Nyiña inyu kaat yés i likoda li ñem sonde

3-9 SÔÑ MATJEL

MASÔÔ MA NKUS MA BIBEL | BIBÔDLE 12-14

“Malômbla ma ma mbéñge we”

(Bibôdle 12:1, 2) Ni Yéhôva a kal Abram le: “Nyodi hisi hioñ, ni lihaa joñ, ni ndap isoñ, u ke letee ni hisi m’a unda we. ² Ndi m’a yilha we loñ keñi, me sayap ki we ni kénbaha jôl joñ, u ba ki nu a nti masoda.

it-1 78 § 6

Malômbla

Malômbla ni Abraham. I nene le malômbla Yéhôva a bi boñ ni Abram (Abraham) ma bi bôdôl ngéda Abraham a bi lela lom Ufraté inyu ke i Kanaan. Malômbla ma mbén ma bi bôña 430 nwii i mbus. (Galatia 3:17) Ngéda a bé niñ i Mésôpôtamia, i Ur i bôt ba Kaldéa, Yéhôva a bi pôdôs Abraham a kal nye le a nyodi i loñ yé, a kee i homa nye Djob a ga éba nye. (Minson mi Baôma 7:2, 3; Bibôdle 11:31; 12:1-3) Manyodi 12:40, 41 (LXX) a nkal bés le i mamélél ma ngéda ba bi tégbaha i Kanaan ni Égiptô, hala wéé i mbus 430 nwii, ha nyen lôk Israel i bi pémél minkôm i Égiptô. Ba bi nyodi Égiptô i sôñ Nisan hilo 14 i nwii 1513 B.N.Y., hilo hi Pasa. (Manyodi 12:2, 6, 7) Hala a nla kobla le Abraham a bi lela lom Ufraté i hilo 14 hi sôñ Nisañ, i nwii 1943 B.N.Y., Ibabé pééna i kel i nyen malômbla ma Yéhôva ni Abraham ma bi bôdôl. Ngéda Abraham a bé ke i Sékem, Yéhôva a bi tiimba pémél nye, a kônde kal nye mam mape inyu mbônga a boñ nye, a kal le, “M’a ti mbôô yoñ hisi hini,” ni njel i nyen a bi éba maada ma yé ipôla malômbla mé ni Abraham ni mbôñga a bi boñ i wom Éden, a yéélene ki nye le “mbôô” yé y’a loo ni njel bôt ba binam. (Bibôdle 12:4-7) Inyu mbônga a boñ nye, Yéhôva a bi kônde yis Abraham mam mape ma ma yé ntilga ikété kaat bibôdle 13:14-17; 15:18; 17:2-8, 19; 22:15-18.

(Bibôdle 12:3) M’a sayap ba ba nsayap we, m’a tiihe ki nu a ntiihe we; ikété yoñ nyen bilôk bi ‘isi gwobisôna gw’a saibana.”

w89 1/7 3 § 4

Inyuki ni nlama yi maliga inyu Abraham

Mbônga u u yé hélha ngandak, Abraham a tiimba nok wo ngélé iba i mbus ngéda (Bibôdle 18:18; 22:18) Inyu boñ le bônga u u yon, i ga béda le Yéhôva a tugul bôt ikété mahaa ma ma bi lém. I bôt ba ga tuge, ba ga bana bisai ngandak, inyule niñ yap i ga pôôna i Adam a bééna ilole a nimis yo. I mbus, b’a nigil i mam ba nlama boñ inyu kôhna niñ boga.​—Bibôdle 2:8, 9, 15-17; 3:17-23.

(Bibôdle 13:14-17) Lôt a bagla bañ ni Abram, ni Yéhôva a kal Abram le: “Pa le mis moñ ngii, u béñge ibôdôl ha homa u tééne i pes ñombok, ni i pes nwelmbok, ni i pes likôl, ni pes hiônk, ¹⁵ inyule hisi hi hiosôna u ntehe, me nti we hio, yak ni mbôô yoñ, i boga ni boga. ¹⁶ M’a yilha mbôô yoñ kikii minluñ mi biték mi yé hana ‘isi, le ibale mut a yé le a añ minluñ mi biték, wee mbôô yoñ y’a la ki éña. ¹⁷ Telep, u hiôm munu hisi hini, ntel wé ni pôk yé; inyule m’a ti we hio.”

it-2 152 § 6

Mbén

Bayiman ba nkal le behee, inyu nuñle mut hisi, ba bé lama kéna mut nu mu hisi hi, inyu boñ le a tibil yi minwaa mi hisi hié. Ngéda nwet a bé somb hisi a bé a kal le “Me ntehe,” a bé neebe le mam ma yé toi kii ma nlama ba. Ngéda Yéhôva a bi bôn Abraham le a bé lama ti nye nkoñ Kanaan, Abraham a bé mut bisu nu ba bi bat le a béñge mbok yosôna. Abraham a bi kal bé le “Me ntehe,” bebek inyule mbôda yé yon Djob a bi bôn hisi hi likak. (Bibôdle 13:14, 15) Ba bi kal Môsi nu Yéhôva a bi téé kiki ñéga litén li Israel le “béñge” nkoñ. Jon ibale hala a nkiha ni jam di ntip kal, hala a nkobla le Yéhôva a bé lama ti bon ba Israel nkoñ, a gwélél ki Yôsua kiki ñéga inyu jôbna litén jé i hisi hi likak. (Ndiimba Mbén 3:27, 28; 34:4; béñge ki i mam Satan a bé sômbôl ti Yésu i kaat Matéô 4:8.) Jam lipe li li bé kiha ni bitelbene bi, li bé le: Ba bé lama hiôm mu nloñ inyu yi pôk yé ni ntel wé inyu yoñ yo. (Bibôdle 13:17; 28:13) Ngim minlômbi mi bikaat mi ñunda le ngéda ba bé nuñul hisi, ba bé kal bie gwañen bi bé mu hisi hi.​—Hégda ni Bibôdle 23:17, 18.

Tibil tém inyu léba tik ngok i mbuu

(Bibôdle 13:8, 9) Abram a kal Lôt le: “Me nsoohe we, sôñna i ba bañ ipôla béhna we, ni ipôla batééda bilém boñ ni batééda bilém bem; inyule di yé lisañ li bôt. ⁹ Baa hisi hiosôna hi ta bé bisu gwoñ? Me nsoohe we, bagla ni me; lbale u nyoñ i pes waé, wee me me nke i pes walôm; to ibale u nyoñ i pes walôm, wee me me nke i pes waé.”

w16.05 5 § 12

Ni sañgal ngimanôgla ikété gwéha

Ñañ wada u Bibel i het bagwélél ba Djob ba bi sañgal ndañ ni nsañ, u u bé lama bagal bo, u yé ñañ u Abraham ni man mayañ le Lôt. U ñañ u, won di mbôk di pôdôl. Hiki wada wap a bééna bémba. I nene le, batééda bémba gwap ba bi nomol inyu homa bikai inyu jés bémba. Kiki a bééna ngôñ i mélés ndañ, Abraham a bi ti Lôt pôla le nyen a bôk a pohol i mbok a’ ke ni lihaa jé. (Bibôdle 13:1, 2, 5-9) Kinjee loñge ndémbél! Abraham a bi yéñ nsañ, ha yéñe yé bé. Ndi, baa a bi nimis inyule a bé mut a nkap? To jam. Kunda yada, i mbus ndañ u ni Lôt, Yéhôva a bi bôn Abraham bisai bikeñi. (Bibôdle 13:14-17) Kekikel, Djob a ga neebe bé le bagwélél bé ba nok njôghe i nom inyule ba niñ inoñnaga ni matiñ mé, ni inyule ba nsañgal ngimanôgla ikété gwéha.

(Bibôdle 14:18-20) Ni Melkisédek kiñe Salem a pamna koga ni wai; nyen a ba prisi i Nyambe Nungingii. ¹⁹ A sayap nye, a kal le: “Abram a ba nsaibak ni Nyambe Nungingii, Nwet ngii ni ‘isi. ²⁰ Nyambe Nungingii a ba ki nsaibak, nu a bi lôndôs baoo boñ i moo moñ!” Abram a ti nye jôga jada ikété jôm mu gwom gwobisôna.

(Lôk Héber 7:4-10) Ndi nuna-ki, kinje mut nkeñi nunu mut a ba, kayéle Abraham, sôgôsôgôl wés, a nlama ti nye jôga jada ikété hi jôm li tik gwom bi mbuma. ⁵ Iloo ki hala, ba ba ntééba ikété bon ba Lévi le ba yoñ nson prisi, ba noñ litiñ le ba bat jôga jada ikété hi jôm li gwom ikété bôt, kikii mbén i mpot. Ndi ba mboñ hala ikété lôkisañ yap, to lakii yak bo ba lôl yaga bôbôk Abraham. ⁶ Ndi mut nunu, nu a ta bé mut wap lihaa, nyen a yoñ jôga jada ikété jôm yak Abraham, a sayap ki nu a ba a gwé makak. ⁷ Ndi pénda yo ki yo i ta bé, le nu ntitigi a nsaibana ni nu a nloo nye. ⁸ Hana ki, i bôt ba nwo bon ba nyoñ jôga jada ikété jôm ; ndi nyoo wada a nyoñ yo, nu mbôgi i mpot le a yii niñ. ⁹ Ndi kikii me yé le me kal, yak Lévi, nu a nyoñ jôga jada ikété jôm, nyen a saa ndigi yo ikété Abraham, ¹⁰ inyule Lévi a ba a ngi yii bôbôk isañ i boma Melkisédek a boma Abraham.

it-2 654

Prisi

Mélkisédek kiñe Salem a bé ki prisi i nya i yé hélha (ko·henʹ) Bibel i mpôdôl bé basôgôlsôgôl bé, ligwéé jé to nyemb yé. Mut a bi bôk bé nye bisu to yiha nye. Mélkisédek a bé prisi ni kiñe. Nson wé prisi u bé loo nson prisi u Lévi a bé gwel. Di nla kal le Lévi a bi ti Melkisédek jôga jada ikété jôm ngéda Abraham a bi ti Melkisédék makébla. Melkisédek a sayap Abraham. Ha ngéda i, Lévi a bé a ngi yii i bôbôk i Abraham. (Bibôdle 14:18-20; Lôk Héber 7:4-10) Melkisédek a bé yimbne i Yésu “prisi boga ni boga Kingéda libak li Melkisédek.”​—Lôk Héber 7:17.

Lisoñgol li Bibel

(Bibôdle 12:1-20) Ni Yéhôva a kal Abram le: “Nyodi hisi hioñ, ni lihaa joñ, ni ndap isoñ, u ke letee ni hisi m’a unda we. ² Ndi m’a yilha we loñ keñi, me sayap ki we ni kénbaha jôl joñ, u ba ki nu a nti masoda. ³ M’a sayap ba ba nsayap we, m’a tiihe ki nu a ntiihe we; ikété yoñ nyen bilôk bi ‘isi gwobisôna gw’a saibana.” ⁴ Ni Abram a ke kikii Yéhôva a kal nye; Lôt ki a ke lôñni nye. Abram a ba bimañ bi môm masaambok ma nwii ni mintan ngéda a nyodne Haran. ⁵ Abram a yoñ nwaa wé Sarai, ni Lôt man manyañ, ni nkus wonsôna ba bot, ni bôt ba nyodna i Haran; ni bo ba nyodi i ke loñ Kanaan; ba jôp ki i loñ Kanaan. ⁶ Abram a tagbe mu hisi hi letee ni homa a nséblana le, Sikem, letee ni simngañ i Môré. Lôk Kanaan i ba i yii mu hisi hi ha ngéda i. ⁷ Ni Yéhôva a pémél Abram, a kal le: “M’a ti mbôô yoñ hisi hini.” Ni nye a ôñôl Yéhôva nu a bi pémél nye juu li bisesema ha. ⁸ A nyodi ki ha, a ke ngola hikôa hi yé Bétel i pes likôl, a ôm ki ndap yé libadô, Bétel a bak i pes hiônk, Ai ki i pes likôl; a ôñôl Yéhôva juu li bisesema ha, a lôndôl ki jôl li Yéhôva. ⁹ Ni Abram a nyodi, a tôa ki bisu i pes Nwelmbok. ¹⁰ Njal i ba hisi hi, ni Abram a sôs Egiptô le a yén nyoo; inyule njal i ba baédga mu hisi hi. ¹¹ Ndi i léña le, ngéda a kôôge bebe i jôp Egiptô, a kal nwaa wé Sarai le: “Nun-ki! Me nyi le u yé nlam muda i mis. ¹² Ndi y’a léna le, ngéda bôt ba Egiptô ba ntehe we, b’a kal le, ‘Nwaa wé nunu.’ Ba nol me, ndi ba péyés we. ¹³ Me nsoohe we le u kal ndigi le u yé me ñôô, le mam ma kil me loñge inyu yoñ, ni le me niñ inyu yoñ.” ¹⁴ Ndi i léña le, ngéda Abram a jôp Egiptô, bôt ba Egiptô ba tehe muda le a nlôôha lama. ¹⁵ Ni dikoo di mbok di Faraô di tehe nye, di añal nye mbom Faraô, ni muda a yôña ndap Faraô. ¹⁶ A bon ki Abram loñge inyu yé; Abram a ba a gwé mintômba, ni balôm ba nyaga ni ba makas, ni minkol, ni ngont mabii, ni miñin mi makas, ni kamél. ¹⁷ Ni Yéhôva a téés Faraô ni ndap yé bikuu bikeñi inyu Sarai, nwaa Abram. ¹⁸ Faraô a sébél Abram, a kal le: “Kinje jam nunu u mboñ me? Inyuki u bi kal bé me le a yé nwaa woñ? ¹⁹ Inyuki u bi kélél me le, ‘A yé me ñôô,’ ndi me me yoñ nye kii nwaa wem?’ Hanano ni, nun- ki, nwaa woñ nunu, bada nye, kenek!” ²⁰ Faraô a béhe bôt bé inyu yé, ni bo ba éga nye njel, ni nwaa wé, ni gwom gwobisôna a ba a gwé.

10-16 SÔÑ MATJEL

MASÔÔ MA NKUS MA BIBEL | BIBÔDLE 15-17

“Yéhôva a bi héñha môl ma Abram bo Sarai ​—Inyuki?”

(Bibôdle 17:1) Ngéda Abram a ba bimañ bi môm bôô ma nwii ni bôô, Yéhôva a pémél Abram,a kal nye le: “Men me yé Nyambe nu Ngui yosôna; hiômôk bisu gwem, u ba ki peles.

it-1 870

Hihôha, I kodol

Mangéda mape, maboñok ma bôt ma yé ma ba mabe. Bôt ba bi kôdôl béba i Adam. (Rôma 5:12; Tjémbi 51:5) Ndi Yéhôva nu a mboñ bé mahôha, “a nyi maôñk més; a mbigda le di yé nluñ ték,” a nkônôl bés ngoo. (Tjémbi 103:13, 14) A bé tehe Nôa kiki mut ‘a bé a téé sép a bak peles ikété tjai tjé.’ (Bibôdle 6:9) A bi kal Abraham le: “Hiômôk bisu gwem, u ba ki peles.” (Bibôdle 17:1) To hala kiki i bôt iba bana ba bé bé peles, ni le ba bi wo, Yéhôva a bé tehe bo kiki bôt ba bé nginsohi, inyule le “Yéhôva a mbéñge ñem.” (1 Samuel 16:7; hégha ni 2 Bikiñe 20:3; 2 Miñañ 16:9.) A bi kal bon ba Israel le: “U bak peles ni Yéhôva Nyambe woñ.” (Ndiimba mbén 18:13; 2 Samuel 22:24) A bi ti peles yé Man kiki binoñ. (Lôk Héber 7:26) Inoñnaga ni bitelbene bi nyen A nla kal le bôt ba nhémle nye ba bak ki manôgla ba “téé sép” tole ba yé nginsohi, a téédaga ntel yé i nkéés nu a téé sép ni nu a yé nginsohi.​—Rôma 3:25, 26; béñge NGINSOHI; PELES.

(Bibôdle 17:3-5) Abram a ôm su wé ‘isi; Nyambe a kwélés ki nye, a kal le: ⁴ “I pes yem, nun-ki, malômbla mem ma yé lôñni we; w’a ba ki isañ ngandak biloñ. ⁵ Jôl joñ l’a séblana ha bé le Abram, ndi jôl joñ l’a ba le Abraham, inyule me mal téé we isañ ngandak biloñ.

it-1 30 § 1

Abraham

Ngéda i bi tagbe. Hala a bé boñ jôm li nwii le ba bé i Kanaan, ndi Sara a bé ngi bana man. A bat nlôm le a yoñ ngwélél wé Agar ngond Égiptô inyu boñ le a gwal man ni nye. Abraham a bi neebe. Jon i nwii 1932 B.N.Y., i ngéda Abraham a bééna 86 nwii, nyen Ismael a bi gwéé. (Bibôdle 16:3, 15, 16) Ngéda i bi tagbe. I nwii 1919 B.N.Y., ngéda Abraham a bi bolna nwii 99, Yéhôva a ti kunde le bôlôm ba ndap Abraham bobasôna ba kweeba hala a bé yimbne i maada ma tôbôtôbô ma bé ipôla Abraham ni Yéhôva. I nlélém ngéda Yéhôva a bi héñha jôl li Abram le Abraham, ‘inyule a bé lama téé nye isañ ngandak biloñ.’ (Bibôdle 17:5, 9-27; Rôma 4:11) I mbus biangel biaa bi Abraham a bi leege i jôl li Yéhôva bi bi bôn le Sara a ga nembee, a gwal man munlôm i nwii u bé noñ!​—Bibôdle 18:1-15.

(Bibôdle 17:15, 16) Ni Nyambe a kal Abraham le: “I pes nwaa woñ Sarai, w’a sébél ha bé nye le Sarai, ndi jôl jé l’a ba le Sara. ¹⁶ M’a sayap ki nye, ndi iloo ki ha, m’a tine we man munlôm i nyeni; ñ, m’a sayap nye, a’ yila yaga biloñ; bikiñe bi biloñ gw’a lôl i nyeni.”

w09 1/2 13

Kii jôl li nkobla?

Djob nyemede a bi héñha môl ma bôt inyu yônôs ngim mbañ. Ki héga a bi héñha jôl li Abram li li bé kobla le “Isañ nu a mbédhana i ngii,” le Abraham, li li nkobla le “Isañ limut.” Inoñnaga ni jôl jé, Abraham a bi yila isañ ngandak biloñ. (Bibôdle 17:5, 6) Di béñge ki nwaa Abraham le Sarai, nu jôl li bé le li kobla le “Muda mindañ.” Hala a bi lama kôhna nye maséé le jop a ti nye jôl li mondo le “Sara,” hala wee “Ngond kiñe,” inyule bikiñe bi bé lama lôl i ndaye yé.​—Bibôdle 17:15, 16.

Tibil tém inyu léba tik ngok i mbuu

(Bibôdle 15:13, 14) Ni nye a kal Abram le: “Tibil yaga yi le mbôô yoñ y’a ba biyoyo i hiañan hisi, y’a gwélél ki hio; b’a tééñga ki bo mbôgôl nwii na. ¹⁴ M’a pémhene ki loñ b’a gwélél mbagi; mbus hala b’a nyodi ni ngandak nkus.

it-1-F465 § 5

Miñañ mi bi tagbe

Yéhôva a bi kal Abram (Abraham) le: “Tibil yaga yi le mbôô yoñ y’a ba biyoyo i hiañan hisi, y’a gwélél ki hio; b’a tééñga ki bo mbôgôl nwii na.” (Bibôdle 15:13; béñge yak Minson mi Baôma 7:6, 7.) A bi pahal bibañga bini ilole Isac nu a bé “mbôô” a ngwéé. I nwii 1932 B.N.Y. Ismael lok Abram nu a bi gwal ni ngond Égiptô le Agar a bi gwéé. I mbus, i nwii 1918 B.N.Y. yak Isak a gwé. (Bibôdle 16:16; 21:5) Ibale di nsoñgol 400 nwii ibôdôl manyodi ma Lôk Israel Égiptô, mon ma yé mamélél ma ‘libak jap li nkol’ (Bibôdle 15:14), di mbol i nwii 1913 B.N.Y., ha, Isac a bééna yom kiki bo nwii mintan. I nene le ha ngéda i nyen nyañ a bi tjilis nye méé ni ki le a bé ‘nkén mut i hiañan hisi,’ ha ni nyen ndééñga Yéhôva a bi bôk a pôdôl i bi bôdôl ni njel ‘bibéba bi minjôha’ mi Ismael nu a bééna bebee le 19 nwii. (Bibôdle 21:8, 9) I len ini, mut a nla hoñol le bibuk Ismael a bi gwélél inyu pôdôs Isak bi bé ndik minjôha, ndi i ngéda kôba ba bé tehe bé mam i nya i. Sara a bi kal le ba buñga Hagar ni lok yé, Djob a bi nit nye. (Bibôdle 21:10-13) Ñañ unu u bi tilba ikété Bibel inyu hôla bés i tibil nok imbe ngéda ndééñga Yéhôva a bi bôk a pôdôl i bé lama bôdôl (400 nwii mi ndééñga). I nwii mi, mi bé lama mal i mapémél ma Lôk Israel i minkôm i Égiptô.​—Galatia 4:29.

(Bibôdle 15:16) Ndi hiai hi nyônôs dina b’a témp ki hana; inyule liboñok libe li Lôk Amôr li nyonok bé.”

it-1 844 § 7

Manyodi

“Hiai hi nyônôs hina.” Di bigda le Yéhôva a bi kal Abraham le i hiai hi nyôhne hina nyen mbôda yé i bé lama témb i Kanaan. (Bibôdle 15:16) Ñañ u ñéba bés le mu 430 ma nwii ma, hala wee ibôdôl nu malômbla ma Yéhôva ni Abraham ma bi bôdôl ipam i ngéda lôk Israel i bi pam Égiptô, iloo tjai dina di bi tagbe tolakii bôt ba bé niñ ntandaa ngéda. Ndi maliga ma yé le lôk israel i bi boñ ndik 215 i nwii i Égiptô. Inyu añ ‘tjai dina’ di nla yoñ hihéga hi litén li Lévi: (1) Lévi, (2) Kôhat, (3) Amram, ni (4) Môsi.​—Manyodi 6:16, 18, 20.

Lisoñgol li Bibel

(Bibôdle 15:1-21) Mbus mam mana bañga i Yéhôva i lôl Abram i yiinda, i kal nye le: “A Abram, u kon bañ woñi. Me yé ben yoñ, ni bom yoñ i i nlôôha keñi.” ² Ni Abram a kal le: “A Nwet le Yéhôva, w’a ti kii me, lakii me nke ngi man, yak nu a’ témp nyégla ndap yem, a yé Eliézer, mut Damaskô?” ³ Abram a kal ki le: “Nun-ki, u bi ti bé me mbôô; ndi tehe-ki, wada nu a ngwééne ndap yem a yé nkatbum wem.” ⁴ Ndi nunki, bañga i Yéhôva i lôl nye, i kal le: “Mut nunu a’ ba bé nkatbum woñ; ndi nu a’ pémél i nyuu yoñ wemede, nyen a’ ba nkatbum woñ.” ⁵ Ni nye a pamna nye itan, a kal le: “Béñge le ngii, u añ tjôdôt, ele u yé le u la añ tjo.” A kal ki le: “Hala nyen mbôô yoñ y’a ba.” ⁶ Ni nye a pamna nye itan, a kal le: “Béñge le ngii, u añ tjôdôt, ele u yé le u la añ tjo.” A kal ki le: “Hala nyen mbôô yoñ y’a ba.” ⁷ Ni nye a kal nye le: “Men me yé Yéhôva nu a bi nyodna we i Ur i bôt ba Kaldéa, i ti we hisi hini le u bana hio.” ⁸ A kal ki le: “A Nwet le Yéhôva, lelaa ni m’a yi le m’a bana hio?” ⁹ Ni nye a kal nye le: “Yôñôl me ngont nyaga i nwii maa, ni ñin kembee u nwii maa, ni bép ntômba i nwii maa, ni kuku, ni lélés hibeñ.” ¹⁰ A yoñ ki gwom bini gwobisôna, a kan gwo bipes biba biba, a niñi hi pes ngola pes ipe, ndi a kan bé dinuni. ¹¹ Dinuni di mpat di sôs ngii mim, ni Abram a luhul tjo. ¹² Jop li ba nañal bañ, hilo hi mbim hi gwel Abram, ndi nun-ki, masihi ma ngangañ jiibe ma gwel nye. ¹³ Ni nye a kal Abram le: “Tibil yaga yi le mbôô yoñ y’a ba biyoyo i hiañan hisi, y’a gwélél ki hio; b’a tééñga ki bo mbôgôl nwii na; ¹⁴ m’a pémhene ki loñ b’a gwélél mbagi; mbus hala b’a nyodi ni ngandak nkus. ¹⁵ Ndi w’a ke yak bosoñ ni nsañ, w’a juba ñunuk yaga. ¹⁶ Ndi hiai hi nyônôs dina b’a témp ki hana; inyule liboñok libe li Lôk Amôr li nyonok bé. ¹⁷ Ndi i léna le, jop li mal bañ nañal, jiibe li nkép, nun-ki, juu li ntu hida ni nwai u lindômbô li hié bi tagbe ipôla bipes bi. ¹⁸ Yokel nu Yéhôva a lômbla ni Abram, a kal le: “Me nti mbôô yoñ hisi hini,” ibôdôl lom Egiptô ikepam lom nkeñi le lom Ufraté: ¹⁹ Lôk Ken, ni Lôk Kenis, ni Lôk Kadmôn, ²⁰ ni Lôk Hét, ni Lôk Péris, ni Lôk Réfim, ²¹ ni Lôk Amôr, ni Lôk Kanaan, ni Lôk Girgas, ni Lôk Yébus.

17-23 SÔÑ MATJEL

MASÔÔ MA NKUS MA BIBEL | BIBÔDLE 18-19

“‘Nkéés nu hisi hiosôna a bi tjé Sôdôm ni Gômôra”

(Bibôdle 18:23-25) Ni Abraham a tiige bebee, a kal le: “Baa w’a tjé mut a téé sép mbôda ni béba mut? ²⁴ Bebek môm matan ma bôt ba téé sép ba yé mu nkoñ. Baa w’a tjé homa nu, u bañal bé nye inyu môm matan ma bôt ba téé sép ba yé mu? ²⁵ I ba nonok ni we i boñ hala, i nol mut a téé sép mbôda ni béba mut, le mut a téé sép a ba kikii béba mut; hala a ba nonok ni we. Baa Nkéés nu hisi hiosôna a’ boñ bé sép?”

w17.04 18 § 1

“Nkéés nu hisi hiosôna” a mboñ mam sép hiki ngéda

“BAA Nkéés nu hisi hiosôna a’ boñ bé [yom i téé] sép?” (Bibôdle 18:25) Mbadga i, i ñunda le Abraham a bééna botñem le Yéhôva a bé lama ti mbagi i téé sép inyu bitison bi Sôdôm ni Gômôra. Abraham a bé yi ntiik le i yé nonok (haa) ni Yéhôva le “a nol mut a téé sép mbôda ni béba mut.” Nya liboñog li bé nonok ni mahoñol ma Abraham. Jam kiki bo 400 ñwii mbus, Yéhôva a kal inyu yé nyemede le: “Nyen a yé liaa, nson wé u yôni; inyule manjel mé momasôna ma téé sép. A yé Nyambe nu maliga ni nu liboñog libe li ta bé nyeni; a yé sép, a kôdi bé.”​—Ndiimba Mbén 31:19; 32:4.

(Bibôdle 18:32) A kal ki le: “Eé, Nwet a kala bañ ni hiun, me mpot ndigi ki ini ngélé yada. Bebek jôm jon l’a lébna mu.” A kal le, “M’a tjé bé me wo inyu jôm.”

w18.08 30 § 4

Wongut​—Hônba i i gwé ngim njômbi

Ntiik, ngéda i mpam le di unda wongut, Yéhôva a yé ndémbél i mbôk ni i nsôk di nlama noñ. (2 Pétrô 3:15) Di nléba ngandak miñañ i Bañga i Djob, het Yéhôva a bi lôôha unda wongut. (Néhémia 9:30; Yésaya 30:18) Kiki hihéga, lelaa Yéhôva a bi boñ ngéda Abraham a bi bat nye mambadga inyu tjiba i Sôdôm? Jam li bisu li yé le, Yéhôva a bi kit bé Abraham hop. Ndi ni wongut, Yéhôva a bi emble hiki mbadga ni njelel Abraham a bééna. Mbus, Yéhôva a bi unda le a nok nye ngéda a bi tiimba sima mam ma bé kônha Abraham woñi, a bôn ki nye le a ga tjé bé Sôdôm, to ibale a nléba ndik jôm li bôt li li téé sép mu tison i. (Bibôdle 18:22-33) Kinje loñge ndémbél i yoñ ngéda i emble mut ibabé i unup!

(Bibôdle 19:24, 25) Ha nyen Yéhôva a nôs solfa ni hié ngii Sôdôm ni ngii Gômôra, bi lôlak ngii yak Yéhôva; ²⁵ ni nye a kuuba minkoñ mi, ni ngim Tegep Mbok, ni bôt ba ba ba yii mu minkoñ mi, ni gwom bi o ’isi.

w10 15/11 26 § 12

Yéhôva a yé Nwet wés!

Ibabé nkaa ndék ngéda, Yéhôva a ga unda le nyen a kôli énél. A ga nwas bé le béba i kee ni bisu, ni ki le di niñil i dilo di nsôk. Yéhôva a bi tjé bibéba bi bôt ni ntida malép. A bi tjé Sôdôm ni Gômôra, a tjé yak faraô ni mintôñ nwé mi gwét. Sanakérib ni mintôñ nwé mi gwét, yak Siséra ni bikak gwé bi gwét ba bi nla bé kolba Nungingii. (Bibôdle. 7:1, 23; 19:24, 25; Manyodi. 14:30, 31; Bakéés. 4:15, 16; 2 Bikiñe. 19:35, 36) Di nla bana botñem le Yéhôva a ga neebe bé le bôt ba kee ni bisu i hindis jôl jé, ni i tééñga bagwélél bé. Di ntehe yimbne i i ñéba le Yésu a mbôdôl énél i ngii, ni le di niñil i dilo di nsôk di hiai hini.​—Matéô. 24:3.

Tibil tém inyu léba tik ngok i mbuu

(Bibôdle 18:1) Ni Yéhôva a pémél nye i basimngañ ba Mamré, kii a ba a yii nwemel ndap libadô, ngéda hiañga hi nyai.

(Bibôdle 18:22) Ni bôlôm ba ba hielba, ba nyodi ha, ba ke i pes Sôdôm; ndi Abraham a ba a ngi téé mbom Yéhôva.

w88 15/5 23 § 5-6

Baa mut a ma tehe Djob?

Nano di nla nok inyuki Abraham a bé pot ni angel i Yéhôva wengoñle a bé pot ni Yéhôva nyemede. Kikii angel i bé legel nwin u Yéhôva buk i ngii buk ni ki le Yéhôva nyemede nyen a bi om yo, jon Bibel i yigye le “Yéhôva a pémél nye.”​—Bibôdle 18:1.

Ni bigda le i angel Yéhôva a ñep i legel nwin i nla legel wo nlélém kiki téléfôn i mpémés bibuk gwés ngéda di nkwel ni mut numpe. Jon di nla ni nok inyuki Abraham, Môsi, Manôa, ni bape ba bi la kwel ni angel i i bi yoñ nyuu i mut binam ndik wengoñle ba bé kwel ni Yéhôva nyemede. Ba bi pam i tehe lipémba li Yéhôva ni njel biangel bi, ndi ba bi tehe bé Yéhôva nyemede. Jon hala a nkolba bé bibañga bi Yôhanes nu a nkal le: “Mut nye ki nye a ma tehe bé Nyambe.” (Yôhanes 1:18) I bôt ba, ba bi tehe biangel ndi ha Yéhôva nyemede bé.

(Bibôdle 19:26) Ndi nwaa wé nu a ba noñ nye a béñge mbus, ni nye a yila jél li bas.

w19.06 20 § 3

Hôla bôt bape i hônba nduña ikeñi

Lôt a bi yoñ makidik mabe i ngéda a bi pohol i niñ ipôla bôt ba nyega ba Sôdôm. (Añ 2 Pétrô 2:7, 8.) Libôga li, li bé ngwañ, ndi Lôt a bi boma ngandak mandutu inyule a bi ke i Sôdôm. (Bibôdle 13:8-13; 14:12) I nene le nwaa Lôt a bi lôôha gwés libôga li, tole bôt bahogi ba ba bé niñ mu kayéle a sôk ndogbene Yéhôva. A bi wo ngéda Djob a bi nôh hié ni solfa mu libôga li. Bigda bingond bi Lôt gwobiba. Bi bi yega mabii ni bôt ba Sôdôm ba ba bi wo. Lôt a bi nimis ndap yé, lingwañ jé, i ngii mam ma momasôna, nwaa wé. (Bibôdle 19:12-14, 17, 26) Ngéda Lôt a bé tégbaha mangéda mabe ma, baa Yéhôva a bi waa hônba nye? Heeni.

Lisoñgol li Bibel

(Bibôdle 18:1-19) Ni Yéhôva a pémél nye i basimngañ ba Mamré, kii a ba a yii nwemel ndap libadô, ngéda hiañga hi nyai. ² ni nye a pa mis ngii, a béñge, ndi nun-ki, bôlôm baa ba ba ba téé nye bisu. Ndi a tehe bañ bo, a nyodi nwemel u ndap libadô, a ke ngwéé i boma bo, a ôôp letee ni ‘isi, ³ a kal le: “A nwet wem, i ba ni le me nléba karis i mis moñ, me nsoohe we le u tagbe bañ nkol woñ. ⁴ Ba lona ndék malép, ni so makôô manan, ni hogbe isi e ini. ⁵ me nlona ki ndék koga, le ni lédés miñem minan, ndi n’a tagbe; ngo ni mpam yak nkol nan.” Ni bo ha kal le: “Boñ hala, kii u nkal.” ⁶ Abraham a hoo jôp ndap libadô yak Sara, a kal nye le: “Hoo kôôba dihéga di flawa lam diaa, bôô tjo, u boñ bikoga.” ⁷ Abraham a hoo ke i bémba, a lona onk nyaga ngi hôlôl, ilam, a ti yo hiloga hiada, ni hio hi hoo kôôba yo. ⁸ A yoñ ki boda ni manyuñ, ni onk nyaga i a kôôba, a tégi gwo bisu gwap, ni nye a telep bo bebe isi e, ni bo ba je. ⁹ Ba bat nye le: “Nwaa woñ Sara a yé he?” A kal le: “Nuna-ki, a yé mu ndap libadô.” ¹⁰ Ni nye a kal le: “Hodo m’a témp i weeni nya ngéda ini nwii u nlo, ndi nun-ki, nwaa woñ Sara a’ bana man munlôm.” Sara ki a nok hala i nwemel ndap libadô i het a ba a tééne mbus yé. ¹¹ Abraham bo Sara ba mañap, ba un ngandak; ndi Sara a ba ha bé muda. ¹² Ni Sara a nol ikété yé, a kal le: “Lakii me mal un, baa m’a bana ki ngôñ, nwet wem ki ñunuk?” ¹³ Yéhôva a kal Abraham le: “Inyuki Sara a nol, a kal le ‘Baa toi le, m’a gwal man, me nu me yé ñunuk?’ ¹⁴ Baa jam li nyidil Yéhôva? I ntéak ngéda m’a témp i weeni, nya ngéda ini nwii u nlo, ndi Sara a’ bana man munlôm.” ¹⁵ Ha nyen Sara a tañ, a kal le: “Me nol bé me;” inyule a kon woñi. Ni nye a kal le: “Heni, u nol.” ¹⁶ Bôlôm ba ba telep, ba nyodi ha, ba nun i pes Sôdôm; yak Abraham a kiha lôñni bo i éga bo njel. ¹⁷ Yéhôva a kal le: “Baa m’a sôô Abraham jam me mboñ, ¹⁸ lakii Abraham a nlama toi yila loñ keñi ni i lipémba, ni lakii biloñ gwobisôna hana ‘isi gw’a saibana ikété yé? ¹⁹ Inyule me mal yi nye, le ndi a ti bon bé ni ndap yé imbus yé ndak, le ba tééda njel Yéhôva, i bon telepsép ni i ti mbagi sép; le ndi Yéhôva a yônhene Abraham mam a mal kal inyu yé”

SÔÑ MATJEL–1 SÔÑ MATUMB

MASÔÔ MA NKUS MA BIBEL | BIBÔDLE 20-21

“Yéhôva a nyônôs ndik mimbônga nwé”

(Bibôdle 21:1-3) Yéhôva a yuuga Sara kikii a kal, ni Yéhôva a boñ Sara kikii a pot. ² Sara a nembee, a gwélel Abraham man munlôm i biunul gwé mu ntéak ngéda Nyambe a kal nye. ³ Abraham a o man wé nu a gwéé, nu Sara a gwélél nye, jôl le Isak.

wp17.5 14-15

Djob a bi sébél nye le “Ngond kiñe”

Baa hiol hi Sara hi bé unda le a bééna bé hémle? Heeni. Bibel i nkal le: “Inyu hémle nyen yak Sara a bi kôhna ngui i nembee, to hala kiki a bi tagbe nwii, inyule a bi tehe le Nu a bi ti mbônga a yé maliga.” (Lôk Héber 11:11) Sara a bé yi Yéhôva; a bé yi ki le a nla yônôs to umbe mbônga a mboñ. Njee ipôla yés a gwé bé ngôñ i bana ngandak hémle kiki nye? I yéne bés loñge i tibil yi njee a yé Djob Bibel i mpôdôl. Kiki di mba di nigil i yi Djob, di ga tehe le Sara a bé a kôli i bana nya hémle i. Yéhôva a yé toi Djob li telepsép, a nyônôs mimbônga nwé nwominsôna. Ngim mangéda, a mboñ bés ngim mam i di bemek bé ma ma nla lona bés maséé tole ma hélés bés!

“EMBLE NYE”

Sôk i nsôk, Sara a bi kôhna jam lilam a bé bem ibôdôl behee. I 90 nwii nyen a bi gwal man, nlô wé nye a bééna 100 nwii. Abraham a bi ti man jôl le Isak, tole “hiol,” kiki Djob a bi kal nye. Di nla hégda lelaa Sara a bé nwaak, ndi nlélém ngéda a bak maséé. A ntoñol le: “Ni Sara a kal le: “Nyambe a mboñ me le me nol; yak bobasôna b’a nok hala b’a nol ki lôñni me.” (Bibôdle 21:6) Likébla li hélha lini li bi kôhna nye maséé ipam i nyemb yé. Ndi, li bi lona ki nye mbegee keñi.

Ngéda Isak a bi bana nwii 5, lihaa li bi boñ ngand inyu tjilis nye méé. Jam libe li bi bôña. Sara a bi ke ni bisu i yimbe le Ismael nu a bééna 19 nwii a bé tééñga Isak. I bé ndik bé hiol hi yañga. I mbus ngéda, ñôma Paul a bi unda le maboñok ma Ismael ma, ma bé ngim ngolba. Sara a bi tehe i hiol hi kiki ngim jam i bé le i lona Isak ndutu i dilo di nlo. Sara a bé yi le Isak a bé ndik bé man wé, ndi a bé lama bana ngim nson ikété bitééne bi Djob. Ni makénd, a bi kwélél mu ni Abraham. A bi bat nye le a buñga Hagar bo Ismael.​—Bibôdle 21:8-10; Galatia 4:22, 23, 29.

Lelaa Abraham a bi boñ? Di ñañ le: “Jam lini li lôôha bébél Abraham inyu man wé.” A bé gwés Ismael, i gwéha i i bé kéñ nye i tibil tehe mam. Ndi kii Yéhôva a bé yi jam li bé tagbe, a bi yoñ makidik inyu sañgal i jam li. Di ñañ ki le: “Ndi Nyambe a kal Abraham le: ‘Hala a bébél bañ we inyu hiloga hini ni inyu ngolibii yoñ. Nôgôl kiñ Sara, jam jolisôna a’ kal we, inyule yak Isak nyen mbôô yoñ y’a séblana’” Yéhôva a bi bôn Abraham le yom i bé lama bé héñél Hagar bo man. Abraham a bi nôgôl Djob.​—Bibôdle 21:11-14.

(Bibôdle 21:5-7) Abraham a ba bimañ bi mbôgôl nwii yada ngéda man a gwéé nye le Isak. ⁶ Ni Sara a kal le: “Nyambe a mboñ me le me nol; yak bobasôna b’a nok hala b’a nol ki lôñni me.” ⁷ A kal ki le: “Njee a bé le a kal Abraham le: ‘Sara a’ nyuñus bon?’ Ngo me ngwélél nye man munlôm i biunul gwé.”

(Bibôdle 21:10-12) Jon a kal Abraham le: “Luhul ngolibii ini bona man wé, inyule man ngolibii ini a’ kôdôl bé bum bona man wem, man wem Isak!” ¹¹ Jam lini li lôôha bébél Abraham inyu man wé. ¹² Ndi Nyambe a kal Abraham le: “Hala a bébél bañ we inyu hiloga hini ni inyu ngolibii yoñ. Nôgôl kiñ Sara, jam jolisôna a’ kal we, inyule yak Isak nyen mbôô yoñ y’a séblana.

(Bibôdle 21:14) Ni Abraham a pule telep bikegla, a yoñ koga ni hibôi hi kôp hi malép, a ti hio Hagar nkéhak ngii tu yé, a ti ki nye man, a héa nye; ni nye a ke a ntômnde i ñõñ u Béer-séba.

Tibil tém inyu léba tik ngok i mbuu

(Bibôdle 20:12) Ndi iloo ki hala, a yé toi me ñôô, ngont tata, ndi ha ngont ini bé; ndi a yila nwaa wem.

wp17.3 12, Litode isi lipep.

“U yé nlam muda”

Sara a bé manyañ Abraham. Ba bééna isañ wada le Téra, ndi ba bééna bé nyañ wada. (Bibôdle 20:12) To hala kiki nya libii i, i ta ha bé loñge i ngéda yés, i yé loñge i tééda i miñem nwés le i ngéda yap, mam ma bé bé nlélém. Bôt ba bé bebee ni libak li peles li Adam bo Éve ba bi nimis. Ntén libii u, u bé bé ndutu inyu bon ba bé lama gwé. Ndi 400 i nwii i mbus, bôt ba bé niñ ha bé ntandaa ngéda. I dilo di Môsi, mbén i bé sôña mabii ipôla bôt ba nlélém lihaa.​—Lôk Lévi 18:6.

(Bibôdle 21:33) Ni Abraham a bel e tamarisk i Béer-séba, a lôndôl ki jôl li Yéhôva ha, Nyambe nu boga.

w89 1/7 20 § 9

Abraham​—Ndémbél ilam inyu ba bobasôna ba nsômbôl yila liwanda li Djob

Abram a bi ke ni bisu i éba hémle yé. Ñañ u ntoñle bés le: “Ni nye a ôñôl Yéhôva nu a bi pémél nye juu li bisesema.” (Bibôdle 12:7) I nla ba le a bi sémél Yéhôva nuga, ni hop lôk Héber, i buk ini le “juu li bisesema” i nkobla le “homa ba nôlôl nuga.” I mbus ngéda, Abram a bi tiimba boñ hala bahoma bape mu loñ. Jam lipe li yé le, a ‘bi lôñdôl jôl li Yéhôva.’ (Bibôdle 12:8; 13:18; 21:33) Bibuk bi lôk Héber bini le “lôndôl jôl li” bi nla ki kobla le “i añal (i legel) jôl.” Abram a bi añal jôl li Yéhôva bisu bi lihaa jé ni bisu bi bôt ba Kanaan. (Bibôdle 14:22-24) Nlélém i len ini, nu ni nu a gwé ngôñ i yila liwanda li Yéhôva a nlama añal Jôl jé ni hémle kiki Abram a bi boñ. Hala a nkobla le ba nlama yoñ ngaba i likalô li mbamba, ba “ke ni bisu i ti Nyambe sesema i bibégés ngéda yosôna, hala wee, litam li bibép gwap bi bi mpahal hémle inyu tohi.”​—Lôk Héber 13:15; Rôma 10:10.

Lisoñgol li Bibel

(Bibôdle 20:1-18) Ni Abraham a nyodi ha, a ke hisi hi Nwelmbok, a yén ipôla Kades si Sur, a yén ki mayo i Gérar. ² Abraham a kal inyu nwaa wé le: “A yé ñôô,” ni Abimelek kiñe Gérar a om, ba yoñ nye Sara. ³ Ndi Nyambe a pémél Abimelek i eem juu, a kal nye le: “Nun-ki, u yé nwok inyu muda u nyoñ; inyule a yé nwaa mut.” ⁴ Ndi Abimelek a ba ngi pam nye bebe; a kal le: “A Nwet [A Yéhôva, MN], ba w’a nol loñ i i téé sép? ⁵ Baa ha nyemede bé nyen a bi kal me le: ‘A yé me ñôô’, ‘Yak muda nyemede a bi kal le: ‘A yé me ñôô? Me mal boñ hala ni ñem maliga ni moo ma nginsohi.’’ ⁶ Nyambe a kal nye i eem le: “Ñ, me nyi le u mboñ hala ni ñem maliga; yak memede ki me bi sôña we, le u boñ bañ me béba: jon me bi nwas bé me we le u tis nye. ⁷ Jon hanano timbhe mut nunu nwaa wé, inyule mpôdôl nu, yak nye a’ soohe inyu yoñ, ndi w’a niñ. Ndi ibale u ntimbis bé nye, yi le w’a wo ndigi, wemede, yak ni hi mut u gwé.” ⁸ Ni Abimelek a pule telep bikegla, a sébél minkol nwé nwominsôna, a añal mam mana momasôna maôô map; ni bôt ba ba kon woñi kiyaga. ⁹ Mbus hala Abimelek a sébél Abraham, a kal nye le: “Kinje jam nunu u bi boñ bés? Me me mboñ we kinje béba, le ndi u kwéhne me ni ane yem béba keñi? U bi bôñol me mam ma lamga bé bôña.” ¹⁰ Ni Abimelek a kal Abraham le: “U bi tehe ki, ndi u boñ jam lini?” ¹¹ Abraham a kal le: “Inyule me bi hoñol le, ‘woñi Nyambe u ta yaga bé hana homa nunu; ni le, b’a nol me inyu nwaa wem.’ ¹² Ndi iloo ki hala, a yé toi me ñôô, ngont tata, ndi ha ngont ini bé; ndi a yila nwaa wem. ¹³ Ndi i léña le, ngéda Nyambe a boñ me le me nyodi ndap tata, me ka leñel ni mbok, me kal nye le: ‘Loñgeñem yoñ w’a unda inyu yem, yo ini le, hi homa d’a pam, kal ndigi inyu yem le: “A yé me ñôô.””” ¹⁴ Abimelek a yoñ mintômba, ni balôm ba nyaga, ni minkol, ni ngont mabii, a ti gwo Abraham, a timbis ki nwaa wé Sara i nyeni. ¹⁵ Abimelek a kal le: “Nun-ki, hisi hiem hi yé bisu gwoñ yén ndigi i homa a nlémél we.” ¹⁶ A Kal ki Sara le: “Nun-ki, me nti manyuñ hikôô hi bipes bi silba; hala a’ ba we hul mis inyu bobasôna ba yé ni we, ni le, hala nyen mbagi sép y’a pémhana inyu yoñ manjel momasôna.” ¹⁷ Ni Abraham a soohe Nyambe; ni Nyambe a mélés Abimelek ni nwaa wé, ni minlimil nwé mi boda; ni bo ba gwal bon. ¹⁸ Inyule Yéhôva a yibi mabum ma ndap Abimelek momasôna bañga liyibak inyu Sara nwaa Abraham.