PERPUSTAKAAN ONLINE Joujou Paboahon
PERPUSTAKAAN ONLINE
Joujou Paboahon
Batak (Toba)
  • BIBEL
  • PUBLIKASI
  • PARPUNGUAN
  • bt psl. 15 hlm. 117-123
  • “Patoguhon Akka Huria”

Dang adong video na diparade di pilihan on.

Maaf, adong gangguan tikki lao mambukka video on.

  • “Patoguhon Akka Huria”
  • Torus ma Baritahon Harajaon ni Debata
  • Subjudul
  • Bahan na Sarupa
  • ‘Beta ma Hita Mulak asa Taida Songon dia Akka Dongan na Disi’ (Ul. 15:36)
  • “Gabe Tubu ma Parbadaan” (Ul. 15:37-41)
  • ‘Dipuji Akka Dongan do si Timoteus’ (Ul. 16:1-3)
  • “Lam Togu ma Haporseaon ni Akka Huria” (Ul. 16:4, 5)
  • “Marhite Huaso ni Jahowa, Barani do Nasida Marbarita”
    Torus ma Baritahon Harajaon ni Debata
  • Hamu Akka na Poso, Tiru ma si Markus Dohot si Timoteus
    Joujou Paboahon Barita Harajaon Ni Jahowa (Edisi Siparsiajaran)—2025
  • ‘Toktong Marlas ni Roha jala Digohi Tondi Parbadia’
    Torus ma Baritahon Harajaon ni Debata
  • Si Paulus Dohot si Timoteus
    Marsiajar ma sian Bibel
Torus ma Baritahon Harajaon ni Debata
bt psl. 15 hlm. 117-123

PASAL 15

“Patoguhon Akka Huria”

Diurupi pengawas wilayah do asa lam togu haporseaon ni akka huria

Dibuat sian Ulaon ni Apostel 15:36–16:5

1-3. (a) Ise do dongan ni si Paulus melayani, jala halak na songon dia do donganna i? (b) Aha do na lao taparsiajari di pasal on?

NUNGNGA lam dao be si Paulus mardalan sian kota Listra dohot Ikonium. Huhut mardalan ibana di dalan na marbatu-batu i, sai diida ma doli-doli na mandongani ibana na margoar si Timoteus. Poso dope si Timoteus, umurna hira-hira 20 taon ma jala semangat do ibana. Pardalanan utusan injil na paduahon nama on di si Paulus. Jadi nungnga diboto si Paulus pasti adong do tantangan dihadapi nasida. Sukkun-sukkun do rohana, tolap do si Timoteus on mangadopi sitaonon na lao masa?

2 Massai pos do roha ni si Paulus tu si Timoteus. Tarida do i tikki dipillit ibana si Timoteus gabe dongan sapardalananna. Tikki i, baru marbadai do si Paulus dohot si Barnabas jala berpisah ma nasida. Diboto si Paulus do nasida naeng lao makkunjungi akka huria, jadi porlu do dongan na togu haporseaonna jala na boi sapikkiran di ulaon i. Alani i ma dang ragu ibana mamillit si Timoteus.

3 Di pasal on taparsiajari ma boha cara na denggan lao pasaehon parsoalan. Taboto ma aha alasan ni si Paulus mamillit si Timoteus gabe donganna melayani, jala taboto ma na massai penting peran ni pengawas wilayah tu akka huria saonari on.

‘Beta ma Hita Mulak asa Taida Songon dia Akka Dongan na Disi’ (Ul. 15:36)

4. Aha do tujuan ni pardalanan utusan injil ni si Paulus na paduahon?

4 Sian Pasal 14 nungnga taboto disuru do si Paulus, si Barnabas, si Judas, dohot si Silas lao patoguhon huria na di Antiokia. Nasida ma na paboahon keputusan sian punguan na mangaradoti organisasi taringot sunat. Dung manang na piga ari, didok si Paulus ma tu si Barnabas, “Beta ma hita mulak tu ganup kota naung hea tadalani lao mambaritahon hata ni Jahowa. Lao ma hita tusi asa taida songon dia akka dongan na disi.” (Ul. 15:36) Rencana ni si Paulus on dang sekedar naeng pajuppang dohot halak Kristen na baru tardidi disi. Alai dipaboa do di bukku Ulaon ni Apostel aha tujuan ni pardalanan utusan injil ni si Paulus na paduahon on. Na parjolo, lao paboahon keputusan ni punguan na mangaradoti organisasi. (Ul. 16:4) Na paduahon, ala pengawas wilayah nasida, porlu do nasida patoguhon haporseaon ni akka huria i. (Rom 1:11, 12) Songon dia do organisasi ni Jahowa saonari mangihutton cara ni akka apostel i?

5. Boha do cara ni Punguan na Mangaradoti Organisasi mangalehon petunjuk jala patoguhon huria?

5 Saonari, dipillit Kristus do Punguan na Mangaradoti Organisasi lao mangalehon petunjuk jala patoguhon huria di liat portibi on. Dilehon ma i marhite surat, publikasi tercetak manang publikasi elektronik, parpunguan, dohot cara na asing. Berupaya do Punguan na Mangaradoti Organisasi mamboto situasi ni setiap huria. Alani i ma, dipillit nasida pengawas wilayah lao makkunjungi setiap huria. Nungnga marribu sintua na memenuhi syarat na dilantik Punguan na Mangaradoti Organisasi lao gabe pengawas wilayah di liat portibi on.

6, 7. Aha do tugas ni pengawas wilayah?

6 Berupaya do pengawas wilayah saonari patoguhon sude halak na di huria. Songon dia carana? Diihutton nasida do teladan ni halak Kristen di abad na parjolo songon si Paulus. Dijujui ibana do donganna pengawas wilayah asa mangulahon on. Hea do didok si Paulus, “Baritahon ma hata ni Debata, di tikki susa dohot di tikki sonang. Ulahon ma i sian nasa gogom. Pissang, pasingot, jala podai ma halak na sala. Jala sabar ma ho mangulahon i songon sahalak guru na malo mangajari. . . . Ulahon ma ulaon ni parbarita na uli.”—2 Tim. 4:2, 5.

7 Sesuai tu ayat i, bekerja sama do pengawas wilayah dohot istrina tu akka penyiar di huria lao marbarita. Semangat do nasida marbarita jala malo mangajari. Gabe teladan na denggan ma nasida tu huria. (Rom 12:11; 2 Tim. 2:15) Rela berkorban do nasida jala balga do holongna tu huria. Nang pe dang denggan cuaca, ro do nasida berkunjung bahkan tu daerah na berbahaya. (Plp. 2:3, 4) Dipatogu pengawas wilayah do sude na di huria i, diajari, jala dipodai marhite jamita. Balga do manfaatna tu sude halak na di huria molo ditiru nasida sikap dohot haporseaon ni pengawas wilayah i.—Heb. 13:7.

“Gabe Tubu ma Parbadaan” (Ul. 15:37-41)

8. Boha do tanggapan ni si Barnabas tu rencana ni si Paulus i?

8 Setuju do si Barnabas tu rencana ni si Paulus lao makkunjungi akka dongan. (Ul. 15:36) Cocok do nasida sapardalanan, ala nungnga diboto nasida daerah dohot halak na lao dikunjungi i. (Ul. 13:2–14:28) Jadi masuk akkal do molo rappak muse nasida. Alai adong ma masalah. Di Ulaon ni Apostel 15:37 didok, “Lomo do roha ni si Barnabas asa dohot si Johannes na laos digoari si Markus.” Si Barnabas dang holan sekedar mangalehon saran, alai ‘lomo do rohana’ dohot si Markus sepupuna i rap dohot nasida.

9. Boasa dang setuju si Paulus tu saran ni si Barnabas?

9 Alai di bukku Ulaon ni Apostel didok, “Dang lomo roha ni si Paulus diboan nasida si Markus. Ai hea do nasida ditinggalhon ibana di Pampilia, jala dang rap ibana dohot nasida di ulaon marbarita.” (Ul. 15:38) Jadi nungnga hea si Markus mandongani si Paulus dohot si Barnabas di pardalanan utusan injil na parjolo. Alai baru dimulai dope pardalanan i, nga ditinggalhon si Markus nasida di Pampilia jala mulak tu Jerusalem. (Ul. 12:25; 13:13) Memang dang dipaboa di Bibel aha alasan ni si Markus maninggalhon nasida. Alai on ma na mambahen si Paulus manganggap si Markus dang martanggung jawab jala dang boi dihaporseai.

10. Aha do na masa dung marbada si Paulus dohot si Barnabas?

10 Alai si Barnabas mandok ikkon dohot do si Markus, hape si Paulus tetap do dang setuju. “Gabe tubu ma parbadaan di nasida. Alani i, marsirang ma si Paulus dohot si Barnabas.” (Ul. 15:39) Marlayar ma si Barnabas tu hutana tu Pulo Siprus jala diboan ma si Markus. Si Paulus pe ditorusson ma pardalananna. Di bukku Ulaon ni Apostel didok, “Ditogihon si Paulus ma si Silas. Ditangiakkon akka dongan i ma asa didongani asi ni roha ni Jahowa na massai balga i si Paulus jala dipaborhat ma nasida.” (Ul. 15:40) Rap ma nasida ‘borhat tu Siria dohot tu Kilikia lao patoguhon akka huria na disi’.—Ul. 15:41.

11. Molo adong na mambahen haccit rohatta, boha do caratta maniru si Paulus dohot si Barnabas?

11 Peristiwa on paingotton hita, sude do jolma dang sempurna. Wakil ni punguan na mangaradoti organisasi do si Paulus dohot si Barnabas. Jala belakangan dipillit do ra si Paulus gabe anggota ni punguan na mangaradoti organisasi. Nang pe songon i ala dang sempurna, boi do terjadi parbadaan di antara nasida. Alai torus do marbada si Paulus dohot si Barnabas? Daong. Nang pe dang sempurna, dipatudu nasida do sikap rendah hati songon Kristus, gabe denggan ma muse hubungan ni nasida. On patuduhon, nungnga saling mengampuni nasida. (Eps. 4:1-3) Di pudian ni ari, rap kerja sama do si Paulus dohot si Markus di tugas na asing.a—Kol. 4:10.

12. Sifat aha do na ikkon dipatudu akka pengawas saonari on?

12 Holan sahali do marbada si Barnabas dohot si Paulus. Sian on tarida, dang parmuruk nasida na dua. Ditanda do si Barnabas halak na burju jala parholong. Nang pe si Josep goar aslina, alai dijou akka apostel do ibana si Barnabas, na artina “Anak ni Pangapulion”. (Ul. 4:36) Si Paulus pe ditanda do halak na lambok jala tenang. (1 Tes. 2:7, 8) Jadi sude pengawas saonari on, termasuk ma i pengawas wilayah, porlu maniru si Paulus dohot si Barnabas. Ikkon rendah hati jala lambok do nasida tu sude donganna sintua dohot tu sude na di huria.—1 Ptr. 5:2, 3.

‘Dipuji Akka Dongan do si Timoteus’ (Ul. 16:1-3)

13, 14. (a) Ise do si Timoteus, jala nandigan do ibana pajuppang dohot si Paulus? (b) Aha do na mambahen si Paulus naeng mangalatik si Timoteus? (c) Aha do tugas na dilehon sintua tu si Timoteus?

13 Di pardalanan utusan injil ni si Paulus na paduahon, lao ma ibana tu sada kota na di provinsi ni Rom, i ma Galatia. Nungnga adong piga-piga huria di kota i. “Dung i sahat ma si Paulus di Derbe jala lao ma ibana muse tu Listra. Disi adong ma sahalak sisean na margoar si Timoteus. Boru Jahudi do omakna jala nungnga gabe sisean, alai halak Junani do bapakna.”—Ul. 16:1.b

14 Hira-hira taon 47 M, nga hea si Paulus pajuppang dohot keluarga ni si Timoteus, tikki parjolo sahali ibana ro tu Listra. Hira-hira dua manang tolu taon dukkon i, di pardalanan utusan injilna na paduahon, pajuppang ma ibana muse dohot si Timoteus. Las do roha ni si Paulus naeng mangalatik ibana. Boasa? Alana ‘dipuji akka dongan do si Timoteus’. Bahkan akka dongan na di huria na asing pe dipuji do ibana, songon huria na di Ikonium na jarakna 30 kilometer sian Listra. (Ul. 16:2) Dung dipangido akka sintua pangurupion sian tondi parbadia, dipillit akka sintua ma si Timoteus lao mangurupi si Paulus dohot si Silas mangulahon tugas ni nasida gabe pengawas wilayah.—Ul. 16:3.

15, 16. Aha do na mambahen si Timoteus dipuji akka dongan?

15 Aha do na mambahen si Timoteus dipuji akka dongan, hape poso dope ibana di tikki i? Biasana jolma jotjot terkesan tu sasahalak alani malona, gantengna, manang alani bakatna. Bahkan Panurirang Samuel pe hea do songon i. Alai didok Jahowa do, “Dang songon cara ni jolma cara ni Debata mangida jolma. Ai rupa do na niida ni jolma, alai anggo Jahowa roha do na niidana.” (1 Sam. 16:7) Jadi dang alani penampilanna umbahen na dipuji akka dongan si Timoteus, alai alani pangalahona na denggan do.

16 Martaon-taon dukkon i, dipaboa si Paulus ma akka sifat ni si Timoteus na denggan. Si Paulus mandok, massai burju do si Timoteus tu huria, balga do holongna, rela berkorban do ibana, jala dibahen do nasa tolapna lao melayani. (Plp. 2:20-22) Diboto akka halak do na ‘dipatuduhon si Timoteus haporseaonna sian parniulaonna’.—2 Tim. 1:5.

17. Songon dia do akka na poso saonari maniru si Timoteus?

17 Saonari on godang do na poso di huria maniru sifat ni si Timoteus. Nang pe poso dope, alai berupaya do nasida mambahen goar na denggan di jolo ni Jahowa dohot di jolo ni akka dongan. (Poda 22:1; 1 Tim. 4:15) Sesuai do pangalaho ni nasida tu haporseaonna, dang munafik nasida. (Ps. 26:4) Hasilna, godang do na poso songon si Timoteus na boi mandalatton tanggung jawab di huria. Pasti las do rohatta molo olo akka na poso gabe parbarita na uli, mambaktihon dirina tu Jahowa, jala tardidi!

“Lam Togu ma Haporseaon ni Akka Huria” (Ul. 16:4, 5)

18. (a) Aha do na diulahon si Paulus dohot si Timoteus saleleng gabe pengawas wilayah nasida? (b) Aha do hasilna tu akka huria?

18 Rap kerja sama do si Paulus dohot si Timoteus gabe pengawas wilayah saleleng martaon-taon. Marragam do tugas na diulahon nasida sian punguan na mangaradoti organisasi. Di Bibel didok, “Huhut didalani nasida akka kota i, dipaboa nasida ma tu akka dongan na disi aturan naung ditottuhon akka apostel dohot akka sintua na di Jerusalem. Jala dijujui ma nasida mangulahon i.” (Ul. 16:4) Jadi diulahon akka huria do petunjuk na dilehon akka apostel dohot akka sintua na di Jerusalem. Hasilna, “lam togu ma haporseaon ni akka huria i jala lam tamba ma godang ni nasida ganup ari”.—Ul. 16:5.

19, 20. Boasa ikkon dioloi halak Kristen petunjuk sian ‘akka halak na manguluhon’ huria?

19 Saonari on pe godang do manfaat dapot ni huria ala unduk jala diihutton petunjuk na dilehon “akka na manguluhon” di huria. (Heb. 13:17) Ala torus do muba na masa di portibi on, jadi massai penting do diihutton halak Kristen arahan dohot petunjuk sian “naposo haposan jala na marbisuk”. (Mat. 24:45; 1 Kor. 7:29-31) Alani i gabe tetap ma ias huria i di jolo ni Debata ala dang terpengaruh tu portibi on.—Jak. 1:27.

20 Dang sempurna si Paulus, si Barnabas, si Markus, dohot akka sintua na dimiahi di abad na parjolo. Songon i do tong akka pengawas di huria saonari on, termasuk anggota ni Punguan na Mangaradoti Organisasi. (Rom 5:12; Jak. 3:2) Alai ala manat do diihutton Punguan na Mangaradoti Organisasi isi ni Bibel dohot pola na dibahen akka apostel, boi ma nasida dihaporseai. (2 Tim. 1:13, 14) Hasilna, gabe lam togu ma haporseaon ni akka dongan di huria.

MARSITUTU DO SI TIMOTEUS SIAN NASA GOGONA “MARBARITA NA ULI”

Massai holong do roha ni Apostel Paulus tu si Timoteus. Hira-hira dung 11 taon nasida kerja sama, didok si Paulus ma taringot si Timoteus, “Dang adong na songon ibana burjuna, na sian ias ni roha mamparrohahon hamu. . . . Songon anak dohot ama, marsitutu do ibana rap dohot au lao mambahen asa lam denggan ulaon marbarita na uli.” (Plp. 2:20, 22) Semangat do si Timoteus marbarita na uli. Gabe holong ma roha ni si Paulus tu ibana, jala gabe sitiruon na denggan do ibana tu hita.

Timoteus.

Halak Junani do bapak ni si Timoteus, halak Jahudi do omakna si Eunike, jala si Lois do goar ni oppungna. Magodang di Kota Listra do si Timoteus. Sian na gelleng nga diajari omakna dohot oppungna ibana taringot Surat na Badia. (Ul. 16:1, 3; 2 Tim. 1:5; 3:14, 15) Jala tikki ro si Paulus parjolo sahali tu Kota Listra, gabe halak Kristen ma nasida.

Piga-piga taon dukkon i, mulak ma muse si Paulus tu Listra. Hira-hira 20 taon ma umur ni si Timoteus tikki i. “Dipuji akka dongan na di Listra dohot na di Ikonium” do ibana. (Ul. 16:2) Adong do “surirang” sian Jahowa taringot si Timoteus. Alani i dipillit si Paulus dohot akka sintua ma si Timoteus mangulahon sada tugas. (1 Tim. 1:18, surat na di toru; 4:14; 2 Tim. 1:6) Dipillit do ibana mandongani si Paulus gabe utusan injil. Jadi ikkon ditinggalhon si Timoteus do keluargana jala ikkon bersedia disunat, asa unang marungut-ungut halak Jahudi na lao dikunjungi ibana.—Ul. 16:3.

Dao-dao do tempat na dikunjungi si Timoteus. Didongani do si Paulus dohot si Silas tu Pilippi, didongani do si Silas tu Berea, jala sahalakna do lao tu Tessalonik. Tikki pajuppang ibana dohot si Paulus di Korint, dipaboa do barita na denggan taringot akka dongan di Tessalonik na tetap setia nang pe marsitaonon. (Ul. 16:6–17:14; 1 Tes. 3:2-6) Tikki di Epesus si Paulus, dibege ibana ma barita na so denggan taringot akka dongan di Korint. Alani i disuru ma si Timoteus mulak tu Korint. (1 Kor. 4:17) Di pudian ni ari, disuru si Paulus ma si Timoteus dohot si Erastus lao sian Epesus tu Makedonia. Jala tikki dibahen si Paulus suratna tu halak Rom, nga rappak be muse si Paulus dohot si Timoteus di Korint. (Ul. 19:22; Rom 16:21) On ma piga-piga inganan na didalani si Timoteus tikki marbarita.

Hea do ra si Timoteus hurang percaya diri mandalatton tugasna. Tarida do on sian hata ni si Paulus na mandok, “Unang ma adong na leas rohana tu ho ala poso dope ho.” (1 Tim. 4:12) Alai si Paulus, pos do rohana manuru si Timoteus tu sada huria na bermasalah. Didok do tu ibana, “Pasingot ma disi akka halak na mangajarhon ajaran na sala.” (1 Tim. 1:3) Ditugasson si Paulus do muse si Timoteus mangalantik akka bawa lao gabe sintua dohot parhobas di huria.—1 Tim. 5:22.

Massai denggan do sifat ni si Timoteus, gabe holong ma roha ni si Paulus tu ibana, akrab ma nasida, jala dianggap si Paulus do si Timoteus songon anakna. Didok si Paulus tu si Timoteus, “Sai huingot do ho di tangiakku arian nang borngin. Molo huingot ho na tangis i, sai naeng pajuppang do au dohot ho asa sonang rohakki.” (2 Tim. 1:3, 4) Songon sahalak bapak do si Paulus di si Timoteus. Dilehon si Paulus do akka saran tu si Timoteus lao mangatasi masalah kesehatanna, alana jotjot do haccit butuha ni si Timoteus jala ‘jotjot ibana marsahit’.—1 Tim. 5:23.

Tikki dipenjarahon si Paulus parjolo sahali di Rom, sai didongani si Timoteus do ibana. Sappe hea do tong si Timoteus dipenjarahon. (Plm. 1; Heb. 13:23) Massai jonok do hubungan ni nasida. Tikki naeng mate si Paulus, dijou ibana do si Timoteus. Dung i didok ma tu si Timoteus, “Usahahon ma asa hatop ho ro mandapotton au.” (2 Tim. 4:6-9) Dang dipaboa di Bibel sempat do si Timoteus pajuppang dohot si Paulus manang na dang.

GODANG DO TUGAS ISTIMEWA DAPOT NI SI MARKUS

Disurat si Markus do di bukkuna tikki ditakkup akka halak Jesus, naeng ditakkup nasida do tong “sahalak doli-doli”. Alai marhasil do ibana ‘lari jala dang marpakkean’. (Mrk. 14:51, 52) Ala holan si Markus manang si Johannes Markus do na manurat peristiwa on, bisa jadi ibana do doli-doli i. Sian on taboto ma hea do si Markus pajuppang dohot Jesus.

Si Markus manangihon sahalak na matua makkatai jala manurat hatana i.

Hira-hira 11 taon dukkon i, dianiaya si Herodes Agrippa ma halak Kristen. Marpungu ma “godang halak” sian huria Jerusalem di jabu ni si Maria omak ni si Markus lao martangiang. Tu jabu i ma ro si Petrus tikki dibebasson ibana sian penjara marhite mukjizat. (Ul. 12:12) Bisa jadi mulai sian na gelleng si Markus, nungnga dipakke jabuna lao gabe inganan parpunguan. Alani i pasti ditanda ibana do akka sisean ni Jesus di abad na parjolo, jala godang do ra ibana marsiajar sian nasida.

Rap melayani do si Markus dohot akka pengawas na di huria Kristen di abad na parjolo. Tugas ni si Markus na parjolo, i ma melayani rap dohot sepupuna si Barnabas dohot Apostel Paulus di Antiokia Siria. (Ul. 12:25) Tikki pardalanan utusan injil ni si Barnabas dohot si Paulus na parjolo, didongani si Markus do nasida. Lao ma nasida tu Siprus dung i tu Asia Kecil, sian i ma si Markus mulak tu Jerusalem alai dang dipaboa aha alasanna. (Ul. 13:4, 13) Songon na dipaboa di Ulaon ni Apostel 15, marsalisi ma si Barnabas dohot si Paulus alani si Markus. Dukkon i, diajak si Barnabas ma si Markus marbarita tu Siprus.—Ul. 15:36-39.

Hira-hira taon 60 manang 61 M, kerja sama do muse si Markus dohot si Paulus di Rom. On berarti nga mardame be nasida. Tikki dipenjarahon si Paulus di kota i, dibahen ibana do surat tu huria Kolosse na mandok, “Sahat ma tabe ni si Aristarkus tu hamu, i ma donganku na rap tarhurung. Suang songon i sian si Markus keluarga ni si Barnabas. Nungnga hupaboa tu hamu asa denggan manjalo ibana tikki ro mandapotton hamu.” (Kol. 4:10) Jadi, si Johannes Markus do na disuru si Paulus gabe wakilna sian Rom tu Kolosse.

Hira-hira taon 62 sahat tu 64 M, hea do si Markus kerja sama dohot Apostel Petrus di Babel. Songon na dipaboa di Pasal 10 sian bukku on, akrab do nasida, sappe didokkon si Petrus do si Markus ‘anakna’.—1 Ptr. 5:13.

Hira-hira taon 65 M, dipenjarahon ma muse si Paulus di Rom. Dibahen ibana ma surat tu si Timoteus na di Epesus tikki i. Didok ma, “Alap ma si Markus, dung i boan ma ibana tuson, ai boi do ibana mangurupi au di ulaonku marhobas tu Debata.” (2 Tim. 4:11) Dioloi si Markus do pangidoan ni si Paulus i. Borhat ma ibana sian Epesus tu Rom. Pasti massai diargai si Barnabas, si Paulus, dohot si Petrus do kerja keras ni si Markus.

Tugas ni si Markus na paling istimewa, i ma dipillit Jahowa ibana manurat sada bukku sian Kitab Injil. Godang hatorangan na disurat si Markus dapotna sian Apostel Petrus. Alana holan akka halak na langsung mangida i do na mamboto akka perincian na dipaboa ibana di bukkuna i, songon si Petrus. Mungkin di Rom do disurat si Markus bukkuna on, dang tikki rap dohot si Petrus di Babel. Godang do istilah bahasa Latin dipakke si Markus. Jala godang do istilah na diterjemahon ibana sian bahasa Heber, ala maol do bahasa on diattusi halak na so Jahudi. Jadi bukku on ditujuhon tu halak na so Jahudi do.

a Ida ma kotak “Godang do Tugas Istimewa Dapot ni si Markus”.

b Ida ma kotak “Marsitutu do si Timoteus sian Nasa Gogona ‘Marbarita na Uli’”.

    Publikasi Bahasa Batak (Toba) (2013-2025)
    Kaluar
    Masuk
    • Batak (Toba)
    • Bagihon
    • Pengaturan
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Aturan Lao Mamakke
    • Kebijakan Privasi
    • Pengaturan Privasi
    • JW.ORG
    • Masuk
    Bagihon