“Amun yɛ amun ti min lalofuɛ mun ɔn”
“Anannganman waan: ‘Amun yɛ amun ti min lalofuɛ mun ɔn.’”—EZA. 43:10.
?WAFA SƐ YƐ AMÚN TƐ́ SU Ɔ?
?Wafa sɛ yɛ Izraɛlifuɛ’m be kleli kɛ be ti Zoova i Lalofuɛ ɔ?
?Dunman Zoova i bo’n yɛle benin?
?Wafa sɛ yɛ e kwla kle kɛ e bu Ɲanmiɛn i dunman m’ɔ o e su’n i like dan ɔn?
1, 2. (a) ?Kɛ be se kɛ sran kun ti lalofuɛ’n, i bo yɛle benin? (b) ?Ngue yɛ mɛn’n nun nganniɛn bofuɛ’m be yoman ɔn? (c) ?Ngue ti yɛ Zoova minndɛman kɛ mɛn’n nun nganniɛn bofuɛ mun yɛ be kɛn i ndɛ ɔ?
?KƐ BE se kɛ sran kun ti lalofuɛ’n, i bo’n yɛle benin? Ndɛ’m be bo tulɛ fluwa kun tu i bo kɛ yɛle “sran m’ɔ kan sa ng’ɔ si nun’n i ndɛ weinwein’n.” Be flɛ sran ble mɛn’n i ngua lɔ lika’n nun nvle kun kɛ Afriki di Sidi. Wafa nga be flɛ be lɔ fluwa kun’n, i bo’n yɛle kɛ Lalofuɛ. Be yi fluwa sɔ’n i titi i afuɛ 160 yɛ. Wafa nga be flɛ fluwa sɔ’n, ɔ nin i fata kpa. Afin, be yili fluwa sɔ’n naan ɔ kan sa nga be ju mɛn’n nun’n, be ndɛ weinwein. Sran ng’ɔ boli fluwa sɔ’n i yilɛ bo’n, ɔ tali nda kɛ “ndɛ ng’ɔ ti nanwlɛ’n, i ngunmin cɛ yɛ i fluwa’n kán ɔn. Fiɛn kaan sa su tranman nun.”
2 Sanngɛ, be nga be kan mɛn’n nun sa’m be ndɛ’n, be diman sa sunman be su nanwlɛ. Like kunngba’n yɛ be yo i Ɲanmiɛn su ɔ. Be kanman ninnge nga Ɲanmiɛn yoli be’n, be ndɛ. Sɛ be waan bé kán kusu’n, be diman nanwlɛ. Sanngɛ, Ɲanmiɛn m’ɔ sie nglo nin asiɛ’n, ɔ minndɛman kɛ mɛn’n nun nganniɛn bofuɛ mun yɛ be kɛn i ndɛ ɔ. I nuan ijɔfuɛ Ezekiɛli seli kɛ: “Nvlenvlefuɛ’m be kusu bé wá si jrɛiin kɛ n ti Anannganman.” (Eze. 39:7) Asiɛ wunmuan’n su’n, Zoova le i Lalofuɛ kɔe akpiakpi mɔcuɛ mɔ be kɛn i ndɛ be kle sran mun ɔn. Lalofuɛ kpanngban sɔ’m be kan like nga Ɲanmiɛn yo mannin i nvle nunfuɛ mun laa’n i ndɛ. Kpɛkun, be kan ninnge ng’ɔ su yo be andɛ’n, be ndɛ wie. Asa ekun’n, be kan ninnge ɲɛnmɛn nga cɛn wie lele Ɲanmiɛn wá yó be’n, be ndɛ. Ezai 43:10 se kɛ: “Anannganman waan: ‘Amun yɛ amun ti min lalofuɛ mun ɔn. Amun ti min sufuɛ, amun yɛ n kpali amun ɔn.’” ?E fa jasin fɛ bolɛ’n, e cici e ti? Sɛ i sɔ yɛ e yo’n, nn e ti Zoova i Lalofuɛ sakpa.
3, 4. (a) ?Afuɛ benin nun yɛ Biblu nun like suanfuɛ’m be fali dunman Zoova i Lalofuɛ mun ɔn? (b) ?Kɛ be fali dunman sɔ’n, wafa sɛ yɛ ɔ yoli be ɔ? (An nian foto ng’ɔ o kan like suanlɛ’n bo i bo lɛ’n.) (c) ?Kosan benin mun yɛ like suanlɛ nga wá tɛ́ be su ɔ?
3 Ɲanmiɛn i dunman Zoova, ɔ su mlinman le. Afin Zoova ti “Famiɛn b’ɔ ti anannganman’n.” Asa ekun’n, i bɔbɔ seli kɛ: “Min dunman ng’ɔ o lɛ titi’n yɛ ɔ o lɛ ɔ, dunman nga yɛ blɛ kwlaa nun sran’m bé fá flɛ́ min ɔn.” (1 Tim. 1:17; Tul. 3:15; an nian Akunndanfuɛ’n 2:16 nun.) Zoova dunman m’ɔ o e su’n, e bu i like dan. Afuɛ 1931 nun’n, Biblu’n nun like suanfuɛ’m be fali dunman Zoova i Lalofuɛ mun. Kɛ ɔ yoli sɔ’n, be nun sunman be klɛli anuannzɛ’n i ɲrun dinfuɛ’m be fluwa, be kannin i fɛ m’ɔ yoli be’n i ndɛ. Be flɛ nvle kun kɛ Kanada. Lɔ asɔnun kun i nunfuɛ’m be seli kɛ: “Dunman Zoova m’ɔ o e su’n, ɔ yo e fɛ dan. I sɔ’n wla e fanngan kɛ e yo like kwlaa nga e kwla yo’n naan Zoova ɲan ɲrun.”
4 ?Wafa sɛ yɛ e kwla kle kɛ Zoova dunman m’ɔ o e su’n, e bu i like dan ɔn? ?Like nga ti yɛ Ezai fluwa’n nun’n, Zoova flɛ e i Lalofuɛ mun’n, e kwla yiyi nun?
IZRAƐLIFUƐ’M BE YOLI ƝANMIƐN I LALOFUƐ
5, 6. (a) ?Ngue yɛ ɔ fata kɛ Izraɛli lɔ siɛ nin niɛn’m be yo naan b’a kle kɛ be ti Zoova i Lalofuɛ ɔ? (b) ?Ngue yɛ Zoova seli be kɛ be yo i ekun ɔn? (c) ?Ngue yɛ i sɔ’n kle andɛ siɛ nin niɛn mun ɔn?
5 Zoova kpali Izraɛli nvle wunmuan’n kɛ be ti i “sufuɛ.” I sɔ’n ti’n, be kwlaa be tinuntinun be ti i “lalofuɛ.” (Eza. 43:10) I lɛ nun’n, ɔ fata kɛ siɛ nin niɛn’m be di sa nga Ɲanmiɛn yoli be laa’n i nun lalo be kle be mma mun. I wie yɛle kɛ, Zoova seli siɛ nin niɛn mun kɛ be kan Delɛ-cɛn’n i nun ndɛ kle be mma mun. Ɔ seli be kɛ: “Sɛ amun mma’m be usa amun cɛn wie kɛ: ‘?Like nga amún yó i lɛ’n, i bo’n yɛle onin?’ Amun tɛ be su kɛ: ‘Ɔ ti tɛ kun bɔ be yi be fa man Anannganman Delɛ-cɛn’n nun. Afin kɛ bɔ Izraɛlfuɛ’m be tɛ o Ezipt lɔ’n, Anannganman fali wie’n yili i Eziptfuɛ’m bé su, sanngɛ kɛ ɔ́ sín’n, w’a jranman e sua liɛ’m be su wie, ɔ yacili ye awlo’m be lɛ.’” (Tul. 12:26, 27) Kɛ Moizi ko seli Ezipti famiɛn’n kɛ ɔ yaci Izraɛlifuɛ’m be nun naan be ko su Zoova aawlɛ flɛnnɛn’n nun lɔ’n, Ezipti famiɛn’n w’a kplinman su. Ɔ seli kɛ: “?Wan yɛle Anannganman mɔ min nyin ko yi i bɔ i ti yɛ m man Izraɛlfuɛ’m be atin kɛ be wɔ ɔ?” (Tul. 5:2) Siɛ nin niɛn’m be yiyili i sɔ’n nun be kleli be mma mun. Asa ekun’n, be kan kleli be mma mun kɛ Zoova fali ɲrɛnnɛn blu yili Ezipti mɛn’n su. Kpɛkun, Zoova yoli maan Ezipti famiɛn’n nin i sonja’m be kwlaa be wuli ndɛma jenvie’n nun. Ɔ maan, Izraɛlifuɛ’m be wunnin kɛ Zoova yɛ ɔ ti Ɲanmiɛn’n niɔn. Naan ndɛ kwlaa ng’ɔ kan’n, ɔ yo i nuan su sa.
6 Izraɛlifuɛ’m be fali Zoova dunman m’ɔ o be su’n, yoli be awlɛn su like. Sa dandan nga Zoova yoli be’n, be kannin be ndɛ kleli be mma mun. Kpɛkun, be nga be timan Izraɛlifuɛ mɔ be fali be yoli be junman difuɛ’n, be kan kleli be wie. Asa ekun’n, be wunnin i wlɛ kɛ ɔ fata kɛ be nanti Zoova i mmla’n su naan be nzuɛn’n fɛ i liɛ’n. Afin Zoova seli be kɛ: “Min yɛ n ti Anannganman amun Nyanmiɛn niɔn. Maan amun nzuɛn’n ɔ fa min liɛ’n. Afin min nzuɛn liɛ’n nin klɔ sran liɛ’n timan kun.” (Sau. 19:2; Mml. 6:6, 7) Like kunngba’n yɛ ɔ fata kɛ andɛ siɛ nin niɛn’m be yo ɔ. Ɔ fata kɛ be fa Zoova i mmla mun be kle be mma mun. Yɛ be kle be kɛ, be nanti klanman naan b’a saciman Zoova dunman’n.—An kanngan Nyanndra Mun 1:8 ɔ nin Efɛzfuɛ Mun 6:4 be nun.
7. (a) ?Kɛ Izraɛlifuɛ’m be ɲin yili Zoova’n, wafa sɛ yɛ i bo guali ɔ? (b) ?Sran kwlaa nga Zoova dunman’n o i su’n, ngue yɛ ɔ fata kɛ ɔ yo ɔ?
7 Kɛ Izraɛlifuɛ’m be ɲin yili Zoova, be liɛ yoli ye. Ɔ maan nvle nga be mantan be’n, be wunnin i wlɛ kɛ Zoova niɛn i nvle nunfuɛ’m be lika. Zoova bɔbɔ seli be kɛ: “Kɛ mɛn’n nun nvle’m bé wún kɛ Anannganman i dunman’n yɛ ɔ o amun su’n, kpɛkun bé sá amun ɲan.” (Mml. 28:10) Sanngɛ, sa sunman be kle kɛ Izraɛlifuɛ’m be ɲin w’a yiman Zoova titi. Yɛle kɛ, be sɔli Kanaanfuɛ’m be amuɛn mun. I sɔ ti’n, b’a siman aunvuɛ kun. Be fali be klun ba mun yili tɛ. Yɛ be yoli yalɛfuɛ’m be tɛtɛ. Nán e yo kɛ Izraɛlifuɛ mun sa le. Sanngɛ, Zoova dunman m’ɔ o e su ti’n, maan e mian e ɲin e fɛ i nzuɛn’n. Afin Zoova liɛ’n, fiɛn kaan sa nunmɛn i nzuɛn’n nun.
“AMUN NIAN, Ń WÁ YÓ SA UFLƐ KUN”
8. (a) ?Ngue yɛ Zoova seli Ezai kɛ ɔ yo ɔ? (b) ?Ngue yɛ Ezai usali Ɲanmiɛn ɔn?
8 Zoova sunmɛnnin i nuan ijɔfuɛ Ezai kɛ ɔ ko se Izraɛlifuɛ mun kɛ ɔ́ wá núnnún be klɔ’n. Naan bé trá be lomuɛn kɔ́. Sanngɛ, ɔ́ “wá yó sa uflɛ kun.” Yɛle kɛ, ɔ́ dé be be kpɔfuɛ’m be sa nun. (Eza. 43:19) Zoova si kɛ Izraɛlifuɛ’m be su tieman Ezai nuan ndɛ’n. Sanngɛ, ɔ seli Ezai kɛ ɔ kan kle be titi. Ezai fluwa’n i ndɛ tre klikli nsiɛn’n, be kan Zerizalɛmu klɔ’n i nunnunlɛ sɔ’n i ndɛ. Ezai wunnin kɛ Izraɛlifuɛ’m be sieman be su i nuan bo. I sɔ ti’n, ɔ usali Ɲanmiɛn kɛ cɛn onin yɛ sa sɔ’m bé wíe ɔ. Ɲanmiɛn tɛli i su kɛ: “Ɔ́ yó sɔ lele saan klɔ’m bé wíe sáci. Ɔ́ yó sɔ lele saan klɔ mun nin sua’m be nun sran’m bé wíe, saan asiɛ ng’ɔ sacili’n i su tɔ́ koun.”—An kanngan Ezai 6:8-11 nun.
9. (a) ?Blɛ benin nun yɛ ndɛ nga Ezai kannin’n, ɔ kpɛnnin su ɔ? (b) ?Andɛ kusu’n, sa benin mun yɛ Zoova i sufuɛ’m be kan be ndɛ be kle sran mun ɔn?
9 Sa nga bé wá jú Izraɛlifuɛ’m be su’n, Ezai kan kleli be lele afuɛ kɔe 46. Ɔ boli i kanlɛ bo afuɛ 778 nun ka naan y’a ju Klist blɛ su. I blɛ sɔ’n nun’n, nn Oziasi yɛ ɔ ti famiɛn ɔn. Yɛ ɔ kɛnnin i sɔ lele fa juli afuɛ 732 nun ka naan y’a ju Klist blɛ su. I blɛ sɔ’n nun’n, nn Ezekiasi yɛ ɔ ti famiɛn ɔn. Sa ng’ɔ́ wá jú Izraɛlifuɛ’m be su’n, Zoova w’a yaciman be kan klelɛ le. Kpɛ sunman, ɔ sunmɛnnin i nuan ijɔfuɛ mun Izraɛlifuɛ’m be sin lele fa juli afuɛ 607 nun ka naan y’a ju Klist blɛ su. Afuɛ sɔ’n i nun yɛ be sacili Zerizalɛmu klɔ’n niɔn. Izraɛlifuɛ’m be kwlá seman kɛ sa ng’ɔ juli be su’n, b’a kan kleman be. Afin be kan kleli be lele afuɛ kpanngban kpa. Like kunnga’n yɛ Zoova yo i andɛ ɔ. Sa nga bé wá jú’n, i sufuɛ’m be kan be ndɛ kle sran mun. I afuɛ 135 yɛ, fluwa Sasafuɛ Tranwlɛ’n bo i jɔ kle sran mun titi kɛ Satan i mɛn’n su wa wie naan ɔ cɛ kan’n, Zezi yɛ ɔ́ wá síe mɛn wunmuan’n niɔn. Yɛ ɔ́ dí famiɛn’n lele afuɛ akpi.—Ngl. 20:1-3, 6.
10, 11. ?Wafa sɛ yɛ ndɛ nga Ezai kannin’n, ɔ kpɛnnin su ɔ?
10 Kɛ Babilɔnifuɛ’m be wa sacili Zerizalɛmu klɔ’n, Izraɛlifuɛ wie’m be fiteli nun. Afin, be fali be wun mannin Babilɔnifuɛ mun kɛ nga Ɲanmiɛn seli be kɛ be yo’n sa. I sɔfuɛ mun’n, Babilɔnifuɛ’m be trali be lomuɛn ɔli. (Zer. 27:11, 12) Kɛ be ɔli mɔ afuɛ 70 sinnin’n, ndɛ fɛfɛ kun mɔ Ezai kannin’n, ɔ kpɛnnin su. Ezai seli kɛ: “Anannganman b’ɔ kpɔ amun ti’n, b’ɔ ti Izraɛl Nyanmiɛn’n waan: ‘Amun ti yɛ n sunmannin sran kun Babilɔni lɔ nin-ɔn. Ń yó maan lɔfuɛ’m be kwlaa bé wánndi bé kó fía be mmeli’m bɔ be fa di be nuan laa’n be nun.’” —Eza. 43:14.
11 Ndɛ sɔ’n kpɛnnin su klanman cɛ. Afuɛ nga be flɛ i 539, Ɔktɔblu nun ka naan y’a ju Klist blɛ su’n, cɛn kun kɔnguɛ’n, Babilɔni famiɛn’n nin i awlo lɔ sran dandan’m be su di cɛn. Cɛn sɔ’n, be di be man be amuɛn mun. Kpɛkun, Zoova i sua’n nun lɔ klowa mɔ kɛ bé sáci Zerizalɛmu klɔ’n be fali’n, be nun yɛ be nɔn be nzan mun ɔn. Kɔnguɛ kunngba sɔ’n nun’n, Sirisi m’ɔ ti Pɛrsi nin Medi famiɛn’n, i sonja’m be wluli Babilɔni klɔ’n nun be utuli i. Afuɛ nga be flɛ i 537 nun annzɛ 538 nun ka naan y’a ju Klist blɛ su’n, famiɛn Sirisi mannin Zuifu’m be atin kɛ be sa be sin Zerizalɛmu naan be ko kplan be Ɲanmiɛn sua’n i uflɛ. Asa ekun’n, Ɲanmiɛn seli kɛ, kɛ bé wá sá be sin’n, ɔ́ sásá be naan like fi su yoman be. Ezai kɛnnin i kwlaa sɔ’n kleli be. Ɲanmiɛn seli kɛ: “Min nvle nunfuɛ mɔ n yili be’n, bé mánmán min.” (Eza. 43:21; 44:26-28) Nanwlɛ, Izraɛlifuɛ mɔ be sali be sin be ko kplannin Ɲanmiɛn i sua’n ekun’n, be wunnin kɛ Zoova yɛ ɔ ti Ɲanmiɛn’n niɔn. Naan ndɛ ng’ɔ kan’n, ɔ kpɛn su sɛsɛsɛ.
12, 13. (a) ?Kɛ Izraɛlifuɛ’m bé sá be sin bé kó kplán Zoova i sua’n, wan mun yɛ be suli be su ɔ? (b) ?Ngue yɛ ɔ fata kɛ ‘bua’m be wie mun’n,’ be yo ɔ? (c) ?Ngue yɛ be lafi su kɛ cɛn wie lele bé yó ɔ?
12 Kɛ Izraɛlifuɛ’m bé kó kplán Ɲanmiɛn i sua’n, sran kpanngban kpa mɔ be timan Zuifu’n be suli be su naan bé sú Zoova wie. Kpɛkun kɛ ɔ́ kɔ́ i ɲrun’n, mɛn’n nun sran kpanngban kpa be wa ukali be su ekun. (Ɛsd. 2:58, 64, 65; Ɛst. 8:17) Andɛ’n, Klistfuɛ nga Ɲanmiɛn kpali be sieli be ngunmin’n, be ti “Izraɛlfuɛ nga be ti [Ɲanmiɛn] liɛ sakpa’n.” Kpɛkun, “sran kpanngban kpa” mɔ be ti ‘bua’m be wie mun’n,’ be wa uka be su be su Zoova. (Ngl. 7:9, 10; Zan 10:16; Gal. 6:16) Ɔ maan be nga be ti bua’m be wie mun’n be ti Zoova i Lalofuɛ mun wie.
13 Zezi i afuɛ akpi famiɛn dilɛ blɛ’n nun’n, be mɔ be ti bua’m be wie mun’n, bé wá dí junman nanndoliɛ kun. Yɛle kɛ, wafa nga Satan i mɛn’n i blɛ kasiɛn’n nun be kleli kɛ be ti Zoova i Lalofuɛ’n, bé kɛ́n i ndɛ klé be nga Ɲanmiɛn wá cɛ́n be’n. Sɛ e waan é trán be mɔ bé wá dí junman sɔ’n be nun wie’n, ɔ fata kɛ dɔ nga su e nin Zoova e nanti klanman. E si kɛ fɔ m’ɔ o e nun ti’n, e kwlá nantiman Zoova i mmla’m be su e guɛmɛn i ti nin i bo. Cɛn kwlaa e fɔn Zoova wun. I sɔ’n ti’n, ɔ fata kɛ cɛn kwlaa e srɛ Zoova kɛ ɔ yaci e sa tɛ mun cɛ e. Sɛ e mian e ɲin e nin Zoova e nanti klanman titi’n, é klé kɛ e bu i dunman m’ɔ o e su’n i like dan.—An kanngan 1 Zan 1:8, 9 nun.
ƝANMIƐN DUNMAN’N I BO’N
14. ?Dunman Zoova i bo’n yɛle benin?
14 Kɛ ɔ ko yo naan y’a yoman dunman Zoova i finfin’n, ɔ fata kɛ e si dunman sɔ’n i bo. Dunman Zoova’n fin Ebre nun ndɛ mma kun. Ndɛ mma sɔ’n i bo yɛle kɛ “kacilɛ.” Ɔ maan, Ɲanmiɛn dunman’n i bo yɛle kɛ “ɔ kaci sran’n i wafa ng’ɔ klo kɛ ɔ́ káci’n.” I sɔ’n uka e maan e wun like nga Zoova yo’n. Zoova yɛ ɔ yili like’n kwlaa ɔ. Asa ekun’n, e wun i wlɛ kɛ like kwlaa nga Zoova se kɛ ɔ́ yó’n, ɔ yo. Like fi kwlá tɛnndɛnmɛn i ɲrun. Satan bɔbɔ kwlá tanndanman Zoova ɲrun.
15. ?Ngue yɛ Zoova i dunman’n i bo m’ɔ tuli kleli Moizi’n, ɔ kle e ɔ? (An nian kuku nga be flɛ i “Dunman dan kpa ɔ” nun.)
15 Zoova tuli i dunman’n i bo kleli Moizi. Kɛ ɔ́ súnman Moizi kɛ ɔ ko fa Izraɛlifuɛ mun Ezipti lɔ fite’n, ɔ seli i kɛ: “Ndɛ nga á wá kán klé Izraɛlfuɛ mun’n yɛ: ‘Nyanmiɛn b’ɔ wo lɛ titi’n sunmannin min amun sin’ [‘Nga n kunndɛ kɛ ń káci’n yɛ n kaci’n sunmannin min amun sin,’ NW].” (Tul. 3:14) I lɛ’n nun’n, Ɲanmiɛn kle kɛ wafa ng’ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ káci’n naan i klun sa’n w’a kpɛn su’n, ɔ kaci. Zoova yoli Izraɛlifuɛ’m be defuɛ, ɔ yoli be sasafuɛ. Asa ekun’n, ɔ yoli be atin klefuɛ nin be lika nianfuɛ. Ɔ yoli i kwlaa sɔ’n naan b’a kwla su i kpa naan b’a mianman like fi wun.
MAAN E KLE KƐ E BU ZOOVA DUNMAN M’Ɔ O E SU’N I LIKE DAN
16, 17. (a) ?Wafa sɛ yɛ e kwla kle kɛ e bu Ɲanmiɛn i dunman m’ɔ o e su’n i like dan ɔn? (b) ?Kosan benin yɛ like suanlɛ’n ng’ɔ́ bá lɛ’n, ɔ́ wá tɛ́ su ɔ?
16 Zoova w’a kaciman. I dunman’n kle e titi kɛ like kwlaa ng’ɔ fata kɛ ɔ yo naan w’a niɛn i sufuɛ’m be lika’n, ɔ yo. I wie yɛle kɛ, ɔ man e cɛn ba kun nun like kwlaa ng’ɔ ju e’n, ɔ nin like ng’ɔ fata kɛ e ɲɛn i naan y’a lafi i su kpa’n. Dunman Zoova’n i bo’n, ɔ kle e like kun ekun. Yɛle kɛ, Zoova kwla fa ninnge ng’ɔ yili be’n yo i klun sa. I wie yɛle kɛ, ɔ fɛ i Lalofuɛ mun kɛ be di i junman’n. I sɔ mɔ e wun i wlɛ’n, ɔ wla e fanngan kɛ e su Zoova kpa. I sɔ wie yɛ ɔ yoli aniaan kun mɔ be flɛ i Kare’n niɔn. Ɔ tran blɔfuɛ’m be nvle nga be flɛ i Nɔrvɛzi’n i nun lɔ. Ɔ le afuɛ 84, yɛ ɔ su Zoova w’a di afuɛ 70. Ɔ seli kɛ: “Zoova m’ɔ ti Famiɛn m’ɔ ti anannganman’n, i sulɛ’n yo min fɛ dan. Kɛ n wo nvle nga i dunman o i su’n i nun wie’n, min cenjele nun ɔn. Ɲanmiɛn Ndɛ’n m’ɔ ti nanwlɛ’n, kɛ n yiyi nun n kle sran mun, mɔ n wun kɛ be wun i wlɛ’n, kpɛkun be klun jɔ’n, ɔ yo min fɛ dan. N yiyi like nga ti yɛ Zezi fɛli i wun yili e ti tɛ’n, ɔ nin tɛ sɔ’n i su mmlusuɛ nga é ɲɛ́n i’n, be nun n kle be. N kle be kɛ tɛ sɔ mɔ Zezi yili’n ti’n, bé kwlá ɲán anannganman nguan mɛn ng’ɔ́ wá yó sran kpa’m be liɛ’n i nun.”
17 Lika wie nun’n, kɛ ɔ yo naan e ɲan sran kun m’ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ súan Zoova i su like naan ɔ́ sí i’n, ɔ timan pɔpɔ. Ɔ maan, kɛ e ɲɛn i sɔfuɛ’n, ɔ yo e fɛ dan kɛ Kare liɛ’n sa. Sanngɛ nán Zoova ngunmin yɛ e ti i Lalofuɛ ɔ. E ti Zezi i lalofuɛ wie. ?Wafa sɛ yɛ e kwla kle kɛ e ti Zezi i lalofuɛ ɔ? Like suanlɛ ng’ɔ́ bá lɛ’n, ɔ́ wá tɛ́ su.
[Kuku, bue 22]
Dunman dan kpa ɔ
?I bo’n yɛle benin?
“Ɔ kaci sran’n i wafa ng’ɔ klo kɛ ɔ́ káci’n.”
?Ngue ti yɛ dunman sɔ’n, ɔ nin Ɲanmiɛn fata kpa ɔ?
▪ Zoova yili ninnge’n kwlaa.
▪ Like kwlaa ng’ɔ se kɛ ɔ́ yó’n, ɔ yo maan ɔ kpɛn su.
?Ngue yɛ dunman sɔ’n kle e ɔ?
▪ Zoova kaci wafa ng’ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ káci’n naan i klun sa’n w’a kpɛn su’n.
▪ Zoova fɛ i sufuɛ mun, ɔ nin ninnge ng’ɔ yili be mun yo i klun sa’n.
▪ Like fi kwlá tanndanman Zoova i ɲrun naan i klun sa’n w’a kpɛnman su.