Nyiña inyu kaat i likoda li niñ yés ni nson wés
7-13 SÔÑ DIPOS
MASÔÔ MA NKUS MA BIBEL | MANYODI 23-24
“U noñok bañ limut li bôt i boñ bibéba bi mam”
(Manyodi 23:1) U sandak bañ ngan bitembee; u tôômaga bañ moo ni béba mut le u yila mbôgi i ntinde njôô.
Baa ni ntibil wan mam?
7 Baa u yé ntén mut u u ngwés ômle mawanda mé, ni bôt a nyi manwin ni njel internet tole téléfôn? Ibale ñ, ngeñ u ntehe nwin u ntip pam, tole u nok le ngim jam i mbôña, u nla gwés le u ba mut nu bisu i tjam i nwin u tole i añal i jam li. Ndi, ilole u ntjam nwin u, badba le: ‘Baa me yé nkwoog nkaa le i jam me nsômbôl tjam li yé toi maliga? Baa me nyi toi mam momasôna?’ Ibale u ta bé nkwoog nkaa hala, u yé le u kahal tjam bitembee ipôla bilôk bikéé. Ibale u ntibil bé i yi jam li, sas jo i téléfôn yoñ, u tjam bañ jo.
8 Ndutu ipe i yé ngéda u nhoo tjam manwin u nkôs ni njel internet tole téléfôn. I biloñ bihogi, bilôk bikéé gwés bi nsal ikété lisol. Mu biloñ bi, bakolba bés ba nla kôôba tjam miñañ inyu kônha lôk kéé yés woñi, tole inyu boñ le ba bôdlana ha bañ bo ni bo ñem. Béñge jam li bi tagbe i nlômbi loñ i Ruslan. Bisônda bi KGB bi bi tjam bitembee le ngandak bilôk bikéé ipôla bet ba bé bakena ntôñ mu loñ yap i bi kal le, i ta ha bé Mbôgi Yéhôva. Ngandak i i bi hémle jam li, i bi sôk pam i ntôñ u Yéhôva. Kinje béba jam! Masoda le, ngandak i bi témb i ntôñ, ndi bape ba bi la bé. Ba bi nimis hémle yap. (1 Timôtéô 1:19) Lelaa u nla keñgle i nya bikuu i? Tjél om minkoda mi miñañ, tole mi mi gwé bé ño, to makôô. U hémle bañ hiki jam u nok, yoñ ngéda i wan ndugi jo. Ba nkwoog nkaa le u nwan mam momasôna.
(Manyodi 23:2) U noñok bañ limut li bôt i boñ bibéba bi mam; u bogok bañ ki to mbôgi ikété hop, ndi u jôp ngam limut li bôt inyu hit mbagi.
it-1 11 § 3
Arôn
Arôn a bi boñ mahôha makeñi maa, ndi mu mangéda ma mo maa, nye bé nyen a bi tinde bôt i boñ béba. I nene le a bi boñ ndik maminyule a bi tehe bôt bape ba mboñ, tole a bi nwas le bôt ba tinde nye i yék njel telepsép. Ibale a noñ litiñ lini le: “U noñok bañ limut li bôt i boñ bibéba bi mam,” ki a bi boñ bé béba yé i bisu. (Manyodi 23:2) Ndi Arôn a gwé jôl lilam ikété Bitilna. Ngéda Yésu a bé hana ’isi, a bi unda le Arôn ni mbôda yé ba bé ba kôli ni tel prisi.—Tjémbi 115:10, 12; 118:3; 133:1, 2; 135:19; Matéô 5:17-19; 8:4.
(Manyodi 23:3) U todlak bañ ki to hiyeyeba ikété nkaa wé.
it-1 410 § 2
Ndim
Bibel i nhégha ndim ni libak li nkéés nu a mpémés nkoda mbagi inyule a téé bé sép. Mbén Môsi i bééna ki ngandak mabéhna inyu jam li bitek, makala pati ni lem i todol bôt; inyule i nya mam i, i bé le i boñ le nkéés a yila ndim, a pémés nkoda mbagi. Manyodi 23:8 a nkal le: “Inyule bitek bi nkwés ba ba ntehna sôôñ ndim.” Ndiimba mbén 16:19 a nkal le: “Inyule bitek bi nkwés mis ma bôt ba pék ndim.” To ibale nkéés a téé sép, a ban-ga pék ngandak, makébla ma bôt ba gwé hop ma nla tinde nye i kôde mbagi, to a nkôôba i boñ hala, to a nkôôba bé. Mbén Djob i mbéhe bés le makébla ma nla kwés mut ndim, ndi i nkal ki le yak lem i yéñ lémél bôt i nla boñ nlélém. Bibel i nkal le: “U bañlak bañ mut lakii a yé hiyeyeba, to todol mut lakii a mpémbép.” (Lôk Lévi 19:15) Jon, nkéés a bé lama bé to kogse mingwañ mi bôt ndik inyule ba yé mingwañ, inyu lémél limut.—Manyodi 23:2, 3.
Tibil tém inyu léba tik ngok i mbuu
(Manyodi 23:9) Ndi u tééñgaga bañ yoyo; lakii bébomede ni nyi ñem yoyo, inyule ni bé biyoyo i loñ Égiptô.
“Ni hôya bañ i unda bakén loñgeñem”
4 Iloole Yéhôva a ti Lôk Israel oda le ba ti bakén lipém, a bi ti bo makénd i nôgda yom bakén ba nla nôgda. (Añ Manyodi 23:9.) Bomede ba bé yi lelaa mut nu a yé nkén a nôgda. Yak ngéda ba bé ngi yila minkol, i nene le bôt ba Égiptô ba bé yan bon ba Israel inyule ba bééna kôgôô ni base ipe. (Bibôdle 43:32; 46:34; Manyodi 1:11-14) Lôk Israel i bi niñ ikété ndutu ngéda ba bé bakén, ndi Yéhôva a bé bem le ba tééda nkén mut ‘kiki mut wap nu a ngwééne mu loñ.’—Lôk Lévi 19:33, 34
(Manyodi 23:20, 21) “Nun-ki, me ñom añgel, i bôk we bisu, le i tééda we njel, i jôbna ki we homa me mal kôôba. 21 Ni yoñok yihe mbom yé, ni nôgôl ki kiñ yé: Ni hindhak bañ nye ñem, inyule a’ nwéhél bé matjang manan; inyule jôl jem li yé ikété yé.
it-2- 280
Mikael
1. Bibel i nsima ndik môl ma biañgel biba, Gabriel bo Mikael. Mikael ki nyen ba nsébél le “ñane biañgel.” (Juda 9) Homa nu bisu Bibel i mpôdôl Mikael a yé i kaat Daniel pes 10, ba nsébél nye mu le “mut wada ikété bambombok ba kéhi ngii baa bape.” A bi lo i hôla añgel ipe i i bé kolba “mbombok nu a ñane loñ Persia.” Bibel i nsébél ki Mikael le “mbombok i [litén li Daniel],” ‘mbombok nunkeñi nu a téé ha inyu loñge i bon ba litén li [Daniel].’ (Daniel 10:13, 20, 21; 12:1) Hala a ñunda le Mikael nyen a yé añgel i i bé éga bon ba Israel i ñoñ. (Manyodi 23:20, 21, 23; 32:34; 33:2) Jam lipe li li nkwés bés nkaa hala, li yé le “ñane biañgel le Mikael a bi bana ndañ ni Nsohop, ba sôñnaga mim u Môsi.”—Yuda 9.
Lisoñgol li Bibel
(Manyodi 23:1-19) “U sandak bañ ngan bitembee; u tôômaga bañ moo ni béba mut le u yila mbôgi i ntinde njôô. 2 U noñok bañ limut li bôt i boñ bibéba bi mam; u bogok bañ ki to mbôgi ikété hop, ndi u jôp ngam limut li bôt inyu hit mbagi. 3 U todlak bañ ki to hiyeyeba ikété nkaa wé. 4 lbale u ñat nlôm nyaga nu ñoo woñ a nyôm, to jakas jé, w’a set bé témbna yo i nyeni. 5 Ibale u ntehe jakas li ñoo woñ li nsambap, mbegee i ma hihbe jo ’isi, u yihge le u yégék bañ nye, w’a set bé hôla nye i kônde téé jo. 6 U hidik bañ mbagi ikété nkaa mut woñ a nsamb. 7 U kômôk lipôdôl li bitembee mbus; ndi u nolok bañ mut a gwé bé nsohi, ni nu a téé sép; inyule m’a kal bé me le béba mut i téé sép. 8 Ndi u leegege bañ bitek; inyule bitek bi nkwés ba ba ntehna sôôñ ndim, bi nkôde ki minkaa mi bôt ba téé sép. 9 Ndi u tééñgaga bañ yoyo; lakii bébomede ni nyi ñem yoyo, inyule ni bé biyoyo i loñ Égiptô. 10 W’a nwas mbôô i biték gwoñ nwii minsamal, u kôhle ki matam mé; 11 ndi nwii u nyônôs minsaambok won w’a nwas gwo, u sal bé, le bôt ba nsamb mu loñ yoñ ba ka je, ndi yom ba nyék mu yon binuga bi bikai gw’a je. U boñok ki nlélém ni wom woñ u minkôô mi wai, yak ni wom woñ u ôlivé. 12 Dilo disamal w’a boñ minson nwoñ, ndi dilo di nyônôs disaambok nyen w’a noi le ndi nlôm nyaga woñ a hogbe, yak jakas joñ, yak man munlôm nu ngolibii yoñ ni yoyo ba kôhle nyuu. 13 Ndi ikété mam momasôna me mal kal we, u yoñok yihe; u tôbôk bañ ki to jôl li banyambe bape, li nôôga yaga bañ le wen u mpot hala. 14 Ngélé iaa hi nwii w’a lôôhene me ngand. W’a lôôs ngand i bikoga bi ngi-séñha, 15 dilo disaambok w’a je bikoga bi ngi-séñha kikii me bi béhe bé, i ntéak wé ngeda mu sôñ Abib; inyule mu sôñ i nyen u bi nyodne Égiptô; mut a telbak bañ moo nso bisu gwem. 16 W’a lôôs ki ngand libumbul, hala yé le, i matam ma bisu ma minson nwoñ, yom u bi bôk nwas kikii mbôô. Yak ni ngand likôhle bijek i Iisuk li nwii, ngéda u nkôhle matam ma nson woñ, ma lôlak wom. 17 Ngélé iaa hi nwii bôlôm boñ bobasôna b’a telep bisu bi Nwet le Yéhôva. 18 U semek bañ matjél ma sesema yem mbôda ni yom i gwé séñha; to mahoñ ma ngand yem ma lalak bañ letee ni kegla. 19 W’a jôbna minléglak mi matam ma bisu ma biték gwoñ mu ndap Yéhôva Nyambe woñ. U lambak bañ man kembee ni manyuñ ma nyañ.
14-20 SÔÑ DIPOS
MASÔÔ MA NKUS MA BIBEL | MANYODI 25-26
“Yom i nlôôha nseñ i Lap”
(Manyodi 25:9) N’a boñ ndigi yo kingéda mam momasôna me ñunda we, kingéda ndémbél i Lap, ni kingéda ndémbél i bigwélél gwé gwobisôna.
it-1 159
Nkuu malômbla
Lelaa ba bé lama bañ nkuu. Jam li bisu Yéhôva a bi kal Môsi ngéda a bé ti nye biniigana inyu oñ Lap, li bé lelaa a bañ nkuu, inyule nkuu u bé yom i nlôôba nseñ ikété Lap ni ikété liyééne li bon ba Israel jolisôna. Nkuu u bé ap 111 cm, pôk yé i bé 67 cm; ntel wé u bak 67 cm. U bé mboñok ni mabam ma akasia, ba bi hoo ki wo gôl ikété ni i mbégdé. Ba bi lémés ki wo nyono i ngii ni gôl. Nkuu u bééna ngudul i i bé ndik gôl ni gôl, i bé bé kék le ba nhoo gôl. Bikérubim biba le ba bi ôô ni gôl bi bé ngii ngudul, bikérubim bi bé i masuk ma ngudul mo ima, bi nunnaga, bi ma ôôp, bi sambal ki bipapai gwap i ngii kayéle bi hô Nkuu. (Manyodi 25:10, 11, 17-22; 37:6-9) I ngudul ini, i nsébla ki le “ngudul bikwak” tole “limômhene”—Manyodi 25:17; Lôk Héber 9:5, béñge homa le PROPITIATOIRE.
(Manyodi 25:21) W’a kéhi ki limômhene mu ngii nkuu, ndi w’a ha Mbôgi m’a ti we mu nkuu.
it-1 159 § 4
Nkuu malômbla
Nkuu u bé yom ipubhaga het ba bé téédana Jôm li mambén, tole dibambha di ngok diba. (Manyodi 25:16) “Hibee hi gôl hi hi bééna mana ni kék Arôn i i bi too” bi bé mukété Nkuu. Ndi ba bi héya gwo mu ndék ngéda ilole maoñ ma témpel i Salômô ma mbôdôl. (Lôk Héber 9:4; Manyodi 16:32-34; Ñañga bôt 17:10; 1 Bikiñe 8:9; 2 Miñañ 5:10) Ilole Môsi a nwo, a bi ti biprisi bi litén li Lôk Lévi “kaat Mbén,” a ti bo biniigana le ba tééda yo, ikété Nkuu bé, ndi “ipañ Nkuu malômbla u Yéhôva Nyambe nan, . . . le i ba ha kiki mbôgi ikolba” bo.—Ndiimba mbén 31:24-26.
(Manyodi 25:22) Nyoo ki nyen m’a ba me mbomna we, me kwelek ni we, me yii i ngii limômhene ni ipôla bikérubim biba bi bi téé mu ngii nkuu Mbôgi, ndi me kalak we mam momasôna me nti bon ba Israel kiki matiñ.
it-1 159 § 5
Nkuu malômbla
Yimbne le Djob a yé ipôla yap. Nkuu u bé yimbne le Yéhôva a bé ipôla bon ba Lôk Israel. Yéhôva a bi bôn le: “Nyoo ki nyen m’a ba me mbomna we, me kwelek ni we, me yii i ngii limômhene ni ipôla bikérubim biba bi bi téé mu ngii nkuu Mbôgi.” “M’a bambap ikété ond i i yé mu ngii limômhene.” (Manyodi 25:22; Lôk Lévi 16:2) Samuel a bi tila le Yéhôva “a nyén i ngii bikérubim” (1 Samuel 4:4); inyu hala nyen bikérubim bi yé “yimbne i kak” i Yéhôva. (1 Miñañ 28:18) Hiki “ngéda Môsi a jôp ndap libadô i mitin i pôdôs Yéhôva, a nok kiñ i mpôdôs nye, i lôlak i ngii limômhene, li li bé ngii nkuu Mbôgi, i lôlak yaga ipôla bikérubim; yak Môsi a pôdôs [Yéhôva].” (Ñañga bôt 7:89) I mbus ngéda, yak Yôsua bo prisi keñi le Finhéas ba bi pôdôs Yéhôva bisu bi Nkuu malômbla. (Yôsua 7:6-10; Bakéés 20:27, 28) Ndi prisi keñi yotama yon i bé jôp i homa a nlôôha mpubhaga ngélé yada hiki nwii, i tehge ki Nkuu; i bé jôp bé inyu kwel ni Yéhôva ndi inyu boñ mam ma bé béda inyu bat nwéhél i bibéba i kel bikwak.—Lôk Lévi 16:2, 3, 13, 15, 17; Lôk Héber 9:7.
Tibil tém inyu léba tik ngok i mbuu
(Manyodi 25:20) Ndi bikérubim gw’a sambal bipapai gwap ngii, bi hôk limômhene ni bipapai gwap, yak masu map ma nun-naga; masu ma bikérubim ma nunuk i pes limômhene.
it-1 437 § 1
Kérubim
Biôñgba ni bititii bi bikérubim bi bé ikété Lap bon ba Israel ba bi oñ i ñoñ. Bikérubim biba le ba bi ôô ni gôl bi bé i masuk ma ngudul i Nkuu malômbla. Bi bé nunna, bi ma ôôp wengoñle bi yé i bégés Nyambe. Hiki kérubim i bi sambal bipapai gwé inyu hô ngudul Nkuu wengoñle i nsôñ wo. (Manyodi 25:10-21; 37:7-9) Yak libadô li kété Lap li bééna bititii bi bikérubim, nlélém jam ni libadô li bé bagal homa mpubhaga ni homa a nlôôha mpubhaga.—Manyodi 26:1, 31; 36:8, 35.
(Manyodi 25:30) Ndi w’a tek koga inyu mbom Nyambe ngii téblé bisu gwem ngéda yosôna.
it-2 472
Bret ba ntek i bisu bi Nyambe
Ba bé tek 12 bret i ngii téblé i i bé i homa mpubhaga nu Lap ni nu témpel. Hiki kel Sabat, ba bé héya gwo, ba tek bi mondo. (Manyodi 35:13; 39:36; 1 Bikiñe 7:48; 2 Miñañ 13:11; Néhémia 10:32, 33) Ni hop Lôk Héber, ba bé sébél gwo le “bret bi su.” Bret bi bé i “su” u Yéhôva ni libak lini le ba bé bii gwo “i bisu” gwé (2 Bikiñe 13:23), ba bé tek i bret bi i bisu bi Nyambe ngéda yosôna kiki likébla. (Manyodi 25:30) Bret ba ntek i bisu bi Nyambe bi bé sébla ki le “bret ba ntek i mbom Nyambe” (2 Miñañ 2:4), “bret bi makébla” (Markô 2:26).
Lisoñgol li Bibel
(Manyodi 25:23-40) “W’a bañ ki téblé ni mabam ma akasia, ntel wé u bak dikéñéé di moo diba, pôk yé hikéñéé hi woo hiada, nkwañ wé ki hikéñéé hi woo hiada ni pes. 24 Ndi w’a hoo yo mpôbôk gôl, u éde ki ñôndi gôl ngii yé ntôla. 25 W’a boñ ki yo ni minten ntôla, mi bak pôk i libai li woo, u éde ki ñôndi gôl umpe isi minten ntôla. 26 Ndi w’a ôô dibanda di gôl dina inyu yé, u éde ki dibanda mu makas ma-na i het makôô mé moma-na ma yé. 27 Dibanda di d’a pangap minten, di yila masômôl ma môñ inyu beegene téblé. 28 Ndi w’a boñ môñ ni bikék bi akasia, u hoo nwo gôl, le téblé i beegana. 29 “W’a ungus ki minlehep nwé mi bisôya, ni tôk yé, mabôndô mé, ni miñôñôp nwé mi bisôya inyu suglene, w’a ungus gwo ni mpôbôk gôl. 30 Ndi w’a tek koga inyu mbom Nyambe ngii téblé bisu gwem ngéda yosôna. 31 W’a ungus ki tééne bitungeñ ni mpôbôk gôl, tééne bitungeñ i y’a unghana, i bak mbébék yom, hala yé le kôô wé, ni tén yé; ni mabôndô mé, ni mbôdôk yé, ni bisem gwé; gwobisô ndik yom yada ni yada. 32 Mintjep minsamal nw’a ba mu, mi pémlak mu mapañ ma tén yé; mintjep mi tééne bitungeñ miaa nw’a pémél mu pañ yada, mintjep mi tééne bitungeñ miaa ki mi pémlak mu pañ ihogi; mu ntjep wada, 33 mabôndô maa ma pôn-ga bisem bi ent nkana, yak ni mbôdôk, ni sem; mu ntjep nhogi, mabôndô maa ma pôn-ga bisem bi ent nkana, yak ni mbôdôk, ni sem: i ba ki hala inyu mintjep minsamal, mi mi mpémél tééne bitungeñ. 34 Ndi ikété tééne bitungeñ yomede mabôndô ma-na m’a ba, ma pôn-ga bisem bi ent nkana, yak ni mbôdôk yé, ni bisem gwé. 35 Ndi mbôdôk yada y’a ba isi mintjep ima, gwobisô ndik yom yada ni yada, mbôdôk isi mintjep mimpe ima, gwobisô ndik yom yada ni yada, mbôdôk yada isi mintjep mimpe ima, gwobisô ndik yom yada ni yada, inyu mintjep minsamal, mi mi mpémél mu tééne bitungeñ. 36 Mbôdôk yap ni mintjep nwap gw’a ba ndik yom yada ni yada; yosôna y’a ba mbébék yom wada ni mpôbôk gôl. 37 W’a ungus ki bitungeñ gwé bisaambok, ndi b’a ba ba nkuye bitungeñ gwé le bi béyés mapubi bisu gwé gwomede. 38 Ndi bilimil gwé, ni bisôya bi bilimil gwé gw’a ba ni mpôbôk gôl. 39 W’a ungus tééne bitungeñ ni talént yada i mpôbôk gôl, yomede yaga ni bigwélél bini gwobisôna. 40 Ndi u yihge le u ungus gwo kingéda ndémbél yap i bi undna we mu hikôa.
21-27 SÔÑ DIPOS
MASÔÔ MA NKUS MA BIBEL | MANYODI 27-28
“Kii mambot ma biprisi ma nla niiga bés?”
(Manyodi 28:30) W’a ha ki Urim ni Tumim mu hultôl i mbagi, ndi gw’a ba bi niñi ñem Arôn ngéda a njôp bisu bi Yéhôva; Arôn a’ begee mbagi i bon ba Israel ñem wé ngéda yosôna.
it-2 464-465
Urim ni Tumim
Ngandak batoñol Bibel ba nkal le Urim ni Tumim bi bé mbam. Ngobol Bibel i James Moffatt i nsébél gwo le “mbam ipubhaga” i kaat Manyodi 28:30. Ndi ngim bôt i nkal le Urim ni Tumim bi bé gwom baa: Yom bisu i bééna i buk ini le “ñ,” yom ipe i bééna i buk ini le “to,” yom ipe i bééna bé matila mo ki mo. Mut a bé a leñ woo, a bada yom yada inyu kôhna ndimbhe i mbadga yap. Ibale a mbada i yom i bééna bé matila mo ki mo, wee ndimbhe i nlo bé. Bôt bape ba nhoñol le Urim ni Tumim bi bé mimbamba mi ngok ima, hiki ngok mu i ban-ga pes yada i i yé puba, ni pes yada i i yé hinda. Ngéda ba nleñ i ngok i yo iba ’isi, ibale bipes bi bi yé puba gwon bi nene, hala a nkobla le ndimbhe i yé le “ñ.” Ibale ba nleñ gwo ’isi, ndi bipes bi bi yé hinda gwon bi nene, wee ndimbhe i yé le “to.” Ndi ibale pes i i yé puba ni pes i i yé hinda gwon bi nene, wee ndimbhe i nlo bé. Kel yada, Saulô a bi bat Yéhôva mbadga ni njel prisi inyu yi too a tiimba leñ Lôk Filistia gwét, ndi a bi kôhna bé ndimbhe. A bi hoñol le mut a mboñ béba mukété ntôñ wé gwét, a soohe Nyambe le: “A Nyambe nu Israel, timbhe bés ni Tumim!” Mbam i bi kwél Saulô ni Yônatan; i mbus i bi béda le ba leñ mbam inyu yi njee ikété bo iba a mboñ béba. Munu ñañ unu, ngéda Saulô a nsoohe le: “Timbhe bés ni Tumim!” Hala a nôga wengoñle Tumim ni mbam bi bé mam ima, to hala kiki i nene le ngim maada i bé ipôla gwo biba.—1 Samuel 14:36-42.
(Manyodi 28:36) “W’a boñ ki lipep li mpôbôk gôl, u kédél jo ni makédél ma mpôna makédél ma yé mu ngii béndél le: ‘Mpubhaga inyu Yéhôva.’”
it-1 931 § 5
Mbom
Prisi keñi i Israel. Hikôtô hi prisi keñi i Israel hi bééna hibambha hi gôl i bisu, i mbom i prisi keñi. I hibambha hi, hi bé “ntut mpubhaga,” ba bi kédél (tila) bibuk bini mu ngii: “Libak lipubi li yé li Yéhôva.” (Manyodi 28:36-38; 39:30) Kiki prisi keñi yon i bé unda litén li Israel lelaa li bégés Yéhôva, i bé béda le a tééda libak jé lipubhaga, i matila mana, ma bé bigdaha ki bon ba Israel bobasôna le i mbéda le ba ba bapubhaga ngéda yosôna inyu bégés Yéhôva. Hibambha hi gôl hi bé ki loñge yimbne i bañga Prisi keñi le Yésu Kristô, nu Yéhôva a bi téé prisi keñi inyu kônde hôñôs libak lipubi li Yéhôva.—Lôk Héber 7:26.
(Manyodi 28:42, 43) W’a bôñôl ki bo makuba ma mboñ inyu hô mayel map; y’a bôdôl i bôbôk, i pamak i bel. 43 Arôn ni bon bé b’a haba mo ngéda ba njôp ndap libadô i mitin, to ngéda ba ntiige bebee ni juu li bisesema i gwel nson ikété homa mpubhaga; le ba begee bañ liboñok libe, ndi ba wo; hala a’ ba litéñ mba ni mba inyu yé, yak ni inyu mbôô yé y’a noñ nye.
w08 15/8 15 § 17
Di unda le di nti Yéhôva lipém ngéda di mbégés nye
17 Di nlama boñ mam ni lipém téntén ngéda di nke i bégés Yéhôva. Ñañal 5:1 a nkal le: “Tat kôô woñ ngéda u njôp i ndap Nyambe.” Môsi bo Yôsua ba bi kôhna oda le ba héya bitamb ngéda ba bi pam i homa a bé mpubhaga. (Manyodi 3:5; Yôsua 5:15) Ba bé lama boñ hala inyu unda le ba nti Nyambe lipém. Biprisi bi Israel bi bé nyégsaga i haba makuba inyu “hô nso wap,” (Manyodi 28:42, 43) tiga le bôt ba tehe nso wap ngéda ba mbet i juu li bisesema. Hiki mut i lihaa li ngim prisi a bé lama boñ mam ni lipém kiki Nyambe a mbat.
Tibil tém inyu léba tik ngok i mbuu
(Manyodi 28:15-21) “W’a boñ ki hultôl i mbagi, i bak nson u mut likenge; w’a boñ yo nlélém liboñok kikii éfod; w’a téñ yo ni dikôô di gôl, ni di di yé mangoñ, ni di di yé wedewede, ni di di nkôyôp tjôôm, ni di loñge mboñ. 16 Y’a ba ntel ni pôk kayada, ngut iba ngéha; ntel wé u bak libai li woo jada, pôk yé ki libai li woo jada. 17 Ndi w’a pénge bipangbene mu, ni ngok yap yosô, minlôñ mi ngok mina: Nlôñ wada li sardi, ni tôpasô, ni émerô, won w’a ba nlôñ u bisu. 18 Nlôñ u nyônôs ima, u eskarbuk, ni safirô, ni kalkédôn. 19 Ni nlôñ u nyônôs maa, u hiasintô ni krisôprasô, ni amétistô. 20 Ni nlôñ u nyônôs mina, u krisôlitô, ni bérilô, ni yaspi: yosô nkañak ni dikôô di gôl ikété bipangbene gwap. 21 Ngok i y’a ba nkédlak kingéda môl ma bon ba Israel, jôm li môl ni ima, kingéda môl map yaga; y’a ba inyu jôm li matén ni ima, makédél ma pôn-ga ma ma yé mu ngi béndél, hi yada mu kingéda jôl jé.
w12 1/8 26 § 1-3
Baa u yik hala?
I tik ngok i bé i hultôl i prisi keñi i bé lôl hee?
Ngéda bon ba Israel ba bi nyodi Égiptô, ba jôp i ñoñ, Yéhôva a bi ti bo oda le ba bañ hultôl. (Manyodi 28:15-21) Ini tik ngok yon i bé i hultôl: Rubi, tôpasô, émérôd, turkuas, safirô, yaspi, ngok léshem, agat, amétistô, krisôlitô, ônix, ni jad. Lelaa bon ba Israel ba bi boñ inyu bana i tik ngok ini?
I ngéda kôba, bôt ba bé diihe tik ngok, ba nuñlak yo. Kiki hihéga, bon ba Égiptô ba bé yôñôl tik ngok i biloñ bi bé haa kiki bo Iran, Afganistan, bebek yak letee ni India. Bon ba Égiptô ba bé tém hisi, ba lébga ngandak mintén mi tik ngok. Bikiñe bi Égiptô gwon bi bééna kunde i ngii tik ngok yosôna ba bé léba mu minkoñ ba bé énél. Hiôb a bi toñol lelaa bôt ba ngéda yé ba bé tém hisi ni bikék inyu yéñ nkus. Ikété tik ngok ba bé léba, Hiôb a bi sima safirô ni tôpasô.—Hiôb 28:1-11, 19.
Kaat Manyodi i nkal le bon ba Israel ba bi “yoñ gwom gwobisôna bi bôt ba Égiptô” ngéda ba bé nyodi i loñ. (Manyodi 12:35, 36) Jon, bebek le hala nyen bon ba Israel ba bi kôhna i tik ngok ba bi gwélél inyu bañ hultôl i prisi keñi.
(Manyodi 28:38) Lipep li l’a nañal mbom Arôn, Arôn a’ begee liboñok libe inyu gwom bipubhaga bon ba Israel b’a téé le bi ba bipubhaga ikété makébla map mapubhaga momasôna; lipep li l’a nañal mbom yé ngéda yosôna, le ba leegana loñge bisu bi Yéhôva.
Lisoñgol li Bibel
(Manyodi 27:1-21) “W’a boñ ki juu li bisesema ni bikék bi akasia, ntel wé dikéñéé di moo ditan, pôk yé ki dikéñéé di moo ditan; juu li bisesema li l’a bana ntel ni pôk kayada, ndi nkwañ wé w’a ba dikéñéé di moo diaa. 2 W’a ungus ki bitoñ gwé mu makas mé ma-na, bitoñ bi ni juu gw’a ba ndik yom yada ni yada; ndi w’a hoo jo mamuna. 3 W’a boñ ki dibee tjé i héana jo libu, ni bisoble gwé, ni miñôñôp nwé mi bisôya ni basoso bé ba nwas, ni biyôñôl bi hié; w’a ôô bigwélél gwé gwobisôna ni mamuna. 4 Ndi w’a bôñôl jo homa njangi, hala yé le: “ni ngahi i mamuna; ndi mu ngahi i nyen w’a boñ dibanda di mamuna dina i makas mo ma-na. 5 Ndi w’a éde yo isi makegi ma juu ntôla, nya i yé le ngahi y’a bet juu li bisesema i nyodi ’isi letee ni ñemkété nkwañ wé. 6 W’a boñ ki môñ inyu juu, môñ mi bikék bi akasia, w’a hoo ki nwo mamuna. 7 Ndi môñ nw’a sôma mu dibanda; hala nyen môñ nw’a adap mapañ ma juu ngéda ba mbegee jo. 8 W’a boñ jo hôghô ni mabam; kingéda yiinda i bi undna we mu hikôa, hala nyen w’a boñ jo. 9 “Ndi w’a hek ki kotoo inyu Lap inyu pes kotoo i nun i pes nwelmbok, bikiñil inyu kotoo gw’a tiña ni dikôô di loñge mboñ, ntel u mbôgôl dikéñéé di moo inyu pes yada. 10 Ndi mbiñ yé y’a ba môm ma, yak ni bitééne gwap môm ma, gwobisô ñôôk ni mamuna; dikoba inyu mbiñ yak ni minsinga nwap gw’a ba ni silba. 11 Hala ki nyen inyu pes kotoo i ñombok, bikiñil gwé gw’a ba ntel u mbôgôl dikéñéé di moo, ni mbiñ yé ki môm ma, ni bitééne gwap môm ma, gwobisô ni mamuna dikoba inyu mbiñ, ni minsinga nwap, ñôôk ni silba. 12 Ndi inyu pôk i kotoo i i nun pes hiônk, bikiñil gwé gw’a ba ntel u môm matan ma dikéñéé di moo; mbiñ yap y’a ba jôm, ni bitééne gwap ki jôm. 13 Ndi pôk i kotoo i i nun i pes likôl y’a ba môm matan ma dikéñéé di moo. 14 Bikiñil inyu pes Iipén yada mu gw’a ba ntel u jôm li dikéñéé di moo ni ditan, mbiñ yap y’a ba iaa, yak ni bitééne gwap biaa. 15 Ndi inyu pes lipénd ihogi, bikiñil gw’a ba ntel u dikéñéé di moo jôm ni ditan, mbiñ yap y’a ba iaa, yak ni bitééne gwap biaa. 16 “Ndi inyu nwemel u kotoo, yibne y’a ba ntel u môm ima ma dikéñéé di moo, ntéñék ni dikôô di yé mangoñ, ni di di yé wedewede, ni di di nkôyôp tjôôm, ni di loñge mboñ, nson u yé mmag-ge, u mut likenge; mbiñ yap y’a ba ina, yak ni bitééne gwap bina. 17 Ndi mbiñ yosôna i yé mu kotoo ntôla y’a adbana ni minsinga mi silba, dikoba tjap ñôôk ni silba, bitééne gwap ki ñôôk ni mamuna. 18 Ntel li kotoo w’a ba mbôgôl dikéñéé di moo, pôk yé ki môm matan, bi pes gwobisôna, nkwañ wé ki w’a ba dikéñéé di moo ditan; bikiñil ndik ni ntéñék loñge mboñ, bitééne gwap gw’a ba ni mamuna. 19 Inyu bigwélél bi Lap gwobisôna, ikété nson wé wonsôna, gw’a ba mamuna ni mamuna, yak ni bitiñil bi kotoo gwobisôna ki. 20 “Ndi w’a kal ki bon ba Israel le ba lona we môô mapubi ma ôlivé ntédék inyu tungeñ, le ba lôñôs tungeñ ngéda yosôna. 21 Arôn ni bon bé bon b’a tibil yo mbom Yéhôva, ibôdôl kôkôa ikepam kegla, ikété ndap libadô i mitin, i téé ini pes yibne i nsôô Mbôgi itan. Hala a’ ba Iitéñ bon ba Israel b’a yônôs mba ni mba ikété tjai tjap tjodisôna.
28 SÔÑ DIPOS–4 SÔÑ BIÔÔM
MASÔÔ MA NKUS MA BIBEL | MANYODI 29-30
“Likébla inyu Yéhôva”
(Manyodi 30:11, 12) Ni Yéhôva a pôdôs ki Môsi a kal le: 12 Ngéda u nyoñ ñanga u bon ba Israel, inyu ba ba ñéña ikété yap, hi mut a’ ti Yéhôva binoñ inyu niñ yé, ngéda ba ñéña, le ntida nyemb u kwél bañ bo ngéda u ñañ bo.
it-1 767
Nsoñgi u bôt
I Sinai. Yéhôva a bi ti oda le ba soñgol bôt ba loñ inyu ngélé bisu ngéda bon ba Israel ba bé i Sinai, i sôñ i yônôs iba, i nwii u yônôs i mbus manyodi map i loñ Égiptô. Inyu hôla Môsi, ba bi pohol ñane wada ikété hiki litén le nyen a éga bôlô i soñgol bôt ikété litén jé. Ba bi soñgol bôlôm bobasôna ba bééna 20 ma nwii tole iloo ha (bon ba bé ba kôli jôp i ntôñ gwét); ndi Mbén i bé bat ki le hiki mut ba nsoñgol a saa tas i pes sékel (660 FCFA) inyu nit nson u Lap. (Manyodi 30:11-16; Ñañga bôt 1:1-16, 18, 19) Nsoñgi u bôt u bi pam 603 550, ndi ba bi soñgol bé bon ba Lôk Lévi, inyule ba bééna bé ngababum. Jon bon ba Lôk Lévi ba bé saa bé tas inyu Lap, ba bé ke bé ki to i gwét.—Ñañga bôt 1:44-47; 2:32, 33; 18:20, 24.
(Manyodi 30:13-15) Haana nyen b’a ti, hi mut a njôp ñanga u ba ba ñéña, pes sékel i homa mpubhaga (sékel yon i yé môm ma ma géra), pes sékel yaga, likébla inyu Yéhôva. 14 Hi mut a njôp ñanga u ba ba ñéña, ibôdôl bimañ bi môm ima ma nwii i bet ngii, a’ ti likébla lini inyu Yéhôva. 15 Ngwañ mut u tinak bañ iloo pes sékel, hiyeyeba ki hi tinak bañ isi pes sékel, ngéda ba nti likébla lini inyu Yéhôva, inyu ti bikwak inyu niñ nan bébomede.
it-1 517
Likébla
Mbén Môsi i bé bat le bon ba Israel ba ti makébla. Ngéda Môsi a bi soñgol bon ba Israel, hiki man munlôm nu a bééna 20 ma nwii tole iloo ha a bé lama ti binoñ inyu niñ yé, hala wee, “pes sékel [yom kiki 660 FCFA] inoñnaga ni sékel i homa mpubhaga.” I moni mi mi bé “likébla inyu Yéhôva” le ndi ba bat nwéhél inyu bibéba gwap, ba nit ki “nson i ndap libadô i mitin.” (Manyodi 30:11-16) Nyimam wada le Josèphe, man Lôk Yuda, a nkal ikété kaat yé (Guerre des Juifs, VII, 218 [VI, 6]) le i mbus ngéda, bon ba Israel ba bé saa i “ tax ipubhaga” ini ngélé yada hiki nwii.—2 Miñañ 24:6-10; Matéô 17:24; béñge i homa le IMPÔT.
(Manyodi 30:16) W’a yoñ bon ba Israel moni mi bikwak, ndi w’a gwélél nwo inyu nson ndap libadô i mitin; le hala a bane bon ba Israel mbigda bisu bi Yéhôva i ti bikwak inyu niñ nan bébomede.”
w11 1/11 12 § 1-2
Baa u yik hala?
Hee moni inyu gwel minson mi bé bôña i témpel i Yérusalem mi bé lôl?
I tas bôt ba bé saa, téntén jôga jada ikété jôm, yon i bé hôla i gwel minson ikété témpel. Ndi yak tas ipe bôt ba bé saa i bé hôla. Kiki hihéga, ngéda ba bé oñ Lap, Yéhôva a bi kal Môsi le hiki man Lôk Israel nu ba bi soñgol, a nlama ti “likébla inyu Yéhôva” li pes sékel i silba.—Manyodi 30:12-16.
I nene le hala a bi yila lem inyu hiki man Lôk Israel le a saa tas ini ngélé yada hiki nwii. Inyu saa i tas i nyen Yésu a bi kal Pétrô le a yoñ moni i nyo u hiobi a ti nwo bakottas.—Matéô 17:24-27.
Tibil tém inyu léba tik ngok i mbuu
(Manyodi 29:10) “W’a tiigaha ki onk nlôm nyaga bebee bisu bi ndap Iibadô i mitin; ndi Arôn ni bon bé bôlôm b’a kéhi moo map ño onk nlôm nyaga i.
it-2 185 § 5
Moo
I kéhi moo ño. Bon ba Israel ba bé gwélél ndik bé moo map inyu gwel gwom, ndi ba bé kéhi yak moo i ngii ngim mut tole ngim yom inyu ngandak manjom. Ba bé kéhi ngim mut tole ngim yom moo inyu unda le ba ntéé nye inyu ngim tel tole ba neebe le a yoñ i tel i. Ngéda ba bé téé biprisi, Arôn ni bon bé ba bi kéhi moo map i ngii ño u nlôm nyaga ni miño mi balôm ba mintômba iba ilole ba nsem binuga bi; hala a bé inyu unda le ba bi sem binuga bi inyu Arôn ni bon bé inyu boñ le ba yila biprisi bi Yéhôva. (Manyodi 29:10, 15, 19; Lôk Lévi 8:14, 18, 22) Ngéda Môsi a bé lôôs Yôsua tel yé kiki Yéhôva a bi kal nye, a bi kéhi moo i ngii Yôsua nu a bi “ba nyonok ni mbuu u pék,” a kôhna ki ngap i éga litén kiki i nsômbla. (Ndiimba mbén 34:9) Ba bé kéhi ki moo i ngii bôt inyu unda le ba nkôhna ngim bisai. (Bibôdle 48:14; Markô 10:16) Yésu a bi tihba ngim bôt, a kéhi ki moo i ngii yap ngéda a bé mbuubaha bo. (Matéô 8:3; Markô 6:5; Lukas 13:13) Ngim mangéda, baôma ba bi kéhi moo i ngii bôt inyu ti bo likébla li mbuu mpubi.—Minson mi baôma 8:14-20; 19:6.
(Manyodi 30:31-33) “Ndi w’a pôdôs bon ba Israel, u kal bo le: “Ini yon y’a ba lañ pubhaga inyu hôa ikété tjai dinan tjodisôna.” 32 I kubga bañ mut i nyuu, ni boñok bañ ki to ndôñ lañ ini, nya i gwé minlélém mi dihéga kikii yo; i yé yom pubhaga, y’a ba ki yom pubhaga i mis manan. 33 Tonjee mut a mbôô binunumba, a boñ ndôñ ini, tonjee a nsas yo nkén mut i nyuu, nyen a’ tjiba ikété bôt bé.’”
it-2 437 § 1
Nhook, i hoo môô
Ikété mbén Yéhôva a bi ti Môsi, a bi toñol lelaa ba boñ môô mapubhaga. I môô ma ma bé tôbôtôbô, ba bé boñ mo ni binunumba bi bi numb loñge ngandak: Mire, hiomi hi hi numb loñge, kalamus i numb loñge, kasia, ni môô ma ôlivé. (Manyodi 30:22-25) Nu ni nu a bé boñ i môô mana inyu gwélél mo kiki yañga môô tole inyu hoo mo mut nu a kôli bé, a bé lama wo. (Manyodi 30:31-33) Hala a ñunda le i tel mut a nkôhna ngéda ba nhoo nye môô mapubhaga, i yé nseñ, i bak ki ipubhaga.
Lisoñgol li Bibel