Ɲanmiɛn Zoova yo ninnge mun sɛsɛsɛ

“Nyanmiɛn yo sa i nuan su, ɔ klo-man sa sukusuku’n.”​—1 KOR. 14:33.

?WAFA SƐ YƐ AMÚN TƐ́ SU Ɔ?

?Ngue yɛ ɔ kle kɛ Zoova yoli ninnge mun sɛsɛsɛ ɲanmiɛn su lɔ ɔ?

?Ngue ti yɛ Nowe nin Raabu be wun yoli Zoova fɛ ɔ?

?Laa Izraɛlifuɛ’m be blɛ su’n, ɔ nin Klistfuɛ klikli’m be blɛ su’n, ngue yɛ ɔ kle kɛ Zoova yo ninnge mun sɛsɛsɛ ɔ?

1, 2. (a) ?Wan yɛ Ɲanmiɛn dun mmua yili i naan w’a yi ninnge’n kwlaa ɔ? (b) ?Ngue yɛ Zoova maan ɔ yoli ɔ? (c) ?Anzi’m be su ndɛ benin yɛ Biblu’n kan ɔn?

ZOOVA m’ɔ ti e Yifuɛ’n, ɔ yo ninnge mun sɛsɛsɛ. Ɔ dun mmua yili i Wa Zezi naan w’a yi ninnge’n kwlaa. Zezi yɛ ɔ ti Zoova i nuan ijɔfuɛ’m be nun danfuɛ’n niɔn. I sɔ’n ti, be flɛ i ekun kɛ “Ndɛ’n.” Zezi suli Zoova lele afuɛ kpanngban. Biblu’n se kɛ: “Ndɛ’n wo lɛ lalaa i sin naan Nyanmiɛn a bo ninnge’m be yilɛ bo. [...] I yɛ Nyanmiɛn maan ɔ yili ninnge’n kwlaa-a, like fi nun-man lɛ bɔ nɛ́n i yɛ ɔ yili-ɔ.” Ɲanmiɛn sunmannin Zezi asiɛ’n su wa i afuɛ 2.000 tra su yɛ. Kɛ ɔ bali’n, ɔ yoli i Si’n i klun sa’n guɛli i ti nin i bo.​—Zan 1:1-3, 14.

² I nun mɔ Zezi o ɲanmiɛn su lɔ’n, ɔ o Zoova wun lɛ yɛ i “sa o junman’n su.” (Nya. 8:30) Ɲanmiɛn maan Zezi yili anzi akpinngbin kpanngban ɲanmiɛn su lɔ. (Kol. 1:16) Biblu’n waan be ti “akpi sɔ lele akpi be su [Zoova]. Yɛ sran akpinngbin be jinjin i nyrun lɛ.” (Dan. 7:10) Zoova mannin be junman sɛsɛsɛ ɲanmiɛn su lɔ.​—Jue. 103:21.

3. (a) ?Nzraama nɲɛ yɛ be o ɲanmiɛn su lɔ ɔ? (b) ?Wafa sɛ yɛ Zoova siesieli nzraama mun ɲanmiɛn su lɔ ɔ?

³ Zoova yili ɲanmiɛn m’ɔ la nglo lɔ plaii’n, ɔ nin nzraama mun. ?Nzraama’m be ti nɲɛ? Koko nun wa’n, fluwa sifuɛ dandan wie’m be seli kɛ nzraama’m be ti akpingbinngbin sɔ lele akpingbinngbin kpanngban. Be nuan tra nga fluwa sifuɛ’m be boli i laa’n, i kpɛ nsan lele. Nzramaa’m be ti akpasuaakpasua. Akpasua kun i nun nzraama’m be kwla ju akpingbinngbin kpanngban. Be ti kwlekwle, yɛ be o nglo lɔ sɛsɛsɛ.

4. ?Ngue ti yɛ e si kɛ Zoova kwlá yaciman i sufuɛ mun lɛ naan be yo ninnge mun sukusuku ɔ?

⁴ Zoova mannin anzi’m be junman sɛsɛsɛ. Nzraama mun kusu’n, ɔ siesieli be kwlakwla ɲanmiɛn su lɔ sɛsɛsɛ. (Eza. 40:26) Sɛ Zoova yoli be sɔ’n, nɛ́n i sufuɛ mɔ be o asiɛ’n su wa’n yɛ ɔ́ yáci be lɛ naan be yo ninnge mun sukusuku ɔ. Zoova kunndɛ kɛ i sufuɛ’m be yo ninnge mun sɛsɛsɛ. Afin, ɔ man be junman cinnjin kpa kun kɛ be di. Sa sunman be kle weiin kɛ Zoova jin i sufuɛ’m be sin naan ɔ “yo sa i nuan su, ɔ klo-man sa sukusuku’n.”​—An kanngan 1 Korɛntfuɛ Mun 14:33, 40 nun.

LAA’N ƝANMIƐN SIESIELI I SUFUƐ’M BE NINNGE’M BE YOLƐ’N I SƐSƐSƐ

5. ?Ngue ti yɛ lika’n wa sanngannin asiɛ’n su ɔ?

⁵ Kɛ Zoova yili Adam nin Ɛvu’n, ɔ seli be kɛ: “An trɛ, an sɔn kpa, an yi asiɛ’n, an sie i. Jenvie’n nun jue mun nin anunman bɔ be tu sin nglo lɔ’n mun, ɔ nin nnɛn nga be wlan asiɛ’n su’n, amun sie be kwlakwla.” (Bob. 1:28) Zoova w’a kaman lɛ w’a yiman sran’m be kwlaa kpɛ kunngba. Sanngɛ, ɔ seli Adam nin Ɛvu kɛ be wu ba, be trɛ, be yi asiɛ’n, naan asiɛ wunmuan’n kaci mɛn klanman. Kɛ Adam nin Ɛvu be yoli ɲin kekle’n, lika’n wa sanngannin. (Bob. 3:1-6) Kɛ ɔ́ kɔ́ i ɲrun’n, Zoova “nían-an, sran’m be klunwi’n kɔ i nyrun cɛn’n kwlaa. Kɛ aliɛ’n cɛ́n b’ɔ́ sán’n, wuun be klun akunndan’n yó tɛ kɔ́ i nyrun.” I blɛ sɔ nun’n, nn “mɛn wunmuan’n nun sran’m b’a saci mlɔnmlɔn. Sa kekleekle mun yɛ sran’m be yo-ɔ.” I sɔ’n ti, Ɲanmiɛn seli kɛ ɔ́ wá tɔ́ anannganman su nzue fá núnnún klunwifuɛ mun.​—Bob. 6:5, 11-13, 17.

6, 7. (a) ?Ngue ti yɛ Nowe i wun yoli Zoova fɛ ɔ? (An nian desɛn ng’ɔ o kan like suanlɛ’n bo i bo lɛ’n.) (b) ?Ngue sa yɛ ɔ ɲannin be kwlaa nga b’a tieman Nowe i nuan ndɛ’n niɔn?

⁶ Anannganman su nzue’n w’a kunman sran ngba. Bian kun o lɛ be flɛ i Nowe. I “wun yoli Anannganman fɛ.” Afin, ɔ ti “sran kpa, ɔ tu i klun su Ɲanmiɛn.” Kɛ mɔ “Noe nin Nyanmiɛn be nuan sɛ” ti’n, Ɲanmiɛn seli i kɛ ɔ bobo mmeli kun. (Bob. 6:8-10, 14-16) Wafa ng’ɔ fata kɛ Nowe bobo mmeli’n naan sran nin nnɛn’m b’a fite nun’n, Ɲanmiɛn kleli i. “Noe niannin ndɛ nga Anannganman fa sieli i nyrun’n i kwlaa su yoli” i sɛsɛsɛ. Ɔ nin i awlofuɛ’m be kwlaa yɛ be boboli mmeli’n niɔn. Kɛ be wieli i bobo’n, be nin nnɛn’m be wluli nun. I sin naan ‘Zoova w’a ɲin be su anuan’n.’​—Bob. 7:5, 16.

⁷ Afuɛ nga be flɛ i 2370 nun naan y’a ju Klist blɛ su’n, anannganman su nzue’n tɔli. Ɔ “nunnunnin asiɛ’n su ninnge’m be ngba.” Sanngɛ, Nowe nin i awlofuɛ mun mɔ be o mmeli’n nun’n, be fiteli nun. (Bob. 7:23) Sran kwlaa nga be o asiɛ’n su andɛ’n, be ti Nowe nin i mma’m be osu. Sanngɛ, be kwlaa nga b’a wluman mmeli’n nun’n be wuli. Afin, b’a tieman Nowe m’ɔ “bo sa nga be yo-ɔ ɔ ti su’n i ndolo’n,” i nuan ndɛ’n.​—2 Piɛ. 2:5.

8. ?Ngue yɛ ɔ kle kɛ Izraɛlifuɛ’m be blɛ su’n, Ɲanmiɛn w’a yaciman be lɛ kɛ be yo ninnge mun sukusuku ɔ?

⁸ Kɛ nzue dan’n kpɛli mɔ afuɛ 800 tra su sinnin’n, Ɲanmiɛn fali Izraɛlifuɛ mun yoli i nvle. Wafa ng’ɔ fata kɛ be yo be ninnge mun’n, Zoova kleli be sɛsɛsɛ. I li wafa ng’ɔ fata kɛ be su i’n, yɛ ɔ kleli be kpa ɔ. Ninnge wie’m be o lɛ’n, i ɲrun jranfuɛ mun nin Levifuɛ’m be ngunmin cɛ yɛ ɔ fata kɛ be yo ɔ. Asa ekun, Zoova kpali bla wie mun kɛ ‘be di junman tannin sua nga ɔ yi i wun nglo nun’n i anuan’n nun lɛ’n.’ (Tul. 38:8) Zoova seli Izraɛlifuɛ mun kɛ be ko tran Kanaan mɛn’n nun lɔ. Kɛ be ko kplali mɛn’n be bali’n, Zozie nin Kalɛbu be ngunmin cɛ yɛ be kannin i wun ndɛ kpa ɔ. Sanngɛ srɛ kunnin Izraɛlifuɛ’m be nun sunman, b’a lafiman Zoova su. I sɔ’n ti, Zoova seli be kɛ: “Amun ja sa su tia-man mɛn nga n seli amun kɛ amun tran nun’n i nun wie. Saan Zɛfine i wa Kalɛb nin Nɛn i wa Zozie be ngunmin yɛ bé jú lɔ-ɔ.” (Kal. 14:30, 37, 38) Kɛ ɔ́ kɔ́ i ɲrun’n, Zoova fali Zozie sieli i Moizi i ja nun. (Kal. 27:18-23) Kɛ Zozie nin Izraɛlifuɛ’m be juli Kanaan mɛn’n i tiwa’n, Zoova seli Zozie kɛ: “Jran kekle, yo yakpafuɛ, nán srɛ kun wɔ, nán ɔ klun titi wɔ, afin min Anannganman ɔ Nyanmiɛn’n lika kwlaa nga á kɔ́’n n jin ɔ sin.”​—Zoz. 1:9.

9. ?Wafa sɛ yɛ Raabu buli Zoova nin i sufuɛ mun ɔn?

⁹ Lika kwlaa nga Zozie kɔ́’n, Ɲanmiɛn Zoova jrɛnnin i sin sakpa. Afuɛ nga be flɛ i 1473 nun naan y’a ju Klist blɛ su’n, Izraɛlifuɛ’m be boli nanmue Zeriko klɔ’n i wun koko lɛ. Zozie sunmannin sran nɲɔn kɛ be ko kpla Zeriko klɔ’n. Be ko sikeli tekle bla kun i awlo, be flɛ i Raabu. Kɛ ɔ ko yo naan Zeriko famiɛn’n i sran ng’ɔ sunmannin be’n b’a traman sran nɲɔn sɔ mun ti’n, Raabu fa be fiali i sua’n i ti su lɔ. Ɔ seli be kɛ: “N si kɛ Anannganman fali mɛn nga mannin amun. [...] E tili i kɛ blɛ nga amun fin Ezipt bá’n, Anannganman kpɛli Ndɛma jenvie’n nun mannin amun. Yɛ i ng’ɔ o su ekun, Amɔrfuɛ’m be famiɛn nnyɔn’n [...] be kunlɛ nga amun ko kun be’n, i nganniɛn guali e su wa. [...] Nanwlɛ Anannganman amun Nyanmiɛn yɛ ɔ ti nglo lɔ nin asiɛ’n su wa Famiɛn nin-ɔn.” (Zoz. 2:9-11) Raabu jrannin Zoova i nvle nunfuɛ’m be sin. I sɔ’n ti, kɛ bé útu Zeriko klɔ’n, Zoova deli Raabu nin i awlofuɛ mun. (Zoz. 6:25) Raabu sroli Zoova yɛ ɔ lafili i su. Kpɛkun, i ɲin yili Zoova i sufuɛ mun wie.

Ɔ SIESIELI KLISTFUƐ KLIKLI’M BE NINNGE’M BE YOLƐ MUN

10. ?Ngue ndɛ yɛ Zezi kan kleli Zuifu’m be Ɲanmiɛn sulɛ wafa’m be su kpɛnngbɛn mun ɔn? ?Ngue ti yɛ ɔ seli be sɔ ɔ?

¹⁰ Zozie blɛ su’n, Izraɛlifuɛ’m be kwlali Kanaanfuɛ mun. Ɔ maan be fali be mɛn’n. Sanngɛ kɛ afuɛ kɔe 1.500 sinnin’n, Izraɛlifuɛ’m b’a nantiman Zoova i mmla’m be su kun. Kɛ Zoova sunmɛnnin i Wa Zezi bɔbɔ’n, b’a sɔmɛn i nun. Ɔ maan, Zezi flɛli Zerizalɛmufuɛ mun kɛ amun “bɔ an kun Nyanmiɛn nuan ijɔfuɛ mun’n.” (An kanngan Matie 23:37, 38 nun.) Zoova yili i sa Zuifu’m be Ɲanmiɛn sulɛ wafa’m be su kpɛnngbɛn mun be su. Zezi seli be kɛ: “Bé wá dé Nyanmiɛn famiɛn dilɛ’n amun sa nun, bé fá mán nvle uflɛ bɔ bé wá yó sa kpa mɛn i’n.”​—Mat. 21:43.

11, 12. (a) ?Ngue yɛ ɔ kle kɛ Zoova yacili Izraɛli nvle’n naan ɔ nin nvle uflɛ yɛ be o nun siɛn’n niɔn? (b) ?Wan mun yɛ be ti nvle uflɛ sɔ’n i nunfuɛ mun ɔn?

¹¹ Zoova yili i sa Izraɛli nvle’n su. Sanngɛ Izraɛlifuɛ wie mun nin sran wie’m be fali Zezi i ndɛ’n su. Zoova klun jɔli i sɔfuɛ’m be wun. Ɔ maan, afuɛ nga be flɛ i 33 nun Pantekɔtu nun’n, ɔ fali be yoli i nvle. Cɛn sɔ’n nun’n, Zezi i sɔnnzɔnfuɛ 120 be yiali Zerizalɛmu lɔ. Kpɛkun be tili “like kun ngan, ɔ fin nyanmiɛn su lɔ ɔ kpla kɛ aunngban sa, ɔ wluli sua nga be o nun’n, i nun. Bé nían-an, like wie bɔ be ti kɛ sin taaman sa’n be yɛ, like sɔ’n be kpacikpacili nun be trantrannin be kwlaa be ti su. Nyanmiɛn Wawɛ’n wluli be nun yɛ ɔ fa be kacili i liɛ mlɔnmlɔn, kpɛkuun be su kan aniɛn uflɛ wie bɔ Wawɛ’n fa wla be nuan kɛ be kan’n.” (Yol. 2:1-4) Abonuan sa sɔ m’ɔ juli’n, ɔ kleli weiin kɛ Zoova o Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m be sin. Naan be yɛ be ti i nvle nunfuɛ mun siɛn’n niɔn.

¹² Cɛn kunngba sɔ’n nun’n, “sran bɔ be ju bɔ akpi nsan (3000) kun be ukali be su” be kacili Zezi i sɔnnzɔnfuɛ. Yɛ “cɛn kwlaa e Min Nyanmiɛn’n fa be bɔ be fite nun’n uka be su.” (Yol. 2:41, 47) Jasin fɛ mɔ Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m be boli i blɛ sɔ’n nun’n, ɔ bali nvlɛ. Yɛle kɛ, “Nyanmiɛn ndɛ’n truli, yɛ Jésus sɔnnzɔnfuɛ’m be trɛli dan kpa Zerizalɛm lɔ. Nyanmiɛn nyrun jranfuɛ kpanngban kpa be fa ndɛ bɔ Kristfuɛ’m be fa su’n i su wie.” (Yol. 6:7) Sran kpanngban kpa be fali Ɲanmiɛn Ndɛ’n su’n. Kɛ ɔ́ kɔ́ i ɲrun’n, Zoova fɛli i wawɛ’n mannin “be bɔ be ti-man Zuif’m.” Ɔ maan, be wa kacili i nvle nunfuɛ wie. I lɛ’n kleli ekun kɛ Zoova o i nvle uflɛ sɔ’n i sin.​—An kanngan Sa Nga Be Yoli’n 10:44, 45 nun.

13. ?Junman benin yɛ Zoova fa mannin i nvle uflɛ’n kɛ ɔ di ɔ?

¹³ Ɲanmiɛn mannin i nvle uflɛ sɔ’n i junman kun kɛ ɔ di. I nun mɔ Zezi bali asiɛ’n su wa’n, ɔ dili junman sɔ’n wie kpa. Yɛle kɛ, kɛ be yoli i batɛmu cɛ’n, ɔ “boli Nyanmiɛn ndɛ’n kanlɛ’n bo.” (Mat. 4:17) Kpɛkun, ɔ seli i sɔnnzɔnfuɛ mun kɛ be kan Ɲanmiɛn ndɛ’n kle sran mun wie. Ɔ seli be kɛ: “An wá kán min ndɛ Zerizalɛm wa, nin Zide mɛn wunmuan’n nun, ɔ nin Samari lɔ lele fá jú asiɛ’n i awieliɛ.” (Yol. 1:8) Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m be wunnin junman m’ɔ fata kɛ be di’n, i wlɛ weiin. Afin cɛn kun’n, Pɔlu nin Barnabasi be ɔli jasin fɛ’n bolɛ Antiɔsu m’ɔ o Pizidi mɛn’n nun lɔ’n su. Kɛ Zuifu nga be o lɔ’n be tanndannin be ɲrun’n, be seli Zuifu sɔ’m be kɛ: “Amun yɛ be waan e dun mmua kan Nyanmiɛn ndɛ’n e kle amun-ɔn, sanngɛ kɛ amu’an fa-man’n, bɔ an bu i kɛ anannganman nguan’n nin amun fata-man’n, i ti é kpɛ́ e nyin kɔ́ be bɔ be ti-man Zuif’n be sin.” (Yol. 13:14, 45-47) Kɛ ɔ fɛ i lɛ’n, like nga Zoova yo naan sran’m b’a ɲan be ti’n, i nvle nunfuɛ’m be kan kle sran mun titi.

ƝANMIƐN I SUFUƐ’M BE FITELI NUN

14. (a) ?Ngue sa yɛ ɔ juli Zerizalɛmu su ɔ? (b) ?Yɛ wan mun yɛ be fiteli nun ɔn?

¹⁴ Kɛ Zezi bó jasin fɛ’n, Zuifu sunman b’a sɔmɛn i nun klanman. Kekle bɔbɔ ng’ɔ kɛnnin i ndɛ kɛ ɔ́ wá tɔ́ be su’n, b’a bumɛn i ndɛ. Zezi seli i sɔnnzɔnfuɛ mun kɛ: “Kɛ amún wún kɛ sonja’m b’a sin a yia Zerizalɛm’n, an si kɛ i sacilɛ a ju. Maan be nga be o Zide mɛn nun’n, be wanndi wɔ oka’n su lɔ, yɛ be nga be o Zerizalɛm klɔ’n su lɛ’n, maan be jao lɛ, nán maan be nga be o blo’n be sa be sin klɔ lɛ.” (Lik 21:20, 21) Ndɛ nga Zezi kannin’n, ɔ kpɛnnin su sɛsɛsɛ. Yɛle kɛ, Zuifu’m be wa jasoli Rɔmufuɛ’m be wun. I sɔ’n ti, afuɛ nga be flɛ i 66 nun’n, Rɔmu sonja’m be wa bo sin yiali Zerizalɛmu klɔ’n naan bé sáci i. Sanngɛ b’a cɛman lɛ, be sali be sin. Ɔ maan, Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m be kwla tuli Zerizalɛmu lɔ nin Zide mɛn’n nun. Be nun sunman be kpɛli Zurdɛn’n, be wɔli oka’m be su lɔ. Afuɛ nga be flɛ i 70 nun’n, Rɔmu sonja’m be bali Zerizalɛmu ekun. Be wa sacili klɔ’n. Blɛ sɔ’n nun’n, Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m be fiteli nun. Afin be fali ndɛ nga Zezi kannin’n su.

15. ?Ngue ti yɛ sran kpanngban be kacili Klistfuɛ ɔ?

¹⁵ Sran’m be kleli Zezi i sɔnnzɔnfuɛ klikli’m be yalɛ dan. Ɔ nin i sɔ ngba’n, sran kpanngban be kacili Klistfuɛ. (Yol. 11:19-21; 19:1, 19, 20) I sɔ’n kleli weiin kɛ Ɲanmiɛn o be sin.​—Nya. 10:22.

16. ?Sɛ Klistfuɛ’m be waan bé láfi Ɲanmiɛn su kpa’n, ngue yɛ ɔ fata kɛ be yo ɔ?

¹⁶ Sɛ Klistfuɛ’m be waan bé láfi Ɲanmiɛn su kpa naan be bo yo kun titi’n, ɔ fata kɛ be tinuntinun be mian be ɲin be yo ninnge wie mun. Yɛle kɛ ɔ fata kɛ be suan Ɲanmiɛn Ndɛ’n i nun like, be tran aɲia’m be bo titi yɛ be bo Ɲanmiɛn Sielɛ’n i jasin fɛ’n i juejue su. Kɛ ɔ ko yo naan asɔnun’n w’a yo ninnge’n kwlaa sɛsɛsɛ’n ti’n, Ɲanmiɛn mannin sran wie’m be like kɛ be yo. Ɔ sieli sran wie mun asɔnun kpɛnngbɛn, yɛ wie mun ekun be ti asɔnunfuɛ’m be lika nianfuɛ. (Fil. 1:1; 1 Piɛ. 5:1-4) Asa ekun’n, wie’m be ti akpasua sunianfuɛ annzɛ nvle sunianfuɛ. Kɛ Pɔlu fa yoli’n sa’n, aniaan sɔ’m be sin asɔnun’m be su be wla be fanngan. Ɔ maan aniaan’m be klun jɔ, yɛ be di Ɲanmiɛn junman’n i juejue su. (Yol. 15:36, 40, 41) Wafa nga Zezi i sɔnnzɔnfuɛ klikli’m be suli Ɲanmiɛn’n, i kunngba’n yɛ e nian su andɛ ɔ. Kɛ e wun kɛ laa nin andɛ Zoova siesie wafa ng’ɔ fata kɛ i sufuɛ’m be su i’n, nanwlɛ, i sɔ’n yo e fɛ dan.a

17. ?Like suanlɛ ng’ɔ́ bá lɛ’n nun’n, ngue yɛ é wá wún i ɔ?

¹⁷ Satan i mɛn’n i awieliɛ’n w’a mantan. Kɛ ɔ́ yó sɔ’n nn Zoova i sufuɛ’m bé sú i kpa tra laa’n. ?Yɛ e li? ?E su Ɲanmiɛn i kpa tra laa’n wie? Like suanlɛ ng’ɔ́ bá lɛ’n wá klé e like nga é yó naan y’a kle kɛ e su Ɲanmiɛn kpa tra laa’n.

[Ja ngua lɛ ndɛ’n]