?Nin yɛ e kwla ɲan fɔnvɔlɛ kpafuɛ’n niɔn?
‘E Min Zezi-Klist i si Ɲanmiɛn i kwla o! [...] Sa kwlaa m’ɔ tɔ e su’n, i yɛ ɔ fɔnvɔ e ɔ.’—2 KORƐNTFUƐ MUN 1:3, 4.
1. ?Sa mennin ti yɛ sran’m be sa kwla mian fɔnvɔlɛ’n i wun ɔn?
SRAN nga tukpaciɛ wie ti ɔ kwlá ijɔman’n, annzɛ ɔ timan sa kun, annzɛ ɔ kwlá yoman like wie fi’n, ɔ kwla bu i kɛ i liɛ’n w’a wie mɛn’n nun. Wie liɛ’n kusu, asiɛ’n i kejelɛ’n, annzɛ aunmuan dan wie, ɔ nin awe’n be fa sran yi i ɲrɛnnɛn nun. Alɛ kunlɛ’n ti’n, e sran wie’m be kwla wu, annzɛ be kwla saci sran’m be klɔ’n, annzɛ kusu sran’m be kwla yaci be bo ninnge mun be tɔ blo. Annzɛ ekun’n, sran’m be lufle bulɛ’n ti’n, sran’m be kwla bu i kɛ be liɛ’n w’a wie mlɔnmlɔn. Nanwlɛ, sran kwlaa nga awlaboɛ sɔ’m tɔ be su’n, be sa w’a mian fɔnvɔlɛ’n i wun kpa. ?Sanngɛ nin yɛ be kwla ɲan fɔnvɔlɛ sɔ’n niɔn?
2. ?Ngue ti yɛ be ɲanman Zoova i sran fɔnvɔlɛ liɛ’n i wunsu ɔ?
2 Sran wie mun ɔ nin anuannzɛ wie’m be mian be ɲin be fɔnvɔ sran mun. Be kan ndɛ be fa fɔnvɔ sran mun. Be man sran’m be aliɛ, annzɛ tralɛ nin lawlɛ. Sa kwlaa sɔ ngalɛ mun mɔ be yo be fa fɔnvɔ sran mun’n, ɔ ti kpa. Yɛ é yó be mo. Sanngɛ i sɔ fɔnvɔlɛ liɛ’m be cɛman. Zoova Ɲanmiɛn Kpli kunngba cɛ yɛ ɔ kwla nunnun sran’m be su ɲrɛnnɛn’n kwlaa ɔ. I yɛ ɔ kwla yo naan ɲrɛnnɛn’n w’a tɔman sran’m be su kun ɔn. Kɛ Biblu’n kan Zoova ndɛ’n, ɔ se kɛ: ‘E Min Zezi Klist i si Ɲanmiɛn kwla o! Ɔ ti e Si, ɔ si aunnvuɛ, ɔ ti Ɲanmiɛn kun m’ɔ jran e sin sa’n kwlaa nun. Sa kwlaa m’ɔ tɔ e su’n, i yɛ ɔ fɔnvɔ ye ɔ, ɔ maan fɔnvɔlɛ kunngba ng’ɔ fa fɔnvɔ ye’n, e kusu e fa fɔnvɔ wie mun sa kwlaa m’ɔ tɔ bé su’n i nun!’ (2 Korɛntfuɛ Mun 1:3, 4). ?Wafa sɛ yɛ Zoova fɔnvɔ e ɔ?
Sa nga be ju e su’n be finwlɛ’n
3. ?Wafa sɛ yɛ ɔ kle kɛ fɔnvɔlɛ nga ɔ fin Zoova’n, ɔ kɔ lele ɔ ju sa nga ɔ tɔ klɔ sran’m be su’n i bo lɔ’n niɔn?
3 Sa tɛ mɔ Adam yoli’n ti’n, sa tɛ nin sa yalɛ’n ɔ nin wie’n be o klɔ sran’m be kwlaa be su (Rɔmfuɛ Mun 5:12). Ɔ nin i sɔ ngba’n, mmusu’m be si Satan m’ɔ “sie mɛn nga’n,” ɔ tran sran’m be su ekun (Zan 12:31; 1 Zan 5:19). Zoova kleli kɛ, kɛ klɔ sran’m be wun ɲrɛnnɛn’n, ɔ yomɛn i fɛ. Sanngɛ w’a kɛnmɛn i nuan nun sa ngbɛn. Ɔ fɛli i Wa ba kunngba cɛ’n fa kpɔli sran’m be ti, naan sɛ e lafi i su’n, y’a kwla ɲan e ti Adam i sa tɛ mɔ e wun i su ɲrɛnnɛn’n, i sa nun (Zan 3:16; 1 Zan 4:10). Kpɔkun ɔ yiyili nun kɛ ɔ mannin Zezi Klist i atin kɛ ɔ sie ɲanmiɛn su lɔ nin asiɛ’n su ninnge’m be kwlaa. Ɔ maan Zezi wá núnnún Satan nin i mɛn’n kwlaa.—Matie 28:18; 1 Zan 3:8; Sa Nglo Yilɛ 6:2; 20:10.
4. (a) ?Kɛ ɔ ko yo naan y’a fa e wla y’a gua kasiɛ nga Zoova boli’n i su kpa ti’n, ngue yɛ Zoova yoli ɔ? (b) ?Wafa sɛ yɛ Zoova uka e naan y’a wun blɛ nga i klun sa’n bé kpɛ́n su’n, i wlɛ ɔ?
4 Kɛ ɔ ko yo naan y’a fa e wla’n y’a guɛ i kasiɛ nga Ɲanmiɛn boli’n i su kpa’n ti’n, Zoova yoli maan sran’m be klɛli sa kwlaa nga ɔ seli kɛ ɔ́ yó be’n (Zozie 23:14). Sa nga be ti dan sran’m be ɲrun’n mɔ ɔ deli i sufuɛ’m be nun’n, ɔ fali be su ndɛ’n wlali Biblu’n nun (Ezipt Lɔ Tulɛ 14:4-31; 2 Famiɛn Mun 18:13–19:37). Kpɔkun sa nga Zezi Klist yoli be’n, be kleli kɛ Ɲanmiɛn sunnzun kɛ sran’m be “wunnɛn ya’n kwlaa” wie. Kpɔkun ɔ́ cɛ́n sran’m be nguan bɔbɔ (Matie 9:35; 11:3-6). ?Sanngɛ blɛ mennin nun yɛ sa kwlaa sɔ’m be ju ɔ? Kosan’n i su tɛlɛ nun’n, Biblu’n kan sa nga bé wá jú mɛn’n i blɛ kasiɛn nun kwlaa naan, ɲanmiɛn su lɔ nin asiɛ uflɛ’n mɔ Ɲanmiɛn seli kɛ ɔ́ fá mán e’n b’a ju’n, be ndɛ. Sa nga Zezi kannin be ndɛ’n, be kpɛn su e blɛ liɛ’n nun sɛsɛsɛ.—Matie 24:3-14; 2 Timote 3:1-5.
Nvle kun m’ɔ o awlaboɛ nun’n, ɔ ɲannin fɔnvɔlɛ
5. ?Kɛ Zoova fɔ́nvɔ Izraɛlifuɛ mun’n, ngue su yɛ ɔ fali be ɲin sieli ɔ?
5 Izraɛlifuɛ’m be blɛ su’n, wafa nga Zoova nin be trannin be awlaboɛ blɛ nun’n, ɔ fɔnvɔli be. Yɛle kɛ, ɔ yiyili i sran wafa nga ɔ ti’n i nun kleli be. Ɔ yoli maan i nuan ijɔfuɛ’m be fali sunnzun ase wie’m be fa kleli kɛ Zoova nin amuɛn’m be timan kun. Amuɛn sɔ’m be kwlá kanman be bɔbɔ be wun, nán se kɛ sran yɛ bé úkɛ i ɔ. I sɔ’n kwlaa wlali Izraɛlifuɛ’m be fanngan, ɔ maan be fali be wla guali kasiɛ nga Zoova boli’n, be su kpa. (Ezai 41:10; 46:1; Zeremi 10:2-15). Kɛ Zoova maan Ezai seli kɛ: ‘Amún fɔ́nvɔ min nvle’n nunfuɛ mun, amún fɔ́nvɔ be’n,’ ɔ yoli maan Ezai fali ninnge nga Zoova bɔbɔ yili’n, be su sunnzun ase mun. Ɔ yoli sɔ naan y’a wun i wlɛ kpa kɛ Ɲanmiɛn Kpli Zoova i wunmiɛn’n ti dan.—Ezai 40:1-31.
6. ?Ndɛ mennin mun yɛ Zoova kan kleli i nvlefuɛ mun titi naan b’a si be delɛ blɛ’n niɔn?
6 Wie liɛ’n, kɛ Zoova wá dé i nvle’n, ɔ kle be blɛ nga ɔ́ wá yó i sɔ’n. I sɔ’n fɔnvɔli be kpa. Kɛ Izraɛlifuɛ’m be Ezipti lɔ tulɛ’n mantannin koko’n, Zoova seli be kɛ: ‘Ń wá fá ɲrɛnnɛn kasiɛn’n ń fá yí i Ezipti famiɛn’n nin Eziptifuɛ’m be su. Kɛ ɔ yo sɔ’n, ɔ́ yáci amun nun amún kɔ́.’ (Ezipt Lɔ Tulɛ 11:1). Kɛ Famiɛn Zozafati blɛ su mɔ nvle nsan be nuan sɛli be wun kɛ bé kó tɔ́ Zida su’n, Zoova seli Zozafati nin i nvle’n be kɛ “ainman,” ɔ́ jrán be sin (2 Be Nyoliɛ 20:1-4, 14-17). Kwlaa naan Zoova w’a de Izraɛlifuɛ mun Babilɔnifuɛ mun nin nvle wie mun ekun be sa nun’n, Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Ezai dun mmua kannin be delɛ sɔ’n i ndɛ afuɛ ya nɲɔn (200) lele naan w’a ju. Kpɔkun Zeremi kannin be su ndɛ wie mun ekun afuɛ ya tra su lele naan be delɛ kunngba sɔ’n w’a ju. Ɔ maan, kɛ Ɲanmiɛn i sufuɛ’m be delɛ blɛ’n ɔ́ mántán koko’n, Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ’m be ndɛ sɔ’n, ɔ wlali be fanngan o!—Ezai 44:26–45:3; Zeremi 25:11-14.
7. ?Ndɛ mennin yɛ titi ɔ o Izraɛlifuɛ’m be delɛ’n i su kasiɛ nga Ɲanmiɛn boli’n nun ɔn? ?Yɛ ngue yɛ ndɛ sɔ’n yoli Izraɛlifuɛ nga be lafi Ɲanmiɛn su’n, be su ɔ?
7 Ndɛ kpa kun ekun nga ɔ o lɛ’n yɛle kɛ, kasiɛ nga Ɲanmiɛn boli fa fɔnvɔli i nvlefuɛ mun’n, Mɛsi i su ndɛ’m be o be nun kpa (Ezai 53:1-12). Mɛsi i su ndɛ sɔ’n mɔ Ɲanmiɛn i sufuɛ’m be lafili su ti’n, blɛ kwlaa nun be kwla jrannin kekle yalɛ klelɛ kpanngban kpa be ɲrun. Lik 2:25 kan sran sɔ’m be nun kun i ndɛ se kɛ: “Kɛ ɔ́ yó sɔ’n, wuun bian kun o Zerizalɛm, be flɛ i kɛ Simeɔn. Bian sɔ’n ti sran nanwlɛfuɛ, ɔ sro Nyanmiɛn kpa. Ɔ minndɛ Izraɛl i wla cicilɛ’n [i fɔnvɔlɛ’n mɔ yɛle Mɛsi i balɛ’n], yɛ Nyanmiɛn wawɛ’n yɛ ɔ sie i-ɔ.” Simeɔn si Mɛsi i wun ndɛ nga ɔ o Biblu’n nun. Ɔ maan ndɛ sɔ’n i su kpɛnlɛ’n i minndɛlɛ’n i su yɛ i mɛn dilɛ’n takali ɔ. Wafa kwlaa nga ndɛ sɔ’n ɔ́ kpɛ́n su’n, w’a wunmɛn i wlɛ. Kpɔkun sran’m be wla cicilɛ’n w’a yomɛn i ɲrun. Sanngɛ, kɛ ɔ wunnin “defuɛ” mɔ Ɲanmiɛn mannin’n, ɔ yoli i fɛ dan kpa.—Lik 2:30.
Fɔnvɔlɛ nga ɔ fin Klist’n
8. ?Wafa sɛ yɛ be fali fɔnvɔlɛ nga ɔ fin Zezi’n, be fa sunnzunnin like nga sran’m be kunndɛ’n niɔn?
8 I nun mɔ Zezi Klist dí i junman asiɛ’n su wa’n, w’a yoman like kwlaa nga sran’m be kunndɛli kɛ ɔ yo man be’n. Wie’m be buli i kɛ Mɛsi wá dé be Rɔmufuɛ’m be sa nun. Sanngɛ Zezi w’a jranman ɲin keklefuɛ mun mɔ bé kúnndɛ yí be ti sran’m be sielɛ’n i bo’n, be sin; i kpa bɔbɔ’n, ɔ seli be kɛ: “An fa ng’ɔ ti Sezar liɛ’n mɛn i.” (Matie 22:21). Afin sa nga ɔ ti Ɲanmiɛn klun su kɛ ɔ́ yó’n, i kpa tra sran’m be delɛ mɛn siefuɛ’m be sa nun’n lele. Sran’m be kunndɛli kɛ Zezi yo be famiɛn, sanngɛ ɔ seli be kɛ ɔ́ wá fɛ́ i “wun kpɔ́ sran sunman be ti.” (Matie 20:28; Zan 6:15). Afin, i famiɛn dilɛ blɛ liɛ’n nin a juman, yɛ ɔ timan sran mɔ be kpli i ti be sie i famiɛn ɔn. Zoova bɔbɔ yɛ ɔ́ síe i famiɛn ɔn.
9. (a) ?Fɔnvɔlɛ jasin mennin yɛ Zezi boli ɔ? (b) ?Wafa sɛ yɛ jasin nga Zezi boli’n, ɔ kan sa fanunfanun nga ɔ tɔli sran’m be su’n niɔn? (c) ?Ngue like yɛ Zezi wlɛli i bo ase i jasin fɛ’n bolɛ nun ɔn?
9 Zezi i sran fɔnvɔlɛ’n takali “Nyanmiɛn sielɛ’n i ndɛ kanlɛ’n” su. Lika kwlaa nga Zezi sinnin lɛ’n, i sɔ jasin’n yɛ ɔ boli ɔ (Lik 4:43). Jasin nga ɔ boli nun’n, w’a kanman sa nga ɔ o sran’m be su cɛn kwlaa’n i ndɛ sa ngbɛn. Sanngɛ ɔ yili like nga i famiɛn dilɛ blɛ nun’n, ɔ́ wá yó mán sran mun’n, i nglo kleli be. Yɛle kɛ, ɔ yoli maan aɲinsifuɛ’m be wunnin ase, yɛ bobofuɛ’m be ijɔli (Matie 12:22; Mark 10:51, 52). Ɔ yoli bubuwafuɛ’m be juejue (Mark 2:3-12). Ɔ yoli maan tukpaciɛ tɛ kɛ kokowe sa m’ɔ o Izraɛlifuɛ wie’m be wun’n, ɔ wieli (Lik 5:12, 13). Kpɔkun ɔ yoli maan sran nga tukpaciɛ tɛtɛ kpa wie mun ekun o be su’n, be yoli juejue (Mark 5:25-29). Awlobo nga mɔ be wa’n i wie’n ti be wla w’a bo be wun dan’n, Zezi cɛnnin be wa sɔ mun fa cicili be wla (Lik 7:11-15; 8:49-56). Ɔ kleli kɛ ɔ kwla jran seke dan kpa mun yɛ ɔ kwla man sran kpanngban kpa be aliɛ (Mark 4:37-41; 8:2-9). Asa ekun, mmla nga sɛ sran’m be fa be su ɔ, be su tɔman sa nun annzɛ bé yí sa nga ɔ tɔ be su’n, ɔ maan be wun kwlá yó be fɛ’n, Zezi kleli be. Kpɔkun be kwla lafi su kɛ i Sielɛ Blɛ’n wá yó sran’m be ye. Ɔ maan Zezi i jasin fɛ’n bolɛ nun’n, nán be nga be tili i ndɛ’n mɔ be fali su’n, be ngunmin yɛ ɔ fɔnvɔli be ɔ. Sanngɛ, ɔ wlali like nga ɔ kwla fɔnvɔ sran mun lele fa ju e blɛ liɛ su’n, i bo ase wie.
10. ?Mmlusuɛ mennin yɛ Zezi i wun kpɔlɛ tɛ nga ɔ yili’n, ɔ man e ɔ?
10 Kɛ Zezi fɛli i wun yili sran’m be ti tɛ’n, Ɲanmiɛn cɛnnin i nguan’n, kpɔkun ɔ sɛli i sin ɲanmiɛn su lɔ. Kɛ sa sɔ’m be juli m’ɔ dili afuɛ ablesiɛn (60) trali su’n, Ɲanmiɛn wawɛ’n maan akoto Zan seli kɛ: ‘M mma mun, kɛ ɔ ko yo naan amu’an yo-man sa tɛ’n ti, ń klɛ́ ndɛ nga blɛ amun. Sanngɛ sɛ sran wie yo sa tɛ’n, e le e ti ndɛ kanfuɛ, ɔ o e Si Nyanmiɛn wun lɔ, yɛle Jésus-Krist m’ɔ ti sran kpa’n. Afin i bɔbɔ fɛ i wun yili e ti tɛ naan Nyanmiɛn yaci sa nga e yoli i’n cɛ ye. Nán e ngunmin e ti tɛ yɛ ɔ yili ɔ, sran’m be kwlaa be liɛ ɔ.’ (1 Zan 2:1, 2). Zezi i wun kpɔlɛ tɛ nga ɔ yili’n i su mmlusuɛ nga é ɲɛ́n i’n, ɔ fɔnvɔ e dan. E si kɛ e sa tɛ’m be kwlaa bé wíe, ɔ maan e klun titiman e. Kpɔkun Ɲanmiɛn klun jɔ e wun, yɛ e lafi su kɛ é ɲán anannganman nguan.—Zan 14:6; Rɔmfuɛ Mun 6:23; Ebre Mun 9:24-28; 1 Piɛr 3:21.
Ɲanmiɛn wawɛ’n ti kɛ sran fɔnvɔfuɛ sa
11. ?Ka naan b’a kun Zezi’n, sran fɔnvɔlɛ like mennin yɛ ɔ kɛnnin i balɛ’n i ndɛ ɔ?
11 Kɔnguɛ kasiɛn nga Zezi nin i akoto’m be o likawlɛ’n, i sin naan b’a kun i’n, ɔ kannin like uflɛ kun mɔ i Si’n m’ɔ o nglo lɔ’n wá fá fɔ́nvɔ akoto mun’n, i ndɛ. Ɔ seli kɛ: ‘Ń kó srɛ́ e Si’n, yɛ ɔ́ blɛ́ amun like uflɛ m’ɔ́ úka amun, yɛle Ɲanmiɛn wawɛ’n m’ɔ ti nanwlɛfuɛ’n, ɔ nin amún trán titi. [Glɛki aniɛn nun’n, be flɛ like uflɛ sɔ’n kɛ pa·raʹkle·tos, yɛ i bo’n yɛle sran fɔnvɔfuɛ.’] Zezi seli be ekun kɛ: ‘Like ng’ɔ́ wá úka amun’n yɛle e Si i wawɛ’n [...], i yɛ ɔ́ wá klé sa’n kwlaa ɔ, yɛ i yɛ ɔ́ kpɛ́n amun wla ndɛ nga n kan kleli amun’n i kwlaa su ɔ.’ (Zan 14:16, 17, 26). ?Wafa sɛ yɛ Ɲanmiɛn wawɛ’n ɔ fɔnvɔli be ɔ?
12. ?Wafa sɛ yɛ Ɲanmiɛn wawɛ’n m’ɔ kpɛnnin Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m be wla sa wie’m be su’n, ɔ ukali be naan b’a fɔnvɔ sran sunman mun ɔn?
12 Zezi kleli i akoto’m be like kpanngban kpa. E si kɛ akoto’m be wla kwlá fiman su kɛ be nin Zezi be trannin. ?Sanngɛ, be wla kwlá kpɛ́n ndɛ nga Zezi kan kleli be’n i su? E si kɛ awlafiɛ’n ti klɔ sran’n i nzuɛn. ?Sanngɛ i sɔ’n ti’n, be wla’n ɔ́ fí ndɛ cinnjin kpa nga Zezi kan kleli be’n, i su? I sɔ ngalɛ’n ti’n, Zezi seli be kɛ Ɲanmiɛn wawɛ’n wá ‘kpɛ́n be wla ndɛ nga ɔ kan kleli be’n i kwlaa su.’ Ɔ maan kɛ Zezi wuli’n, i afuɛ ko ju mɔcuɛ nga ɔ sinnin nun’n, Matie kwla klɛli Zezi i jasin fɛ’n i su fluwa klikli’n. Ɲanmiɛn ndɛ m’ɔ fɔnvɔ sran’n mɔ Zezi kɛnnin oka’n su lɔ’n, ɔ nin Ɲanmiɛn Sielɛ Blɛ’n i su sunnzun ase fanunfanun nga ɔ fali be’n, ɔ nin ninnge kwlaa nga Zezi kannin be ndɛ kɛ bé jú i balɛ blɛ nun’n, Matie klɛli be kwlaa. Kɛ afuɛ ablenun (50) tra su sinnin’n, sa kpanngban nga Zezi yoli be asiɛ’n su wa’n, akoto Zan kusu kwla klɛli be su ndɛ’n weiinweiin. Sa sɔ mun mɔ Ɲanmiɛn wawɛ’n maan be klɛli’n, be ti cinnjin kpa man e andɛ!
13. ?Wafa sɛ yɛ Ɲanmiɛn wawɛ’n yoli Klistfuɛ klikli’m be like klefuɛ ɔ?
13 Ɲanmiɛn wawɛ’n w’a yoman Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m be wla kpɛnlɛ like sa ngbɛn, sanngɛ ɔ kleli be like. Kpɔkun ɔ ukali be maan be wunnin Ɲanmiɛn klun sa’n i wlɛ. I nun mɔ Zezi wo i sɔnnzɔnfuɛ’m be wun asiɛ’n su wa’n, b’a wunman ninnge nga Zezi kleli be’n, be nun wie be wlɛ kpa. Sanngɛ, i sin’n, Ɲanmiɛn wawɛ’n maan Zan, yɛ Piɛli, yɛ Zaki, yɛ Zidi nin Pɔlu be kwla yiyili Ɲanmiɛn i klun sa’n i nun kpa ekun. I sɔ’n ti’n, e wun i wlɛ kɛ Ɲanmiɛn wawɛ’n kleli Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m be like, ɔ maan be sili kɛ Ɲanmiɛn jin be sin kpa.
14. ?Wafa sɛ yɛ Ɲanmiɛn wawɛ’n ukali Zoova i sufuɛ mun ɔn?
14 Abonuan ninnge nga Ɲanmiɛn wawɛ’n maan sran’m be yoli’n, ɔ yiyili sa kun ekun nun. Yɛle kɛ, ɔ yoli maan be wunnin i wlɛ weiin kɛ Izraɛli nvle’n timan Ɲanmiɛn liɛ klonglo kun, naan ɔ nin Klistfuɛ’m be asɔnun’n yɛ be o nun siɛn’n niɔn (Ebre Mun 2:4). Asa ekun’n, wafa nga sran kun i mɛn dilɛ’n nun’n, ɔ yi sa nga Ɲanmiɛn wawɛ’n maan sran yo’n i nglo’n, i yɛ maan be si sran nga ɔ ti Zezi i sɔnnzɔnfuɛ sakpa’n niɔn (Zan 13:35; Galasifuɛ Mun 5:22-24). Kpɔkun Ɲanmiɛn wawɛ’n wlali Klistfuɛ’m be fanngan maan be boli jasin fɛ’n i yakpa su.—Sa Nga Be Yoli’n 4:31.
Sran ukalɛ ɲrɛnnɛn dan kpa’n nun
15. (a) ?Ɲrɛnnɛn mennin yɛ laa Klistfuɛ mun ɔ nin e blɛ liɛ nun Klistfuɛ’m be wunnin i ɔ? (b) ?Ngue ti yɛ maan be nga be wla be wiengu fanngan’n be sa kwla mian fanngan wlalɛ’n i wun wie ɔ?
15 Sran kwlaa nga be su Zoova mɔ be yo i klun sa’n, saan bé klé be yalɛ (2 Timote 3:12). Sanngɛ, Klistfuɛ kpanngban be ɲrun liɛ nga be wun i’n, ɔ ti tɛ kpa. E blɛ liɛ nun’n, sran’m be kleli Klistfuɛ wie’m be yalɛ. Be wlali wie’m be bisua. Wie liɛ kusu be fali be yili i sran ɲrɛnnɛn klelɛ lika mun (blɔfuɛ’m be flɛ lika sɔ’m be kɛ camps de concentration) be nun, kpɔkun be dili sran wannzo yolɛ junman mun. Cɛn wie’n, mɛn siefuɛ’m be bɔbɔ be kle Klistfuɛ’m be ɲrɛnnɛn. Annzɛ kusu kɛ sran wie’m be yo Klistfuɛ’m be like yaya kpa’n, be diman sran sɔ’m be jɔlɛ. Asa ekun, Klistfuɛ wie’m be tɔli tukpaciɛ tɛ kpa, annzɛ ndɛ dan tɔli be awlobo’m be nun. Klistfuɛ nga b’a tin Ɲanmiɛn ninnge’m be yolɛ nun’n, be wun be ɲrun wie. Afin atrɛkpa, kɛ be wie be wiengu Klistfuɛ kun uka cɛ’n, kpɔkun uflɛ w’a tɔ ɲrɛnnɛn nun. Ɔ maan i kwlaa yoli o, be sa bɛ’n ɔ wunnzin be sa fama’n. Yɛle kɛ sran nga ɔ wlɛli i wiengu fanngan’n, ɔ fata kɛ be wlɛ i fanngan wie.
16. ?Kɛ sa juli Davidi su m’ɔ tili i kpa’n, wafa sɛ yɛ ɔ ɲannin ukalɛ ɔ?
16 I nun mɔ Famiɛn Saili kunndɛli kɛ ɔ́ kún Davidi’n, Davidi srɛli Ɲanmiɛn kɛ ɔ de i. Ɔ seli kɛ: “Ee Nyanmiɛn, tie srɛlɛ bɔ n srɛ wɔ’n.” Ɔ srɛli ekun kɛ: “Ń fía ɔ ndɛwa’n bo.” (Jue Mun 54:2, 4; 57:2). ?Davidi ɲannin sran ukɛli i? Ɛɛn. I blɛ sɔ nun’n, ajalɛ nga ɔ fata kɛ Davidi fa’n, Zoova yoli maan Gadi m’ɔ ti i nuan ijɔfuɛ’n, ɔ nin Abiatar m’ɔ ti i ɲrun jranfuɛ’n be kleli i. Kpɔkun ɔ yoli maan Saili i wa Zonatan wlali Davidi fanngan wie (1 Samiɛl 22:1, 5; 23:9-13, 16-18). Zoova yoli ekun maan Filistifuɛ’m be fali alɛ wlali Izraɛlifuɛ’m be sin. I sɔ’n ti naan Saili w’a yaci Davidi fuanlɛ.—1 Samiɛl 23:27, 28.
17. ?Kɛ awlaboɛ tɔli Zezi su’n, nin yɛ ɔ kpɛli i ɲin kunndɛli ukalɛ ɔ?
17 Kɛ Zezi kusu wá wú’n, ɔ wunnin i kplo’n nun ɲrɛnnɛn kpa. Sanngɛ ɔ si ajalɛ nga sɛ ɔ fa’n, i Si m’ɔ o nglo lɔ’n i ɲin gúa ase annzɛ kusu bé bó i dunman fɛ’n. Kpɔkun ninnge kwlaa nga sran’m be minndɛ i’n, be o i sa nun. Ɔ maan kɛ i “awlaboɛ’n yó dan’n,” ɔ srɛli Ɲanmiɛn kekle kpa. Blɛ kekle sɔ nun’n, Ɲanmiɛn yoli maan Zezi ɲannin like nga ɔ kwla mɛn i wunmiɛn naan w’a kwla jran kekle’n.—Lik 22:41-44.
18. ?Wafa sɛ yɛ Ɲanmiɛn fɔnvɔli Klistfuɛ klikli nga be kleli be yalɛ tɛtɛ kpa mun ɔn?
18 Afuɛ ya kpɔlɛ klikli’n nun’n, kɛ Klistfuɛ’m be wlali asɔnun’n i bo ase cɛ’n, ɲrɛnnɛn mɔ sran’m be kleli be’n ti’n, be kwlaa be bo sanndili. Saan akoto mun yɛ be kali Zerizalɛmu lɛ ɔ. I yasua o, i bla o, be kwlaa be tuli be awlo’m be nun. ?Wafa sɛ yɛ Ɲanmiɛn fɔnvɔli be ɔ? Ɔ guali be awlɛn su nzue seli be kɛ, be le ‘ninnge wie mɔ be ti kpa tra ngalɛ’n, mɔ bé ká lɛ tititi’ ɔ. Yɛle kɛ ɲanmiɛn su lɔ’n, be nin Klist bé ɲán like nga ɔ saciman’n (Ebre Mun 10:34; Efɛzfuɛ Mun 1:18-20). Kɛ bé bó jasin fɛ’n kɔ́ i ɲrun’n, nn bé wún i wlɛ wɛiin kɛ Ɲanmiɛn wawɛ’n o be su. I sɔ liɛ’n, ɔ nin be jasin fɛ’n bolɛ’n nun ndɛ’m be mannin be aklunjuɛ kpa.—Matie 5:11, 12; Sa Nga Be Yoli’n 8:1-40.
19. ?Kannzɛ bɔbɔ be kleli Pɔlu i yalɛ tɛtɛ kpa’n, sanngɛ wafa sɛ yɛ ɔ buli fɔnvɔlɛ nga Ɲanmiɛn fɔnvɔli i’n niɔn?
19 I sin’n, kɛ Sɔlu (sran kunngba’n yɛle Pɔlu) m’ɔ dun mmua kleli Klistfuɛ’m be yalɛ tɛ kpa’n, ɔ kacili Klistfuɛ’n, be wa kleli i ɲrɛnnɛn wie. Kɛ Pɔlu bó jasin fɛ’n m’ɔ juli klɔ nga be flɛ i Sipri’n, bian kun m’ɔ ti atrɛ yifuɛ’n, ɔ kunndɛli kɛ ɔ́ fá gblɛ nin ndrunmun dilɛ fá tánndan Pɔlu ɲrun. Galasi mɛn’n nun lɔ liɛ’n, be finfinnin Pɔlu i yɔbuɛ. Kpɔkun, kɛ be buli i kɛ w’a wu’n, be yacili i lɛ be ɔli (Sa Nga Be Yoli’n 13:8-10; 14:19). Kɛ ɔ juli Maseduani lɔ’n, be boli i nin ngble (Sa Nga Be Yoli’n 16:22, 23). Yɛ kɛ be kleli i yalɛ tɛ kpa Efɛzi lɔ wieli’n, ɔ klɛli fluwa seli kɛ: ‘Sa nga ɔ tɔli e su Azi mɛn’n nun lɔ’n, ɔ tili e kpa, ɔ maan e ɲin a tranman su kɛ é fíte nun bɔbɔ. Nanwlɛ, e bu i kɛ b’a sie e kɛ be kun e.’ (2 Korɛntfuɛ Mun 1:8, 9). Sanngɛ, fluwa kunngba’n sɔ’n nun yɛ Pɔlu klɛli fɔnvɔlɛ ndɛ nga e dun mmua e kokoli su yalɛ ndɛ kpɔlɛ nɲɔn su’n nun’n niɔn.—2 Korɛntfuɛ Mun 1:3, 4.
20. ?Ngue yɛ é kɛ́n i ndɛ like suanlɛ nga ɔ́ bá lɛ’n nun ɔn?
20 ?Wafa sɛ yɛ e kusu e kwla fɔnvɔ sran mun ɔn? Blɛ’n nga nun’n, sran kpanngban kpa be sa w’a mian fɔnvɔlɛ wun. Afin ɲrɛnnɛn’n nin i su afɛ’n kwla tɔ be su likawlɛ annzɛ kusu ɔ kwla tɔ sran kunngba su. Like suanlɛ nga ɔ́ bɛ́ i sin lɔ nun’n, é kán wafa nga e kwla fɔnvɔ sran mun sa sɔ’m be nun’n, i ndɛ.
?Amun wla kwla kpɛn su?
• ?Ngue ti yɛ fɔnvɔlɛ nga ɔ fin Ɲanmiɛn’n ɔ leman wunsu ɔ?
• ?Fɔnvɔlɛ mennin yɛ Ɲanmiɛn maan Zezi mannin ɔn?
• ?Wafa sɛ yɛ Ɲanmiɛn wawɛ’n yoli sran fɔnvɔfuɛ ɔ?
• Kɛ ɲrɛnnɛn dan juli Ɲanmiɛn i sufuɛ’m be su’n, fɔnvɔlɛ nga Ɲanmiɛn fɔnvɔli be’n, an kan be nun wie ndɛ.