Zoova i dunman’n ti e cinnjin dan

1-2. ?Ngue yɛ ɔ kle kɛ Zoova i dunman’n ti Zezi i cinnjin-ɔn?

ZOOVA i dunman’n ti Zezi i cinnjin tra like kwlaa. Like ng’ɔ yoli naan b’a si i Si i dunman’n, sran fi tomɛn i. Like suanlɛ ng’ɔ sinnin lɔ’n nun’n, e wunnin kɛ Zezi i klun klo su’n ɔ kplinnin su kɛ be kun i, kɛ ɔ ko yo naan w’a kle kɛ i Si Zoova i dunman’n ti sanwun naan like kwlaa ng’ɔ yo’n ti kpa’n ti. (Mar. 14:36; Ebr. 10:​7-9) Kɛ Zezi ko di famiɛn afuɛ akpi ko wie’n, ɔ́ fá kwlalɛ’n kwlaa wlɛ́ i Zoova i sa nun, afin ɔ kunndɛ kɛ aɲrunɲan’n kwlaa yo Zoova liɛ. (1 Kor. 15:​26-28) Klolɛ mɔ Zezi klo Ɲanmiɛn i dunman’n, ɔ kle ekun kɛ ɔ nin i Si be afiɛn mantan kpa. Nanwlɛ, Zezi klo Zoova dan.

² Zezi bali asiɛ’n su i Si i dunman nun. (Zan 5:43; 12:13) Ɔ yoli maan i sɔnnzɔnfuɛ’m be sili i Si i dunman’n. (Zan 17:​6, 26) Ɔ kleli sran’m be like yɛ ɔ yoli abonuan sa mun Zoova i dunman nun. (Zan 10:25) Kɛ Zezi srɛ́ Zoova’n, ɔ seli i kɛ ɔ niɛn i sɔnnzɔnfuɛ’m be su Zoova ‘bɔbɔ i dunman’n ti.’ (Zan 17:11) I sɔ’n kle kɛ Zoova i dunman’n yoli Zezi i cinnjin trali like kwlaa. ?Sɛ ɔ ti sɔ’n niɔn, sɛ sran kun siman Zoova i dunman’n annzɛ ɔ boman dunman sɔ’n, ɔ kwla se kɛ ɔ ti Zezi i sɔnnzɔnfuɛ yɛ ɔ o lɛ-ɔ?

3. ?Ngue yɛ é wá wún i like suanlɛ nga nun-ɔn?

³ E liɛ’n, e mian e ɲin e nian Zezi i ajalɛ’n su. Ɔ maan Zoova i dunman’n ti e cinnjin wie. (1 Piɛ. 2:21) Like suanlɛ nga nun’n, é wá wún sa nga ti yɛ Zoova i dunman’n o be nga be bo ‘Ɲanmiɛn Sielɛ’n i jasin fɛ’n’ andɛ’n be su’n. (Mat. 24:14) Asa’n é wá wún wafa nga e tinuntinun e kwla kle kɛ Zoova i dunman’n ti e cinnjin’n.

BE NG’Ɔ ‘KPALI BE NAAN I DUNMAN’N TRAN BE SU’N’

4. (1) ?Kwlaa naan Zezi w’a sɛ i sin ɲanmiɛn su lɔ’n, ndɛ benin yɛ ɔ kan kleli sɔnnzɔnfuɛ mun-ɔn? (2) ?Kosan benin yɛ e kwla fa usa e wun-ɔn?

⁴ Kwlaa naan Zezi w’a sɛ i sin ɲanmiɛn su lɔ’n, ɔ seli i sɔnnzɔnfuɛ’m be kɛ: “Kɛ amun ko ɲan Ɲanmiɛn wawɛ’n, amún ɲán wunmiɛn. Ɔ maan amún kán min ndɛ Zerizalɛmun wa, nin Zide wunmuan’n nun, ɔ nin Samari lele fá jú asiɛ’n i tiwa lɔ.” (Yol. 1:8) Ɔ maan nán Izraɛli lɔ ngunmin yɛ Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m bé bó jasin fɛ’n niɔn. I sɔ’n ti’n, asiɛ’n sufuɛ’m be kwlaa be kwla ti jasin fɛ’n naan b’a kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ. (Mat. 28:​19, 20) Sanngɛ Zezi seli kɛ: “Amún kán min ndɛ.” ?Ɔ ti cinnjin kɛ be nga bé wá káci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’n, be si Zoova i dunman’n? ?Annzɛ Zezi kunngba cɛ yɛ bé kɛ́n i ndɛ-ɔ? Sa Nga Be Yoli’n ndɛ tre 15 kwla uka e naan y’a tɛ su.

5. ?Wafa sɛ yɛ akoto mun nin kpɛnngbɛn nga be o Zerizalɛmun lɔ’n, be kleli kɛ ɔ fata kɛ sran kwlaa si Ɲanmiɛn i dunman’n niɔn? (An nian desɛn’n wie.)

⁵ Afuɛ 49 nun’n, akoto mun nin kpɛnngbɛn nga be o Zerizalɛmun lɔ’n be yiali naan bé kán like ng’ɔ fata kɛ be nga be timan Zifu’m be yo naan b’a kaci Klisifuɛ’n i ndɛ. Kɛ bé gúa ndɛ sɔ’n i bo’n, Zezi i niaan bian Zaki seli kɛ: “[Piɛli] kɛnnin i weinwein kpa kɛ i bo bolɛ nun’n, Ɲanmiɛn kpɛli i ɲin be nga be timan Zifu’n be su, naan ɔ́ kpá be nun wie mun naan i dunman’n tran be su.” ?Dunman benin ndɛ yɛ Zaki kan-ɔn? Ɔ boli ndɛ nga Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Amɔsu kannin’n su, ɔ seli kɛ: “I liɛ’n, sran nga be ka lɛ’n, be nin nvlenvle kwlaa be nunfuɛ mɔ min dunman o be su’n, be bo wá yó kun, kpɛkun bé tú be klun bé kúnndɛ Zoova. Zoova [...] yɛ ɔ se sɔ-ɔ.” (Yol. 15:​14-18) Zezi i sɔnnzɔnfuɛ sɔ’m bé tí Zoova i su ndɛ’n, sanngɛ nɛ́n i ngba-ɔ, i ‘dunman’n trán be su’ wie. I sɔ’n kle kɛ bé yó maan sran’m bé sí Ɲanmiɛn i dunman’n, yɛ dunman sɔ’n yɛ bé fá síe be nzɔliɛ-ɔ.

6-7. (1) ?Ngue ti yɛ Zezi bali asiɛ’n su-ɔ? (2) ?Sa cinnjin kpafuɛ nga ti yɛ ɔ bali’n yɛle benin?

⁶ Zezi i dunman’n i bo’n yɛle “Zoova ti e Defuɛ.” Zoova sin Zezi i lika naan w’a de be nga be lafi i bɔbɔ nin i Wa’n be su’n. Zezi bali asiɛ’n su wa naan ɔ́ fɛ́ i wun mán naan ɔ́ dé klɔ sran mun. (Mat. 20:28) Klɔ sran’m be ti tɛ m’ɔ fɛli i wun yili’n ti’n, be kwla yaci be sa tɛ mun cɛ be, yɛ be kwla ɲan nguan m’ɔ leman awieliɛ’n.—Zan 3:16.

⁷ ?Sanngɛ ngue ti yɛ ɔ ti cinnjin kɛ be kpɔ klɔ sran’m be ti-ɔ? Sa ng’ɔ juli Edɛnin fie’n nun lɔ’n ti-ɔ. Kɛ nga e fa kɛnnin i like suanlɛ ng’ɔ sinnin lɔ’n nun’n sa’n, Adan nin Ɛvu mɔ be ti klɔ sran klikli’n be yoli ɲin kekle Zoova su. Ɔ maan b’a kwlá ɲanman nguan m’ɔ leman awieliɛ’n. (Bob. 3:​6, 24) Ɔ ti su kɛ Zezi bali Adan nin Ɛvu be mma’m be delɛ. Sanngɛ like kun mɔ i cinnjin trɛ i sɔ liɛ’n, i ti yɛ ɔ bali wie-ɔ. Satan sacili Zoova i dunman’n. (Bob. 3:​4, 5) I sɔ’n ti’n, ɔ ti cinnjin kɛ klɔ sran’m be si kɛ like kwlaa nga Zoova yo’n ɔ ti su naan ɔ klo be. Sran ng’ɔ kwla uka sran’m be kpa naan b’a wun i sɔ liɛ’n i wlɛ weiin’n, yɛle Zezi. Afin Zoova i janunfuɛ-ɔ, yɛ like kwlaa nga Zoova kunndɛli kɛ ɔ yo’n, ɔ yoli i sɛsɛsɛ.

8. ?Ngue yɛ ɔ fata kɛ Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m be kwlaa be wun i wlɛ-ɔ?

⁸ Ɔ fata kɛ Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m be kwlaa be wun i wlɛ kɛ be delɛ’n fin Zezi i Si mɔ yɛle Ɲanmiɛn Zoova’n. (Zan 17:3) Asa’n, kɛ Zezi sa’n Zoova i dunman’n trán be su. Yɛ ɔ fata kɛ be wun Zoova i dunman’n i sanwun yolɛ’n i cinnjin m’ɔ ti’n i wlɛ. I sɔ’n yɛ maan Ɲanmiɛn i klun jɔ́ be wun, yɛ bé kwlá ɲán nguan m’ɔ leman awieliɛ’n niɔn. (Yol. 2:​21, 22) Ɔ maan ɔ ti cinnjin kɛ Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m be kwlaa be suan Zoova nin Zezi be su like kpa. I sɔ’n ti’n, kɛ Zezi gúɛ i srɛlɛ ng’ɔ o Zan ndɛ tre 17 nun’n i bo’n, ɔ seli kɛ: “N yoli maan be sili ɔ dunman’n, yɛ ń yó maan bé sí i titi. I liɛ’n, bé nían klolɛ nga a fa kloli min’n su bé yí klolɛ’n i nglo naan min nin be e bo yo kun.”—Zan 17:26.

“AMUN TI MIN LALOFUƐ”

9. ?Ngue yɛ e kwla yo naan y’a kle kɛ Zoova i dunman’n ti e cinnjin-ɔn?

⁹ Like nga e wunnin i’n, ɔ kle e weiin kɛ ɔ fata kɛ Zoova i dunman’n i sanwun yolɛ’n yo Zezi i sɔnnzɔnfuɛ kpa’m be kwlaa be cinnjin. (Mat. 6:​9, 10) Ɔ fata kɛ Zoova i dunman’n yo e cinnjin tra like kwlaa. Yɛ maan be wun i sɔ liɛ’n e ayeliɛ’n nun. ?Sanngɛ ngue yɛ e kwla yo naan y’a yo Zoova i dunman’n i sanwun naan y’a kle kɛ i su ndɛ nga Satan kannin’n ti ato-ɔ?

10. ?Ndɛ benin yɛ Ezai ndɛ tre 42 lele 44 kan-ɔn? (Ezai 43:9; 44:​7-9) (An nian foto’n wie.)

¹⁰ Like nga e kwla yo naan y’a yo Zoova i dunman’n i sanwun’n i cinnjin m’ɔ ti’n, Ezai ndɛ tre 42 lele 44 kɛn i ndɛ. Ndɛ tre sɔ’m be nun’n, Zoova se kɛ maan ninnge nga klɔ sran’m be fa yo be ɲanmiɛn’n be kle kɛ be o lɛ sakpa. Asa’n, ɔ kan gua su kɛ maan be fa be lalofuɛ’m be bla naan be kle kɛ be ndɛ yo fɛ. Sanngɛ w’a timan like fi ngan.—An kanngan Ezai 43:9; 44:​7-9 nun.

11. ?Ndɛ benin yɛ Zoova kan kle i sufuɛ mun Ezai 43:​10-12 nun-ɔn?

¹¹ An kanngan Ezai 43:​10-12 nun. Zoova se i sufuɛ’m be kɛ: “Amun ti min lalofuɛ […] yɛ n kusu n ti Ɲanmiɛn.” Yɛ Zoova usa be kosan kun naan be tɛ su. Ɔ usa kɛ: “?Sɛ w’a yoman kɛ min sa’n, Ɲanmiɛn uflɛ o lɛ?” (Eza. 44:8) Kosan sɔ’n ti e liɛ wie. Kɛ e ijɔlɛ nin e ayeliɛ’n nun’n, e kle kɛ Zoova kunngba cɛ yɛ ɔ ti Ɲanmiɛn Kpli’n yɛ e tɛ kosan sɔ’n su-ɔ. I dunman’n leman wunsu. Kannzɛ sa nga Satan fa yi e su’n ti sɛ ti sɛ’n, ninnge nga e yo be’n nin ajalɛ nga e fa be’n be nun’n, e kle kɛ e klo Zoova sakpasakpa naan e su kpɔcimɛn i le. E liɛ nga e kwla yo naan Zoova i dunman’n w’a yo sanwun’n i wie yɛ ɔ o lɛ-ɔ.

12. ?Wafa sɛ yɛ ndɛ ng’ɔ o Ezai 40:​3, 5 nun’n kpɛnnin su-ɔ?

¹² Wafa nga e kwla nian Zezi Klisi i ajalɛ’n su’n, yɛle kɛ maan e yo naan Zoova i dunman’n yo sanwun. Ezai seli kɛ sran kun wá ‘yí [annzɛ ‘wá síesíe,’ jnd.] Zoova i atin’n.’ (Eza. 40:3) ?Wafa sɛ yɛ ndɛ sɔ’n kpɛnnin su-ɔ? Yɛle kɛ Zan Batɛmun Yofuɛ’n siesieli atin mannin Zezi m’ɔ bali kpɛkun ɔ ijɔli Zoova i dunman nun’n. (Mat. 3:3; Mar. 1:​2-4; Lik. 3:3-6) Ezai seli ekun kɛ: “Zoova i aɲrunɲan’n ɔ́ fíte nglo.” (Eza. 40:5) ?Wafa sɛ yɛ i sɔ’n kpɛnnin su-ɔ? Kɛ Zezi bali asiɛ’n su wa’n, ɔ yoli ninnge mun sɛsɛsɛ kɛ nga Zoova waan ɔ yo’n sa. Ɔ ti kɛ Zoova bɔbɔ yɛ w’a b’a asiɛ’n su sa-ɔ.—Zan 12:45.

13. ?Wafa sɛ yɛ e kwla nian Zezi i ajalɛ’n su-ɔ?

¹³ E ti Zoova i Lalofuɛ kɛ Zezi sa. Zoova i dunman’n o e su, yɛ e kan ninnge ɲɛnmɛn ng’ɔ yo be’n be ndɛ e kle sran kwlaa. Sanngɛ kɛ ɔ ko yo naan y’a kwla yo sɔ kpa’n, ɔ fata kɛ e kan junman cinnjin nga Zezi dili naan Zoova i dunman’n w’a yo sanwun’n, i ndɛ e kle be wie. (Yol. 1:8) Zezi yɛ ɔ ti Zoova i Lalafuɛ’m be nun danfuɛ’n niɔn, yɛ e niɛn i ajalɛ’n su. (Ngl. 1:5) ?Sanngɛ ngue ekun yɛ e tinuntinun e kwla yo e kle kɛ Zoova i dunman’n ti e cinnjin-ɔn?

WAFA NGA E KLE KƐ ZOOVA I DUNMAN’N TI E CINNJIN’N

14. ?Kɛ nga Jue Mun 105:3 fa kan sa’n, klolɛ mɔ e klo Zoova i dunman’n ti’n, ngue yɛ e yo-ɔ?

¹⁴ E fa Zoova i dunman’n e di e nuan. (An kanngan Jue Mun 105:3 nun.) Kɛ e fa Zoova i dunman’n e di e nuan’n, i sɔ’n yo i fɛ dan. (Zer. 9:​23, 24; 1 Kor. 1:31; 2 Kor. 10:17) E se sran’m be kɛ Zoova ti sanwun naan like kwlaa ng’ɔ yo’n ti su. I sɔ mɔ e yo’n, ɔ ti e cenjele like dan. Kɛ e se e wiengu junman difuɛ mun, annzɛ e wiengu suklu ba mun, annzɛ e mantanfuɛ mun, annzɛ sran uflɛ kɛ e ti Zoova i Lalofuɛ’n, nán maan ɲannzuɛn kun e kaan sa. Satan kunndɛ kɛ e yaci Zoova i dunman’n i ndɛ kanlɛ. (Zer. 11:21; Ngl. 12:17) I kpa bɔbɔ’n, Satan nin i minniɛn’m be waan bé yó naan sran’m be wla fi Zoova i dunman’n su. (Zer. 23:​26, 27) Sanngɛ e liɛ’n, klolɛ mɔ e klo Zoova i dunman’n ti’n, e kunndɛ kɛ é mɛ́nmɛ́n i “aliɛ ba kwlaa nun.”—Jue. 5:11; 89:16.

15. ?Kɛ be se kɛ be bo Zoova i dunman’n, i bo’n yɛle benin?

¹⁵ E bo Zoova i dunman’n titi. (Zoɛ. 2:32; Rɔm. 10:​13, 14) Zoova i dunman’n i bolɛ’n, nɛ́n i ngunmin yɛle kɛ e si dunman sɔ’n naan e fa flɛ i. Sanngɛ i wie yɛle kɛ e si i nzuɛn’n, e lafi i su, kpɛkun e lo e wun e mɛn i naan ɔ uka e yɛ ɔ kle e atin. (Jue. 20:7; 99:6; 116:4; 145:18) Asa’n, e bo i dunman’n e kle e wiengu mun, yɛ e uka be naan be si i nzuɛn’n. E se be kɛ be kaci be ayeliɛ’n. I liɛ’n Zoova i klun jɔ́ be wun yɛ ɔ́ dé be.—Eza. 12:4; Yol. 2:​21, 38.

16. ?Wafa sɛ yɛ e kwla kle kɛ Satan ti gblɛfuɛ-ɔ?

¹⁶ Zoova i dunman’n ti’n e kplin su kɛ be kle e ɲrɛnnɛn. (Zak. 5:​10, 11) Kɛ ɲrɛnnɛn o e su mɔ e kpɔciman Zoova’n, e kle kɛ Satan ti gblɛfuɛ. Zɔbu blɛ su’n, Satan kannin be nga be su Zoova’n be ndɛ. Ɔ seli kɛ: “Like kwlaa nga sran kun le i’n, ɔ́ fá mán naan w’a ka nguan nun.” (Zɔb. 2:4) Satan i ndɛ’n i bo’n yɛle kɛ, kɛ klɔ sran’m be o pɔɔ nun’n yɛ be su Zoova-ɔ, naan sɛ kekle tɔ be su’n bé yáci Zoova i sulɛ. Zɔbu kleli kɛ ndɛ sɔ’n ti ato. E kusu e kwla kle kɛ maan sa nga Satan fa yi e su’n ɔ yo kekle sɛ’n, e su yaciman Zoova sulɛ le. Sɛ e yo sɔ kusu’n, e kwla lafi su kɛ Zoova i dunman’n ti’n ɔ su yiman e ase le.—Zan 17:11.

17. ?Kɛ nga 1 Piɛli 2:12 fa kan’n sa’n, ngue ekun yɛ e kwla yo naan y’a manman Zoova i dunman’n niɔn?

¹⁷ E bu Zoova i dunman’n i like dan. (Ɲan. 30:9; Zer. 7:​8-11) Kɛ mɔ Zoova i dunman’n o e su mɔ e ti i Lalofuɛ’n ti’n, like nga e yo’n ɔ kwla yo maan i dunman’n fu, annzɛ ɔ kwla saci i dunman’n. (An kanngan 1 Piɛli 2:12 nun.) I sɔ’n ti’n e ijɔlɛ nin e ayeliɛ’n nun’n, e yo like kwlaa nga e kwla yo’n naan Zoova i dunman’n fu. Kannzɛ fɔ o e nun’n, sanngɛ i sɔ mɔ e yo’n ɔ manman Zoova i dunman’n.

18. ?Ngue ekun yɛ e kwla yo e kle kɛ Zoova i dunman’n ti e cinnjin-ɔn? (An nian ja ngua lɔ ndɛ’n wie.)

¹⁸ Zoova i dunman’n ti e cinnjin tra wafa nga sran’m be bu e’n. (Jue. 138:2) ?Ngue ti-ɔ? Afin kɛ e yo ninnge nga e yo be naan Zoova i klun w’a jɔ e wun’n, blɛ sunman’n e mantanfuɛ’m be saci e dunman.a I wie yɛle Zezi liɛ’n. Kɛ ɔ wuli’n, sran’m be buli i sa tɛ yofuɛ nin finfinfuɛ. Sanngɛ kusu nn kɛ ɔ ko yo naan Zoova i dunman’n w’a fu’n, i ti yɛ ɔ kplinnin su kɛ be kun i-ɔ. “Ɲannzuɛn w’a kunmɛn” i, yɛ i wun akunndan nga sran’m be bu’n w’a yomɛn i cinnjin dan. (Ebr. 12:​2-4) Ɲanmiɛn i klun sa yolɛ’n yɛ ɔ yoli i cinnjin-ɔn.—Mat. 26:39.

19. (1) ?Wafa sɛ yɛ a bu Zoova i dunman’n niɔn? (2) ?Yɛ ngue ti yɛ a bu i sɔ-ɔ?

¹⁹ E fa Zoova i dunman’n e di e nuan, yɛ kɛ be flɛ e i Lalofuɛ’n ɔ yo e fɛ dan. I sɔ’n ti’n, kannzɛ e wiengu’m be buman e wie bɔbɔ’n, sanngɛ e yacimɛn i manmanlɛ. Zoova i dunman’n ti e cinnjin tra e wun akunndan nga e wiengu’m be bu’n. I sɔ’n ti’n kannzɛ sa nga Satan fa yi e su’n ti sɛ ti sɛ-o, maan e fua kpa kɛ é mánmán Zoova i dunman’n titi. Sɛ e yo sɔ’n, é klé kɛ Zoova i dunman’n ti e cinnjin tra like kwlaa, kɛ nga Zezi Klisi fa yoli’n sa.