Lelaa ni nla tééda loñge kiññem?

1, 2. Inyuki lambe moo i yé nseñ ngéda mut a nhiôm i jiibe, inyuki di nla hégha yo ni kiññem?

HÉGDA le mut a yé i bikai ndi jiibe li kôp. Kii i mbéda nye inyu boñ le a bômda bañ yom mu njel, tole a titbe bañ nyoo? I mbéda nye lambe moo inyu boñ le a tehe i homa a ntééne kôô.

² Ibale u gwé bé lambe moo, u nla bé tehe njel yoñ. U nla kwo tole yom ibe i nla pémél we. Lambe moo i mbéyés njel yoñ, i nla ki tohol we. Yéhôva a bi ti bés likébla lilam li li yéne bés kiki lambe moo, likébla li, li yé kiññem. (Yakôbô 1:17) Ibale di ban-ga bé kiññem, ki di yé kiki minimlak mi bôt. Ngéda di ngwélél yo loñge, i nla hôla bés i léba njel niñ ni i yééne mu. Jon di wan kii i yé kiññem ni lelaa i nsal. Mbus di ga timbhe mana mambadga maa: (1) Lelaa di nla hôlôs kiññem yés, (2) inyuki di nlama yoñ matat ni kiññem i bôt bape, (3) Bimbe bisai bi nlo ibale di ntééda loñge kiññem.

KII I YÉ KIÑÑEM NI LELAA I NSAL

3. Buk i grikia inyu “kiññem i nkobla le kii, i mpôdôl imbe ngap i tôbôtôbô bôt ba binam ba gwé?

³ Ikété Bibel, buk i grikia inyu “kiññem” i nkobla le “liyi wemede, tole i yi mut a nyi nyemede.” Mahéñha ni bihégél bipe hana isi, Djob a bi ti bés ngap i yi bésbomede. A yé wengoñle di nla yén, di wan maboñog més, di ti mbagi too ma yé malam tole mabe. Kiki mut a mbok mbôgi ikété yés tole nkéés, kiññem i nla wan maboñog, mahonol ni makidik més. I nla éga bés i yoñ makidik malam tole i nla béhe bés ibale di nsômbôl yoñ makidik mabe. Ngéda u mal yoñ makidik, i nla boñ le u kon maséé ibale makidik moñ ma yé malam, tole i kokse we ibale ma yé mabe.

4, 5. (a) Kii i nyis bés le Adam bona Eva ba bééna kiññem, kii i bi pémél bo ngéda ba bôk mbén i Djob? (b) Dimbe dihéga di ñunda le kiññem i bôt ba telepsép ba kôba i bé sal?

⁴ I bibôdle nyen munlôm ni muda ba bi kôhna ngap ini. Adam bo Eva ba bi unda le ba bééna kiññem. Di nyi hala inyule ba bi wonyu ngéda ba bi boñ béba. (Bibôdle 3:7, 8) Ndi hala a bé ngoo ngandak inyu yap, inyule kiki ba bi mal boñ béba, kiññem i bé ha bé ki le i hôla bo. Ba bi kôôba bôk mbén Djob. Ba bi nyagbene Yéhôva ni ntjeñ, ba yila bakolba nye. Kiki ba bé peles, ba bé yi loñge loñge i yom ba bé boñ. Njel témb ni mbus i bé ha bé.

⁵ Mahéñha ni Adam bo Eva, ngandak bikwéha bi bôt yo i bi emble kiññem yap. Kiki hihéga, mut telepsép le Hiôb a kal le: “Me tiñi yaga ni telepsép yem, me ta bé me le me tomb; ñem wem u ta u ôm bé me nsohi to inyu hilo hiada hi nom yem.”a (Hiôb 27:6) Hiôb a bé mut a ñemble toi kiññem yé, a nwahak ki le yon i éga maboñog ni makidik mé. Jon a bi pam i kal ni maséé le kiññem yé i bé ôm bé nye nsohi, to kéés nye kayéle a wo nyuu. Di béñge ki maselna ipôla Hiôb bona David. Ngéda Saulô a bé kiñe, nhook u Yéhôva; David a bé lama ti nye lipém, ndi a bi boñ bé hala. “mbus hala i léña le ñem David u ôm nye nsohi.” (1 Samuel 24:5) Hala a bi bane David nseñ le kiññem i ôm nye nsohi, inyule hala a bi niiga nye le a yan ha bañ kiñe lisañ lipe.

6. Kii i ñunda le kiññem i yé likébla li bôt ba binam bobasôna?

⁶ Baa ndigi bagwélél ba Yéhôva botama bon ba gwé likébla le kiññem? Di béñge jam ñôma Paul a tila ikété Bibel: “Ndi ngéda biloñ bipe bi yé le bi boñ mam ma mbén kingéda ligwéak, to lakii bi nyi bé mbén i yomede, wee bi gwé ya ngim mbén ni gwomede, lakii i mbén i nhéñél gwo; gwon bi nyi yônôs mbén i yé ntilbaga ikété miñem nwap, yak kiññem yap i mbok nlélém mbôgi lôñ, mahoñol map momede ma ñômna minsohi, to sôña manyuu.” (Rôma 2:14, 15) Yak i bet ba nyi bé mambén ma Yéhôva, mbok mbôgi ikété ñem wap a nla tinde bo ngim mangéda i boñ mam inoñnaga ni matiñ ma Djob.

7. Inyuki ngim mangéda kiññem i nla kena bés i njel ibe?

⁷ Ndi ngim mangéda, kiññem i nla kena we i njel ibe. Inyuki hala? Di témb di bigda hihéga hiés hi lambe moo. I ngéda ngok i lambe moo i nwo ngui, lambe moo i ga la ha bé ki béyés njel yés. Nlélém jam won u mbôña ni kiññem, ibale di nigil bé Bañga i Djob, di ga la bé boñ maselna ipôla loñge ni béba. Tole ibale minheña mi minsôn mi nyon ikété ñem wés, kiññem i nla unda bés njel ibe. Jon, inyu boñ le kiññem yés i sal loñge, i mbéda le mbuu mpubi u Yéhôva u éga bés. Ñôma Paul a tila le: “Kiññem yem i mbok nlélém mbôgi kiki me ikété mbuu mpubi.” (Rôma 9:1) Ndi kii di nla boñ inyu boñ le kiññem yés i kiha ni mbuu mpubi u Yéhôva? Di nlama niiga kiññem yés.

LELAA DI NLA NIIGA KIÑÑEM YÉS

8. (a) Lelaa ngôñ ñem i nla boñ le kiññem i yoba, kii di nlama ndugi wan ngéda di nyoñ makidik? (b) To ibale kiññem i nkéés bé nye, inyuki kristen i nlama yoñ matat? (Béñge isi lipep.)

⁸ Lelaa u nla gwélél kiññem yoñ inyu yoñ makidik? I nene le ngim bôt i ôt bé pék ngandak, ba mboñ ndigi i yom ñem u nkal bo. Ba nsôk bañ, ba kal le: “Kiññem i nkéés bé me.” Ñem u nla lôôha bana ngôñ ni ngim jam kayéle kiññem i yoba. Bibel i nkal le: “Nem u yé malôga iloo mam momasôna, u yé ñôbak nya i nlôôha; njee a yé le a yi wo?” (Yérémia 17:9) Jon di nlama bé lôôha noñ i yom ñem wés u gwé ngôñ. Ndi di nlama ndugi wan kii i nlémél Yéhôva Djob.b

9. Kii i yé woñi Nyambe, mambe maada ma yé ipôla woñi u ni kiññem yés?

⁹ Ibale di niiga kiññem yés, ndi di gwélél yo inyu yoñ makidik, hala a ñunda le di gwé woñi Djob, ha bé le di noñ ngôñ i ñem wés. Di yoñ hihéga inyu toñol i jam li. Ñane wada nu a bé mut telepsép le Néhémia, a bééna kunde i bat le bôt ba Yérusalem ba saa tas. Ndi a tjél boñ hala. Inyuki? Mahoñol ma bi lo bé to nye i ñem le a tét litén li Djob, tiga le Yéhôva a unbene nye. A bi kal le: “Me ba boñ bé hala, inyu woñi Nyambe.” (Néhémia 5:15) Bañga woñi Nyambe, hala wee woñi i bébél Tata wés nu ngii, u yé nseñ ngandak. I nya woñi i yon i ntinde bés i yéñ maéba ma Bibel ngéda di nsômbôl yoñ makidik

10, 11. Bimbe biniigana bi Bibel bi mpôdôl jam li nyôba moog, kii di nla boñ inyu boñ le Djob a hôla bés i noñ biniigana bi?

¹⁰ Kiki hihéga, di pôdôl jam li nyôba moog. Ngéda ba naña bés i ngand, hiki wada wés nyen a nlama pohol too a ga nyo moog, too a ga nyo bé. Jam li bisu di nlama boñ li yé le di niiga kiññem yés. Bimbe biniigana bi Bibel bi mpôdôl jam li? Bibel i nsôña bé le mut a nyo ndék moog. I mbégés yak Yéhôva inyu likébla lini le wai. (Tjémbi 104:14, 15) Ndi Bibel i nsôña bilôñ bi mpungu ni le mut a nyo moog iloo héga. (Lukas 21:34; Rôma 13:13) Bibel i nsima ki lihiua lôñ yada ni bibéba bikeñi kiki bo ndéñg.c​—1 Korintô 6:9, 10.

¹¹ I nya biniigana i yon i nhôlôs ni niiga kiññem i kristen. Jon ngéda di nlama kit too di nyo i ngand, too di nyo bañ, di mbadba mambadga mana le: ‘Umbe ntén ngand unu ba naña me? Baa mam ma yé le ma ôbi kayéle ngand i yila ngand i mpungu? Bimbe bilem bi nyôba me gwé? Baa me ngwés moog? Baa i mbéda ndigi le me nyo moog inyu boñ le me ba maséé? Baa me mbéna nyo moog inyu hôya mandutu mem, tole inyu bana makénd? Baa me nla gwel memede i bisu bi moog?’ Ngéda di nwan matiñ ma Bibel ni mambadga ma nlôl mu, di nlama soohe Yéhôva le a éga bés. (Añ Tjémbi 139:23, 24.) Hala nyen di nsébél Yéhôva le a éga bés ni mbuu mpubi wé. Hala ki nyen di méiha kiññem yés i kiha ni biniigana bi Bibel. Ndi jam lipe li yé le di nlama béñge ilole di nyoñ makidik.

INYUKI DI NLAMA YOÑ YIHE NI KIÑÑEM I BÔT BAPE?

12, 13. Kii i mboñ le kiññem i bikristen i yé maselna? Kii di nlama boñ ha nya ngéda i?

¹² Ngim mangéda, hala a nla hélés we i tehe lelaa kiññem i bikristen i yé mahéñha. Kristen yada i nla tehe le lem tole liboñog jada li yé libe ngandak, kristen ipe yo i tehe bé yom ibe mu liboñog li, jo li nélak yak nye. Inyu jam li moog, bahogi ba ngwés ba ntégbaha loñge ngéda inyu kabna libôndô li moog ni ndék mawanda. Bape, hala a ntéñga bo ngandak. Lelaa di nla toñol i nya mahéñha i? Lelaa mahéñha ma, ma ntihba makidik més?

¹³ Bôt ba yé maselna inyu ngandak manjom. Bahoma bôt ba néñél ba yé mintén mintén. Kiki hihéga, bape ba nyi le ba bi jo ni ngim lem ibe ilole ba nyila bikristen​—bebeg le ba yé ngi yémbél i lem ibe i. (1 Bikiñe 8:38, 39) Ibale kristen i bi jo ni jam li moog, i ga yoñ matat ngandak ni jam li. Ibale nya mut i, i nlo ni i yuuga we ndi u sômbôl ti nye moog, bebeg kiññem yé i kôli tinde nye i tjél. Baa hala a ga unbaha we? U ga nyéksa ndigi nye le a nyo? To! Bebeg a ga gwés bé kal we inyuki a nsômbôl bé nyo. Jon to a nkal, to a nkal bé we; gwéha inyu maasoñ i ga hôla we i nok nye.

14, 15. Limbe jam li ñunda le kiññem i bikristen bi hiai bisu i bé maselna? Bimbe biniigana Paul a bi ti mu jam li?

¹⁴ Ñôma Paul a bi yimbe le kiññem i bikristen bi hiai bisu i bé maselna ngandak. Ha ngéda yap, bijek ba bé sémél bisat, bi bé téñga ngim bikristen. (1 Korintô 10:25) Kiññem i Paul, yo i bé téñga bé nye i je bijek bi, mu kii mbus bisesema, ba bé nuñul gwo i bôm. Paul a bé yi le bisat bi yé yañga. Bijek bi nla bé ba bijek bi bisat inyule bijek bi nlôl yak Yéhôva, nyen a yé Nwet bijek. Ndi Paul a bé yi le bôt bape ba bé tehe bé mam kiki nye. Bebeg ilole ba nyila bikristen, bape mu ikété yap ba bé sum sum ikété jam li bégés bisat. Inyu yap, jam jo ki jo li bi bôk bana maada ni bisat, li bé béba. Lelaa Paul a bi bagal nkaa u?

¹⁵ Paul a kal le: “Bés ba di gwé ngui, di nlama hônba bomb i ba ba gwé bé ngui, di lémél bañ bésbomede. Inyule to Kristô a lémél bé nyemede.” (Rôma 15:1, 3) Mahoñol ma Paul ma bé le, di nlama bii loñge i bilôk bikéé i bisu bi loñge yés, kiki Yésu a boñ. Lisañ lipe ngéda Paul a bé pôdôl nlélém jam, a bi kal le nseñ a tjél je nuga ilole a yila ngok baagene inyu mintômba Kristô a tine niñ yé.​—Añ 1 Korintô 8:13; 10:23, 24, 31-33.

16. Ibale kiññem i kristen i nsôña nye mam le bape ba mboñ, inyuki a nlama bé kéés bo?

¹⁶ Ngim mam i yé le Bibel i nwas le hiki kristen i boñ kiki kiññem i nkal nye. Jon i bet kiññem i nsôña i boñ ngim mam, ba nlama bé kéés bape, to nyéksa bo i bana minlélém mi matehge. (Añ Rôma 14:10.) Di nlama gwélél kiññem yés inyu kéés bésbomede, ha inyu kéés bape bé. Di hoñol bibañga bi Yésu bini le: “Ni ôma [ha] bañ minsohi, i tiga le yak bé ni uma minsohi.” (Matéô 7:1) Bés bobasôna ikété likoda, di nlama keñgle minkaa i ngii mam ma mbéñge mut ni kiññem yé. Yom di nlama boñ i yé i lona gwéha ni adna ikété likoda. Di boñok ndigi mam ma nhôlôs he ma ma ñôbôs bé.​—Rôma 14:19.

BIMBE BISAI DI GA KÔS IBALE DI NTÉÉDA LOÑGE KIÑÑEM

17. Kii kiññem i ngandak bôt i nyila i len ini?

¹⁷ Ñôma Pétrô a tila le: “Ni ban-ga loñge kiññem.” (1 Pétrô 3:16) Kiññem i mpôp i mis ma Yéhôva Djob, i yé loñge likébla kiyaga. I ta bé kiki kiññem i ngandak bôt i len ini. Ñôma Paul a pot inyu yap le: “Kiññem yap i mal kédlana wengoñle ni kei i nlék.” (1 Timôtéô 4:2) Kei i nlék i nligis minsôn, i yégék ki ndôndôô kayéle to u ntihba mut ha ndôndôô i, a nôgda ha bé. Ngandak bôt i gwé kiññem i yé nwok, hala wee i nkéés ha bé bo tole i ñôm ha bé bo nsohi ngéda ba mboñ mam mabe, kiki bo homa ndôndôô le a nwo we. I mpôôna le ngandak i len ini i bi yoñ wonyu i ti ngwo, ba yoñ kiññem ba lep bikai.

18, 19. (a) Umbe nseñ u nla bana ngéda kiññem i ñôm we nsohi? (b) Kii di nla boñ ibale kiññem i nke ni bisu i kéés bés mbus le di mal tam bibéba gwés, di kôs yak nwéhél?

¹⁸ Maliga ma yé le, ngéda kiññem i nkéés bés, hala a nkobla le i yom di yé boñ i yé béba. Ibale kiññem i nkéés mboñbéba, ndi hala a tinde nye i hiel ñem; to béba yé i nlôôha ba ikeñi, Yéhôva a nla nwéhél nye. Kiki hihéga, kiñe David a bi boñ béba ikeñi, ndi Yéhôva a bi nwéhél nye inyule a bi tam béba i ni ñem wé wonsôna. I ôa a bi yik bana inyu béba a bi boñ, ni makidik a bi yoñ ibôdôl ha ngéda i inyu nôgôl mbén i Yéhôva; ma bi hôla nye i tehe ni nyemede le Yéhôva a “yé loñge, a nyégi ki i nwéhél.” (Tjémbi 51:1-19; 86:5) Ndi, ibale u mal tam bibéba gwoñ, u kôs ki yak nwéhél, ndi kiññem yoñ i kééhak ndigi we; kii u nla boñ?

¹⁹ Ngim mangéda, kiññem i nla kokse mboñbéba iloo héga kayéle i nke ni bisu i kéés nye ngéda nseñ i boñ hala u ta ha bé. Ha nya ngéda, i nla béda le di mômôs kiññem yés ñwee, di ba ki nkwoog nkaa le Yéhôva a nloo miñem nwés. Kiki di niiga bôt bape, di nlama hémle le Yéhôva a ngwés bés, ni le a nla ki nwéhél bés. (Añ 1 Yôhanes 3:19, 20.) Mahéñha ni hala, kiññem i mpôp i nhôla bés i bana nsañ ni ñem ñwee, i hôlga ki bés i bana bañga maséé ma ma ntôl bé munu nkoñ isi. Ipôla bet ba bé boñ bibéba bi mam, ngandak i bi kôs maséé ma. I len ini, ba ngwélél Yéhôva Djob ni loñge kiññem.​—1 Korintô 6:11.

20, 21. (a) Ño jam u kaat ini u yé le kii? (b) Kunde imbe Yéhôva a bi ti bikristen, lelaa di nlama gwélél kunde i?

²⁰ Kaat ini i yé ntilbaga inyu hôla we i kôhna maséé ma, ni i tééda loñge kiññem munu dilo di nsôk di yubda nkoñ isi u Satan. I yé mbale le, kaat ini i nla bé toñol mambén ni matiñ ma Bibel momasôna di gwé ngôñ i bii bisélél hiki kel i niñ yés. Inyu mam ma mbéñge hiki mut ni kiññem yé, u bem bañ le ba tilna we mbén inyu hiki sii jam. Ño jam u kaat ini, u yé le di nigil lelaa di nla bii Bañga i Djob i bisélél hiki kel i niñ yés. Hala nyen d’a niiga ni sélés kiññem yés. Mahéñha ni Mbén Môsé, “mbén Kristô” i nti bikristen makénd i gwélél matiñ ma Bibel ni kiññem yap inyu yoñ makidik, ilole ba yéñ ntilga mbén inyu hiki sii jam. (Galatia 6:2) Hala a yé kunde ikeñi kiyaga le Yéhôva a nti bikristen. Ndi, Bañga yé i nhôñlaha bés le di gwéélak bañ kunde i “wengoñle yom i nhô béba ñem.” (1 Pétrô 2:16) Nya kunde i, i nyible bés loñge njel inyu unda Yéhôva le di ngwés nye.

²¹ Ibale di nsoohe inyu yi lelaa di nlama gwélél matiñ ma Bibel inyu yoñ makidik, ndi di bii makidik ma i bisélél, di ga ke ni bisu mu njel niñ i di bi bôdôl noñ ngéda di bi yi Yéhôva. U mba u “nhianda [tole boñ biliya] ikété mahoñol” moñ le u “yi bagal jam lilam ni jam libe.” (Lôk Héber 5:14) Kiññem yoñ i u niiga, i ga ba we bisai hiki kel i niñ yoñ. Kiki lambe moo i i mbéyés njel yoñ, kiññem i ga hôla we i yoñ makidik ma ma nlémél Tata woñ nu a yé ngii. Hala a yé loñge njel inyu tééda wemede ikété gwéha Nyambe.