“A gwéélak Bitilna inyu tinde bo i hek pék”

1, 2. Bonjee ba bi nyodi i Filipi inyu ke i Tésalônika, ndi kii i bé bo i mahoñol?

NGANDAK bôt i bé béna kil mu i njel; bon ba Lôk Rôma ba ba bééna likeñge li maoñ bon ba bi oñ yo; njel mimbamba mi ngok, njel ngandak dikôa. Bahogi ba bé kil i ngii makas, bape ki ba kilak i ngii bikak le bihosi bi bé ôt. Bisônda, bôt ba nyuñga, ni babañ bisat, ba bé mu nsoñgi bôt ba bé béna kil mu, hala a bé boñ le liyôgbe li bé ngandak. Paul, Silas, ni Timôtéô, yak bo ba bi lôô mu i njel i, i nyodi i tison i Filipi inyu ke i tison i Tésalônika; ba bi ke liké li 130 kilôméta. Liké li, li bé bé bun, téntén inyu Paul bo Silas, inyu mambabaa map, ma ma bé ngi mal, mu ndôm ba bi bép bo i Filipi.​—Minson mi baôma 16:22, 23.

² Kii ba bé le ba boñ inyu boñ le ba hoñol ha bañ nténdéé liké u bé bem bo? Bebek ba bé tina makénd wada ni nuu, ni njel minkwel mi nlédhana. Ba bé ba ngi hoñlak lelaa ntat ndap mok nu tison i Filipi ni lihaa jé jolisôna ba bi yila bahémle. I jam li, li bi lôôha lédés bo mu makidik ba bi yoñ i ke ni bisu i añal bañga i Nyambe. Ndi mu kii ba bé bebee ni tison i Tésalônika, bebek ba bé lama badba lelaa Lôk Yuda i i bé mu i tison, i ga legee bo. Baa ba ga kolba bo, tole ba ga bép bo, kiki i tison i Filipi?

3. Inyuki i yé bés nseñ i len ini i wan ndémbél i Paul inyu kôhna makénd i téé likalô?

³ Paul a bi sôk yelel i yom a bé nôgda mu i kaat a tilna bikristen bi Tésalônika; a kal le: “To hala kiki di bi bôk ndugi di nok njôghe, ba wéha ki bés nyuu i Filipi, kiki ni nyi, Nyambe a bi ti bés makénd i añle bé ñañ nlam ikété ngandak ngolba.” (1 Tésalônika 2:2) Bebek Paul a bé nôgda ndék nduña i ke i tison i Tésalônika, téntén inyu jam li bi pémél bo i tison i Filipi. Baa yak we u ma nôgda i jam Paul a bi nôgda? Baa hala a yé a bane we ndutu ngim mangéda, i añal ñañ nlam? Paul a bé bôdôl Yéhôva ñem le a ga lédés nye, a hôla ki nye i témbna makénd mé. I nigil ndémbél i Paul, i ga hôla we i kôna nye.​—1 Korintô 4:16.

“A gwéélak Bitilna inyu tinde bo i hek pék” (Minson mi baôma 17:1-3)

4. Inyuki di nla kal le Paul a bi tégbaha iloo sonde aa i Tésalônika?

⁴ Di ñañ le, Paul a bi tégbaha sabat aa i añal ñañ nlam i ndap bibégés i Tésalônika. Baa hala a ngwés kal le mayuuga mé ma bi nom ndigi sonde aa mu i tison i? To. Di nla bé yi i mbus dilo tjañen a bi jôp i ndap yap bibégés inyu ngélé bisu, i mbus le a bi bol i tison i Tésalônika. Ndi bikaat Paul a tilna bikristen bi Tésalônika, bi ñéba le nye ni i lôk kéé i bé ni nye ba bi sal minson mi ngui inyu yoñ ndun ni bomede. (1 Tésalônika 2:9; 2 Tésalônika 3:7, 8) Ni ki le, i ngéda a bé i tison i Tésalônika, lôk kéé i Filipi i bi ômle nye mahôla letee ni ngélé iba. (Filipi 4:16) Jon di nla ni kal le a bi yén i Tésalônika iloo sonde aa.

5. Kii Paul a bi boñ inyu hôla baemble nye i hek pék?

⁵ I mbus le a bi témbna makénd mé inyu añal ñañ nlam, Paul a bi yoñ hop i bisu bi bôt bobasôna ba bé i ndap bibégés. Kiki lem yé, a bé kwel, “a gwéélak Bitilna inyu tinde bo i hek pék, a toñlak, a undga ki ni njel Bitilna le i bé nseñ le Kristô a nok ndutu, a tuge ki ikété bawoga. Jon a bé kal le: “I Yésu nunu me yé i pôdôl bé, nyen a yé Kristô.’” (Minson mi baôma 17:2, 3) Di yimbe le Paul a bé yéñ bé hélés baemble nye; ndi a bi hôla bo i hek pék. A bé yi le baemble nye ba bééna lem i ke i ndap bibégés, ba yik Bitilna, ba tinak ki gwo lipém. I yom i bé béda bo i bé nogna ilam i Bitilna. Jon Paul a bi tinde bo i hek pék, a toñlak, a undga ki ni njel Bitilna le Yésu mut Nasaret nyen a yé Mésia nu bôt ba bé bem, tole Kristô.

6. Lelaa Yésu a bi gwélél Bitlna inyu tinde bôt i hek pék, mambe matam malam hala a bi num?

⁶ Paul a bi noñ loñge ndémbél i Yésu, nu biniigana bi bé bi umne i ngii Bitilna. Kiki hihéga, i ngéda a bi gwel nson wé hana ’isi, Yésu a bi toñle banigil bé ni njel Bitilna le, Man mut a bé lama son njonok, i mbus a wo, a tuglana ki. (Matéô 16:21) I mbus bitugne gwé, Yésu a bi pémél banigil bé. I mam ma momasôna, ma bé ma kôli inyu kwés bo nkaa le i mam a bi pot, ma bé maliga. Ndi Yésu a bi ti ki bo ngandak manjom mape, ma ma bé kwés bo nkaa le Bañga i Djob i yé maliga. Kiki hihéga, mu nkwel wé ni ngim banigil, di ñañ le: “Ha nyen a bi bôdôl ni Môsi lôñni Bapôdôl bobasôna, a toñle bo i mam ma mbéñge nyemede ikété Bitilna gwobisôna.” Kii hala a bi lona? Banigil ba nkal le: “Baa hala a bak nga a tihba miñem nwés i ngéda a pôdhak bés mu nloñ, a tiblak toñle bés Bitilna?”​—Lukas 24:13, 27, 32.

7. Inyuki i yé nseñ le Bibel yon i ba hikuu hi biniigana gwés?

⁷ Nwin u Bañga i Nyambe u gwé ngui ngandak. (Lôk Héber 4:12) Inyu hala nyen kiki Yésu, Paul, ni baa baôma bape, Bañga i Nyambe yon i yé hikuu hi biniigana i bañga bikristen i len ini. Yak bés di nhôla bôt i ôt pék, di toñlege bo Bitilna, di kwéhak bo nkaa le mam di niiga bo ma nlôl i Bibel. I pot maliga, i nwin di ntjam u nlôl bé ni bés. Mu kii di mbéna gwélél Bitilna ngandak mu nson wés likalô, di nhôla baemble bés i tehe le mahoñol més bé mon di ñañal ndi biniigana bi Djob. Di hôiga bañ ki to le, nwin di ñañal u umne yaga i ngii Bañga i Djob. U kôli le ba bôdôl wo ñem. Baa i yi hala i ntinde bé bés i tjam wo ni makénd kiki Paul a bi boñ?

“Bôt bahogi . . . ba hémle” (Minson mi baôma 17:4-9)

8-10. (a) Lelaa bôt ba Tésalônika ba bi leege ñañ nlam? (b) Inyuki Lôk Yuda ihogi i bé kil Paul njôñ? (c) Lelaa i Lôk Yuda i bé kolba Paul i bi boñ?

⁸ Paul nyemede a bé nkwoog nkaa ni bini bibañga bi Yésu le: “ Nkol u nloo bé nwet wé. Ibale ba bi tééñga me, b’a tééñga yak bé; ibale ba bi tééda bañga yem, b’a tééda yak bañga nan.” (Yôhanes 15:20) Yak Paul a boma mintén mi bôt ima mi​—Bahogi ba bééna ngôñ i nôgôl mam a bé añle bo, ki le bape ba bé ba ngi péénaga. Inyu ba ba bi neebe ñañ nlam, Lukas a tila le: “Bôt bahogi ipôla yap [Lôk Yuda] ba hémle [ba yila bikristen], ba kahal kiha ni Paul bo Silas, nlélém jam ni limut likeñi li bôt ba Grikia ba ba bé bégés Nyambe, yak ni jôga li bañga bôda.” (Minson mi baôma 17:4) Ibabé pééna, banigil ba mondo ba, ba bi lama kon maséé ngandak inyu mahôla ba bi kôhna i tibil nok Bitilna.

⁹ Tolakii bahogi ba bi nok maséé ni mam Paul a bé niiga bo, bape ba bi unbene nye. Ngim bon ba Lôk Yuda, i i bé niñ i tison i Tésalônika i bé kil Paul njôñ inyule “limut likeñi li bôt ba Grikia” li bi neebe nwin Paul a bi añle bo. I Lôk Yuda i, i bééna ndigi ngôñ le i bon ba Grikia ba, ba ba bé jôp i base Lôk Yuda ba yégle mu, inyule bon ba bé bôt ba bisu i niiga bo Bitilna bi Lôk Héber; jon inyu yap, i bon ba Grikia ba, ba bé banigil bap. I bé ndik wengoñle, Paul a bi lo inyu nip i bon ba Grikia ba, he homa numpe bé, ndi ikété ndap bibégés i Lôk Yuda! Jon i Lôk Yuda i, i bé ñunbak ngandak.

¹⁰ Lukas a nke ni bisu i kal le: “Bon ba Lôk Yuda bape ba yon ni njôñ, ba kot bibéba bi bôt bi bi mbet bi sôhôk ni bôm yosôna; ba yila limut li bôt likeñi, ba kahal lona yubda ikété tison. Ba jôp ni ngui ikété ndap Yasôn, ba bé toñ Paul bo Silas inyu kena bo i bisu bi limut. Kiki ba nkoba bé bo, ba gwel Yasôn ni lôk kéé ihogi, ba ôt bo i bisu bi baane ba tison, ba lond le: ‘I bôt bana ba nha yubda homa nyensôna, ba mpam yak hana i béhni, ndi Yasôn a nleege bo loñge. I bôt bana bobasôna ba nkolba mambén ma Kaisa, ba kalak le kiñe ipe i yé, le Yésu.’” (Minson mi baôma 17:5-7) Lelaa mam ma bi sôk ba inyu Paul ni ini lôk kéé ipe?

11. Mimbe minsohi ba bi ôm Paul ni ii lôk kéé ipe, imbe mbén baôm bo nsohi ba bééna i mahoñol? (Béñge matila isi lipep.)

¹¹ Limut li bé ñunbak ngandak. Li bé wengoñle lép le u nhôl​—hala wee mut a bé la bé gwel bo. Likeñge li jon Lôk Yuda i bi gwélél, inyu noode nol Paul bo Silas. Jon, i mbus le ba bi lona “yubda” i tison, ba noode kwés baane nkaa le, mam ba bé boñ le ba ôm Paul ni solôñ yé nsohi, ma bé béba ngandak. Soman i bisu i bé le Paul ni mawanda mé, ba nlona “yubda homa nyensôna,” ndi ki le ba bi lona bé yubda i tison i Tésalônika! Soman i yônôs iba i bé béba ngandak. Lôk Yuda i bé kal le, i lôk kéé i, i bé niiga le Kiñe ipe i yé le Yésu, jon ba bé bôk mambén ma Kaisa.a

12. Kii i unda le nsohi ba bi ôm bikristen bi Tésalônika u bé le u lona bo ndutu ikeñi?

¹² Di bigda le, yak baéga bibase ba Lôk Yuda ba bi boñ nlélém jam ni Yésu. I ngéda ba bi ôm nye nsohi, ba bi kal Pilatô le: “Di nkoba i mut nunu a nlona yubda munu loñ yés, a kalak le . . . nyemede a yé Kristô ni kiñe.” (Lukas 23:2) I nene le Pilatô a bi ti kunde le ba nol Yésu inyule a bé kon woñi le Kaisa a ga kal le nye Pilatô a yé nit ngim mut i nliibana Kaisa. Nlélém ni lôk kéé i Tésalônika, nsohi ba bi ôm bo u bé le u boñ le ba nôla. Kaat miñañ yada i ntoñol le: “Hala a bé ndutu jam ngandak inyu yap inyule ha ngéda i, ibale ba nhégda ndik nhégdaga le ngim mut i noode liibana Kaisa, i mut nu a bé le a nôla.’” Baa njômbi ibe i Lôk Yuda i bi yon toi?

13, 14. (a) Inyuki limut li bôt li bi la bé sôñga ñañ nlam? (b) Lelaa Paul a bi unda le a bé mut a nyoñ yihe, lelaa yak bés di nla kôna ndémbél yé len?

¹³ Limut li bôt li bi lona yubda i Tésalônika, ndi li bi la bé kéñ le ñañ nlam u añlana. Inyuki? Inyule ba bi pam bé i gwel Paul bo Silas. Ni ki le, nsohi ba bé ôm bo u bi pam bé i kwés baane ba tison nkaa. I mbus le ba bi nyégsa bo le ba ti “bibep,” bi bi bé le bi ba moni mi kôli, ba nwas Yasôn ni ii lôk kéé ipe Lôk Yuda i bi kena i bisu bi baane ba tison. (Minson mi baôma 17:8, 9) Mu kiki a bi nôgôl maéba Yésu a ti banigil bé le, “yoña yihe kiki nyoo, ndi ni bak nginsohi kiki dibeñ,” Paul a bi yoñ matat, a ke homa numpe, inyu boñ le a kee ni bisu i añal ñañ nlam. (Matéô 10:16) Ibabé pééna, Paul a bi yi boñ maselna ipôla i bana makénd ni i lek tôl ni lipamal. Lelaa bikristen bi nla kôna ndémbél yé i len ini?

¹⁴ Yak i len ini, baéga bibase ba mbéna tinde mamut i kolba Mbôgi Yéhôva. Di nla kal le yak bo, ba nlond i bisu bi bangomin le di yé bôt ba “yubda,” ni ba “nliba,” inyu tinde bo i kolba bés. Nlélém kiki i bôt ba bé lona bikristen ngolba i hiai hi bisu, bakolba bés ba nkil bés njôñ. Ki le, i pot maliga, bañga bikristen i ta bé bôt ba yubda. Di nke bôt ba yubda ngwéé, di boñok kii yosôna di nla inyu boñ le di gwel nson wés ikété nsañ ndi ibale yubda i kwo i ngim homa, di nla ndugi ke homa numpe, inyu boñ le mam ma mom nwee i mbus di témb di loo.

Ba bééna “mahoñol malam” (Minson mi baôma 17:10-15)

15. Lelaa bôt ba Béréa ba bi leege ñañ nlam?

¹⁵ Inyu boñ le Paul bo Silas ba nôla bañ, lôk kéé i bi om bo i tison Béréa, i i bé bebee le 65 kilôméta ni tison i Tésalônika. I ngéda ba bi pam nyoo, Paul a bi jôp i ndap bibégés, a pôdôs i bôt ba bé mu. Kinje maséé a bi nôgda, i tehe le baemble nye ba bé gwés ñañ nlam! Lukas a tila le bon ba Lôk Yuda ba Béréa “ba bééna mahoñol malam iloo bôt ba Tésalônika, inyule ba bi neebe bañga i Nyambe ni ñem wap wonsôna, ba yoñok ngéda i tibil wan Bitilna hiki kel inyu tehe ibale i mam mana ma yé toi hala.” (Minson mi baôma 17:10, 11) Baa bibañga bi, bi nkobla ni le yak bikristen bi bi bi neebe maliga i Tésalônika bi bé kiki bôt ba tison yap? To jam. Paul a bi yiga tilna bo i mbus ngéda le: “Inyu hala yaga nyen yak bés di nwaa bé ti Nyambe mayéga, inyule i ngéda ni bi leege bañga i Nyambe di bi añle bé, ni bi leege bé yo kiki bañga i bôt ba binam, ndi kiki i yé toi, hala wee bañga i Nyambe; i bañga ini yon i nsal ikété nan, a bé bahémle.” (1 Tésalônika 2:13) Ndi kii i bi boñ le, bon ba Lôk Yuda ba Béréa ba bana libak lilam?

16. Inyuki hala a bé a kôli le ba kal le bôt ba Béréa ba bééna “mahoñol malam”?

¹⁶ To hala kii bôt ba Béréa ba bi kôhna biniigana bi mondo, ba bi kon bé woñi, to pot béba inyu biniigana bi; ndi ba bi neebe bé ki to gwo hala kiki bijôñ bi bôt. Jam li bisu ba bi boñ, ba bi emble ndugi i jam Paul a bé kal. I mbus ba bi témb ba wan Bitilna, inyu yi ibale i mam Paul a bi hôla bo i nok, ma bé lôl toi i Bitilna. Ni ki le ba bé yoñ ngéda i nigil Bañga i Nyambe, he ndik bé i kel sabat, ndi ba bééna lem i boñ hala hiki kel. Ba bé boñ i mam mana ni “ñem wap wonsôna,” ba yoñok ngéda i wan mam Bitilna bi bé kal inyu biniigana bi mondo ba bi tip kôhna. I mbus, ba bi unda libak li suhulnyuu, ba neebe i boñ mahéñha, kayéle “ngandak ikété yap i bi yila bahémle.” (Minson mi baôma 17:12) Di nok ni inyuki Lukas a nkal le “ba bééna mahoñol malam”!

17. Inyuki ndémbél i bôt ba Béréa i yé loñge ndémbél, to di yé i maliga hala a yé ngandak nwii lelaa di nla ke ni bisu i kôna bo?

¹⁷ Bôt ba Béréa ba bé hégda bé le mu kii ba bi neebe ñañ nlam hala a bé le a tilba ikété Bibel, inyu bane bés loñge ndémbél inyu bôt ba gwé libak lilam. Ba bi boñ yaga i jam Paul a bé bot ñem le ba ga boñ, i jam Yéhôva a bé bem le ba boñ. Nlélém jam won yak bés di nti bôt makénd i boñ i len ini: le ba yoñ ngéda i tibil wan Bitilna, inyu boñ le hémle yap i ba i umne siñ i Bañga i Djob. I mbus le di nyila bikristen, baa di ga ke ha bé ni bisu i bana lini libak lilam kiki bôt ba Béréa? To jam; ngo, ha ni nyen i yé lôôha nseñ le di kee ni bisu i nwas le Yéhôva a niiga bés, ni i ba bebee i bii i mam a niiga bés i bisélél. I ngéda di mboñ hala, di ga nwas le Yéhôva Isañ wés nu ngii a m’ma bés inoñnaga ni sômbôl yé. (Yésaya 64:8) Ha ni nyen di ga bane nye nseñ, di lémél ki nye.

18, 19. (a) Inyuki Paul a bi nyodi i tison i Béréa, ndi lelaa a bi unda mban, lelaa yak bés di nla nigle nye? (b) Bonjee Paul a bé lama añle ñañ nlam i mbus ha, ni hee a bé lama añal wo?

¹⁸ Paul a bi tégbaha bé ngandak ngéda i tison i Béréa. Di ñañ le: “I ngéda Lôk Yuda i Tésalônika i bi nok le yak i Béréa, Paul a yé i añal bañga i Nyambe, ba ke nyoo inyu tinde ni ha limut ikété yubda. Ha nyen lôk kéé i bi pala yoñ bitelbene inyu ep Paul haa letee ni ngwañ tuye, ndi Silas bo Timôtéô ba yégle nyoo. I bôt ba bé yéga Paul ba pam lôñni nye letee ni i Atén; i mbus, Paul a kal bo le ba añle Silas bo Timôtéô le ba pala noñ nye.” (Minson mi baôma 17:13-15) Kinje baoo bana, ba bé waa bé kolba ñañ nlam! Kiki ba bi buñga Paul i tison i Tésalônika, hala a bé bé a kôli; ba ke yak i tison i Béréa inyu noode lona nlélém yubda, ndi ba bi pam bé i yônôs njômbi yap. Paul a bé yi le libôga jé li likalô li bé likeñi, jon a bi ke homa numpe inyu añal ñañ nlam. Yak bés i len ini, di nlama yoñ makidik i sembba i bôt ba nsômbôl bé le ñañ nlam u kee ni bisu i tjama!

¹⁹ I mbus le Paul a bi bok mbôgi i nya i yôni i bisu bi bon ba Lôk Yuda i tison i Tésalônika, ni i tison i Béréa, bebek a bi tibil tehe nseñ i ba makénd, ni i yi gwélél Bitilna inyu tinde bôt i hek pék. Nlélém jam ni bés. Ndi nano, Paul a ga boma bôt ba bé maselna ni ba a bi bôk a boma​—bôt ba matén mape, i tison i Atén. Lelaa a ga boñ nyoo i tison i? I jam li jon di ga tehe mu i pes i noñ.