“Loo nyono i Makédônia”

1-3. (a) Lelaa mbuu mpubi u bi éga Paul ni basolôñ bé? (b) Mambe mam di ga tehe?

DI YÉ i tison Filipi, i loñ Makédônia, ngim bôda i mpam inyu ke i lép ba nsébél le Gangites. Kiki lem yap, ba nyén ipañ lép inyu soohe Nyambe nu Israel. Yéhôva a yé tehe bo.​—2 Miñañ 16:9; Tjémbi 65:2.

² I nlélém ngéda, iloo 800 i kilôméta i pes likôl i tison i Filipi, ngim bôt i nyodi i Listra, tison i i yé i nwelmbok u Galatia. Ndék dilo i mbus, ba nyoñ nloñ wada u Lôk Rôma, u u yé ñoñok ni mimbamba mi ngok (bipavé), u u nkena i pes hiôñg i Asia, nkoñ u u gwé ngandak bôt. I bôt baa bana ba yé​—Paul, Silas, ni Timôtéô, ba nyamnda ni ngôñ i yoñ i njel i, inyu ke i Éfésô ni bitison bipe ki, i het ngandak bôt i gwé ngôñ i emble ñañ nlam u Kristô. Ndi ilole ba njôp i njel, mbuu mpubi u nsôña bo, di nyi bé ni imbe njel ndi u nsôña bo i ke pot bañga i Nyambe nyoo pes mbok Asia. Inyuki? Inyule Yésu, ni njel mbuu mpubi, a gwé ngôñ le Paul ni solôñ yé, ba lela mbok Asia Ntitigi yosôna, ba yoñ njel tuye Égée, letee ba bol i man lép ba nsébél le Gangites.

³ I nya Yésu a bi éga Paul ni i lôk kéé i bé ni nye mu liké jap i Makédônia, i nti bés biniigana bi mahee i len ini. Jon di tiimba béñge ngim mam i i bi tagbe mu liké li yônôs iba li Paul, li a bi bôdôl bebee ni nwii 49 N.Y.

“Nyambe nyen a nsébél bés” (Minson mi baôma 16:6-15)

4, 5. (a) Kii i bi pémél Paul, Silas ni Timôtéô i ngéda ba bé bebee ni pes mbok i Bitinia? (b) Mambe makidik banigil ba ba bi yoñ, ni bimbe bisai ba bi kôs?

⁴ Kiki mbuu mpubi u bi kéñ bo i téé likalô i Asia, Paul ni mawanda mé ba noode yoñ njel i ñombok, i ke añal ñañ nlam i bitison bi Bitinia. Inyu pam nyoo, bebek ba bi lama ke jôga li dilo, i minloñ mimbe, mi mi ntagbe bipes bi mbok bi Frigia ni bi Galatia, bi bi bééna bitison ni ndék bôt ndigi. Ndi i ngéda ba bi bol bebee ni Bitinia, Yésu a témb a gwélél mbuu mpubi inyu kéñ bo njel. (Minson mi baôma 16:6, 7) Ba bé nhelek ha i ngéda i. Ba bé yi kii ba bé lama añal, ni lelaa ba añal, ndi ba bé yi bé hee ba añal ñañ nlam. I bé kiki bo le ba bi koode i likôga li mbok i Asia, ndi to jam. Ba koode ki i likôga li pes mbok i Bitinia, yak ha ki, to jam. Ndi to hala, Paul a bi yoñ makidik i ke ni bisu i koode letee likôga li yibla nye. Ha nyen Paul ni basolôñ bé ba bi yoñ makidik ma bé nene wengoñle ma téé bé. Ba bi témb i pes i hiôñg, ba ke 550 kilôméta, ba lela bitison, letee ba bol i homa bisitima bi ntjak, i libôñ li tison Trôas, i njel i yon i bé kena kunda yada i pes mbok i Makédônia. (Minson mi baôma 16:8) Inyu ngélé i yônôs iaa, Paul a koode i likôga, ndi lini lisañ, ñ, likôga li yibla, bañga bañga.

⁵ Lukas, nu yak nye a bi tila kaat i ñañal niñ i Yésu ni nson wé, a bi boma Paul, Silas, ni Timôtéô nyoo i Trôas. A nkal le: “Ndi Paul a tehe yiinda ni juu, mut Makédônia wada a bé a téé ha, a soohege nye, a kalak le: ‘Loo nyono i Makédônia, hôla bés.’ Kiki Paul a ntehe ndik i yiinda ini, di yéñ njel i ke i Makédônia, di bak nkwoog nkaa le Nyambe nyen a nsébél bés le di añle bo ñañ nlam.”a (Minson mi baôma 16:9, 10) Sôk i nsôk, Paul a bi yi hee a bé lama añal ñañ nlam. Paul a bé maséé inyule a bi somol bé i ñem njel. Kunda yada, i lôk kéé ina ini, i yoñ njel tuye i nke i Makédônia.

6, 7. (a) Bimbe biniigana di nla ôt mu mam ma bi pémél Paul mu liké jé? (b) Mu mam ma bi pémél Paul, di nla ba nkwoog nkaa ni kii?

⁶ Kii di nla nigil mu i ñañ u? Di yimbe le: Mbuu u Djob u bi hôla Paul ndik i ngéda a bi yoñ makidik i ke i mbok Asia, ndik i ngéda a bi bol bebee ni Bitinia, ni ndik i ngéda a bi bol i tison Trôas, nyen Yésu a bi unda njel i Makédônia. Yak i len ini, Yésu a nla boñ nlélém inyu yés, kiki nyen a éga likoda. (Kôlôsé 1:18) Bebek hala a yé ngim ngéda le di nhoñol yoñ bôlô i nsañal, tole di nsômbôl ke ti mahôla i het ngôñ i yé. I nla pam le Yésu a éga bés ni njel mbuu mpubi ndik i ngéda a ntehe toi le di nyoñ makidik ma ngui inyu yônôs i njômbi i. Inyuki? Di yoñ hihéga: Nluk matôa a nla kena matôa mé i waé tole i walôm ndik ibale matôa ma yé ke. Nlélém jam, Yésu a ga hôla bés ndik i ngéda bésbomede di mboñ biliya bi ngui inyu yônôs njômbi yés i kéñbaha nson wés.

⁷ Ndi kii di nlama ni boñ ibale di mpam bé i yônôs njômbi yés? Baa di nlama somol, di hoñlak le mbuu Djob u ñéga bé bés? To. Di bigda le yak Paul a bi boma minlélém mi mandutu. Ndi a bi ke ni bisu i koode letee ba leege nye. Di ba ni nkwoog nkaa le ibale di ntéñbe mu nson wés likalô, ‘nwemel nkeñi inyu nson u ga yiblana’ yak bés.​—1 Korintô 16:9.

8. (a) Lelaa tison i Filipi i bé. (b) Limbe jam lilam Paul a bi kôhna mu likalô jé “i homa masoohe”?

⁸ I ngéda ba bi bol i pes mbok i Makédônia, Paul ni basolôñ bé ba bi sôk ba bol i Filipi, tison het bôt ba bé maséé i ba bon ba Lôk Rôma. Ngandak bisônda bi Rôma bi bi bi téé bôlô yap i sônda, bi bé niñil nyoo. Inyu yap, Filipi a bé bo kiki Italia ntitigi, mu pes mbok i Makédônia, inyule ngandak mam i bé pôôna ma ma bé nyoo i nyañ wap tison le Rôma. I mbus nwemel u tison, bebee ni man lép wada, Paul ni i lôk kéé i bé ni nye ba bi léba ngim homa i het ba bé hoñol le “homa masoohe a yé.”b I kel Sabat, ba sôs bebee ni lép, ba boma ngandak bôda i i bi kodba inyu bégés Djob. Banigil ba yén isi, ba bôdôl kwélés bo. Muda wada a bé ha, jôl jé li bé le Lidia, “kiki a bé emble, Yéhôva a yibil ñem wé wonsôna.” I mam banigil ba bi pot, ma bi tihba nye kayéle nye ni bôt bé ba lihaa ba bi sôblana. I mbus, a nai ndigi le Paul ni mawanda mé ba yén i ndap yé.c​—Minson mi baôma 16:13-15.

9. Lelaa ngandak i nkôna ndémbél i Paul i len ini, bimbe bisai ba nkôhna?

⁹ Di nhégda maséé sôble i Lidia i bi lona! Paul a bi nok maséé inyule a bi neebe nsébla le “loo nyono i Makédônia,” ni ki le Yéhôva a bi gwélél nye ni i lôk kéé i bé ni nye inyu timbhe masoohe ma bôda bana, ba ba bé kon Nyambe woñi! Yak i len ini, ngandak bilôk bikéé i bôda ni i bôlôm, njohok ni mimañ mi bôt, lôk kéé i i yé mbiibaga ni i i ta bé mbiibaga, ba nke i téé likalô i het ngôñ batéé likalô i yé ikeñi. To ibale ba mboma mandutu, i ngéda ba nléba bôt ba neebe maliga kiki Lidia, mandutu ma ma nhielba yañga. Baa yak we u nla tjek ngéda yoñ inyu ke i ti mahôla i het ngôñ batéé likalô i yé ikeñi? Bisai bikeñi bi mbem we. Kiki hihéga, di pôdôl le mankéé Arôn, nu a bé loo 20 ma nwii ndék; a bi ke i loñ yada nyoo i Amérika ñemkété, inyu nit nson likalô. A ntoñol bisai a bi kôhna, nlélém kiki ngandak ipe, ngeñ a nkal le: “I ke i nit likalô i loñ ipe i bi hôla me i hol i pes mbuu ni i kônde kôôge bebee ni Yéhôva. Yak likalô li nlôôha lilam; hanano me gwé gwigil bi Bibel juem!”

“Limut . . . li telbene bo” (Minson mi baôma 16:16-24)

10. Lelaa mimbuu mimbe mi libôga li mi bi tinde bôt i kolba Paul ni solôñ yé?

¹⁰ Di nla hégda lelaa Satan ni mimbuu nwé mimbe ba bé ñunbak kiyaga i tehe le ñañ nlam u mbôdôl ôm minkañ yak i bahoma ba bé hoñol le ba ga boma bé ngolba yo ki yo. Hala a nhélés bé bés i tehe le mimbuu mimbe mi nke i tinde bôt ba libôga i kolba Paul ni solôñ yé! I ngéda ba bi témb i homa masoohe, ba boma hingonda hiada hi hi bééna mbuu mbe inyu bo ngambi; a bé ti ki bet bé ngandak moni mu kiki a bé añal mam ma mbôña i dilo di nlo. Hingonda hi, hi bi bôdôl noñ Paul ni lôk kéé, hi londok le: “I bôt bana ba yé minkol mi Nyambe Nungingii, ba yé i añle bé njel tohi.” Bebek mimbuu mimbe mi bé tinde hingonda hi pot i hala, inyu unda bôt le i miñañ hi mbéna añle bo inyu dilo di nlo, nlélém kiki biniigana bi Paul, gwobiba bi nlôl ni Djob. Likeñge li, li bé le li kéñ bôt i tibil yimbe bonjee ba yé toi banigil ba Yésu. Ndi Paul a bi luhul mbuu mbe u, kayéle hingonda hi mom nwee.​—Minson mi baôma 16:16-18.

11. I mbus le Paul a bi luhul mbuu mbe i bé ikété hingonda, kii i bi pémél nye ni Silas?

¹¹ I ngéda bet bé ba bi yimbe le hingonda hi, hi bé bo ha bé ngambi, ni le likuhul jap li moni li bi mal, hala a unbaha bo ngandak. Ba ôt Paul bo Silas, ba kena bo i bôm, i bisu bi baane​—ba ba bé isi énél i Lôk Rôma​—inyu kéés bo. Kiki ba mpamna bo i bisu bi bangomin, ba bugus mbagla i matén inyu tinde bakéés i kôde mbagi yap, ba pot i nya ini le: ‘I bon ba Lôk Yuda bana, ba nlona ngandak yubda, ba niigaga bilem bi ta bé bés kunde i neebe, bés bôt ba Rôma.’ Bibuk gwap bi bi tinde baane i pala yoñ makidik. Ñañ u nkal le: “Ha nyen limut jolisôna [i homa bôm] li telbene bo [Paul bo Silas],” i mbus bangomin ba tison ba ti oda le “ba bép bo disôô.” I mbus, ba ha Paul bo Silas i mok, nyuu nyonok ni mambabaa. Ntat ndap mok a leñ bo ikétékété ndap mok, a ha bo dikéñ i makôô. (Minson mi baôma 16:19-24) I mbus le ba bi yip makôga ma ndap mok, Paul bo Silas ba bé la bé to tehna mu kii jibe li bé ngandak. Ndi Yéhôva nye a bé tehe bo.​—Tjémbi 139:12.

12. (a) Lelaa banigil ba Kristô ba bé tehe ngolba, inyuki? (b) Mimbe mintén mi ngolba Satan ni bagwélél bé ba ngi gwéélak i len ini?

¹² Ndék nwii i bisu bi ngéda, Yésu a bi kal banigil bé le: “B’a tééñga . . . bé.” (Yôhanes 15:20) Mu kiki ba bi ke nyoo i Makédônia, i banigil bana ba bé nkôôbaga i boma ngolba. I ngéda ngolba i bi bôdôl, ba bi tehe bé hala kii bo le Yéhôva a ntjôô bo, ndi ba bé tehe le Satan nyen a bé ñunbak. Yak i len ini bagwélél ba Nsohop ba ngwélél minlélém mi makeñge bôt ba Filipi ba bi gwélél. I bôt ba, ba ntjam bitembee inyu kolba bés i suklu ni i homa wés bôlô, inyu tinde bôt bape i kolba bés. I biloñ bipe, bôt ba bibase ba ñôm bés nsohi le: ‘Ini Mbôgi Yéhôva i nlona yubda ni ngim biniigana ni bilem bi mondo, bi le bés “ba di gwé biniigana bi bisu bi base,” di nla bé neebe kekikel. Ngim mangéda, ba yé ba bép yak lôk lôk kéé yés disôô, ba ha bo i mok. Ndi, Yéhôva a ntehe, a nyimbe ki ndéñbe yap.​—1 Pétrô 3:12.

“Ba kôhna sôble ibabé i lep ngéda” (Minson mi baôma 16:25-34)

13. Kii i bi tinde ntat ndap mok i bat le: “Kii me nlama boñ inyu kôhna tohi?”

¹³ Ibabé pééna, mu ndutu yosô ba bi bana i kel i, i bi béda Paul bo Silas ndék ngéda inyu témbna ngui yap. Bebee ni ñem mau, ba bi mal hôya i ndôm ba bi biba, kayéle ba bôdôl “soohe, ba béghak Nyambe lôñni tjémbi.” Kunda yada, hisi hi bôdôl nyeñg, yak hikuu hi ndap mok hi nyeñg! Ntat ndap mok a ubla i hilo, mu kiki a bi tehe makôga ma ndap mok ma néhi, a hoñlak le bôt ba mok ba nso. Kiki a bé yi le ba bé lama kogse nye inyule a nwas le bôt ba mok ba so, “a sodol pansoñ yé, a bé sômbôl nolba.” Ndi Paul a lond makeñi le: “U boñ bañ wemede béba, inyule bésbobasôna di yé hana!” Ntat ndap mok, a sehlaga, a bat bo le: “A bôt, kii me nlama boñ inyu kôhna tohi?” Paul bo Silas ba nla bé tohol nye; ndik Yésu nyen a bé le a boñ hala. Ba kal nye le: “Hémle Nwet le Yésu, ndi w’a kôhna tohi.”​—Minson mi baôma 16:25-31.

14. (a) Mambe mahôla Paul bo Silas ba bi ti ntat ndap mok? (b) Bimbe bisai ba bi kôhna mu kiki ba bi yémbél ndééñga yap ni maséé?

¹⁴ Baa i mbadga ntat ndap mok a bi bat i bé lôl toi nye i ñem? Paul a bi pééna bé. I ntat ndap mok nu a bé mut matén, nu a bé yi bé Bitilna. Inyu boñ le a yila kristen, a bé lama nigil a neebe ki biniigana bi bisu bi Bibel. Jon Paul bo Silas ba bi yoñ ngéda i añle nye “bañga i Yéhôva.” Mu kiki ba bé niiga nye Bitilna, bebek ba bé nok ha bé to njôghe i mambabaa map. Ndi ntat ndap mok nye a bi yimbe le minsôn mi mbus yap mi bé nwahak ni mambabaa, jon a jôwa bo mo. I mbus, nye ni ndap yé lihaa yosôna “ba kôhna sôble ibabé i lep ngéda.” Kinje bisai Paul bo Silas ba bi kôhna mu kiki ba bi yémbél ndééñga ni maséé momasôna!​—Minson mi baôma 16:32-34.

15. (a) I len ini lelaa ngandak Mbôgi Yéhôva i nigle ndémbél i Paul bo Silas? (b) Inyuki di nlama tiimba yuuga bôt bés ba libôga ibabé waa?

¹⁵ Kiki Paul bo Silas, ngandak Mbôgi Yéhôva i ngéda yés i bi kôhna ngandak bisai mu kiki ba bé añal ñañ nlam, ba bak i mandap ma mok inyu hémle yap. Kiki hihéga, i ngim loñ i het ba bi sôña nson nwés, i bi pam ngim ngéda le, inyu hiki 100 i Mbôgi Yéhôva i bé mu loñ, 40 i bi yi maliga i bak i mok! (Yésaya 54:17) Di yimbe ki le ntat ndap mok a bi bat mahôla ndik i mbus nyeñg ’isi. Yak i len ini, ngim bôt i i bé ngi neebe maliga, i nla neebe ñañ nlam i mbus le ngim jam i tôbôtôbô i mpémél bo mu niñ yap. I ngéda di ntiimba yuuga bôt bés ba libôga, ha ngélé yada bé, hala a ñunda le di yé bebee i lôl bo mahôla.

“Ndi nano ba nyéñ pémés bés bisôsôli?” (Minson mi baôma 16:35-40)

16. Lelaa mam ma bi héñha i kel i bé noñ i ndôm tôlô ba bi bép Paul bo Silas?

¹⁶ I kel i bé noñ i ndôm tôlô ba bi bép bo, bangomin ba tison ba ti oda le ba pémés Paul bo Silas i mok. Ndi Paul a kal le: “To hala kiki di yé bôt ba Rôma, ba mbép bés disôô i mbamba bo ngi kéés bés, ba leñ bés i mok. Ndi nano ba nyéñ pémés bés bisôsôli? To! Bomede ba loo, ba pémés bés.” I ngéda bangomin ba bi nok le Paul bo Silas ba yé bon ba Lôk Rôma, “ba bôdôl kon woñi,” inyule bangomin ba, ba bi boñ bé mam i nya i téé sép.d Mam ma bi héñha i nya bangomin ba bé bem bé. Ba bi bép Paul bo Silas i mbamba; ndi nano bon ba bé lama bat banigil nwéhél i mbamba, he i bisôsôli bé. Ba yemhe Paul bo Silas nyemhege, le ba nyodi i tison i Filipi. Banigil ba neebe, ndi nwaa le ba nke, ba bi ke ndugi i tehe bikristen bi bi bi tip sôblana inyu ti bo makénd. I mbus nyen ba bi ke.

17. Kii ndémbél i hônba i Paul bo Silas i bi niiga bikristen bi bi bi tip sôblana?

¹⁷ Ibale bangomin ba pala yi le Paul bo Silas ba bé bon ba Lôk Rôma, ki bebek ba bi ti bé oda le ba biba. (Minson mi baôma 22:25, 26) Ndi ha ngéda, yak lôk kéé i Filipi i bé le i hoñol le Paul bo Silas ba ngwélél libak jap li bon ba Lôk Rôma inyu sembba ndutu banigil ba nlama boma inyu jôl li Kristô. Baa hala a bé le a lédés hémle i bikristen bi Filipi, téntén i bet ba bé bé bon ba Lôk Rôma? Inyule mbén i bé sôñ bé bo ibale ba bé lama bép bo. Ndi, kiki Paul bo Silas ba bi hônba i ndôm i, hala a bi ti bini bikristen bi bi bi tip sôblana, bobasôna, ndémbél le yak bo ba bé le ba hônba ndééñga. Jam lipe li yé ki le, i ngéda Paul bo Silas ba bi nai le bangomin ba bat nwéhél i mbamba, hala a bé unda le i jam bangomin ba bi boñ li bé kolba mbén. Jon, hala a bé le a tinde bangomin i tjél tééñga bikristen bipe, bi bi bééna nlélém hémle kiki Paul, ni i sôñ kunde yap inoñnaga ni mbén.

18. (a) I len ini lelaa mimañ mi nigle ndémbél i Paul? (b) Lelaa di “nsôñ ñañ nlam i bisu bi mbén” munu ngéda yés?

¹⁸ I len ini, mimañ mi yé ndémbél ilam ikété makoda. To kinje jam ba mbem le lôk kéé i boñ, yak bo ba yé bebee i boñ i jam li. Kiki Paul, di nlama yi mambén ma loñ yés, di yi ki imbe ngéda ni lelaa di nla gwélél mo inyu boñ le ma sôñ bés. Inyu boñ le di kee ni bisu i bana kunde i bégés Yéhôva, di nla kena hop wés i bisu bi bakéés ba yé i libôga jés, di nla bat le hop wés u kee yak bakéés bakeñi ba loñ, kiki di nla yak kena minkaa nwés i dikuu dikeñi, di di nkéés minkaa mi ngandak biloñ. Njômbi yés i ta bé le di héñha mambén ma loñ, to, ndi le ‘di sôñ ñañ nlam i bisu bi mbén,’ kiki Paul a bi tilna likoda li Filipi, bebee le jôm li nwii i mbus le a bé i mok nyoo. (Filipi 1:7) To minkaa mi ntagbe bé kiki di bembek, kiki Paul ni basolôñ bé, bés di ga ke ndik ni bisu i yéñ bôt to hee homa mbuu Djob u ga om bés, inyu “añle bo ñañ nlam.”​—Minson mi baôma 16:10.