Nyiña inyu kaat yés i likoda li ñem sonde
2-8 SÔÑ MATUMB
MASÔÔ MA NKUS MA BIBEL | BIBÔDLE 22-23
“Djob a bi ha Abraham biwénél”
(Bibôdle 22:1, 2) Ndi mbus mam mana i léña le, Nyambe a noode Abraham, a kal nye le: “A Abraham;” ni nye a kal le: “Me nunu.” 2 Nyambe a kal le: “Yoñ ni man woñ nu munlôm, pombe yoñ man u ngwés, le Isak, ndi u ke letee ni loñ Môria; u ti nye nyoo sesema i ntul i hié ngii hikôa hiada mu dikôa di, hi m’a kal we.”
w12 1/1 23 § 4-6
Inyuki Djob a bi bat Abraham le a sem man wé?
Yimbe ki jam Yéhôva a bi kal Abraham: “Yoñ ni man woñ nu munlôm, pombe yoñ man u ngwés, le Isak, . . . ti nye nyoo sesema i ntul i hié.” (Bibôdle 22:2) Yimbe le Yéhôva a mpôdôl Isak kiki ‘man Abraham a ngwés.’ Yéhôva a bé yi le Isak a bé tik kiyaga i mis ma Abraham. Yak Yéhôva a bé gwés Man wé Yésu. Yéhôva a bé lôôha gwés Yésu, inyu hala nyen letee ni ngélé iba, inyu pôdôl Yésu, a bi gwélél bini bibuk le: “Man wem nu gwéha.”—Markô 1:11; 9:7.
Yimbe ki le i Ngobol mbok yondo, inyu pôdôs Abraham, Djob a bi gwélél buk ini le “soho.” Ntoñol Bibel wada a nkal le “Djob a bi gwélél buk i inyu unda le i yom a bé bat i bé hee diye ngandak.” Kiki ni nla hégda, i jam li li bi tééñga Abraham kiyaga. Nlélém, di nla hégda njôhge ikeñi Yéhôva a bi nôgda ngéda a bi tehe Man wé a nson njonok, i mbus a wo. Ibabé pééna, Yéhôva a bé ngi bana nya ndutu i, ni ki le kekikel a ga nôgda ha bé nlélém ndutu.
Tolakii jam a bi bat Abraham li nla kônha bés woñi, di nlama bé hôya le Yéhôva a bi neebe bé le a nol Isak. A bi neebe bé le Abraham a nôgda njôghe keñi isañ nu a nimis man a nla bana; a bi sôñ Isak. Maselna ni hala, Yéhôva a bi bañal bé “Man wé nyemede, ndi a ti nye inyu bésbobasôna.” (Rôma 8:32) Inyuki Yéhôva a bi neebe kôhna nya ndutu keñi i? A bi boñ hala inyu boñ le di “kôhna niñ.” (1 Yôhanes 4:9) Kinje loñge ndémbél i gwéha i Yéhôva inyu yés! Baa hala a ntinde bé bés i gwés nye kiki a bi gwés bés?
(Bibôdle 22:9-12) Ni bo ba pam homa Nyambe a bôk kal nye; ni Abraham a oñ juu li sesema ha, a bok ki tjéé manoñ manoñ, a kañ man wé Isak, a niñi nye ngii juu li bisesema, ngii tjéé. 10 Ni Abraham a sambal woo wé, a yoñ ngwende le a nol man wé. 11 Ni añgel Yéhôva i ngii i sébél nye, i kal le: “A Abraham, a Abraham.” Ni nye a kal le: “Me nunu.” 12 Ni yo i kal le: “U samble bañ hiloga hini woo woñ, u boñ bañ ki to nye jam jo ki jo; inyule hanano me nyi le u yé mut a nkon Nyambe woñi, lakii u mbañle bé me man woñ, pombe yoñ man.”
(Bibôdle 22:15-18) Ni añgel Yéhôva i ngii i sébél Abraham ngélé i nyônôs iba, i kal le: 16 Yéhôva a nkal le: “Lakii u mal boñ jam lini, u mbañle bé me man woñ, pombe yoñ man,” wee me nkum soñ ni memede le, 17 M’a sayap we sayap ni sayap, me bulus ki mbôô yoñ bulus ni bulus, i yila kikii tjôdôt di ngii, ni kikii lisege li mbaa tuye. Mbôô yoñ y’a handbe ki nwemel nkoñ u babala bé. 18 Biloñ gwobisôna hana ‘isi gw’a saibana ikété mbôô yoñ, lakii u nôgôl kiñ yem.”
w12 15/10 23 § 6
Nôgôl Djob u tehe ki lelaa mimbônga nwé mi nyon
Inyu loñge i bôt ba binam, Yéhôva a bé a kum soñ a gwéélak bibuk kiki bini “‘Wee niñ yem,’ hala nyen Nwet le Yéhôva a mpot.” (Ézékiel 17:16) Ikété Bibel, di nléba 40 ma bahoma het Yéhôva a bi kum soñ. Bebek hihéga hi nlôôha yiba hi mpémél mu maada Yéhôva a bééna ni Abraham. Yéhôva a bi boñ ngandak malômbla lôñni Abraham. Mu malômbla ma, ndaye Abraham i bé lama lôl ni man wé Isak. (Bibôdle 12:1-3, 7; 13:14-17; 15:5, 18; 21:12) I mbus, Yéhôva a bi ha Abraham biwénél, a kal nye le a sem man wé nu a bé gwés ngandak. Ibabé i tiñha, Abraham a bi nôgôl Yéhôva a ba yak bebee i ti man wé kiki sesema, ndi añgel i Yéhôva i bi sôñga nye i boñ hala. I mbus hala, Yéhôva a bi boñ mana malômbla ni nye: “Me nkum soñ ni memede le . . . Lakii u mal boñ jam lini, u mbañle bé me man woñ, pombe yoñ man, M’a sayap we sayap ni sayap, me bulus ki mbôô yoñ bulus ni bulus, i yila kiki tjôdôt di ngii, ni kiki lisege li mbaa tuye. Mbôô yoñ y’a handbe ki nwemel nkoñ u babala bé. Biloñ gwobisôna hana ‘isi gw’a saibana ikété mbôô yoñ, lakii u nôgôl kiñ yem.”—Bibôdle 22:1-3, 9-12, 15-18.
Tibil tém inyu léba tik ngok i mbuu
(Bibôdle 22:5) Ni Abraham a kal boñge bé bawanda le: “Bé yéglana hana ni jakas, bés hiloga hini di nke nyoo, di ôôp letee ni ‘isi, di témb ki i béni.”
Yéhôva a sébél nye le “Liwanda jem”
Ilole a nyék minkol nwé inyu ke ti sesema, Abraham a kal bo le: “Bé yéglana hana ni jagas, bés hiloga hini di nke nyoo, di ôôp letee ni isi, ndi di témb ki bééni.” (Bibôdle 22:5) Kii Abraham a bé sômbôl kal? Baa a bé tembee ngéda a bé kal bo le a ntémb a loo ni Isak, a yik le a nke i ti nye kiki sesema? Heni. Bibel i nkal le Abraham a bé yi le Yéhôva a nla tugul Isak ikété bawoga. (Añ Lôk Héber 11:19.) Abraham “a bi kalba le Nyambe a bé yak le a tugul Isak ikété bawoga.” Ntiik Abraham a bé hémle bitugne. A bé yi le Yéhôva nyen a bi tiimba ti bo pôla i bana man to hala kiki nye bo Sara ba bé ñunuk ngandak. (Lôk Héber 11:11, 12, 18) Jon a bé yi le jam to jada li nla bé yémbél Yéhôva. Abraham a bé yi bé kii i bé lama pémél nye yokel. Ndi a bééna hémle le Yéhôva a bé le a tugul lok yé inyu boñ le mimbônga mi Djob ñwominsôna mi yon. Hala a nhélés bé bés le Bibel i nsébél Abraham le “isañ bôt bobasôna ba gwé hémle.”
(Bibôdle 22:12) Ni yo i kal le: “U samble bañ hiloga hini woo woñ, u boñ bañ ki to nye jam jo ki jo; inyule hanano me nyi le u yé mut a nkon Nyambe woñi, lakii u mbañle bé me man woñ, pombe yoñ man.”
Mambadga ma basoñgol
Jam li nyônôs ina, Yéhôva a ta bé ha i gwés yi i bisu bi géda hiki jam li mpémél bés. Mahoñol mana le Djob a mpohol i bisu bi ngéda mambe manoodana di ga boma ma nkobla le a nlama yi hiki jam inyu bilôl gwés. Ndi i nya matehge i, i nlôl bé Bitilna. Djob a nla toi yi bilôl i bisu bi ngéda. (Yésaya 46:10) Ndi Bibel i ñunda le Djob a mpohol i mam a nlama yi i bisu bi ngéda. (Bibôdle 18:20, 21; 22:12) Jon a noode boñ le ngap yé i yi mam i kolba bañ kunde i pohol i a bi ti bés. Baa hala bé nyen di yé le di bémél Djob li li ndiihe kunde yés, ni nu a ñunda bilem gwé hiki ngéda i nya i kôli?—Ndiimba Mbén 32:4; 2 Korintô 3:17.
Lisoñgol li Bibel
9-15 SÔÑ MATUMB
MASÔÔ MA NKUS MA BIBEL | BIBÔDLE 24
“Nwaa inyu Isak”
(Bibôdle 24:2-4) Ni Abraham a kal nkol wé, u u ba yaga u mañ ikété ndap yé, u ki u ba ane gwom gwobisôna a ba a gwé le: “Me nsoohe le u ha woo woñ i tén yem bel, 3 me kumha we soñ ni Yéhôva, Nyambe nu ngii ni Nyambe nu ‘isi, le w’a biine bé man wem nwaa mu ngond i Lôk Kanaan, i me yiine ikété yap. 4 Ndi w’a ke letee ni loñ yem, yak lihaa jem, u biine man wem Isak nwaa.”
wp16.3 14 § 3
“Me yé bebee i ke”
Abraham a bi boñ le Éliézer a kum soñ le a ga yôñôl bé Isak nwaa ipôla bôda ba Kanaan. Inyuki? Inyule bingond bi Kanaan bi bé bégés bé Yéhôva, bi bé ti bé ki to nye lipém. Abraham a bé yi le i ntéak wé ngéda, Yéhôva a bé lama lona mbagi nôgôs i ngii bôt ba bé boñ mam mabe. Abraham a bé gwés bé le man wé Isak, nu a bé gwés a adba ni bôt ba, a bana ki maboñok ma nyega. A bé yi ki le man wé a bé lama yoñ ngaba i tôbôtôbô mu biyônôl bi sômbôl i Yéhôva.—Bibôdle 15:16; 17:19; 24:2-4.
(Bibôdle 24:11-15) Ni nye a umha kamél maboñ ‘isi mbus nkoñ bebe ni liébél li malép bikôkôa, nya ngéda bôda ba mpam i ap malép. 12 Ni nye a kal le: “A Yéhôva, Nyambe nu nwet wem le Abraham, me nsoohe we, boñ me le i leñ me loñge len ini, u unda ki nwet wem le Abraham longeñem. 13 Nun-ki, me nunu me téé hana bebe ni lingen li malép; ngond i bôlôm ba nkoñ i yé pam i ap malép. 14 I bôña ni le, hingonda m’a kal le, ‘Soho, suhus himbôga hioñ le me nyo;’ ni hio hi kal le, ‘Nyok, m’a nyus ki kamél yoñ,’ hion hi ba hi u ntep inyu nkol woñ Isak. Mu ki nyen m’a yil le u ñunda nwet wem longeñem.” 15 Ndi i léña le, a ba bañ ngi sugus hop, nun-ki, Rébéka, nu a gwéé Bétuel, man munlôm nu Milka, nwaa Nahôr, manyañ Abraham, a tihil, himbôga hié ngii tu.
wp16.3 14 § 4
“Me yé bebee i ke”
Éliézer a bi toñle bôt ba bi leege nye le ngéda a bi pam i bee i i yé mbaa tison i Haran, a bi soohe Yéhôva Djob. A bi bat Yéhôva le a pohol i mañge muda Isak a bé lama bii. Lelaa a bi boñ? Éliézer a bi bat Yéhôva le i muda Isak a nlama bii a loo i bee. Ni le ngéda a ga bat malép ma nyo, a ti ndik bañ nyetama ndi a ti yak kamél yé. (Bibôdle 24:12-14) Njee a bi lo a boñ ki hala? Rébéka! Hégda lelaa a bé le a ba nhelek mu kiki a bé nok Éliézer a ntoñle lihaa jé i mam ma momasôna!
(Bibôdle 24:58) Ni bo ba sébél Rébéka, ba kal nye le: “Baa w’a ke lôñni mut nunu?” Ni nye a kal le: “Me nke.”
(Bibôdle 24:67) Ni Isak a jôbna Rébéka i ndap libadô i nyañ wé Sara, a yila nwaa wé. Ni nye a gwés nye, ni Isak a hughana nyuu mbus nyemb nyañ.
wp16.3 14 § 6-7
“Me yé bebee i ke”
Ndék sonde i bisu, Éliézer a bi kal Abraham i jam li, a bat nye le: “Baa ibale muda a ntop bé lo ni me?” Abraham a bi timbhe le: “Njom i ga ba bé yoñ.” (Bibôdle 24:39, 41) I ndap Bétuel, mañge muda a bééna kunde i neebe tole i tjél. Éliézer a bé maséé ngandak mu kii a bi yônôs nson wé kayéle i kel i bé noñ ha, a bat Bétuel too a nla témb ni Rébéka i Kanaan. Ndi lihaa li Bétuel li bé gwés le Rébéka a yén ki ni bo yom kiki bo 10 li dilo. Sôk i nsôk, ba yegna le: “Di sébél mañge muda, di bat nyemede.”—Bibôdle 24:57.
Yokel nyen niñ i Rébéka i bé lama héñha. Kii a bé lama kal? Baa a bé lama nit mahoñol ma isañ ni ma manyañ nu munlôm inyu buuha liké li? Tole a bé lama tehe hala kiki nsima nkeñi a gwé i yoñ ngaba i mam Yéhôva nyemede a ñéga? Ngéda a bi timbhe, a bi kal kii a bé hoñol inyu mpuhge liké u. A bi kal ndik le: “Me yé bebee i ke.”—Bibôdle 24:58.
Tibil tém inyu léba tik ngok i mbuu
(Bibôdle 24:19, 20) A mal bañ nyus nye malép, a kal le: “M’a ébél ki kamél yoñ malép letee i mal nyo.” 20 Ni nye a nyamnda i sugul himbôga mu linyôl li bilém, a kônde ki ke ngwéé letee ni liébél i ap malép, a ébél ki kamél yé yosôna.
wp16.3 12-13
“Me yé bebee i ke”
Kôkôa yada, i mbus le a bi yônôs hibôi hié malép, mañ mut wada u bi hoo tiige nye bebee. U kal nye le: “Soho, ti me ndék malép mu hibôi hioñ.” A bi gwélél biloñge bi bibuk inyu bat nye malép! Rébéka a bé le a tehe le i mut nunu a nlôl haa. Jon a bi hoo ap malép, a ti nye, a nyo. A bi ti ndik bé nye ndék malép, ndi a bi ti nye malép ma bé sune loñge. A bi yimbe le a bééna 10 li kamél bebee ni nye ni le linyôl jap li bééna bé malép. A bi yimbe le Éliézer a bé nun nye, a bééna ki ngôñ i boñ kii yosôna a nla inyu hôla nye. Jon a kal le: “Me ga ébél yak kamél yoñ malép letee i mal nyo.”—Bibôdle 24:17-19.
Yimbe le Rébéka a bi ti ndik bé kamél malép ma nyo, ndi a bi ti bo malép letee nyus i mal bo. Ibale nyus i gwé toi kamél yada, i nla nyo i lel 95 ma lita ma malép! Ibale nlélém nyus won u bé u gwé i 10 li kamél i yosô, wee Rébéka a bi tégbaha ngandak ngeñ i sal bôlô i. Ndi i bi sôk nene le bikamél bi bééna toi bé ngôn ni ngandak malép hala. Ndi baa Rébéka a bé yi hala ngéda a kal le a sômbôl ti malép? To. A bééna ngôñ i sal ni ngui inyu leege nkén mut nunu a bé ñunuk. Mañ mut u bi neebe mahôla mé. A bel nye mis mu kii a bé ke a lok ni hibôi hi malép inyu kôp linyôl li bilém.—Bibôdle 24:20, 21.
wp16.3 13, litode isi lipep.
“Me yé bebee i ke”
Hala a bé kôkôa. Ñañ u nkal bé homa to wada le Rébéka a bi tégbaha ngandak ngeñ i bee. Hala a nsômbôl bé to kal le lihaa jé li bé li niñi ngéda a bi mal, tole mut a bi lo béñge inyuki a bé nom i bee.
(Bibôdle 24:65) A bat nkol le: “Mut nunu a nke a nhiôm munu ni bikai, a lok i boma bés, a yé njee?” Ni nkol u kal le: “Nwet wem nu.” Ni nye a yoñ libadô, a hôba.
wp16.3 15 § 3
“Me yé bebee i ke”
Nano, di mbol hilo di mpôdôl i bibôdle bi ñañ wés. Ngéda kamél i bé tagbe i Négeb (hisi hi Nwelmbok) kôkôa i ma kahal kwo, Rébéka a tehe mut a hiôm i wom. Mahoñol ma bé nye haa. Di ñañ le: “A pala sôs i kamél”—Bebek a bi bem bé le kamél i nyondop—a bat nkena wé le: “Numbe nu mut a nlôl i wom i boma bés?” Ngéda a bi yi le Isak nu, a bi yoñ yañsi, a hôba. (Bibôdle 24:62-65) Inyuki? Inyu unda le a nti nu a bé lama ba nlô wé lipém. Inyu ngandak i len ini nya suhulnyuu i, i ntagbe ngéda. I pot maliga, bôlôm ni bôda ba nla ôt biniigana mu suhulnyuu i Rébéka. Inyule njee ikété yés a gwé bé ngôñ i hôlôs i lem lam i?
Lisoñgol li Bibel
16-22 SÔÑ MATUMB
MASÔÔ MA NKUS MA BIBEL | BIBÔDLE 25-26
“Ésau a bi nuñul bimañ gwé”
(Bibôdle 25:27, 28) Ni boñge bana ba nañ; ni Ésau a yila mut a nyi jañgô ngandak, mut bikai; ndi Yakôb a ba mut liyômba, a yénege mandap ma mabadô. 28 Ndi Isak a ba gwés Ésau, inyule a ba je mu nuga yé bikai; ndi Rébéka a ba gwés Yakôb.
it-1 1224
Yakôb
Maselna ni Ésau nu isañ a bé gwés ngandak, a bak mut jañgô nu a bééna makénd, Yakôb a bé yééne ‘mandap ma mabadô, a bak mut ngi nsohi [Héb., tam],’ a ban-ga bémba, a bé yoñ ndun ni mam ma ndap, jon nyañ a bé gwés nye ngandak. (Bibôdle 25:27, 28) I buk i Lôk Héber ini le tam i ngwéélana bahoma bape inyu pôdôl i bet Djob a ngwés. Kiki hihéga, “bôt ba nkôp matjél ba ñoo nu a yé peles (tole mut nsañ),” ndi Yéhôva a nkal le “lisuk li mut nsañ li ngi yii.” (Bingéngén 29:10; Tjémbi 37:37) Ñem maliga u Hiôb u ñunda le a bé ‘ngi nsohi [Héb., tam] a bak a téé sép.’—Hiôb 1:1, 8; 2:3.
(Bibôdle 25:29, 30) Ni Yakôb a lamp mpele; ni Ésau a lôl bikai, nwaaga yaga. 30 Ni Ésau a kal Yakôb le: “Me nsoohe we, jés ndigi me kôyôp mpele ini, inyule me yé nwaaga!” Jon jôl jé li nséblana le Édôm.
(Bibôdle 25:31-34) Ni Yakôb a kal le: “Nuñle me len ini bimañ gwoñ!” 32 Ni Ésau a kal le: “Nun-ki, me nlo i wo. Bimañ gw’a bahle ki me?” 33 Ni Yakôb a kal le: “Kumul ndugi me soñ!” Ni nye a kumul nye soñ; a nuñlene Yakôb bimañ gwé. 34 Ni Yakôb a ti Ésau koga ni mpele kôn, ni nye a je, a telep, a ke yé. Hala nyen Ésau a yan bimañ gwé.
Inyuki i yé loñge i ti bôt mayéga?
11 Ngoo le bôt bahogi Bibel i mpôdôl ba bi yi bé ti mayéga. Kiki hihéga, to hala kiki Ésau a bi nañ ipañ bagwal ba ba bé gwés, ba tinak ki Yéhôva lipém, nyemede a bé diihe bé mam ma pubhaga. (Añ Lôk Héber 12:16.) Lelaa libak le a bé diihe bé mam ma pubhaga li bi nene? Ibabé i ôt pék, Ésau a bi nuñle manyañ nu mbus le Yakôb bimañ gwé inyu pan i mpele. (Bibôdle 25:30-34) Mbus Ésau a bi lôôha tam i yom a bi boñ. Ndi, a bé diihe bé i yom a bééna, jon a bééna bé kunde yo ki yo i tjelel ngéda a bi kôhna bé bisai bi man nu mañ.
it-2637
Man nu bisu
Ibôdôl behee, ba bé ti man nu bisu lipém ikété ndap lihaa. Nyen a bé yiha ki isañ inyu kena ndap lihaa. A bé a gwé ngaba iba mu i gwom bi isañ. (Ndiimba Mbén 21:17) Ngéda ba bé je, Yôsep a bi ti Ruben yééne i i bé kiha ni libak jé li man nu mañ. (Bibôdle 43:33) Ndi hiki ngéda bé nyen Bibel i nti mbôkgwéé lipém. I man a nôgôl Djob nyen Bibel i yé i nti lipém iloo man nu mañ.—Bibôdle 6:10; 1 Miñañ 1:28; hégha ni Bibôdle 11:26, 32; 12:4; béñge BIMAÑ; NGABABUM.
Tibil tém inyu léba tik ngok i mbuu
(Bibôdle 25:31-34) Ni Yakôb a kal le: “Nuñle me len ini bimañ gwoñ!” 32 Ni Ésau a kal le: “Nun-ki, me nlo i wo. Bimañ gw’a bahle ki me?” 33 Ni Yakôb a kal le: “Kumul ndugi me soñ!” Ni nye a kumul nye soñ; a nuñlene Yakôb bimañ gwé. 34 Ni Yakôb a ti Ésau koga ni mpele kôn, ni nye a je, a telep, a ke yé. Hala nyen Ésau a yan bimañ gwé.
(Lôk Héber 12:16) ni yoñok ki yihe le mut to wada ikété nan a ba bañ mut a mboñ malal ma nyega, to mut a ndiihe bé mam mapubhaga kiki Ésau nu a bi tjôô bimañ gwé, a nuñul gwo inyu pan bijek yada.
Mambadga ma basoñgol
Nano, di témb di yoñ kaat i Lôk Héber 12:16 (MN), i i nkal le: “To wada ikété nan a ba bañ mut ndéñg, to mut a ndiihe bé mam ma pubhaga, kiki Ésau, nu a nuñul bimañ gwé inyu lijél jada.” Kii hala a nkobla?
Ñôma Paul a bé pôdôl bé ndaye i Mésia. A bé yigye ndik bikristen le ba ‘tibil manjel map le makôô map ma kil loñge mu.’ Ni hala nyen ba bé lama bé “hañ ni karis Nyambe,” i i bé le i pémél bo, ibale ba kwo i hiandi i nyega malal. (Lôk Héber 12:12-16) Ibale ba kwo mu hiandi hi, ki ba bi pôôna Ésau. A bi ‘diihe bé mam ma pubhaga,’ a tiba ki nyemede i boñ mam ma minsôn.
Ésau a bi niñ ngéda basôgôlsôgôl, a bé ki le a bana nsima i ti bisesema. (Bibôdle 8:20, 21; 12:7, 8; Hiôb 1:4, 5) Ndi inyu libak jé li mut minsôn, Ésau a bi yan minsima mi nwominsôna inyu pan mpele. I nla ba le a bé sômbôl keñgle mandutu ma bi bôk kéla inyu mbôô i Abraham. (Bibôdle 15:13) Ésau a unda le a bé gwés mam ma minsôn, a tjélék ki diihe mam ma pubhaga, ngéda a yoñ makidik i bii bihaiden bi bôda biba, bi bi bé lilôl inyu bagwal bé. (Bibôdle 26:34, 35) Kinje maselna ni Yakôb, nu a yoñ bitelbene inyu bii muda nu a bé gwélél bañga Djob!—Bibôdle 28:6, 7; 29:10-12, 18.
(Bibôdle 26:7) Ni bôlôm ba homa nu ba bat nye inyu nwaa wé. Ni nye a kal le: “A yé me ñôô,” lakii a kon woñi i kal le, “Nwaa wem nu,” nye, Bôt ba homa nu ba tiga nol me inyu Rébéka, inyule a yé nlam i mis.
it-2 255 § 6
Tembee
Ibale Bibel i nsôña bitembee, hala a nkobla bé le di nlama yeelene ngim bôt mam ma ba kôli bé yi. Yésu Kristô a bi ti maéba le: “Ni ti bañ ngwo yom ipubi, to tik ngok nan ni leñ bañ yo ngôi, i tiga le i tidbe yo ni makôô map, ni le i hielba inyu babaa bé bañga bañga.” (Matéô 7:6) Jon ngim mangéda, Yésu a bé top bé ti ngim biniigana tole a bé tjél timbhe ngim mambadga ibale hala bé le a lona mandutu. (Matéô 15:1-6; 21:23-27; Yôhanes 7:3-10) Nlélém jam won Abraham, Isak, Rahab, ni Élisa ba bi boñ ngéda ba bi sôô i bôt ba bé kon bé Djob woñi ngim mam.—Bibôdle 12:10-19; pes 20; 26:1-10; Yôsua 2:1-6; Yakôbô 2:25; 2 Bikiñe 6:11-23.
Lisoñgol li Bibel
23-29 SÔÑ MATUMB
MASÔÔ MA NKUS MA BIBEL | BIBÔDLE 27-28
“Yakôb a nkôhna bisai a bé a kôli kôs”
(Bibôdle 27:6-10) Ni Rébéka a pôdôs man wé Yakôb, a kal le: “Me nok isoñ ngéda a kwélhak manyuñ Ésau, a kal le, 7 ‘Lona me nuga bikai, u lémbél me bijek bi ne, le me je, me sayap we bisu bi Yéhôva nyemb yem ngi kola.’ 8 Hanano ni, a man wem, nôgôl ndigi kiñ yem inyu jam me mbéhe we. 9 Kenek ni i bémba, u yôñôl me mu bon ba kembee balam ba, ndi m’a lémbél isoñ bijek bi ne, nya a ngwés. 10 W’a jôbna ki gwo yak isoñ, le a je, ndi a sayap we nyemb yé ngi kola.”
w04 15/4 11 § 4-5
Rébéka—Muda minson minlam nu a tiñi ni Djob
Bibel i nkal bé too Isak a bé yi le Ésau a bé lama gwélél Yakôb. Ndi to hala, Rébéka bo Yakôb ba bé yi le nye Yakôb nyen a nlama kôs bisai bi. Rébéka a nok bañ le Ésau a nsômbôl lémbél isañ loñge nuga inyu boñ le a sayap nye, a hoo yoñ ngim makidik. A nimis bé makénd a bééna ngéda a bé njohok inyu boñ mam malam. A nkal Yakôb le a pala lona nye bon ba kembee iba. I mbus, a nlémbél nlôm bijek a ngwés. A kal Yakôb le a boñ wengoñle a yé Ésau kayéle nyen a kôs bisai. Ndi Yakôb a ntjél. A nhoñol le isañ a’ yi kii ba yé boñ, a tiihe nye! Rébéka a nwaa bé. A nkal Yakôb le: “A man wem, ndiihe yoñ i ba ngii yem.” I mbus, a nkôôba bijek, a eñg Yakôb, a om nye yak nlô wé.—Bibôdle 27:1-17.
Di nyi bé inyuki Rébéka a bi boñ hala. I len ini, ngandak bôt i ñôm Rébéka nsohi ndi Bibel i mboñ bé hala. To ngéda Isak a bi yi le Yakôb nyen a bi sayap, a bi unup bé. Maselna ni hala, a bi kônde sayap nye. (Bibôdle 27:29; 28:3, 4) Rébéka a bé yi yom Yéhôva a bi kal inyu bon bé. Jon a bi yoñ bitelbene inyu boñ le Yakôb a kôs bisai bi a bé lama kôs. Hala a bé kiha toi ni sômbôl i Djob.—Rôma 9:6-13.
(Bibôdle 27:18, 19) Ni nye a jôp yak isañ, a kal le: “A ta!” Ni nye a kal le: “Me nunu, we njee, a man wem?” 19 Ni Yakôb a kal isañ le: “Men me yé Ésau, mbôkgwéé woñ; me mboñ kikii u nkal me. Me nsoohe we, telep, u yén ni je nuga bikai yem, le ndi u sayap me.”
w07 1/10 31 § 2-3
Mambadga ma basoñgol
Bibel i nkal bé bés inyuki Rébéka bo Yakôb ba bi boñ hala. Bebek inyule mam ma bi puhe bo. Di yimbe le Lipôdôl li Djob li nit bé i jam li ndi to kéés li nkéés bé jo. Jon Bibel i ngwélél bé jam li inyu kal le bitembee bi yé bilam. Ndi Bibel i nti ngim maéba mu mam ma bi tagbe.
Pog, ñañ u u unda ntiik le Yakôb a bé lama kôs bisai bi isañ he Ésau bé. I bisu bi ngéda, Yakôb a bi somb bimañ bi manyañ Ésau ni séya bijek inyule manyañ a bé diihe bé jam li. A bi tehe nseñ i kôhna bijek iloole a tééda libak jé li man nu mañ. Ésau ‘a bi yan bimañ gwé.’ (Bibôdle 25:29-34) Jon ngéda a bi ke tehe isañ, Yakôb a bé ke i kôs bisai a bé a kôli bana.
(Bibôdle 27:27-29) Ni nye a tiige bebe, a sos nye; ndi Isak a nok njiñ i mbot yé, a sayap nye, a kal le: “Béñge ni, njiñ i man wem i yé Kikii njiñ bikai, bi Yéhôva a mal sayap. 28 Nyambe a ti ni we manwee ma ngii, ni hisi hi nhés bijek, ni blé ngandak, ni wai yondo. 29 Biloñ bi gwélak we, matén ki ma ôôbak letee ni ‘isi bisu gwoñ, yamal yaga lôkisoñ, yak bon ba nyuñ ba ôôp ndigi letee ni ‘isi bisu gwoñ. Hi mut a ntiihe we, a ba ntiihege, yak ba ba nsayap we ba ba ndik minsaibak.”
it-1 295 § 6
Bisai
I ngéda kwañ, i bé i pam le basañ ba sayap bon bap ndék ngéda ilole ba nwo. Inyu yap, bisai bi bi bééna mahee ngandak. Isak a bi sayap Yakôb, a nhoñlak le Ésau nu. Isak a bi sayap Yakôp iloo manyañ Ésau, a bat ki le mam ma Yakôb ma ke loñge. Ibabé pééna, Isak a bi soohe Yéhôva le a ti Yakôb bisai bi, inyule nyemede a bé ñunuk a bak ki ndim. (Bibôdle 27:1-4, 23-29; 28:1, 6; Lôk Héber 11:20; 12:16, 17) I mbus ngéda, Isak a bi tiimba sayap Yakôb a nkônde ki nye bisai bipe. (Bibôdle 28:1-4) Ilole a nwo, Yakôb a bi bôk a sayap bon bôlôm ba Yôsep iba, i mbus a sayap bon bé nyemede. (Bibôdle 48:9, 20; 49:1-28; Lôk Héber 11:21) Nlélém ni Môsi, ilole a nwo a bi sayap litén li Israel. (Ndiimba Mbén 33:1) Mu mangéda ma momasô, i mam ma bé tagbe i mbus, ma bé unda le bibañga gwap bi bé kiki Mbañ, bibañga bi bi bé bi yon. Ngim mangéda, i nwet a bé sayap a bé a bii wo wé i ngii mut a bé kôhna bisai.—Bibôdle 48:13, 14.
Tibil tém inyu léba tik ngok i mbuu
(Bibôdle 27:46–28:2) Ni Rébéka a kal Isak le: “Niñ yem i nhénd me ñem inyu ngond i Lôk Hét. I ba ni le Yakôb a mbii nwaa mu ngond i Lôk Hét, kiki ini, i bak ngond i hisi hini, wee niñ yem y’a bahle ki me?”
28 Ni Isak a sébél Yakôb, a sayap nye, a béhe nye, a kal nye le: “U biiak bañ nwaa mu ngond i Kanaan. 2 Telep, u kee i Padan-aram, letee ni ndap Bétuel, isañ nyuñ; u bii nwaa nyoo mu ngond i manyañ nyuñ le Laban.
w06 15/4 6 § 3-4
I tibil kwel ni sobiina woñ
Baa Isak bo Rébéka ba bi hôlôs lem i kwel? I mbus le lok yap Ésau i bi bii bingond bi Lôk Hét biba, hala a bi tééñga isañ bo nyañ. Rébéka a bi kal Isak ibabé waa le: “Niñ yem i nhénd me ñem inyu ngond i Lôk Hét. I ba ni le Yakôb [man wap nu sôk] a mbii nwaa mu ngond i Lôk Hét . . . , wee niñ yem y’a bahle ki me?” (Bibôdle 26:34; 27:46) Ibabé pééna, a bi tibil pahal i yom yosôna i bé nye ñem.
Isak a bi kal Yakôb lihas li Ésau le a yoñ bañ muda ipôla bingond bi Kanaan. (Bibôdle 28:1, 2) Rébéka a bi pam i boñ le Isak a emble nye. Babiina bana ba bi pam i kwel inyu ngim jam i i bé tomb bé i pot, ba yé ki loñge ndémbél inyu yés i len ini. Nano, kii i nla bôña ibale babiina ba mpam bé i nôgla?
(Bibôdle 28:12, 13) Ni nye a emel, ndi nun-ki, likala li ba li téé hisi, ndi jôlôl jé li tihik ngii; ndi nun-ki, añgel Nyambe i ba i bedek likala, i sôhôk ki. 13 Ndi nun-ki! Yéhôva a ba a téé ngii yé, a kalak le: “Men me yé Yéhôva, Nyambe nu isoñ woñ Abraham, ni Nyambe nu Isak; hisi i het u niñne, m’a ti we ni mbôô yoñ hio.
w04 15/1 28 § 6
Matode ma tôbôtôbô ma kaat Bibôdle—II
28:12, 13—Eem i Yakôb i het a bi tehe “likala” i nkobla le kii? I nene le “Likala” a bi tehe li bé mbañak ni ngok i i bé i kéhi yada i ngii yada inyu unda le maada ma yé ipôla ngii ni hisi. Lini jam le biañgel bi Djob bi bé bet bi sôhôk li ñunda le biañgel bi nyoñ ngaba mu maada Djob a gwé ni bôt ba binam ba ba nlémél nye.—Yôhanes 1:51.
Lisoñgol li Bibel
30 SÔÑ MATUMB–5 SÔÑ MATÔP
MASÔÔ MA NKUS MA BIBEL | BIBÔDLE 29-30
“Yakôb a mbiiba”
(Bibôdle 29:18-20) Ni Yakôb a gwés Rahel; ni nye a kal le: “M’a gwélél we nwii minsaambok inyu Rahel, ngond yoñ i mbus.” 19 Ni Laban a kal le: “I yé loñge le wen me ti nye, iloo le me ti nye mut numpe; yén i meeni.” 20 Ni Yakôb a gwel nson nwii minsaambok inyu Rahel; ni nwo mi nenne nye wengoñle ndék dilo, inyu gwéha a ba gwés nye.
w03 15/10 29 § 6
Yakôb a bé diihe mam ma mbuu
Ha ngéda i, mayegna ma libii ma bé bôdôl ngéda ba bé ti lihaa li muda makébla. Mbén Môsi i bi téé 50 ma sékel i silba kiki ndamba i likébla ba bé lama ti lihaa li muda konji nu ba bi lalna ni ngui. Nyi mam wada le Gordon Wenham a nhoñol le hala a bé “ndamba i likébla i nlôôha ba keñi.” Ndi libim li ngéda ndamda i bé “pam bé ha.” (Ndiimba Mbén 22:28, 29) Yakôb a bééna bé moni mi. Jon a bi kal Laban le a nla sal inyu yé nwii minsaambok. Nyi mam le Wenham a nkônde le: “Kiki ba bé saa mut bôlô pes sékel tole sékel yada inyu ngim sôñ i Babilôn (hala wee ipôla 42 ni 84 sékel inyu nwii minsaambok). Hala a nkobla le Yakôb a bé ti Laban likébla li nlôôha lilam inyu bii Rahel.” Laban a bi pala neebe hala.—Bibôdle 29:19.
(Bibôdle 29:21-26) Ni Yakôb a kal Laban le: “Ti me nwaa wem, inyule dilo tjem di nyon, ndi m’a jôp i nyeni.” 22 Ni Laban a kot bôlôm bobasôna ba homa nu, a lôôs ngand. 23 Ndi i léña le, kôkôa, a yoñ ngond yé Léa, a jôbna nye i nyeni; ni Yakôb a jôp i nyeni. 24 Ni Laban a ti ngond yé Léa ngolibii yé le Zilpa, le a ba nye ngolibii. 25 Ndi bikegla i léña le, nun-ki, a nyea le Léa nu. Ni nye a kal Laban le: “Kinje jam nunu u mboñ me? Baa me bi gwélél bé we inyu Rahel? Inyuki ni u nlôk me?” 26 Ni Laban a kal le: “I mbôña bé hala nyono béhni, le ba ti nu mbus libii, ngi ti mbôkgwéé.
w07 1/10 8-9
Lôk nyañ i bôda iba i “bi bot litén li Israel” ikété ndutu
Baa Léa a bi yoñ ngaba mu jimb inyu lôk Yakôb? Tole a bé ndigi nyésaga i nôgôl isañ? Rahel a bé hee? Baa a bé yi mam ma bé tagbe? Ibale ñ, kii a bi nôgda? Baa a bé le a tjél, a kolba ki kunde i isañ? Bibel i nkal bé yom mu mam ma. Ibabé i béñge mahoñol ma Rahel bo Léa mu liboñok li isañ wap, i jam Laban a bi boñ li bi lôôha tééñga Yakôb. Yakôb a bi unbene Laban he bingond bi Laban bé, jon Yakôb a bi bat nye le: “Baa me bi gwélél bé we inyu Rahel? Inyuki ni u nlôk me?” Lelaa Laban a bi timbhe? A bi kal le: “I mbôña bé hala nyono béhni, le ba ti nu mbus libii, ngi ti mbôkgwéé. Yônôs sondi ini ni nunu, ndi d’a ti ki we numpe inyu nson w’a kônde gwélél me nwii mimpe minsaambok.” (Bibôdle 29:25-27) Hala nyen Yakôb a bi ba nyégsaga i jôb libii li ñamb li li bi lona ngandak njôñ ipôla baa bé.
it-2 222 § 5
Libii
Ngand libii. To hala kiki libii jomede li bééna bé liboñok li tôbôtôbô, mabii i Israel ma bé mangand ma bé lona ngandak maséé. I kel ngand, muda nu a bé lama biiba a bé a tibil kôôba i mbai yé. Pog a bé a nogop, i mbus a hooba nhoop u u numb loñge. (Hégha Ruth 3:3; ni Ézékiel 23:40.) Ngim mangéda bôda bape ba bé ba hôla nye i haba. A bé haba ngôli ni puba mbot i i bé maggege inoñnaga ni moni a bééna. (Yérémia 2:32; Masoola 19:7, 8; Tjémbi 45:13, 14) A bé haba ki gwom kiki bibasi bi maôô, minkôm, minsañ ni gwom bipe ibale a bééna moni (Yésaya 49:18; 61:10; Masoola 21:2), i mbus a bé a haba basaanda ba nleñba ba ba bé hô nye ibôdôl ño ipam makôô. (Yésaya 3:19, 23) Hala a ñunda inyuki Laban a bi pam i lôk Yakôb kayéle Yakôb a bi yi bé le Laban a bi ti nye Léa iloole a ti nye Rahel. (Bibôdle 29:23, 25) Rébéka a bi hô ño wé ngéda a bé bebee i boma Isak. (Bibôdle 24:65) Hala a bé unda le a bé suhus nyemede isi nu a bé lama ba nlô wé.—1 Korintô 11:5, 10.
(Bibôdle 29:27, 28) Yônôs sondi ini ni nunu, ndi d’a ti ki we numpe inyu nson w’a kônde gwélél me nwii mimpe minsaambok.” 28 Yakôb a boñ ki hala, a yônôs sondi yé; ni Laban a ti nye ngond yé Rahel, le a ba nwaa wé.
Tibil tém inyu léba tik ngok i mbuu
(Bibôdle 30:3) Ni Rahel a kal le: “Nun-ki, nlimil wem u muda le Bilha, jôp i nyeni; ndi a’ gwal ngii maboñ mem, le yak me me kuhul bon i nyeni.”
it-1 49 § 2
I boñ le man mut numpe a yila man woñ
Rahel bo Léa ba bé yoñ bon ba minkol nwap kiki bon bap bomede, bon ba ba bi ‘gwéé i ngii maboñ map.’ (Bibôdle 30:3-8, 12, 13, 24) Ngababum i bon ba i bé nlélém ni ngababum i bon Rahel bo Léa ba bi gwal. Kiki ba bé bon ba Yakôb, ni le i bôda ba bé minkol ba bé isi kunde i baa ba Yakôb, inyu hala nyen Rahel bo Léa ba bééna kunde i ngii bon ba.
(Bibôdle 30:14, 15) Ndi dilo di libumbul li blé Ruben a ke a léba mandragor bikai, a jôbna mo yak nyañ le Léa. Ha nyen Rahel a kal Léa le: “Me nsoohe le, u ti me mem mu mandragor ma man woñ.” 15 Ni nye a kal nye le: “Baa hala a yé hiamam le u bi yoña me nlôm, ba w’a yoñ ki yak mandragor ma man wem?” Ni Rahel a kal le: “Jon a’ nañlana ni we u unu inyu mandragor ma man woñ.”
w04 15/1 28 § 6
Matode ma tôbôtôbô ma kaat Bibôdle—II
30:14, 15—Inyuki Rahel a bi neebe yoñ ndék matam ma mandragor, a tjél bana maada ni Yakôb ni pôla a bééna i nembee? I ngéda kôba, bôt ba bé gwélél matam ma mandragor kiki bee inyu suhus njôhge téntén ngéda muda a bé gwal. Bôt ba bé kal le matam ma ma bé kéñbaha ngôñ malal ni kéñbaha ngap muda a bééna inyu nembee ni i gwal. (Hiémbi hi Salômô 7:13) To hala kii Bibel i nkal bé jam Rahel a bééna mahoñol ngéda a bi bat matam ma mandragor, bebek a bé hoñol le matam ma ma bé le ma hôla nye i nembee ni le hala a bé lama mélés ndutu a bééna inyule a bé la bé gwal. Ndi, Yéhôva a bi néhne ndik nye njel le a bana bon ndék nwii i mbus.—Bibôdle 30:22-24.
Lisoñgol li Bibel