“Di nlama nôgôl Nyambe iloo bôt”

1-3. (a) Inyuki baôma ba bé i bikééhene, ndi i sem kwep, imbe mbadga i nla béda? (b) Inyuki makidik baôma ba bi yoñ ma yéne bés nseñ?

BAKÉÉS ba yé ñunbak kiyaga. Baôma ba Yésu ba yé minkaa i bisu bi bakéés bakeñi. Inyuki? Prisi keñi le Yôsep Kaifa a nkal le: “Di bi ti yaga bé oda le ni niiga ha bañ i jôl lini.” Prisi keñi i yé ñunbak ngandak, kayéle a nla bé to sima jôl li Yésu. A nkônde le: “Ndi nuna-ki, ni nyônôs Yérusalem ni biniigana binan, ni yé ki nnayak i kéhi matjél ma mut nu i ngii yés.” (Minson mi baôma 5:28) A yé ti bo mabéhna ma ngui: le ba waa añal ñañ nlam, he la bé. . . !

² Kii baôma ba ga boñ? Djob nyen a bi ti Yésu kunde, yak Yésu a om banigil bé i añal ñañ nlam. (Matéô 28:​18-20) Baa, ba ga kon bôt ba binam woñi, ba mom ki nwee? Tole ba ga bana ñem ngui, ba kee ki ni bisu i gwel nson wap? I sem kwep, baa ba ga nôgôl Djob tole ba ga nôgôl mut binam? Ibabé i lep ngéda, ñôma Pétrô a ntimbhe inyu bana baôma bape. A mpot ni ñem ngui, ni makénd.

³ Ndimbhe baôma ba bi ti Ntôñ bakéés bakeñi i mbéñge yak bés, ba di yé bañga bikristen. Nson u añal ñañ nlam u mbéñge yak bés. Yak bés di mboma ngolba mu nson Nyambe a bi ti bés. (Matéô 10:22) Baoo ba nla noode kolba bés, ngim mangéda ki, ba sôña nson wés. Ha nya ngéda i, kii di nlama boñ? I yé longe i ôt mahoñol i ndimbhe i baôma, ni i ngii i mam ma bi boñ le ba kena bo i bikééhene.a

“Añgel i Yéhôva i yibil makôga” (Minson mi baôma 5:​12-21a)

4, 5. Inyuki Kaifa ni Sadukai ba bi “yon ni njôñ”?

⁴ Di mbigda le, i ngéda ba bi kal bo ngélé bisu le ba añal ha bañ ñañ nlam, Pétrô bo Yôhanes ba bi timbhe le: “Di nla bé waa pot i mam di bi tehe, di nok ki.” (Minson mi baôma 4:20) I mbus nkwel wap ni Ntôñ bakéés, ba bi ke ni bisu i añal ñañ nlam i témpel, bo ni bana baôma bape. Baôma ba bi boñ mam ma hélha kiki bo, i mbuubaha bakokon ni i pémés mimbuu mimbe. Ba bi boñ bihélha bi mam bi i “libebe li Salômô,” li li bé soso homa ni ngandak mél, i pes likôl i témpel; ngandak Lôk Yuda i bé béna ke nyoo. I nene le yak yiye i Pétrô i bi mbuubaha bôt. Ngandak bôt i i bi mbôôp i pes minsôn i bi neebe yak mbôô i pes mbuu. Hala a boñ le “ngandak bahémle Nwet i bé kôndba, bôlôm ni bôda.”​—Minson mi baôma 5:​12-15.

⁵ Inyuki Kaifa ni i bôt ba bé lôñni nye mu ntôñ u Sadukai, ba bi “yon ni njôñ,” kayéle ba leñ baôma i ndap mok? (Minson mi baôma 5:​17, 18) Inyuki i bi lôôha unup hala? Inyule baôma ba bé niiga le Yésu a ntuge, ndi ki le bo ba bé hémle bé bitugne. Baôma ba bé niiga le i bôt ba nhémle Yésu ndik bon ba ga kôhna tohi, ndi Sadukai i bé kon woñi le ibale litén li nhémle Yésu, li neebe le a yé Ñéga wap; ki Lôk Rôma i ga loo, i kadal bo bitel gwap. (Yôhanes 11:48) Inyu hala nyen ba bi boñ kii yosôna ba bé la inyu yip baôma manyo!

6. I len ini, bonjee ba yé baoo ba bisu ba bagwélél ba Yéhôva? Inyuki hala a nhélés bé bés?

⁶ Yak i len ini, bakolba ba bisu ba bagwélél ba Yéhôva ba yé baéga bibase. Ba yé ba ngwélél ngomin tole batjam manwin inyu sôña nson wés. Baa hala a nhélés bés? Heeni. Inyule likalô jés li nyelel bitembee bi kwéha base. I ngéda bôt ba neebe biniigana bi Bibel, maliga ma, ma mboñ le ba ba ha bañ minkol mi bikwéha bi biniigana. (Yôhanes 8:32) Di nok inyuki baéga bibase ba nyon ni ôa ni njôñ.

7, 8. Inyuki oda añgel i bi ti baôma i bi lédés bo? Imbe mbadga bésbomede di nlama badba?

⁷ Kiki ba bé bem bikééhene gwap ba bak i ndap mok, baôma ba bé badba too baoo bap ba ga nol bo. (Matéô 24:9) Ndi, kunda yada, i u u, “añgel i Yéhôva i yibil makôga ma ndap mok.”b (Minson mi baôma 5:19) Añgel i ti bo oda ini le: “Kena, telbana i témpel, ni waa bañ to añle bôt bibañga bi niñ gwobisôna.” (Minson mi baôma 5:20) Bibañga bi añgel bi bi kwés baôma nkaa le ba bi boñ loñge. Hala a lédés bo, a ti ki bo makénd le ba téñbe ni le ba somol bañ. Jon ni makénd momasôna, ni hémle, baôma ba bi “jôp i témpel ni maye ma kel, ba bôdôl niiga.”​—Minson mi baôma 5:21.

⁸ Hiki wada wés a nlama badba le: “Baa m’a ke ni bisu i bana hémle ni ñem ngui inyu añal ñañ nlam to ibale me mboma mandutu?” I yi le biañgel bi nit bés mu nson wés u u nlôôha mahee, hala wee i bok “mbôgi i nya i yôni inyu Ane Nyambe,” i nlédés bés.​—Minson mi baôma 28:23; Masoola 14:​6, 7.

“Di nlama nôgôl Nyambe iloo bôt” (Minson mi baôma 5:21b-33)

9-11. Lelaa baôma ba bi timbhe i ngéda Ntôñ bakéés bakeñi u bi sôña bo ñañ nlam? Lelaa ndémbél yap i yé loñge hihéga inyu bagwélél ba Djob i len ini?

⁹ Kaifa ni bakéés bape ba bé bebee i pémhene baôma mbagi nôgôs. Kiki ba bé yi bé i jam li bi tagbe i u u, ba ep bisônda i ndap mok i lona baôma. Di hégda lelaa bisônda bi bé nhelek i koba le ndap mok i yé hôlô, ki le “ndap mok i bé nkwéhék loñge loñge” yak “batat ba téé i makôga.” (Minson mi baôma 5:23) Bôt ba kal ñane batat témpel le baôma ba yé i témpel, ba yé bok mbôgi inyu Yésu Kristô. Kinje jam! Ngo inyu nlélém njom nyen ba bi leñ bo i ndap mok. Ñane batat témpel ni bisônda gwé ba pala ke i témpel inyu témbna bo i bisu bi bakéés bakeñi.

¹⁰ Kiki di ntehe i bibôdle bi pes ini, baéga base ba bé ñunbak, ba tiimba kal baôma le ba añal ha bañ ñañ nlam. Ndi lelaa baôma ba bi timbhe? Pétrô a bi yoñ hop, ni makénd, a kal le: “Di nlama nôgôl Nyambe iloo bôt.” (Minson mi baôma 5:29) Ndémbél i baôma i yé loñge hihéga inyu bañga bikristen yosôna. I ngéda ngim ñénél a nti oda i i nkolba oda i Djob, di nôgôl Djob. Jon i len ini, ibale bangomin ba nsôña nson ñañ nlam, nson Djob a mbat le di sal, di yé mbén i tjél añal wo. (Rôma 13:1) Ha nya ngéda i, di ga yoñ matat, ndi di yéñék manjel inyu ke ni bisu i añal ñañ nlam u Ane Djob, bebek i bisôsôli.

¹¹ Ndimbhe baôma ba bi ti bakéés i bi unbaha bo iloo ’héga. Jon makidik ma bi yoña le ba nlama “nol” bo. (Minson mi baôma 5:33) Baôma ba bé bé le ba pei nyemb. Ndi mahôla ma bi lôl bo i nya i yé tôbôtôbô!

“N’a la bé tjé bo” (Minson mi baôma 5:​34-42)

12, 13. (a) Mambe maéba Gamaliel a bi ti bana bakéés bape? Kii ba bi boñ? (b) Ngim mangéda, lelaa Yéhôva a nhôla bagwélél bé? (c) Ibale di “nok ndutu inyu telepsép,” di nla ba nkwook nkaa ni kii?

¹² Gamaliel, nu a bé “niiga mbén Môsi, a bak mut nu bôt ba bé diihe ngandak,” a yoñ hop.c Bana bakéés bape ba bé ti nye lipém ngandak, inyu hala nyen a bi yoñ hop, a ti yak “oda le ba pémés ndugi bo i mbégdé inyu ndék ngéda.” (Minson mi baôma 5:34) A bôdôl sima dihéga di ngim bôt i i bi lona ngolba, ndi i ngéda ba bi wo, yak i bôt bobasôna ba bé noñ bo, ba bi tjama. Inyu hala nyen a bi kal bana bakéés bape le ba hônba baôma, lakii Ñéga wap le Yésu a bi wo hala a bé ndik ndék ngéda. A hôla bo i ôt pék, nye bo le: “Ni bana bañ jam jo ki jo lôñni i bôt bana, ndi nwaha bo nwee. Inyule ibale i jam lini tole nson unu u nlôl ni bôt ba binam, w’a tjiba. Ndi ibale u nlôl ni Nyambe, n’a la bé tjé bo. Yoña yihe inyule i nla ba le Nyambe nyemede nyen ni yé i jôs.” (Minson mi baôma 5:​38, 39) Bana bakéés bape ba nôgôl nye. Ndi to hala, ba bi fidbe baôma disôô, ba témb ba ti bo oda le “ba pot ha bañ i jôl li Yésu.”​—Minson mi baôma 5:40.

¹³ Yak i len ini, Yéhôva a nla gwélél bôt bakeñi kiki Gamaliel inyu tohol litén jé. (Bingéngén 21:1) A nla gwélél mbuu mpubi wé inyu tinde bikiñe, bakéés, ni bangomin inyu boñ sômbôl yé. (Néhémia 2:​4-8) Ndi to ibale di “nok ndutu inyu telepsép,” di nla ba nkwoog nkaa ni mam ima. (1 Pétrô 3:14) Pok, Yéhôva a nla ti bés ngui i hônba. (1 Korintô 10:13) Iba, baoo bés ba ga “la bé tjé” nson u Djob.’​—Yésaya 54:17.

14, 15. (a) Baa i ndôm ba bi bép baôma i bi tombôs bo? (b) Ti hihéga hi hi ñéba le bagwélél ba Yéhôva ba nhônba ndutu ni maséé.

¹⁴ Baa i ndôm ba bi bép baôma i bi boñ le ba tomb? Heeni. Ba bi “nyodi i bisu bi Ntôñ bakéés bakeñi, ba konok maséé.” (Minson mi baôma 5:41) Inyuki ba bé “maséé”? Ba bé kon bé maséé inyu njôghe i disôô ba bi fibde bo. Ba bé kon maséé inyule ba bé téñbe ni Yéhôva ni le ba bé noñ mabal ma Yésu.​—Matéô 5:​11, 12.

¹⁵ Nlélém kiki lôk kéé i hiai hi bisu, di nhônba ni maséé i ngéda di mboma mandutu inyu ñañ nlam di ñañal. (1 Pétrô 4:​12-14) I pot maliga, mut to wada a ngwés bé le ba nôgha nye ndutu tole ba leñ nye i mok. Ndi i ngéda di mboma mandutu inyule di ntéñbe i gwélél Yéhôva, di yé maséé kiyaga. Di yoñ hihéga hi mankéé wada le Henryk Dornik, nu a bi nok ndutu ngandak i mok mi mbanda. I sôñ Hikañ, nwii 1944, ba bi leñ nye ni manyañ i mok. Bakolba ba bé kal le: “U nla bé tinde bo i boñ yom yo ki yo. Ba nkon maséé to ba nok ndutu ikepam i nyemb.” Mankéé Dornik a bi toñol le: “I maliga, nyemb i bé kon bé me ngôñ, ndi ibale i bé béda le me wo inyule me ntéñbe ni Yéhôva, hala a bé kôhna me maséé”​—Yakôbô 1:​2-4.

16. Lelaa baôma ba bi éba le ba nke ni bisu i bok mbôgi i nya i yôni? Lelaa yak bés di nkôna ndémbél yap i len ini?

¹⁶ Ibabé i lep ngéda, baôma ba bi témb ba bôdôl añal ñañ nlam ni makénd momasôna. Ba bé téé likalô “hiki kel, i témpel lôñni i mandap ni mandap,” ba kônde “añal ñañ nlam inyu Kristô le Yésu.”d (Minson mi baôma 5:42) I baañal ñañ nlam ba makénd bana, ba bé bebee i ke ni bisu i bok mbôgi i nya i yôni. Di yimbe le ba bé noñ ndémbél i Yésu, ba bé añal ñañ nlam i mandap ma bôt. (Matéô 10:​7, 11-14) Ni i njel i nyen ba bi yônôs Yérusalem nyensôna ni biniigana gwap. Yak i len ini, bôt ba nyi le Mbôgi Yéhôva i nkôna ndémbél i baôma. Kiki di nyuuga hiki ndap mu libôga jés, di ñéba le yak bés di nsômbôl tibil gwel nson wés. Hala a mboñ le di nti hiki mut pôla i nok ñañ nlam. Baa Yéhôva a nsayap nson wés u likalô li mandap ni mandap? Ñ, munu i dilo di nsôk dini, didun di bôt di ma emble ñañ nlam u Ane. Ngandak ipôla yap i bi nok ñañ nlam inyu ngélé bisu i ngéda Mbôgi Yéhôva i bi koode i likôga jap.

Minhôôlak mi bôlôm inyu gwel “nson u u yé nseñ” (Minson mi baôma 6:​1-6)

17-19. Imbe ndutu i bé lama lona mbagla ikété likoda? Mambe makidik baôma ba bi yoñ inyu sañgal mam?

¹⁷ Nano, ndutu i tôbôtôbô i nkwo ikété likoda li ntip gwéé. Imbe ndutu? Ngandak banigil i i bi sôblana i bé bakén ba bôt i Yérusalem, jon ba bé gwés le ba kônde niiga bo nwaa le ba ntémb i mambai map. Inyu hala nyen i banigil ba bé yééne i Yérusalem ba bi ti moni nwap inyu hôla bo. (Minson mi baôma 2:​44-46; 4:​34-37) Ndi ngim ndutu i bi kwo. I ngéda “likap li bijek li hiki kel,” ba bé yôi i biyik bi bôda bi bé pot hop Grikia. (Minson mi baôma 6:1) Ki le ba bé yôi bé biyik bi bôda bi bi bé pot hop Lôk Héber. I nene le, lôk kéé i bé todol ngim bôt mu likoda li. Ikété i mam ma nla lona mbagla ikété likoda, jada li.

¹⁸ Baôma bon ba bé juu li bakena ntôñ ha ngéda i; ba bi tehe le i ta bé loñge le ba “yék bañga i Nyambe inyu kap bijek i bitéblé.” (Minson mi baôma 6:2) Inyu hala nyen ba bi bat le banigil ba yéñ bôlôm basaambok “nyonok ni mbuu mpubi lôñni pék,” le baôma ba téé bo inyu gwel ‘nson u u yé nseñ.’ (Minson mi baôma 6:3) I bé béda minhôôlak mi bôt i pes i mbuu inyule, ba bé lama ndik bé kap bijek, ndi ba bé lama yak gwélél moni inyu somb gwom. Ni ki le ba bé lama ti ñañga inyu yi lelaa moni mi ngwéélana. I banigil basaambok ba bi pohol, bobasôna ba bééna môl ma Lôk Grikia. Bebek hala a bi boñ le i biyik bi bôda bi bé pot hop Grikia bi pala neebe i lôk kéé i. Baôma ba bi yoñ ngéda i wan libak li bôlôm bana; i mbus ngandak masoohe, baôma ba bééga bo ‘nson u u yé nseñ.’e

¹⁹ Baa i bôlôm basaambok bana ba bé kap bijek, ba bé lama ha bé añal ñañ nlam? Heeni. Étien a bé wada wap, a bak ntéé likalô nu makénd. (Minson mi baôma 6:​8-10) Yak Filipô, nu Bitilna bi nsébél le, “ñañal ñañ nlam,” a bé mu nsoñgi wap. (Minson mi baôma 21:8) I maliga, i bôt basaambok ba, ba bi ke ni bisu i añal ñañ nlam u Ane ni makénd.

20. Lelaa bagwélél ba Yéhôva ba len ini, ba nkôna ndémbél i baôma?

²⁰ I len ini, bagwélél ba Yéhôva ba noñ ndémbél i baôma. I mankéé ba nsômbôl téé mañ i likoda a nlama unda le a gwé pék i Nyambe, yak bihiumul gwé bi nlama éba le a nwas le mbuu mpubi won u éga nye. Lôk kéé i bôlôm i i nyônôs matode ma Bibel yon i nla yila mimañ tole bahôla nson.f (1 Timôtéô 3:​1-9, 12, 13) Jon di nla kal le mbuu mpubi won u ntéé i lôk kéé i i yé mimañ tole bahôla nson. I lôk kéé i, i ngwel ngandak ‘minson i i yé nseñ.’ Kiki hihéga, mimañ mi likoda mi ntjek mahôla ba nlama lona ngim lôk kéé i i mañap, tole i i gwé ngôñ ni mahôla. (Yakôbô 1:27) Bape ba pégi i maoñ ma mandap ma Ane, tole i tjek mam i makoda més makeñi. Bape ki ba nsal i lémés maada ipôla lôk dokta ni lôk kéé yés i i nkon. Bahôla nson ba ngwel ngandak minson ipe. Tolakii mimañ ni bahôla nson ba ngwel minson mi nwominsôna, ba nhôya bé nson Djob a bi ti hiki wada wés, i añal ñañ nlam u Ane.​—1 Korintô 9:16.

“Bañga i Nyambe i kônde tjama” (Minson mi baôma 6:7)

21, 22. Kii i ñéba le Yéhôva a bi sayap likoda li hiai hi bisu?

²¹ Ni mahôla ma Yéhôva, likoda li li bi tip gwéé li bi yémbél ngolba i bôt ba mbégdé, li yémbél ki ndutu i bé lama lona mbagla ikété likoda. Bisai bi Yéhôva bi bi nene toi inyule di ñañ le: “Bañga i Nyambe i kônde tjama, nsoñgi u banigil u bé kônde bet ngandak i Yérusalem; yak limut li bôt likeñi li biprisi li yila bahémle.” (Minson mi baôma 6:7) Hana a yé ndik ñañga wada, ikété ngandak miñañ mi mahol ipe kaat Minson mi baôma i mpôdôl. (Minson mi baôma 9:31; 12:24; 16:5; 19:20; 28:31) Baa hala a nlédés bé bés i len ini i nok lelaa ñañ nlam u nke ni bisu i tjama mambok ni mambok, ni nkoñ ’isi wonsôna?

²² I hiai hi bisu, baéga bibase ba bé ñunbak ngandak kayéle ba bé bé bebee i nwas banigil ba Yésu nwee. Ndééñga ikeñi i bé bo bisu. Kiki d’a tehe mu pes i noñ, baéga base ba bi kolba Étien ngandak.