Nugwéha le Yéhôva a ngwés bé a ntehe bés di nok ndutu. (Yésaya 63:9) Ndi Yéhôva a nkéñ bé mandutu momasôna ma ma nkwél bés, ma di nla hégha ni balom tole lindômbôô li hié. (Yésaya 43:2) Ndi, a mbôn bés le a ga hôla bés ‘i yap’ mandutu ma. A ga nwas bé le mandutu més ma tééñga bés i boga ni boga. Yéhôva a nti ki bés mbuu wé mpubi inyu boñ le di hônba mandutu ma nkwél bés. (Lukas 11:13; Filipi 4:13) Jon di nla ki ba nkwoog nkaa le hiki kel Yéhôva a ga ti bés i yom i mbéda bés inyu hônba mandutu més ni i ke ni bisu i gwélél nye. Yéhôva a mbem le di bôdôl nye ñem. (Lôk Héber 11:6) Ngim mangéda, mandutu ma nla yuu bés kayéle di hoñol le di nla bé pamba. Di nla yak bôdôl badba too Yéhôva a ga hôla bés. Ndi Bibel i nkwés bés nkaa le ni ngui i Nyambe, di nla “pind lipénd.” (Tjémbi 18:29) Iloole di nwas le i nya pééna i i nañ i miñem nwés, di nla soohe Yéhôva ni ñem wés wonsôna, di bak nkwoog nkaa le a ga timbhe masoohe més.​—Yakôbô 1:​6, 7. w23.11 22 § 8-9

Kinje titii ilam inyu pôdôl gwéha, kinje bibuk bi nlédhana inyu babiina! Ni nla gwéhna letee ni i nyemb. Babiina bomede bon ba nlama yoñ makidik i gwéhna letee ni i nyemb. Di yoñ hihéga inyu nok jam li, i ngéda ba nkuye hié i bikai, ibale ba nke ni bisu i koda hio hi ga loñ letee, ndi ibale ba nkoda bé hio, hi lém. Nlélém ni gwéha i i yé ipôla babiina, i nla nom i mba ni mba, ndik ibale nwaa bo nlôm ba mboñ biliya i tééda maada ma bas bas. I nla pam ngim mangéda le babiina ba nôgda wee i gwéha i yé ipôla yap i kahal sôs, téntén i ngéda liyep li nai, i ngéda wada wap a nlôôha makon tole i ngéda i néñés bon bap i nkahal ti bo ño sii. Jon inyu boñ le “lindômbôô li hié li Yah” li kee ni bisu i loñ, nwaa bo nlôm ba nlama sal ni ngui inyu tééda maada malam ni Yéhôva. w23.05 20-21 § 1-3

Kii di nlama boñ inyu hôlôs ñem ngui? Bagwal bés ba nla ti bés makénd i hôlôs ñem ngui, ndi ba ta bé le ba lôôs bés yo kiki bagwal ba nla lôôs man wap bum. I sal inyu bana ñem ngui i yé kiki i sal inyu bana ngim likeñge. Inyu bana ngim likeñge, i nwet a nigil a nlama tibil béñge i yom malét wé a mboñ, a niglege ki nye. Nlélém inyu ñem ngui, di nla bana i lem i, ibale di mbéñge lelaa bôt bape ba bi unda yo, di boñ ki biliya inyu nigle ndémbél yap. Kiki Daniel, di nlama tibil yi Bañga i Nyambe, di bana lem i soohe nye, di yiblege nye ñem wés. Di nlama bôdôl Yéhôva ñem, di bak nkwoog nkaa le a ga tjôô bé bés. Hala a ga boñ le i ngéda di ga boma manoodana, di ga bana ñem ngui. Bôt ba mbéna ti i bet ba gwé ñem ngui lipém. Ba nla yak hôla i bôt ba gwé miñem minlam i yi Yéhôva. Ñ, di gwé toi manjom malam i bana ñem ngui. w23.08 2 § 2; 4 § 8-9

I buk Grikia i ngwéélana hana le ‘wan,’ i ngwéélana inyu éba lelaa ba bé boñ inyu yi too gôl tole silba i bé bañga. Jon, di nlama wan i mam di nok ni ma di ñañ inyu yi too ma yé toi maliga. Hala a nlôôha ki ba nseñ inyu yés inyule njiiha ikeñi i nkôôge bebee. Iloole di neebe hiki yom bôt ba nkal, tole i mam di ñemble, tole ma di ñañ, di nlama gwélél ngap yés i hek pék inyu yi too ma nkiha ni i yom Bibel ni ntôñ u Yéhôva u nkal. Mu kiki di mboñ hala, prôpagand tole bitembee bi mimbuu mimbe bi ga yumus bé bés. (Bingéngén 14:15; 1 Timôtéô 4:1) Litén li Yéhôva li ga pei i njiiha ikeñi. Ndi inyu hiki wada ikété yés, di nyi bé lelaa yani a ga ba. (Yakôbô 4:14) Ndi to hala, too di niñ ipam i njiiha ikeñi tole di nwo ilole i nkola, di ga kôhna bom yés le niñ boga, ibale di ntéñbe. Bésbobasôna di bok mis i botñem ilam di gwé, di bak nkôôbaga inyu hilo hi Yéhôva! w23.06 13 § 15-16

Di nyi bé lelaa mbañ i Bibel ipe i ga yon. (Daniel 12:​8, 9) Ndi i ta bé inyule di ntibil bé nok lelaa ngim mbañ i ga yon, jon hala a nkobla le i ga yon bé. Di nla ba nkwoog nkaa le Yéhôva a ga yeelene bés i mam di nlama yi i loñge ngéda, kiki a boñ i ngéda kôba. Inoñnaga ni mbañ yada, bôt b’a kal le “nsañ u yé, woñi u ta ha bé!” (1 Tésalônika 5:3) Ha nyen biane bi nkoñ ’isi bi ga leñ kwéha base gwét, bi tjé ki yo. (Masoola 17:​16, 17) I mbus ba mal tjé yo, b’a yéñ yak jôs bagwélél ba Yéhôva Nyambe. (Ézékiel 38:​18, 19) Ha nyen gwét bi Armagédôn bi ga bôô ni. (Masoola 16:​14, 16) Ndék ngéda, wee i mam ma, ma nyon ibabé set. Ilole i ngéda i i nkola, di kee ni bisu i unda Tata wés nu gwéha le di yé maséé ni i mam a nyeelene bés mu kiki di nyoñ ngéda i wan mbañ i Bibel, di hôlga bôt bape i boñ nlélém. w23.08 13 § 19-20

I ngéda ñôma Paul a bé kwélél bini bilem le hémle, botñem ni gwéha, a bi sôk ni bini bibuk le: “Jam li nloo i mam mana momasôna li yé gwéha.” (1 Korintô 13:13) Inyuki Paul a bi kal hala? I dilo di nlo, di ga bana ha bé ngôñ i hémle mimbônga mi Djob inyu mbok yondo tole i bana botñem le mimbônga mi mi ga yon, inyule mi ga mal yon. Ndi i ga béda le di kee ni bisu i gwés Yéhôva ni lôk kéé yés. Gwéha yés inyu yap i ga ke ni bisu i keñep. Ni ki le, gwéha i yé yimbne i bañga bikristen. Yésu a bi kal baôma bé le: “Hala nyen bôt bobasôna b’a yi le ni yé banigil bem ibale ni ngwéhna bé ni bé.” (Yôhanes 13:35) Jam lipe li yé le ibale di ngwéhna, di ntééda adna yés. Paul a kal le: “Gwéha i ñat toi bôt bobasôna i nya i yôni.” (Kôlôsé 3:14) Ñôma Yôhanes a bi tilna lôk kéé yé le: “Nu ni nu a ngwés Nyambe a nlama yak gwés maasañ.” (1 Yôhanes 4:21) I ngéda di ngwéhna bés ni bés, di ñunda le di ngwés yak Nyambe. w23.11 8 § 1, 3

Bibel i ngwélél titii i ngwéé inyu pôdôl niñ i kristen. Bakengwéé ba ba ga bol letee ni lisuk ba ga kôs niñ boga. (2 Timôtéô 4:​7, 8) Di nlama boñ biliya bi ngui inyu kena ngwéé wés ni bisu, téntén inyule lisuk li nkôôge bebee iloo i ngéda di bi yila bikristen. Ñôma Paul a bi kal bés kii i nla hôla bés i ke ngwéé ikepam lisuk. A bi ti bés maéba le “di lep yaga yom yosôna i i nyidil bés . . . , di hônba i ke ngwéé mu pééna ngwéé i yé bés bisu.” Baa Paul a bé sômbôl kal le kristen i gwé bé mbegee yo ki yo i begel? To jam, hala bé. Maselna ni hala, a bé sômbôl unda le di nlama lep mambegee momasôna ma ma gwé bé nseñ. Mambegee ma ma nla wéés bés, ma sôña yak bés i ke ngwéé loñge. Inyu hônba, di nlama pala yimbe i mam ma nyidil bés yañga, di lep ki mo. Ndi i nlélém ngéda, di beegak ma di nlama begee. Ibale di mboñ bé hala, ba yé le ba pémés bés i nsoñgi u bakengwéé.​—2 Timôtéô 2:5. w23.08 26 § 1-2

I lem ini le di nai bé ni litehge jés li mam i ntinde bés i neebe litehge li bôt bape. Kiki hihéga, bisita gwés bihogi bi ngwés bi pén masu ki le bipe bi ngwés bé jam li. Bikristen bipe bi ngwés bi nyo ndék maok, ndi ki le bipe bi ngwés bé to nôgda i njiñ i. Bikristen gwobisôna bi ngwés ba mbôô, ndi bi mpohol bé minlélém mi matibla. Ibale di kahal nôgda le makidik més mon ma yé malam mu mam ma, ndi di kahal nyégsa bôt i boñ kiki bés ikété likoda, di yé le di yilna bôt bape ngok baagene, bebek di lona yak mbagla ikété likoda. (1 Korintô 8:9; 10:​23, 24) Iloole Yéhôva a kal bés lelaa di nlama haba hiki ngéda, a bi ti bés matiñ di nlama noñ. Di nlama haba kiki bôt ba ba nkal le ba yé bagwélél ba Nyambe, di nai bañ ni litehge jés li mam, di haba mambot ma koli, kiki bôt ba ba “nyi hek pék.” (1 Timôtéô 2:​9, 10) Jon di gwé bé ngôñ i haba i nya i yé le, ibale di mpam i ti, ndik bés bon ba tehe. Matiñ ma Bibel ma ga hôla yak mimañ i yoñ yihe le ba bot bañ mambén inyu mahabga ni bieñg. w23.07 23-24 § 13-14

Yéhôva a ñunda bés jam di nla boñ inyu bana niñ ilam dilo di nlo. I bet ba neebe nsébla u “jôñ muda” ba mbok mahoñol map i “mane” ba nla kôs ibale ba noode malal ma nyega bisôsôli. Maboñok map ma ga boñ le ba mal “ikétékété soñ. (Bingéngén 9:​13, 17, 18) Kinje maselna ni i bet ba neebe nsébla u “banga pék”! (Bingéngén 9:1) Di nigil i gwés i mam Yéhôva a ngwés, ni i oo i mam a ñoo. (Tjémbi 97:10) Di nlôôha ki ba maséé inyule di nla naña bôt bape i lo i ôt nseñ ni “bañga pék.” A yé ndik wee di yé “bahoma ba nyôgi ba tison, di londok le: ‘A bé ba ni gwé bé yi, lona hana.’” Nseñ bés ni i bôt di naña di nla kôs u ta ndik bé inyu nano. Bisai bi bi nom, inyule di ga “niñ” i boga ni boga ibale di nke ni bisu i “kil i njel i bañga yi.”​—Bingéngén 9:​3, 4, 6. w23.06 24 § 17-18

Kii u yé u nôgda i ngéda liwanda joñ li bôlô tole li suklu li mbat we mambadga mu mam u nhémle? Baa hala a yé a tééñga we? Ngandak ikété yés i nôgda nlélém. Ndi i mbadga i, i yé le i hôla we i yi mam yak nye a nhémle, kayéle u pam i tééne nye likalô. Ndi ngim mangéda mut a nla bat mbadga inyu suu bés. Hala a nlama bé hélés bés, i nla ba le a ma nok bôt ba mpot bés béba. (Minson mi baôma 28:22) Ni ki le, di niñil “dilo di nsôk,” ngandak bôt len ini i “ngwés bé nôgla ni bape, i ban-ga “miñem mimbe.” (2 Timôtéô 3:​1, 3) Jon u nla badba le: ‘Lelaa me nla unda loñgeñem ni ñemlima i ngéda mut a nyéñ yahal base yem?’ Kii i ga hôla we ha ngéda i? Ñemlima. I mut a gwé i lem i a mpala bé unup, ndi a ntééda ñem nwee i ngéda ba nsuu nye, tole i ngéda a nyi bé i yom a timbhe. w23.09 14 § 1-2

Ngim mangéda, ntôñ u Yéhôva u yé u nti bés maéba ma ma nhôla bés i keñgle dipa kiki bo njômbi nkus tole gwéha i moni ni mam ma yé le ma tinde bés i bôk mambén ma Yéhôva. Yak ha ki, di ga kôs bisai ibale di yé le di noñ maéba ma Yéhôva. (Yésaya 48:​17, 18; 1 Timôtéô 6:​9, 10) Ibabé pééna, Yéhôva a ga ke ni bisu i gwélél bôt ba binam inyu éga bés i ngéda njiiha ikeñi i ga bôdôl, yak i ngéda di ga ba i Ane i hikôô hi nwii. Baa di ga ke ni bisu i ba manôgla? Ndimbhe i ga ba le ñ, ibale di meya boñ hala ibôdôl nano. Jon di bana lem i noñ maéba ma Yéhôva, yak maéba ma i bet a bi téé inyu éga bés. (Yésaya 32:​1, 2; Lôk Héber 13:17) Ñ, di gwé manjom malam momasôna i bôdôl Ñéga wés le Yéhôva ñem, nu a nhôla bés i keñgle tjandi mu i njel i nkena i mbok yondo i het di ga niñ i boga ni boga. w24.02 25 § 17-18

Ñôma Paul a bé maséé i gwélél Yéhôva, ndi a bi boma ngandak mandutu a bé lama yémbél. Paul a bé béna ke bahoma ba bé haa ngandak, ndi ha ngéda i, i ke liké i bé bé bun. Mu maké mé, ngim mangéda Paul a bééna “mandutu i yap balom,” ni “mandutu ma nlôl ni bôt ba wip.” Ngim mangéda baoo bé ba bé bép nye. (2 Korintô 11:​23-27) Ni le lôk kéé ihogi ha ngéda i, i bé diihe bé biliya Paul a bé boñ inyu hôla bo. (2 Korintô 10:10; Filipi 4:15) Kii i bi hôla Paul le a waa bañ gwélél Yéhôva? Ikété Bitilna, Paul a bi nigil bilem bi Yéhôva, a nigil ki ngandak mu mam a bi boma. Paul a bé nkwoog nkaa le Yéhôva a bé gwés nye ngandak. (Rôma 8:​38, 39; Éfésô 2:​4, 5) Yak Paul a bé gwés Yéhôva ngandak. Paul a bi unda le a ngwés Yéhôva kiki a bi “gwélél bapubhaga nson, a ke ki ni bisu i gwélél bo nson.”​—Lôk Héber 6:10. w23.07 9 § 5-6

Ngandak bôt i nkal le di gwé ngôñ ni baane, ba nkal ki le di nla nôgôl ngim mambén “baane ba ba yé i ngii yés” ba ntéé. Ndi minlélém mi bôt mi nwon mi nôgôl bé ngim mambén inyule ma nlémél bé bo tole inyule ba nkal le ma nlet i nôgôl. Bibel i ñunda le énél i bôt ba binam i nlona mandutu ni le Satan nyen a ñénél bo, ndék ngéda a ga tjiba. (Tjémbi 110:​5, 6; Ñañal 8:9; Lukas 4:​5, 6) I nkal ki le “nu ni nu a nkolba ane, wee a yé i kolba bitelbene bi Nyambe.” I len ini, Yéhôva a bi ti bangomin kunde i kena ngim mam inyu boñ le oda i ba. Jon a mbem le di nôgôl bo, inyu hala nyen di nlama “timbhe bôt bobasôna i yom ba kôli bana” hala wee di nlama saa tas, di ti bangomin lipém, di nôgôl ki bo. (Rôma 13:​1-7) U yé le u tehe le mbén i ngomin i téé bé ni le i nlet ngandak i nôgôl. Ndi, di nôgôl baane ba inyule Yéhôva a nkal le di boñ hala ntel ngéda wonsôna ba nkal bé bés le di bôk mbén yé.​—Minson mi baôma 5:29. w23.10 8 § 9-10

I ngéda Samsôn a bi gwéé, bôt ba Filistia bon ba bé énél loñ Israel, ba tééñgaga bo. (Bakéés 13:1) Énél yap i mbanda i bi nôgha bon ba Israel ndutu ngandak. Jon Yéhôva a bi pohol Samsôn inyu “tohol bôt ba Israel i moo ma bôt ba Filistia.” (Bakéés 13:5) Inyu gwel i nson nkeñi unu, Samsôn a bé lama bôdôl Yéhôva ñem. Ntôñ u bisônda u bôt ba Filistia u bi lo inyu gwel Samsôn i Léhi, libôga jada i nkoñ u Yuda. Bôt ba libôga li Yuda ba bi kon woñi ngandak, ba kit le ba nti Samsôn i moo ma baoo bap. Litén li Samsôn li bi kañ nye ni minkôô mi mondo ima, li ti nye bôt ba Filistia. (Bakéés 15:​9-13) Ndi, “mbuu u Yéhôva u bi ti Samsôn ngui,” a pat minkôô mi. I mbus, “a tehe mañg u nlôm jagas nu a bi tip wo,” a yoñ wo, a nol letee ni 1 000 hi bôt ba Filistia lôñni wo!​—Bakéés 15:​14-16. w23.09 2 § 3-4

Di nti Yéhôva mayéga inyule ndék ni ndék a bi yeelene bés ‘bitééne gwé bi boga’ ikété Bibel. Yéhôva a nla gwélél ngandak manjel inyu yônôs bitééne gwé, inyule “a mboñ le mam momasôna ma yônôs sômbôl yé.” (Bingéngén 16:4) Hala a mboñ le i mam momasôna Yéhôva a mboñ ma nom i boga ni boga. Kii i yé bitééne bi Yéhôva? Mambe manjel mape Yéhôva a bi bôñôl inyu yônôs bitééne gwé? Nyambe a bi yis bôt ba binam ba bisu bitééne gwé. A bi kal bo le “gwala, bôla, ni yônôs hisi, ni ane ki hio, ni énél . . . hiki hégél i gwé niñ” hana ’isi. (Bibôdle 1:28) I ngéda Adam bo Éva ba bi ndogbene Djob, ba bi lona béba ikété lihaa li bôt ba binam. Yéhôva a bi héñha bé bitééne gwé, a bi gwélél ndik manjel mape inyu yônôs gwo. A téé ngim Ane i ngii i i nlama yônôs bitééne a bi bôk a yoñ inyu bôt ba binam ni nkoñ ’isi.​—Matéô 25:34. w23.10 20 § 6-7

Yéhôva a nla hôla bés i téñbe. Hala a nla ba sañ i ngui téntén ibale di njôs i bomb i hala a yé ntandaa ngéda. Ngim mangéda, bibomb gwés bi nla ba ndutu ngandak i lel bi ñôma Pétrô. Ndi Yéhôva a nla ti bés ngui i ke ni bisu i jôs bibomb gwés. (Tjémbi 94:​18, 19) Kiki hihéga, ilole a nyi maliga, mankéé wada a bi tégbaha ngandak nwii, a lalnaga baso bôlôm. Ndi a bi héñha héñha yosôna, a kahal niñ inoñnaga ni matiñ ma Bibel. Ndi to hala, ngim mangéda a bé jôs i ngôñ ibe i. Kii i bi hôla nye i téñbe? A nkal le: “Yéhôva a nlédés bés.” A nkônde le: “Me bi nok le ni mahôla ma mbuu mpubi u Yéhôva . . . , me nla ke ni bisu i kil i njel maliga . . . Tolakii me gwé bibomb Yéhôva a ngwélél me, a nke ki ni bisu i lédés me.” w23.09 23 § 12

A njohok bilôk bikéé bi bôlôm, i ga béda le ni boñ biliya bi ngui inyu yila minhôôlak mi bikristen. Ni nlama pohol ndémbél ilam ni ga kôna, ni hôlôs bilem bini le: Liyi wan mam, i ba mut ba nla bôdôl ñem, i sal ni ngui inyu bana ngim makeñge i i nla bane bé mahee, ni i ba nkôôbaga inyu minson ni ga bana i dilo di nlo. I ngéda ni mbéñge i mam momasôna ni gwé i boñ, ni yé le ni kon woñi. Ndi ni tôñ bañ, ni nla pamba. Ni hôya bañ le, Yéhôva a nyamnda ni ngôñ i hôla bé. (Yésaya 41:​10, 13) Yak bilôk bikéé bi bôda ni bi bôlôm bi ga hôla bé. I ngéda ni ga yila toi minhôôlak mi bikristen, niñ nan i ga ba ilam ngandak, nyonok ni bisai. A njohok lôk kéé i bôlôm, di ngwés bé ngandak! Yéhôva a kônde sayap bé mu biliya ni mboñ nano inyu yila minhôôlak mi bikristen. w23.12 29 § 19-20

Hégda le u yé ni lôk kéé i bôda ni i bôlôm inyu tégbaha loñge ngéda. Ndi mu kiki u yoñok i fôtô i u nkônde biba bipe, inyule i nla pam le i bisu u nyoñ i ba bé ilam. Nano u gwé bifôtô biaa, ndi ikété fôtô i bisu u nyimbe le mankéé wada a nwemla bé. Jon u ga sas yo inyule u gwé bifôtô biba bipe i het bôt bobasôna yak i mankéé nu ba nwemla. Di mbéna tééda mangéda malam di ntégbaha ni lôk kéé yés. Ndi bebek le mu mangéda ma, kel yada mankéé nu muda tole nu munlôm a bi kal tole a bi boñ ngim jam i i bi lémél bé bés. Kii di ga boñ ni i jam li? Inyuki di ta bé le di hôya i jam li kiki bo le di nsas i fôtô i i ta bé ilam? (Éfésô 4:32) Di nla boñ biliya inyule di gwé ngandak mangéda malam di ma tégbaha ni bo. I nya mangéda i yon di gwé ngôñ i tééda i mahoñol més. w23.11 12-13 § 16-17

Bibuk bi Grikia a bi gwélél hana bi ñunda le, i ngéda mankéé nu muda a nhaba, a nlama yoñ yihe le haba wé u ntééñga bañ bôt bape, ndi u unda le a ntôñ inyu i yom ba nôgda. Kinje maséé di nok i tehe minhôôlak mi bisita mi nhaba loñge! Lem ilam ipe minhôôlak mi bikristen mi bôda mi nlama bana, i yé liyi bagal mam. Liyi bagal mam wee kii? Hala a nkobla le, i bana ngap i wan mam inyu yi kii i yé loñge ni kii i yé béba, ni i pohol i boñ loñge. Inyu nok i jam li, di yoñ hihéga hi Abigail. Nlô wé a bi yoñ makidik mabe kiyaga, ma ma bé le ma nôlha bobasôna. Abigail a bi lep bé linut to jada. A yoñ makidik malam ma ma bi péyés niñ yap. (1 Samuel 25:​14-23, 32-35) I lem ini le liyi bagal mam i nhôla yak bés i yi imbe ngéda di nlama pot, ni imbe ngéda di mom nwee. I lem i, i nhôla bés i yoñ yihe le di ha bañ manyo més i mam ma bôt mu kiki di ñunda bo le di ntôñ bo.​—1 Tésalônika 4:11. w23.12 20 § 8-9

Ñôma Paul a bi tilna likoda li Rôma bibañga bini. Bilôk bikéé bi bôda ni bi bôlôm bi bi bé nyoo, bi bi nigil i yi Yéhôva bo Yésu, bi hémle, bi yila bikristen. Nyambe ‘a bi kal le ba téé sép ni njel hémle,’ a hoo ki bo mbuu wé mpubi. (Rôma 5:1) Ñ, ba bi kôhna bañga botñem i i mbuma ñañ. I mbus ngéda, Paul a bi tilna minhook mi bikristen i Éfésô inyu botñem ba bi séble bo. I botñem i yon i yé “ngababum inyu bapubhaga.” (Éfésô 1:18) Paul a bi toñle ki bikristen bi Kôlôsé hee ba ga kôhna i botñem i. A sébél yo le “botñem Nyambe a bi téédana bé nyoo i ngii.” (Kôlôsé 1:​4, 5) Botñem inyu minhook mi bikristen i yé le, ba ga tuge inyu niñ i boga ni boga i ngii i het ba ga énél ni Kristô.​—1 Tésalônika 4:​13-17; Masoola 20:6. w23.12 9 § 4-5

I buk Grikia ini le “tééda” ba bi gwélél munu nlôñ unu, i bé gwéélana i hiai hi bisu inyu pôdôl bisônda bi bi bé tééda ngim tison. I bôt ba bé mu i tison i, ba bé le ba nañal ibabé i kon yom yo ki yo woñi, inyule ba bé yi le mintôñ mi bisônda mi bé tat manwemel. Nlélém ni bés, i ngéda nsañ u Nyambe u ntééda miñem wés ni mahoñol més, di nôgda nwee, di nkon bé yom yo ki yo woñi. (Tjémbi 4:8) Kiki Hana, to ibale i jam li ntééñga bés li mal bé kunda yada, di nôgda le di yé nwee. (1 Samuel 1:​16-18) Ha ngéda i, i yé bés ntombok jam i ôt pék inyu yoñ makidik malam. Kii di nla ni boñ? I ngéda ngim jam i ntééñga bés, di bat Yéhôva mahôla. Lelaa? Di soohe nye letee di nôgda nsañ u Nyambe. (Lukas 11:9; 1 Tésalônika 5:17) Jon, ibale u mboma njiiha, soohe Yéhôva, soohe ni soohe, a ga ti we nsañ u Nyambe u u ga tééda ñem woñ ni mahoñol moñ.​—Rôma 12:12. w24.01 21 § 5-6

Inyu pubus jôl li Isañ, Yésu a bi hônba ndééñga, bisol ni bitembee ba bé leñ nye. A bé yi le a bi nôgôl Isañ ikété manjel momasôna; a bééna bé wonyuu yo ki yo. (Lôk Héber 12:2) A bé yi yak le, mu béba ngéda i, Satan nyen a bé yéñ kolba nye. (Lukas 22:​2-4; 23:​33, 34) Satan a bé hoñlak le Yésu a ga kôm Yéhôva mbus; ndi, mahoñol mé ma bi kwo i lép ni lañgat! Yésu a bi unda i likala li mbôk ni li nsôk le Satan a yé mut bitembee nunkeñi, ni le Yéhôva a gwés bagwélél ba ba ntéñbe ni nye to ikété manoodana makeñi! Baa u gwé ngôñ i lémél Kiñe yoñ i i yii i yééne ane? Kee ni bisu i bégés jôl li Yéhôva, u hôlga bôt bape i yi njee a yé bañga Nyambe. Ibale u mboñ hala, wee u yé kôna Yésu. (1 Pétrô 2:21) Kiki Yésu, u nlémél Yéhôva, u ñunda ki le ñoo wé Satan, a yé mut bitembee! w24.02 11-12 § 11-13

Munu nwii mintan mi ntip tagbe, iloo hidun hiada hi bôt hi nkôs sôble. I ngéda u nti wemede nkikip yak Yéhôva, wee u neebe le u nyila nnigil Yésu Kristô ni le, i boñ sômbôl yé i yé jam li nlôôha nseñ i niñ yoñ. Kii i ti wemede nkikip i nkobla? Yésu a kal le: “Ibale mut a nsômbôl noñ me, a nlama ha bé niñ inyu yé nyemede.” (Matéô 16:24) Bibañga bini le “a nlama ha bé niñ inyu yé nyemede,” hop u Grikia u nla ki kobol gwo le “i tjél boñ yom yosôna i i nlémél bé Yéhôva.” Kiki u bi ti wemede nkikip inyu gwélél Yéhôva, u nlama tjél yom yosôna i i nkolba sômbôl yé. (2 Korintô 5:​14, 15) Hala a nkobla le i tjél “minson mi minsôn” kiki bo malal ma nyega. (Galatia 5:​19-21; 1 Korintô 6:18) Baa i nya mambén i, i nlet i noñ? To, ma ga lédél bé we ibale u ngwés Yéhôva, u bak nkwoog nkaa le mambén mé ma yé inyu loñge yoñ.​—Tjémbi 119:97; Yésaya 48:​17, 18. w24.03 2 § 1; 3 § 4

Yéhôva a nti i bôt ba nlémél nye mbuu mpubi. (Matéô 12:18) Di nla badba le: ‘Baa me ma hôlôs ngim bilem bi mbuu mpubi i niñ yem?’ Baa u ma yimbe le u nlôôha hônba bôt nano iloo kiki u bé boñ ilole u nyi Yéhôva? Kiki u nke ni bisu i hôlôs litam li mbuu, hala nyen w’a kônde nôgda le u nlémél Yéhôva! Yéhôva a mboñ le binoñ bi bane i bet ba nlémél nye mahee. (1 Timôtéô 2:​5, 6) Ndi kii di nla boñ ibale ñem u ngi tind-ge bés i hoñol le di nlémél bé Yéhôva, tolakii di bi hémle binoñ, di sôblana ki? Di bigda le, di nla bé bôdôl mahoñol més ñem hiki ngéda, ndi di nla bôdôl Yéhôva ñem. A ntehe i bet ba nhémle binoñ kiki bôt ba téé sép, a mbôn yak le a ga sayap bo.​—Tjémbi 5:12; Rôma 3:26. w24.03 30 § 15; 31 § 17