Yom bagwal bem ba bi niiga me i bi hôla me i too

Pua yem John Mills a bi sôblana i nwii 1913 i New York City, ni 25 nwii. Mankéé Russell nyen a bi ti nkwel i sôble yé. Mbus, pua a ke i Trinidad, i het a bi biiba bo Konstance Farmer, sita yada i i bé ntéé likalô nu makénd. Pua a bi hôla liwanda jé William R. Brown i unda bôt ini sinima le “Photo drame de la création.” Ba bi sal ntôñ letee ni ngéda ba bi om Brown i pes hiôñk i Afrika i nwii 1923. Pua bo m’ma, ba bééna botñem i niñ i ngii, ba salak i Trinidad.

BAGWAL BA BA BÉ GWÉS BÉS

Bagwal bem ba bi bana bon bôô, ba bi o nu bisu jôl li mankéé Rutherford, nu a bi yik yila ñéga Watch Tower Bible and Tract Society. Ngéda me bi gwéé hilo 30 i sôñ Libuy li nyéé, i nwii 1922, ba bi o me jôl li mankéé a bé tila Tôde ’ilo!, hala wee Clayton J. Woodworth. Bagwal bés ba bi boñ biliya le di ke i suklu, ndi ba bé lôôha ti bés makénd i bugus mam ma mbuu. M’ma a bé yi gwélél Bitilna inyu kwés bôt nkaa. Pua a bé gwés a ñañle bés miñañ mi Bibel, a bé nés nkwel.

Biliya gwap bi bi num matam malam. Jon bés bon bôlôm baa ikété batan, di bi tagbe i suklu i Giléad. Bilôk bikéé gwés bi bôda biaa bi bi sal ntandaa ngéda kiki basañal i Trinidad-bo-Tôbagô. Ndémbél ilam i bagwal bem ni biniigana ba bi ti bés, bi bi hôla bés i ba siñ “ikété ndap Yéhôva.” Makénd ba bé ti bés ma bi hôla bés i yén ni i numus matam mu “bikotoo bi Nyambe wés.”​—Tjémbi 92:14.

Ndap yés i bi yila likanda li batéé likalô. Basañal ba bé bomna ha inyu kwel, ba bén-ga pôdôl mayuuga ma mankéé George Young i Trinidad, nu a bé man Kanada. Bagwal bem ba bé lôôha pôdôl bo Brown, ba ba bi sal ni bo, ilole ba nke i pes hiôñk i Afrika. Mam ma momasôna ma bi tinde me i yila ntéé likalô ni jôm li nwii.

MINSON MI BISU

Mu dilo di, minkwel mi bé pam mimbamble nwés mi bé kiki mbambat, mi bé yelel kwéha base, huluk ñem i bôt ba nyuñga ni mahindi ma mam ma m’bô. Inyu hala nyen i nwii 1936, baéga bibase ba bi tinde ngomin i loñ Trinidad i sôñga le bikaat bi Mbôgi Yéhôva bi jôp i loñ. Di bi sôô bikaat di bééna, di gwélél gwo letee bi mal. Di bé ke ni makôô inyu legel miñañ minlam, yak ni baskô, di gwéélak mapep ma nsébla ni mabam. Di bé téé likalô ibôdôl i tison i Tunapuna letee ni bahoma ba Trinidad ba nlôôha haa, di gwéélak matôa ma bééna nkuu mahop. Kili loñge jam! Mam ma momasôna ma bi tinde me i sôblana ngéda me bééna 16 nwii.

Ngababum i mbuu bagwal bés ba bi ti bés, ni mam me bi tehe me mañge, bi bi ti me ngôñ i ba nsañal i biloñ bipe. I ngôñ i i bé i ngi légék ikété ñem wem ngéda me bi ke i Aruba i nwii 1944 inyu koba mankéé Edmund W. Cummings. Di bé nyonok ni maséé i kodba ni jôm li bôt i Mbigda nyemb Yésu i nwii 1945. I nwii u bé noñ ha, likoda li bisu li bi tééba mu ôn.

Ndék ngéda mbus, me bi tééne liwanda jem li bôlô Ôris Williams likalô. I muda nu le Ôris a bé gwélél bikwéha bi biniigana inyu sôñ i mam ba niiga nye. Ndi yigil i Bibel i bi hôla nye i yi i jam Bañga i Djob i nkal toi, a sôblana hilo 5 hi sôñ Kondoñ i nwii 1947. Mbus ngéda, di bi gwéhna, di biiba ki. A bi yoñ nson nsañal i sôñ Maye sép i nwii 1950. Kinje loñge ngéda me bi tégbaha ni Ôris!

KINJE NSON NLAM I NAJÉRIA

I nwii 1955 ba bi naña bés i suklu i Giléad. Mu kii di bé kôôba, me ni Ôris di bi tjôô bôlô yés, di nuñul ndap yés ni i gwom bipe di bééna, di tjôla ôn Aruba. Hilo 29, di bi pam i ndap suklu i yônôs 27 i sôñ Njéba i nwii 1956, ba om bés i Najéria.

Ngéda Ôris a mbéñge mbus, a nkal le: “Mbuu u Yéhôva u nla hôla mut i meya mandutu a mboma mu nson wé nsañal biloñ bipe. Me nkélél hala inyule maselna ni nlô wem, me mah hégda bé le m’a ba nsañal biloñ bipe. Ngôñ yem i bé le me bana bon ni ndap yem. Mahoñol mem ma bi héñha ngéda me bi yi le nson ñañ nlam u nlama pala bôña. Mapémél més ma suklu i Giléad, me bé toi nkôôbaga i sal kiki nsañal biloñ bipe. Ngéda di bé bebee i yoñ sitima ba nsébél ni Ngisi le Queen Mary, mankéé Worth Thornton, nu a bé sal ni mankéé Knorr a bi kal bés le: ‘Maké malam!’ A kal bés le di bé lama sal i Bétel. Ha nyen me huñbe le: ‘To. . . ’ Ndi mahoñol mem ma bi pala héñha, me bôdôl gwés nson u Bétel, i het me bééna ngandak mam i boñ. Ikété minson me bi kôs, me bi lôôha gwés leege bakén. Kiki me ngwés bôt, hala a bi hôla me i boma ngandak bilôk bikéé i loñ Najéria. Ngandak i bé lo ni lipum li biték i nyuu, i bak nwaak, ni nyus, yak ni njal. Kinje maséé me bééna i hôla bo, ni i hôgbaha bo! Me bé bôñôl hala inyu Yéhôva, jon hala a bé ti me maséé ni mahak.” Ñ, hiki nson me bé kôs u bé kônha bés maséé.

Lisañ jada di bi bomna ni mankéé Brown i Trinidad i nwii 1961, a añle bés i mam malam ma bi pémél nye i Afrika. Mbus me añle nye lelaa ñañ nlam u bé hol i Najéria. Ha nyen mankéé Brown a sambla me, a kal pua le: “A Johnny, u mah ke bé Afrika kiki Woodworth!” Pua a timbhe le: “A Worth, ntôñ ni ntôñ!” I nok minhôôlak mi bôt i pes mbuu mi nti me makénd, i bi ti me ngôñ keñi i yônôs nson wem.

I nwii 1962, me bi bana nsima i témb i ndap suklu i Giléad i yônôs 37, i bi nom jôm li sôñ. Mankéé Wilfred Gooch, nu a bé nkena hikuu hi loñ i Najéria, a bi tagbe i ndap suklu Giléad i yônôs 38, ba om nye i loñ Ngisi. Hala a bi boñ le me héñha nye. Kiki me bé sômbôl noñ ndémbél i mankéé Brown, me bi hiôm ngandak, ni mahoñol le me tibil yi, me gwés ki bilôk bikéé gwem bi Najéria. Tolakii ba bééna bé bigwel moo kiki ba biloñ bi yé ngwañ, ngap yap i kon maséé ni ndék ba bééna i bé unda ntiik le bañga niñ i tane bé bigwel moo. Kinje hélha jam i tehe bo mapubi, ni mambot malam, ma ma nti makoda més lipém. I makoda ma ndôn, ngandak yap i bé lôl i mbus bakamioñ ni bi bus ba nsébél le bolekajasa (matôa makeñi ba bé bañ i Najéria ha ngéda i). Ngim mangéda bi bééna matila ma hélha. Me bi añ lisañ jada mu le: “Ndék matôi ma malép ma nyila soso tuye.”

Kinje bipôdôl bi maliga! Biliya bi hiki mut bi yé nseñ; yak gwés ki. I nwii 1974, Najéria a bé loñ i bisu i pamna 100 000 batéé likalô mbus Amérika. Bôlô i bi num ngandak matam!

Mu mahol ma nyen, gwét bi bi bôô ipôla bôt ba loñ i Najéria ibôdôl i nwii 1967 ipam i nwii 1970. Inyu ngandak sôñ, bilôk bikéé bi Biafra bi bi bé yén ii pes Lom Nijer, bi bééna ha bé pôla i lo hikuu hi loñ. Di bé lama ndigi kena bo bikaat. Kiki di ntehe majubul ma ñañ unu, masoohe ni bôdôl di bééna ipañ Yéhôva gwon bi bi hôla bés i yap lom nu ngandak ngélé.

Me ngi bigdaga loñge i béba liké di bé bana inyu yap Nijer, ngim mangéda di bé boma bisônda bi bi bé nyai, makon, ni mam mabe mape ki. Hala a bé kônha woñi i yi le di ga tagbe bisônda bi loñ, ndi di bé le di nwo ngéda di nhoñol le di ga boma yak mintonba mi Biafra. Lisañ jada me bi yap Lom Nijer ni môñgô u u bé begee bôt ibôdôl i Asaba ipam i Onitsha, mbus me ke i lédés mimañ mi Enugu. Liké lipe li bi kena me i Aba, inyu lédés mimañ mimpe. I tison, i Port Harcourt, di bi ba nyégsaga i téé likoda jés ngéda ngi kola, inyule bisônda bi loñ bi bi tagbe lipénd li mintonba mi Biafra.

Biboma di bi bana ni bilôk bikéé ha ngéda i, bi bé lôôha ba nseñ inyu yis lôk kéé yés le Yéhôva a ntôñ bo, ni inyu ti bo maéba ma ngui mu jam ba nsébél le i tjél yoñ ngaba i mam ma m’bô, ni tééda adna. Bilôk bikéé bi Najéria bi bi pam i tééda hémle yap mu mangéda ma. Gwéha yap i bééna ngui iloo mbagla matén, hala a bi hôla bo i tééda adna yap. Kinje nsima i ba ipañ yap ngéda ba ntégbaha mangéda mabe!

I nwii 1969, mankéé Milton G. Henschel nyen a bé nkena likoda li ndôn li li bé kot bôt ba ngandak biloñ, i Yankee Stadium, New York, li bééna ño nkwel le: “Paix sur la terre”. Me bi nigil ngandak mu kiki me bi sal ni nye mu likoda li. Biniigana bi, bi bi lo i loñge ngéda, inyule nwii u bé noñ ha, hala wee 1970, di bi bana jés likoda li ndôn li li bi kot bôt ba ngandak biloñ i tison i Lagos, i Najéria, ni ño nkwel le: “Hommes de bienveillance.” Kiki di bé pémél i gwét, likoda li ndôn li li bi tagbe loñge ni bisai bi Yéhôva. Hélha jam i bé le, likoda li li bi tagbe ikété 17 dilémb, nsoñgi bôt u bi pam letee ni 121 128. Mankéé Knorr bo mankéé Henschel, ni bilôk bikéé bipe bi bi bi lôl Amérika ni i loñ Ngisi, ba bé maséé i tehe sôble i limut likeñi li li bé loo yak nsoñgi u Pentékôt​—hala wee 3 775 bôt! I nene le, me mah pagap bé kiki ngéda me bé kôôba likoda li. Nsoñgi u batéé likalô u bi keñep ndik bé ha ngéda i, ndi u bi loo balal ba ndamba!

Mu 30 nwii ni jam me ntégbaha i Najéria, me bi kon maséé i sal kiki ngwélél makiiña ngim mangéda, me bi yuuga ki dikuu di biloñ bipe i pes hioñk i Afrika. Kinje maséé basañal ba tôbôtôbô biloñ bipe ba bé nôgda ngéda di bé bomna inyu yi nduña yap, ni i ti bo makénd! Nson unu u bi niiga me le i yoñ ngéda i tôñ bôt i nlôôha ba nseñ inyu hôla bo i too i pes i mbuu, ni inyu tééda adna ikété ntôñ u Yéhôva.

Ibale mahôla ma Yéhôva bé, ki di bi la bé yémbél mandutu gwét ni kon bi bi lona bés. Bisai bi Yéhôva bi bé ni bés ngéda yosôna. Ôris a kal le:

“Lihep li bi tééñga me ni nlô wem ngandak. Lisañ jada, Worth a bi nañal i dokta jada i Lagos, a ma nimis yi. Ba bi kal me le, ba bé yi bé too a ga niñ, ndi masoda le a bi témbna! Ngéda yi i bi lo nye, a bi tééne nhôla dokta nu a bé tééda nye likalô. Mbus Worth a bi pam i dokta, di bi ke i yuuga nye inyu nigil Bibel, sañgô i jôl jé li bé le Nwambiwe. A bi neebe maliga, mbus a yila yak mañ likoda i Aba. Yak me, me bi hôla ngandak bôt i yila bañga bagwélél i Yéhôva yak ba ba bé i base bausa. Ndi di bi lôôha ba maséé i yi ni i gwés lôk kéé i Najéria, i nigil matiñ ma mbok yap, bilem gwap bi loñ ni hilémb hiap.”

Biniigana bipe bini di bi kôs: Inyu numus matam malam i het ba om bés, di nlama boñ biliya i gwés lôk kéé i bôlôm ni i bôda ibabé béñge too ba gwé bilem bi loñ bi yé maselna ni gwés.

MINSON MI MONDO

Mbus Bétel i Najéria, ba bi om bés i sal kiki basañal ba tôbôtôbô i loñge man ôn i St. Lucia, i Caraïbes, i nwii 1987. Di bi lôôha ba maséé i sal mu ôn i, tolakii di bi boma mandutu ma mondo nyoo. Maselna ni Afrika, i het bôlôm ba bééna lem i bii ngandak baa, i St. Lucia bôt ba bééna lem i niñ linyaa, ibabé i biiba. Ngui i Bañga i Djob i bi hôla ngandak ikété banigil Bibel di bééna, i boñ mahéñha.

Mu kiki biuni bi bé boñ le di nimis ngui yés, Juu li bakena ntôñ li bi yoñ bitelbene bi gwéha le di ke i hikuu hikeñi hi Mbôgi Yéhôva i Brooklyn, New York, i Amérika, i nwii 2005. Me nwaa bé ti Yéhôva mayéga hiki kel inyu nwaa wem Ôris. A bi wo i nwii 2015, me ta bé le me toñle bé yom me nôgda. A bi bane me solôñ i tôbôtôbô ni i gwéha m’a hôya bé i niñ nom. Me bi loôha gwés nye mu 68 nwii di bi tégbaha ntôñ. Di bi léba le inyu ba maséé ikété ndap lihaa ni likoda, di nlama ti i bet ba éga bés lipém, di bak bebee i nwéhél, i tééda libak li suhulnyuu, di boñ ki biliya i hôlôs litam li mbuu.

Ngéda mam ma bé ke bé kiki di bé hoñol, tole ngeñ di bé ntombok, di bé bat Yéhôva mahôla. Di bi yimbe le, ngéda di mboñ biliya i meya mahéñha di mboma, mam ma nlama ndigi​—ma ma nlôôha malam ma ngi yii bisu!​—Yésaya 60:17; 2 Korintô 13:11.

Yéhôva a bi sayap nson bagwal bem ni bôt bape ba bi boñ i Trinidad-bo-Tôbagô, kayéle inoñnaga ni ñañga u nsôk, 9 892 bôt i bi yila Mbôgi Yéhôva. I loñ Aruba, ngandak lôk kéé i bi sal inyu lédés likoda li bisu i het me bé. I ôn i, i gwé 14 makoda makeñi i len ini. I Najéria, di nla kal le nsoñgi u batéé likalô u bi hol inyu yila limut likeñi li 381 398 bôt. Nyono i pes i ôn i St. Lucia, 783 Mbôgi Yéhôva i nit nson Ane.

Nano me gwé 90 nwii ni jam. Kaat Tjémbi 92:15 i nkal inyu i bet ba mbel i ndap Yéhôva le: “B’a ba ba num matam biunul gwap; b’a yon ni manyuñ ni nwambi.” Me nlôôha ti mayéga inyu niñ lam me ntégbaha nson u Yéhôva. Yom bagwal bem ba bi niiga me i bi ti me makénd i gwélél Yéhôva i nya i yôni. Ñ, ikété ndéñbe yé i gwés me, Yéhôva a bi ti me pôla i “too mu bikotoo bi Nyambe [wem].”​—Tjémbi 92:14.