Ɔ fata kɛ e fa ajalɛ trele kun ikisa
‘?Naan kɛ amún fá atin nɲɔn su tititi sa?’—1 FAMIƐN MUN 18:21.
1. ?Ngue ti yɛ e blɛ liɛ’n timan kɛ laa’n sa ɔ?
?A LAFI su kɛ Zoova yɛ ɔ ti Ɲanmiɛn Kpli ɔ? ?Kɛ nga Biblu’n fa kan’n sa’n, a lafi su wie kɛ e o Satan i mɛn tɛ’n i ‘blɛ kasiɛn’n,’ nun? (2 Timote 3:1) Sɛ a lafi su sɔ’n, á wún i wlɛ kɛ dɔ nga su yɛ ɔ fata kɛ a fa ajalɛ trele kun ɔn. Afin, sa kun su wa ju mɔ sran kpanngban be ti ká nun ɔn. Awlanmannun be nin a wunmɛn i sɔ sa’n le.
2. ?Famiɛn Akabu blɛ su’n, sa mennin yɛ ɔ yoli Izraɛli akpasua blu mɔ Akabu bɔbɔ ti lɔ famiɛn’n, i nun ɔn?
2 Afuɛ 900 be nun lɔ ka naan y’a ju Zezi blɛ su’n, ɔ yoli cinnjin mannin Izraɛlifuɛ mun kɛ be fa ajalɛ trele kun. Ajalɛ sɔ’n yɛle kɛ, maan be kle sran ng’ɔ ti be Ɲanmiɛn’n. Sa nga ti yɛ ɔ yoli sɔ’n, yɛle kɛ Famiɛn Akabu i yi Zezabɛli m’ɔ sɔ amuɛn kpanngban’n, ɔ fali Baali sɔlɛ’n truli Izraɛli famiɛn diwlɛ akpasua blu’n nun. Baali sɔfuɛ’m be waan, Baali yɛ ɔ tɔ nzue’n yɛ ninnge’m be yo ye ɔ. Ɔ maan, Baali i sɔfuɛ sunman be mɛnmɛn i kɛ nga be fa manman Ɲanmiɛn’n sa. Kɛ Baali i sɔfuɛ’m be ko yo naan be fie’m b’a yo ye naan b’a ɲan aliɛ b’a di’n ti’n, be nin Baali i sɔwlɛ sua’n nun tekle bla’m be yo sa sukusuku mun. Like ng’ɔ ti be nzuɛn ekun’n, yɛle kɛ be fa laliɛ be kpɛkpɛ be wun, kpɔkun mmoja’n sonji be wunnɛn’n su.—1 Famiɛn Mun 18:28.
3. ?Baali i sɔlɛ’n ti’n, ngue yɛ Ɲanmiɛn i nvle nunfuɛ’m be yoli ɔ?
3 Sanngɛ amuɛn sɔlɛ nin sa sukusuku’n, ɔ nin be bɔbɔ be wun like yaya yolɛ mɔ be bo Ɲanmiɛn dunman nun’n, Izraɛlifuɛ kɔe 7.000 b’a yoman wie. (1 Famiɛn Mun 19:18) Afin, be dili aenguɛ nga be nin Zoova be trali’n su. Ajalɛ sɔ mɔ be fali’n ti’n, be kleli be ɲrɛnnɛn. Yɛle kɛ, Famiɛn’n i yi Zezabɛli kunnin Zoova nuan ijɔfuɛ kpanngban kpa. (1 Famiɛn Mun 18:4, 13) Yɛ kɛ ɔ ko yo naan b’a kunman be wie’n ti’n, Izraɛlifuɛ sunman be su Zoova kpɔkun be kunngba’n, be sɔ Baali. Sanngɛ nn be si kɛ sɛ Izraɛlifuɛ kun yaci Zoova lɛ naan ɔ fɛ i wun man like uflɛ’n, i sɔ’n ti Zoova sin jasolɛ. Zoova tali be nda kɛ sɛ be klo i naan be fɛ i mmla’m be su’n, ɔ́ yrá be su. Sanngɛ sɛ be yaci i’n, ɔ́ núnnún be asiɛ’n su. Afin, ɔ “si kwla.”—Mmla’n 5:6-10; 28:15, 63.
4. ?Wan mun yɛ Zezi nin i akoto’m be seli kɛ bé wá trán Klistfuɛ’m be afiɛn ɔn? ?Yɛ wafa sɛ yɛ be ndɛ’n kpɛnnin su ɔ?
4 Sa kunngba’n yɛ andɛ asɔnun tɛtɛ’m be yo ɔ. Be nunfuɛ’m be waan be ti Klistfuɛ. Sanngɛ, cɛn nga be di be mun nin be Ɲanmiɛn sulafilɛ’n, ɔ nin be ayeliɛ’m be takaman Biblu’n su. Be kpɛnngbɛn’m be nian Zezabɛli i ajalɛ’n su. Yɛle kɛ, be fa Zoova i Lalofuɛ’m be ɲrɛnnɛn klelɛ’n i nun cinnjinmuɛn. Asa ekun’n, asɔnun tɛtɛ sɔ’m be kpɛnngbɛn’m be wlawla mɛn’n nun alɛ’m be bo sin. Ɔ maan, be sa o sran kpanngban be wie nun. Kpɔkun Ɲanmiɛn ninnge’m be nun’n, be nin asiɛ’n su famiɛn’m be bo tekle. I sɔ’n ti’n, Biblu’n fɛ i sunnzun tekle bla. (Sa Nglo Yilɛ 18:2, 3) Asa ekun’n, bian nin bla kunndɛlɛ sukusuku m’ɔ tru be asɔnun’m be nun’n, mɔ wie liɛ bɔbɔ be kpɛnngbɛn’m be yo wie’n, be ɲin kpa su. Zezi Klist nin i akoto’m be seli kɛ sran mɔ be kpɔ Ɲanmiɛn’n bé wá trán Klistfuɛ’m be afiɛn. (Matie 13:36-43; Sa Nga Be Yoli’n 20:29, 30; 2 Piɛr 2:1, 2) ?Yɛ sran akpi ngbinngbin tra su mɔ be o asɔnun sɔ’m be nun’n, be agualiɛ’n gúa sɛ? ?Sran kpanngban sɔ mun nin be kwlaa nga Ɲanmiɛn sulɛ wafa ng’ɔ ti tɛ’n lakali be’n, ajalɛ mennin yɛ ɔ fata kɛ Zoova i sufuɛ’m be fɛ i be lika ɔ? Kɛ ɔ ko yo naan y’a wun kosan sɔ’m be su tɛlɛ trele kun’n ti’n, amun e fa e ɲin sie i laa ɲrɛnnɛn sa wie su. Sa sɔ’n i bo m’ɔ́ gúa’n, yɛle kɛ ‘Baali i sɔlɛ’n Izraɛli nvle nun’n nunnunnin.’—2 Famiɛn Mun 10:28.
Ɲanmiɛn te klo i nvle’n mɔ w’a mlin’n
5. ?Wafa sɛ yɛ Zoova kleli kɛ ɔ te klo i nvle’n mɔ w’a mlin’n niɔn?
5 Ɲanmiɛn Zoova kunndɛman kɛ be nga be kacili be sin sili i’n be wu. Sanngɛ kɛ m’ɔ ti Siɛ kpa’n ti’n, ɔ kunndɛ kɛ sran’m be yaci sa tɛ’n i yolɛ naan be su i. (Ezekiɛl 18:32; 2 Piɛr 3:9) Angunndan sɔ mɔ Zoova bu’n, ɔ yili i nglo Famiɛn Akabu nin i yi Zezabɛli be blɛ su. Yɛle kɛ, Baali sɔlɛ’n i su sa mɔ Izraɛlifuɛ’m be kwla ɲɛn i’n, Zoova sunmannin i nuan ijɔfuɛ kpanngban naan be ko kan kle be. Be nun kun yɛle Eli. Kɛ wawa kekle kpa nga Ɲanmiɛn boli i jɔ’n kpɛnnin m’ɔ́ wá wíe’n, Eli ko toli Famiɛn Akabu. Ɔ seli Akabu kɛ ɔ sunman sran naan be ko flɛflɛ Izraɛlifuɛ nin Baali i nuan ijɔfuɛ mun, naan be kwlaa be nin i be yia Karmɛli oka’n su lɔ.—1 Famiɛn Mun 18:1, 19.
6, 7. (a) ?Eli waan sa nga ti yɛ ɔ flɛli sran mun kɛ be yia’n yɛle mennin? (b) ?Ngue yɛ Baali i nuan ijɔfuɛ’m be yoli ɔ? (c) ?Yɛ ngue yɛ Eli kusu yoli ɔ?
6 Atrɛkpa’n, kɛ ɔ ko yo naan b’a gua Zezabɛli i awlɛn su nzue’n ti’n, be yoli aɲia’n Zoova i tɛ yiwlɛ m’ɔ “sacili’n” su. (1 Famiɛn Mun 18:30) Baali i nuan ijɔfuɛ 450, ɔ nin Eli kunngba m’ɔ ti Zoova nuan ijɔfuɛ’n, be kwlaa be yiali. Sa ng’ɔ be awlɛn’n, yɛle kɛ sɛ Zoova annzɛ kusu Baali yɛ ɔ yo maan nzue tɔ’n, Izraɛlifuɛ nga be yiali lɛ’n b’a wunmɛn i nanwlɛ kun sa b’a kanman. Yɛ Eli kán sa nga ti yɛ ɔ flɛli sran mun kɛ be yia’n niɔn. Ɔ jrannin Izraɛlifuɛ’m be ɲrun, ɔ seli be kɛ: ‘?Naan kɛ amún fá atin nɲɔn su tititi sa?’ Kpɔkun, ɔ kan guali su kɛ: ‘Sɛ Anannganman yɛ ɔ ti Ɲanmiɛn’n, amun su i e! Sɛ kusu Baali yɛ ɔ ti Ɲanmiɛn’n, amun su i e!’ Yɛ, kɛ ɔ ko yo naan Izraɛlifuɛ’m b’a su Zoova kunngba cɛ’n ti’n, Eli kleli like kun kɛ be yo. I liɛ’n, sɛ Zoova yɛ ɔ ti Ɲanmiɛn’n, annzɛ kusu Baali yɛ ɔ ti Ɲanmiɛn’n, be kwlaa bé wún i wlɛ. I waan be fa nannin tola nɲɔn naan be kun be. Baali i sufuɛ’m bé fá be liɛ’n mán Baali naan i kusu fɛ́ i liɛ’n mán Zoova. Be nun kun ng’ɔ́ fá sin tɛ́ i flɛlɛ’n su naan nnɛn’n yra’n, nn i yɛ ɔ ti Ɲanmiɛn’n niɔn. Be kwlaa be kplinnin su. Yɛ Baali i nuan ijɔfuɛ’m bé kún be nnɛn liɛ’n niɔn. I sin’n, be flɛli Baali nglɛmun lele ɔ fa juli nnɔsua wia’n nun. Be seli kɛ: ‘Baali, tɛ e su!’ Kɛ Eli yó be fiaan’n, be fali tokofi kpɛkpɛli be wunnɛn’n su, kpɔkun be kpannin kekle kpa trali laa liɛ’n. Mmoja’n sonjili be wunnɛn’n su, sanngɛ ngbɛn ɔn.—1 Famiɛn Mun 18:21, 26-29.
7 W’a to Eli siɛn’n. Kɛ ɔ́ bó i bo’n, ɔ siesieli Zoova i tɛ yiwlɛ m’ɔ sacili’n i ye. Kpɔkun, ɔ kpɛkpɛli nnɛn m’ɔ kunnin i’n nun fa siesieli su. I sin’n, ɔ seli kɛ be fa nzue sɛ nnan be fa guɛ i nnɛn’n nin yie’n su. Be yoli i sɔ lele kpɛ nsan. Ɔ maan, tɛ yiwlɛ’n i wun kunman’n, yili piɛ. Kɛ Izraɛlifuɛ’m be wieli i sɔ’n yo’n, yɛ Eli kó jrán be ɲrun lɛ yɛ ɔ́ srɛ́ ɔ. Ɔ seli kɛ: ‘Zoova, Abraamu Ɲanmiɛn, Izaaki Ɲanmiɛn yɛ Zakɔbu Ɲanmiɛn, yo maan ndɛkɛn be si kɛ wɔ yɛ a ti Izraɛli Ɲanmiɛn’n niɔn, naan n kusu n ti ɔ sufuɛ, naan wɔ yɛ maan n yoli like nga kwlaa ɔ. Tɛ min su Zoova, tɛ min su naan nvle nga nunfuɛ’m be si kɛ wɔ Zoova wɔ yɛ a ti Ɲanmiɛn’n niɔn, naan wɔ yɛ á yó maan bé mántan wɔ ekun kɛ laa’n sa ɔ.’—1 Famiɛn Mun 18:30-37.
8. ?Wafa sɛ yɛ Ɲanmiɛn tɛli Eli i srɛlɛ’n su ɔ? ?Yɛ ajalɛ mennin yɛ Eli fali ɔ?
8 Eli nuan m’ɔ́ tɔ́ cɛ’n, Zoova maan sin’n jrali. Ɔ nɔnnɔnnin nzue’n m’ɔ yi kunman’n. Ɔ yrali i nnɛn o, i yie o, i tɛ yiwlɛ o, be kwlaa! Wafa nga sa sɔ’n yoli Izraɛlifuɛ mun’n, amun bɔbɔ amun bu i sin be nian. Be ja nun lɛ’n, ‘be utuli be ɲin ase, kpɔkun be kpannin be seli kɛ: “Zoova yɛ ɔ ti Ɲanmiɛn’n niɔn! Zoova yɛ ɔ ti Ɲanmiɛn’n niɔn!”’ Yɛ yakpa su’n, Eli fali ajalɛ kun. Ɔ seli Izraɛlifuɛ mun kɛ: ‘Amun tra Baali i nuan ijɔfuɛ mun, nán ba kun sa wanndi!’ Cɛn sɔ nun’n, be kunnin Baali i nuan ijɔfuɛ 450 be kwlaa Karmɛli oka’n i bo lɛ.—1 Famiɛn Mun 18:38-40.
9. ?Ngue yɛ ɔ sali Ɲanmiɛn i sufuɛ’m be seiin nantilɛ’n niɛnnin i ekun ɔn?
9 Cɛn sɔ mɔ be wla su fiman su le’n i nun’n, Zoova tɔli nzue dan kpa. Kɛ wawa’n kpɛnnin lele m’ɔ́ fá dí afuɛ nsan nin sin’n, nzue m’ɔ́ tɔ́’n yɛ ɔ o lɛ! (Zak 5:17, 18) Nanwlɛ, ndɛ kwlaa ng’ɔ o Izraɛlifuɛ’m be nuan mɔ kɛ bé sá be sin be awlo’m be nun’n nn bé kán’n, amun bu i angunndan be nian. Zoova kleli kɛ i yɛ ɔ ti Ɲanmiɛn naan ɔ fata kɛ be su i ɔ. Sanngɛ Baali i sɔfuɛ’m b’a yaciman sa tɛ’n yolɛ. Zezabɛli kusu w’a yaciman Zoova i sufuɛ’m be ɲrɛnnɛn klelɛ. (1 Famiɛn Mun 19:1, 2; 21:11-16) Ɔ maan, ɲrɛnnɛn sɔ’n sali Ɲanmiɛn i nvle nunfuɛ’m be seiin nantilɛ’n i kpa ekun niannin. ?I lɛ nun’n, bé kwlá sú Zoova kunngba cɛ naan kɛ Zoova wá dí Baali i sɔfuɛ nga be kali lɛ’n be jɔlɛ’n, b’a fite nun?
Ɔ fata kɛ e fa ajalɛ trele kun ikisa
10. (a) ?Junman mennin yɛ e blɛ su Klistfuɛ nga Ɲanmiɛn kpali be sieli be ngunmin’n be dili ɔ? (b) ?Kɛ nga Sa Nglo Yilɛ 18:4 fa kannin’n sa’n, ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo ɔ?
10 E blɛ su Klistfuɛ nga Ɲanmiɛn kpali be sieli be ngunmin’n, be dili junman kun kɛ Eli liɛ’n sa. Yɛle kɛ ɲrɛnnɛn ng’ɔ su wa tɔ Ɲanmiɛn sulɛ wafa ng’ɔ ti tɛ’n su’n, be kɛnnin i ndɛ kleli nvlenvle’m be nun sran nga be o asɔnun’m be nun’n, ɔ nin be nga be nunman be nun’n be kwlaa. Ɲrɛnnɛn sɔ’n, be kɛnnin i ndɛ be nuan nun, ɔ nin fluwa nga be yili be’m be nun. Ɔ maan, sran akpinngbin be fali ajalɛ trele kun. Yɛle kɛ, be fali be wun mannin Zoova, be yoli be batɛmu kpɔkun be kacili Zezi Klist i sɔnnzɔnfuɛ. Nanwlɛ, ajalɛ nga Ɲanmiɛn seli kɛ sran’m be fɛ i ndɛndɛ naan be ɲan nguan’n, sran sɔ’m be fali. Ɲanmiɛn seli kɛ: ‘N sran mun, an fin klɔ’n nun fite naan amun a yoman sa tɛ ng’ɔ yo’n wie, an fite naan ɲrɛnnɛn ng’ɔ́ wá tɔ́ i su’n w’a tɔman amun su wie.’—Sa Nglo Yilɛ 18:4.
11. ?Ngue yɛ ɔ ti cinnjin kɛ e yo naan Zoova klun w’a jɔ e wun ɔn?
11 Biblu’n nun ndɛ nga Zoova i Lalofuɛ’m be kan’n, sran akpinngbin wie mun ekun be ti i sɔ ndɛ’n, sanngɛ be nin a wunman ajalɛ kun nga bé fá’n, i wlɛ kpa. Cɛn kunngun’n, i sɔfuɛ’m be ba e aɲia kɛ e Min’n i Aliɛ’n i Cɛn dilɛ sa’n, annzɛ nvle kun aɲia’m be bo. E kan kle be kɛ ndɛ nga Eli kannin’n, be bu i angunndan kpa. Eli seli kɛ: ‘?Naan kɛ amún fá atin nɲɔn su tititi sa?’ (1 Famiɛn Mun 18:21) Nán maan be tu Zoova i sulɛ’n be sie i cɛn uflɛ. Sanngɛ, ɔ fata kɛ be fa ajalɛ trele kun ikisa. Yɛle kɛ, maan be mian be ɲin be kaci be mɛn dilɛ’n naan be fa be wun man Zoova. Kpɔkun, maan be yo be batɛmu naan be kaci Zoova i sufuɛ. Afin i sɔ ajalɛ mɔ bé fá’n, i ti yɛ bé kwlá ɲán anannganman nguan ɔn!—2 Tɛsalonikfuɛ Mun 1:6-9.
12. ?Sa m’ɔ nin i fataman mennin yɛ ɔ o Klistfuɛ wie’m be su ɔ? ?Yɛ ngue yɛ ɔ fata kɛ be yo ɔ?
12 Ng’ɔ ti tɛ’n, yɛle kɛ Ɲanmiɛn ninnge’m be nun’n, Klistfuɛ wie’m be sa’n w’a kpɔ. Yɛ wie’m be kusu’n, b’a yaci Ɲanmiɛn sulɛ. (Ebre Mun 10:23-25; 13:15, 16) Ɲrɛnnɛn klelɛ mɔ be sro i’n ti’n, annzɛ mɛn’n nun ninnge’m be ngokɔɛ’n, ɔ nin aɲanbeun’n i klolɛ’n nin mɛn dilɛ’n ti’n, Klistfuɛ wie’m be kpɔnzɔ. Zezi seli kɛ i sɔ ninnge’m bé káci kɛ aya sa naan i sɔnnzɔnfuɛ wie’m bé tɔ́ nun. (Matie 10:28-33; 13:20-22; Lik 12:22-31; 21:34-36) Nanwlɛ, ɔ fataman kɛ be ‘fa atin nɲɔn su tititi sa.’ Sanngɛ, maan be tinuntinun be ‘yaci be ɲrun kouun yolɛ, yɛ be kaci be nzuɛn’n’ naan be fa ajalɛ kun trele be di junman nga ti yɛ be fali be wun mannin Ɲanmiɛn’n.—Sa Nglo Yilɛ 3:15-19.
Ɲanmiɛn sulɛ wafa ng’ɔ ti tɛ’n núnnún dɔ kunngba su
13. ?I nun mɔ bé síe Zei famiɛn’n, nn sa mennin yɛ ɔ o Izraɛli lɔ ɔ?
13 Sa nga ti yɛ ɔ ti cinnjin kɛ sran’m be fa ajalɛ trele kun ikisa’n, ɔ fin laa sa kun m’ɔ yoli Izraɛli lɔ’n. Eli blɛ su Karmɛli oka’n su lɔ’n, be wunnin Baali nin Zoova be nɲɔn’n be ngbaciɛ’n. Kɛ ɔ yoli sɔ’n, i afuɛ 18 ng’ɔ bɛli i sin’n be nun yɛ laa sa sɔ’n yoli ɔ. Yɛle kɛ, Elize m’ɔ sinnin Eli ja nun’n i blɛ su’n, Zoova nunnunnin Baali i sɔlɛ’n i tɛtɛ kpɛ kunngba. Kɛ ɔ́ yó sɔ’n, nn Famiɛn Akabu i wa Zɔramu, ɔ nin i nin Zezabɛli yɛ be sie Izraɛli ɔ. Cɛn kun’n, Elize guali Zei m’ɔ ti Izraɛli sonja’m be su kpɛn’n i ti su ngo nvialiɛ nun, kpɔkun ɔ sieli i Izraɛli famiɛn. Kɛ ɔ́ yó sɔ’n, nn Zei nin i sonja’m be o Ramɔt-Galaadi. Lika sɔ’n wo Zurdɛn’n i bue kun lɔ wia afiliɛ lɔ lika’n nun. Kɛ ɔ́ yó sɔ’n nn Famiɛn Zɔramu kusu o Zizreɛli lɔ Megido lika’n, i wun koko lɛ. Ɔ ɔli kannin mɔ be boli i alɛ kun nun’n, i ayre yolɛ.—2 Famiɛn Mun 8:29–9:4.
14, 15. ?Sa mennin yɛ Zoova seli Zei kɛ ɔ yo ɔ? ?Yɛ wafa sɛ yɛ ɔ yoli sa sɔ’n niɔn?
14 Zoova seli Zei kɛ ɔ yo sa kun. Ɔ seli i kɛ: ‘Ko kun ɔ min Akabu i awlofuɛ mun. Kɛ ɔ ko yo sɔ’n, nn min nuan ijɔfuɛ mun, ɔ nin min sufuɛ’m be kwlaa nga Zezabɛli kunnin be’n, i klunngbɔ ng’ɔ o min klun’n, m’an tu. Akabu i awlofuɛ’m be kwlaa bé wú, ń núnkún i osu’n nunfuɛ’m be kwlakwla. Zezabɛli liɛ’n, alua’m bé dí i fuɛn’n Zizreɛli fie’n nun lɔ, sran fi su siemɛn i.’—2 Famiɛn Mun 9:7-10.
15 Zei timan sran m’ɔ sisi i bo ɔ. Ndɛndɛ kpa’n, ɔ fuli i kakaklolo nun kpɔkun ɔ tuli i bo trɛlɛlɛ ɔli Zizreɛli. Kɛ sran ng’ɔ o nglo sua su lɔ m’ɔ nian klɔ’n su’n, ɔ wunnin kɛ Zei yɛ ɔ su ba’n, ɔ kpan kan kleli Famiɛn Zɔramu. Yɛ ndɛndɛ kpa’n, Zɔramu fú i kakaklolo’n nun yɛ ɔ́ kɔ́ Zei m’ɔ ti i sonja’m be su kpɛn’n i atin kpalɛ ɔ. Kɛ ɔ nin Zei be yiali nun cɛ’n, ɔ usɛli i kɛ: “?Zei, wɛtɛɛ su ɔ?” Zei tɛli i su kɛ: ‘?Wɛtɛɛ su sɛ? A kan aunjuɛ ndɛ, sanngɛ nn ɔ nin Zezabɛli te sɔ amuɛn mun, nn blɛ li yɛ b’a se i kɛ ɔ di bae’n niɔn.’ Kɛ Famiɛn’n waan ɔ́ wánndi’n, Zei cuɛnnin i ta’n nun, ɔ fitili i awlɛn’n ba’n boli nun. Yɛ Zɔramu wuli ɔ.—2 Famiɛn Mun 9:20-24.
16. (a) ?Ajalɛ mennin yɛ Zezabɛli i awlo’n nun sran kpakpa’m be fɛli i be ja nun lɛ ɔ? (b) ?Wafa sɛ yɛ Zezabɛli i su ndɛ nga Zoova kannin’n kpɛnnin su ɔ?
16 Ndɛndɛ kpa’n, Zei sɛli i sin bali Zizreɛli. Kɛ Zezabɛli tili i kɛ Zei su ba’n, ɔ fali like kpɛli i ɲin sin ndrɛ’n su klanman kpa, ɔ dili talua kpa. Kpɔkun, ɔ ko jrannin fenɛtri’n nun naan ɔ́ fɛ́ i talua mɔ w’a di’n fá láka Zei. Sanngɛ Zei w’a niɛnmɛn i lɔ. Ɔ usali famiɛn’n i awlo’n nunfuɛ’m be kɛ: ‘?Amun nun onin yɛ ɔ o min sin ɔn? ?Wan ɔn?’ Ɔ fata kɛ be ja nun lɛ’n, Zezabɛli i junman difuɛ’m be fa ajalɛ trele kun. Kɛ ɔ́ yó sɔ’n, nn famiɛn’n i awlo’n nun sran kpakpa wie’m be jinjin fenɛtri’n nun lɔ bé nían. Be ti nɲɔn annzɛ nsan. Be kusu’n, ɔ fata kɛ be ja nun lɛ’n be fa ajalɛ trele kun. Zei seli be kɛ: ‘Amun su i bo maan ɔ fin fenɛtri’n nun lɔ tɔ!’ Yɛ be suli Zezabɛli bo ɔ. Kɛ ɔ tɔli akpɔ’n su’n, Zei fɛli i nnɛn kpanngɔ nin i kakaklolo’n sinnin i su ɔli. Kɛ ɔ yoli sɔ’n, yɛ Zezabɛli m’ɔ takali Baali i sɔlɛ Izraɛli mɛn’n nun’n, i liɛ’n wieli ɔ. Bé kó fɛ́ i naan bé síe i ɔ, alua’m b’a di i nnɛn’n kɛ nga Zoova fa kannin’n sa cɛ.—2 Famiɛn Mun 9:30-37.
17. ?Wafa nga Ɲanmiɛn dili Zezabɛli i jɔlɛ’n, ɔ wla e fanngan kɛ e lafi e ɲrun lɔ sa mennin su?
17 Ɲrɛnnɛn sa kɛ ngalɛ’n sa’n wá tɔ́ tekle bla kun su. Bla sɔ’n, i dunman’n yɛle “Babilɔni klɔ dan’n.” Ɔ ti Satan i mɛn’n i nun Ɲanmiɛn sulɛ wafa ng’ɔ ti tɛ’n i nzɔliɛ. Laa klɔ mɔ be flɛ i Babilɔni’n, lɔ yɛ Ɲanmiɛn sulɛ wafa sɔ’n fin ɔn. Ɔ ka kaan’n, Zoova wá núnnún Ɲanmiɛn sulɛ wafa sɔ mun. Kpɔkun i sin’n, ɔ nin be mɔ be fa Satan i mɛn’n nun cinnjinmuɛn’n bé ɲɛ́n i. Ɔ́ núnkun be mlɔnmlɔn. Kpɔkun sa kpa yofuɛ’m bé ká asiɛ uflɛ’n su.—Sa Nglo Yilɛ 17:3-6; 19:19-21; 21:1-4.
18. ?Kɛ Zezabɛli wuli’n, be yoli Izraɛli nvle’n nun Baali i sɔfuɛ’m be sɛ?
18 Kɛ Zezabɛli wuli’n, Zei kunnin Akabu i osu’n nun sran nga be ka lɛ’n be kwlaa, ɔ nin i bo suanfuɛ mun. W’a yaciman be nun kun sa lɛ. (2 Famiɛn Mun 10:11) Sanngɛ Izraɛlifuɛ kpanngban kpa mɔ be ti Baali i sɔfuɛ’n, be te o Izraɛli nvle’n nun. Be kusu’n, Zei fali ajalɛ trele kun be lika fa kleli kɛ ɔ “klo Anannganman dan.” (2 Famiɛn Mun 10:16) Kɛ ɔ ko yo naan w’a ɲan Baali i sɔfuɛ sɔ mun’n ti’n, Zei yoli i wun kɛ ɔ ti Baali i sɔfuɛ wie sa. Ɔ maan, ɔ seli klɔfuɛ mun kɛ be yia sran mun Samali lɔ naan be kwlaa be bo yo kun be yi sraka dan kun be man Baali. Be kwlaa nga be ti Baali i sɔfuɛ Izraɛli mɛn nun’n, be bali sraka’n i yilɛ. Kɛ be o Baali i sua’n nun lɔ bé yí sraka’n, Zei nin i sran’m be wluli be sin be kunnin be kwlaa. B’a yaciman be nun kun sa lɛ. Ɔ maan Biblu’n seli kɛ: ‘Kɛ Zei nunnunnin Baali i sɔlɛ’n Izraɛli nvle’n nun kɛ nga sa.’—2 Famiɛn Mun 10:18-28.
19. ?Aklunjuɛ sa mennin yɛ ɔ o “sran kpanngban kpa” mɔ be ti Zoova i sufuɛ kpa’n, be ɲrun ɔn?
19 Baali i sɔlɛ’n i osu nunnunnin Izraɛli nvle’n nun. I sɔ kunngba’n, mɛn’n nga nun Ɲanmiɛn sulɛ wafa ng’ɔ ti tɛ’n i nunnunlɛ’n yó ɲrɛnnɛn, kpɔkun ɔ́ yó dɔ kunngba su. ?Jɔlɛ dilɛ cɛn dan sɔ nun’n, wan sin yɛ é jrán ɔn? Ɔ fata kɛ e fa ajalɛ trele kun ikisa naan “sran kpanngban kpa” mɔ bé fíte ‘ɲrɛnnɛn dan’n’ nun’n, y’a tran be nun wie. I liɛ’n, aklunjuɛ nun yɛ e wla wá kpɛ́n ‘bla dan’n m’ɔ fɛli i tekle bolɛ’n sacili asiɛ’n’ i nunnunlɛ mɔ Ɲanmiɛn núnnún i’n, i su ɔ. Kpɔkun é mánmán Ɲanmiɛn. Asa ekun’n, e nin Ɲanmiɛn i sufuɛ kpa onga mun’n, e kwlaa e bo yó kun é tó jue nga sran kpanngban kpa mɔ be o ɲanmiɛn su lɔ’n be to’n wie. Be kpan se kɛ: ‘An manman Ɲanmiɛn! Afin Anannganman Ɲanmiɛn m’ɔ kwla like kwlaa yo’n w’a trɛn i bia’n su.’—Sa Nglo Yilɛ 7:9, 10, 14; 19:1, 2, 6.
Maan e bu be su angunndan
• ?Wafa sɛ yɛ laa Izraɛli lɔ be sɔ Baali tɛtɛ kpa ɔ?
• ?Ɲanmiɛn i sin jasolɛ dan kpa mennin yɛ Biblu’n dun mmua kɛnnin i ndɛ ɔ? ?Yɛ wafa sɛ yɛ ndɛ sɔ’n kpɛnnin su ɔ?
• ?Wafa sɛ yɛ Zei nunnunnin Baali sɔlɛ’n niɔn?
• ?Ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo naan Ɲanmiɛn i cɛn nun’n, y’a fite nun ɔn?
[Lika’m be jajalɛ, bue 9]
(Voir la publication)
Soko
Afɛki
Ɛlkati
Zɔk-neamu
Megido
Tanaki
Dotan
SAMALI
An-dɔr
Sinɛmu
Ofra
Zizreɛli
Zibleamu
Tirza
Bɛt-Semɛsi
Bɛt-Sean
Zabɛsi-Galaadi(?)
Abɛl-Mɛɔla
Bɛt-Arbɛli i awlobo’n
Ramɔtu-Galaadi
Mountain Peaks
Karmɛli oka’n
Tabɔr oka’n
Mɔre
Gilboa oka’n
[Bodies of water]
Mediterane jenvie’n
Galile fɛtɛ’n
[River]
Zurdɛn nzue ba’n
[Spring and well]
Arɔdu gbo’n
[Foto cifuɛ mun, bue 9]
Pictorial Archive (Near Eastern History) Est. and Survey of Israel, ɔ mannin lika’n i jajalɛ i wun atin
[Foto, bue 10]
Sielɛ Blɛ’n jasin fɛ’n i bolɛ titi’n, ɔ nin asɔnun aɲia’m be bo kɔlɛ titi’n, be ti Ɲanmiɛn sulɛ kpa’n i nun ninnge’m be nun kun.
[Foto, bue 12]
Sran ng’ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ ɲán nguan Zoova i cɛn’n nun’n, maan ɔ fa Zei i ajalɛ liɛ’n sa.