Maliga ikolba makañ, ngwe’ ni liemb

1. Letee ni himbe hikala bôt ba nhémle makañ, ngwe’, ni liemb?

“I AFRIKA, hala a yé yañga jam i bôdôl bat le too liemb li yé tole heni;” hala nyen kaat ini le African Traditional Religion, i mpot. I nkônde ki kal le “inyu bon ba Afrika mintén nwominsôna, liemb li yé toi ni maliga.” To bangiyi kaat, to bayi kaat, bobasô ba nhémle makañ, ngwe’ ni liemb. Yak baéga ba bibase ba bahusa ni ba ndôk bikristen ba nhémle mam ma.

2. Inoñnaga kii ngandak bôt i hoñol, he ngui makañ i nlôl?

² I Afrika, ngandak bôt i nhémle le ngui makañ i yé. Ba nkal le Djob nyen a ñane yo. Mimbuu mi basôgôl mi nla gwélél yo. Yak bôt ba binam bape ba nyi lelaa ba nkôs yo ni gwélél yo, to inyu loñge (makañ mapubi), to inyu béba (makañ mahindi).

3. Kii i yé makañ mahindi, ki bôt ba nhoñol le ma nla boñ?

³ Makañ mahindi tole ngwe’ ma ngwélana ikolba baoo. Ba nkal le bet ba ngwélél mo ba gwé ngui i ep dipupuga, dinuni, banjemnje, ni binuga bipe inyu kolba bôt. Ngandak bôt i nhoñol le makañ mahindi mon ma nlona ngwét, liyep, makon, ni nyemb.

4. Kii ngandak bôt i nhoñol inyu maemb, mambe mam ngim bôt i bé ke liemb ba bi pahal?

⁴ Ngwe’ i édi bas bas ni liemb. Ba nkal le bôt ba ngwe’ ba nyék manyuu map ni juu, ba nke ba mpuue inyu boma baso bajo ngwe’ tole inyu je bôt, ndi ki manyu map ma ngi niñi binañ gwap. Bôt ba mpahal le ba bi nwas liemb bon ba nlôôha nit miñañ mini. Kii héga, kégikel Afrika wada a ñañle bés miñañ mi a bi nôgôl manyo ma bôt ba ba bé bôt ba liemb (ngandak ikété yap i bé bingond bi bôda). Ba nkal kii bo le: “Me bi kwés matôa, me nol 150 bôt.” “Me bi sos boñge batan matjél, me nol bo.” “Me bi nol mawanda mem ma bôlôm maa inyule ba bi tjél me.”

5. Kii i yé makañ mapubi, lelaa bôt ba ngwélél mo?

⁵ Bôt ba nkal le makañ mapubi ma nsôñ bôt ikolba béba. Bet ba ngwélél makañ mapubi ba nhaba dilonde ni minkôm mi makañ. Ba nyo bee bi bi nsôñ bo, tole ba nhooba gwo manyu map. Ba nsôô gwom ikété mandap map tole ba nhue gwo isi, ba hoñlak le bi gwé ngui i tat bo. Ba gwé bôdôl le bipes bi bikaat bi Kôran ni bi Bibel bi ba hééba mu manyuu bi nla sôñ bo.

Bitembee ni malôga

6. Mambe mam Satan ni mimbuu nwé mimbe ba bé boñ ngéda kôba, lelaa di nlama tehe ngui yap?

⁶ I yé maliga le Satan ni mimbuu mimbe nwé ba yé bibéba bi baoo ba bôt ba binam. Ba gwé ngui i bémbe mahoñol ni biniñ bi bôt. Jon i ngéda kwañ, ba bé jôp ikété bôt ni bi nuga. (Matéô 12:43-45) To hala kii di nlama bé yan ngui yap, di nlama bé to lôôha ti yo yéñe.

7. Kii Satan a ngwés le di hémle, ni ki di nla hégha jam li?

⁷ Satan a yé isañ malôga. Nyen a nlôk bôt le ba hoñol le a gwé ngui i i nloo i a gwé ni toi. I héga hini: Ngéda gwét bi bé juba i loñ yada i Afrika, bisônda bi bi kahal nyingis gwom inyu boñ ngandak liyôgbe le ndi baoo bap ba kon woñi. Ilole gwét bi bôdôl, bisônda bini bi bi yibil nkuu mahop u u bé tjam mbimba bijôl bigwét ni mangaa makeñi. Ba bé sômbôl le baoo bap ba hoñol le ba yé bo ngandak ni le ba gwé bijôl bi gwét bi ngui ngandak. Nlélém, yak Satan a nsômbôl le bôt ba hoñol le ngui yé i gwé bé nwaa. Ngôñ yéé i yé le a kônha bôt woñi le ndi ba boñ sômbôl yé ndi ha sômbôl i Yéhôva bé. Di béñge ni hanano bitembe biaa bi a nsômbôl le bôt ba hémle.

8. Tembee yada Satan a nhôlôs i yé le ki?

⁸ Tembee yada Satan a nhôlôs, yo ini le: Jam li be jo kii jo li mpémél bé mut yañga; hiki jam li yé le ngim mut bé yon i boñ bés i mbombom, li nlôl ni ngui mi mbuu mimbe. Kii kahéga: Hoñol le lihep likeñi li nol mañge. Nyañ a nla yi le lihep likeñi li nlôl ni dikala. Ndi a yé ki le a hémle le mut a ñom hikala le hi je man wé ni njel liemb.

9. Lelaa Bibel i ñéba le Satan bé nyen a nla nlona hiki béba jam?

⁹ Ibale Satan a gwé ngui i boñ bibéba bi mam, i ta bé maliga i hémle le a gwé ngui i boñ hiki béba jam. Bibel i nkal le: “Pééna ngwéé i tane bé inyu bikwele bi bôt, to gwét inyu bôt ba ngui, to bijek inyu bôt ba pék, to lingwañ inyu bôt ba yi, to loñge inyu ba kop yi, inyule ngéda ni mpuhge ngéda bi mpémél bobasôna.” (Ñañal 9:11) Nke ngwéé wada a yé le a ba a nke ngwéé i loo bape, ndi a bum bé. Ngim “mpuhge jam” i yé le i boñ nye le a bum bé pééna ini. Bebek a mbômla a kwo, tole a kwo kon, tole a miiñga. Mam mana ma nla pémél to njee. Ha Satan to ngwe’ ndik bé bon ba nla lona mam mana; ma mbôña ndik hala.

10. Ki bôt ba nkal inyu ba ke liemb, ndi lelaa di nyi le hala a yé bi tembee?

¹⁰ Tembee i nyônôs iba Satan a nhôlôs i yé le: Bajo liemb ba nyék manyuu map ba kahal hiôm ni juu i ke boma baso ba jo ngwe’, tole i ke nyuñ matjél to je biniñ bi bôt. Hanano batba wemede le: ‘Ibale bôt ba liemb ba nla boñ hala, ki i nyék toi nyuu?’ Kii di mbôk tehe, Djob a bi heg bé mut ni i nya mbuu i i yé i bagla ni nyuu mut inyu ke niñ homa mpe. Heni! I maliga mbuu u yé ngui niñ i i ntinde mut i boñ mam, ndi i nsal bé ibale i ta bé ikété nyuu mut. Bibel i niiga ki le mut a nwo a nla bé boñ jam jo ki jo.

11. Inyuki di nyi le bake i ngwe’ ba nla bé yék manyu map, baa u nhémle jam lini?

¹¹ Mbuu, hala we ngui niñ, u nla bé yék nyuu i boñ jam jo kii jo, to loñge to béba. Jon bake i ngwe’ ba nla bé yék manyu map. Ba nla bé to boñ toi mam ba nkatba le ba mboñ to le ba bi boñ.

12. Ni mbe njel Satan a boñ le bôt ba hoñol le ba bi boñ mam ba bi boñ bé?

¹² Lelaa di nla toñol jam lini, le bôt ba nkal le ba njo ngwe’? Satan a nla boñ le bôt ba hoñol le ba bé boñ mam ndi ki hala a ta bé maliga. Ni njel bi yiinda, Satan a nla nyuge bôt le ba hoñol le ba ntehe, ba nok ni boñ mam, ndi ki hala a ta bé maliga. Ni njel ini Satan a mbotñem le a nla kis bôt haa ni Yéhôva, a mboñ ki le ba hoñol le Bibel i yé bitembee.

13. (a) Baa makañ mapubi ma yé loñge? (b) Kii Bitilna bi nkal ikolba makañ?

¹³ Tembee i nyônôs aa ini: Makañ mapubi​—makañ bôt ba nkal le ma nkolba makañ mahindi​—ma yé loñge. Bibel i mbi bé mbagla ipôla makañ mahindi ni makañ mapubi. I ñéba le makañ mo kiki mo ma yé mabe. Béñge ki mbén Yéhôva a ti litén li Israél ikolba makañ ni bagwélél mo:

• “U nlama bé bo ngambi.”​—Lôk Lévi 19:26.

• “Ibale i nlébna ni maliga le ngim munlôm to ngim muda i gwé mbuu u nsébél bawoga to u u mpôdha nye bindéé, ba nlama nol nye ibabé kwo.”​—Lôk Lévi 20:27.

• “Ba nlama bé léba weeni . . . mut makañ, to mut nye ki nye a mpot bindéé, to mut ngwe’, to mut a nkañ bape ni makañ, to mut a nsébél bawoga.”​—Ndiimba mbén 18:10-14.

14. Inyuki Yéhôva a tééne mambén ikolba makañ?

¹⁴ Mambén mana ma ntibil yaga unda le Djob a bé gwés bé le litén jé li gwélél makañ. Yéhôva a ti litén jé mana mambén inyule a bé gwés bo ni le a bé gwés bé le ba yila minkol mi woñi ni mi bikila bi ngi hikuu. A bé sômbôl bé le mimbuu mimbe mi tééñga bo.

15. Lelaa Bibel i ñéba le Yéhôva a yé ngui i loo Satan?

¹⁵ To hala kii Bibel i nlôôha bé tendel mam mimbuu mimbe mi nla tole mi nla bé boñ, i ñunda le Yéhôva Djob a nlôôha bana ngui iloo Satan ni mimbuu mimbe nwé. Yéhôva a bi kat Satan i ngii. (Masoola 12:9) Yimbe ki le Satan a bi bat kunde le a noode Hiôb, ni le a bi nôgôl mabéhna ma Djob le a nol bañ Hiôb.​—Hiôb 2:4-6.

16. Njee di nlama légél mis le a sôñ bés?

¹⁶ Kaat Bingéngén 18:10 i nkal le: “Jôl li Yéhôva li yé litédél li ngui. Mut a téé sép a nke ngwé mu, ndi a kôs lisolbene.” Jon di nla légél Yéhôva mis le ndi a sôñ bés. Bagwélél ba Djob ba nyéñ bé bibobe to makañ le mon ma tat bo ikolba maboñog mabe ma Satan ni mimbuu mimbe nwé. Ba nkon bé to ki mbam i bôt ba ngwe’ woñi. Bagwélél ba Djob ba nhémle yom Bibel i nkal: “Inyule mis ma Yéhôva ma nhiôm ni nkoñ isi wonsôna i unda ngui yé inyu bet miñem nwap mi téé sép bisu gwé.”​—2 Miñañ 16:9.

17. Imbe botñem Yakôbô 4:7 a nti bés, ndi kii di nlama boñ?

¹⁷ Yak we u nla bana botñem ini ibale u nsébél Yéhôva. Yakôbô 4:7 a nkal le: “Suhlana bé bomede isi Nyambe; ndi kolbana Nsohop, ndi a’ ke bé ngwéé.” Ibale u ngwélél Djob li maliga, u suhlak wemede isi yé, u nla ba nkwook nkaa le Yéhôva a’ sôñ we.