Zoova kacimɛn i ndɛ ng’ɔ kan’n
Tɛsalonikfuɛ Mun, ɔ nin Timote be fluwa’m be nun ndɛ cinnjin mun
I NUN mɔ akoto Pɔlu ɔli Tɛsaloniki lɔ’n, yɛ ɔ takali asɔnun ng’ɔ o lɔ’n niɔn. Sanngɛ kɛ Pɔlu sɛli i sin’n, be wa tanndannin Klistfuɛ sɔ’m be ɲrun kpa. Ɔ maan, kɛ Timote mɔ atrɛkpa’n, ɔ le afuɛ 20, ɔ ɔli lɔ m’ɔ fali lɔ nganniɛn kpa bali’n, Pɔlu wunnin kɛ ɔ fata kɛ ɔ klɛ Klistfuɛ sɔ’m be fluwa naan ɔ la be ase yɛ ɔ wla be fanngan. Atrɛkpa’n, afuɛ nga be flɛ i 50 i nun yɛ Pɔlu klɛli fluwa sɔ’n niɔn. Fluwa sɔ’n yɛ ɔ ti fluwa nga Ɲanmiɛn maan Pɔlu klɛli be’n, be nun klikli’n niɔn. Sanngɛ w’a cɛman yɛ Pɔlu klɛli Klistfuɛ nga be o Tɛsaloniki lɔ’n be fluwa nɲɔn su’n niɔn. Kɛ ɔ klɛli be fluwa nɲɔn su sɔ’n, ɔ tinngɛli akunndan tɛ wie mɔ aniaan wie’m be bu’n. Yɛ ɔ wlali aniaan’m be fanngan kɛ be lafi Ɲanmiɛn su kpa.
Kɛ ɔ dili afuɛ kɔe blu’n, Pɔlu ɔli Maseduani yɛ Timote kusu o Efɛzi. Pɔlu klɛli Timote fluwa. Ɔ wlɛli i fanngan kɛ ɔ ka Efɛzi lɔ. Ɔ ka lɔ naan ɔ kpalo be nga asɔnun’n nun be kleman like ng’ɔ ti Ɲanmiɛn liɛ’n su’n, be nuan. Yɛ ɔ uka aniaan mun naan be su Ɲanmiɛn kpa titi. Afuɛ nga be flɛ i 64 nun’n, sin dan kpa wie rali Rɔmu klɔ’n. I sin’n, be boli Klistfuɛ’m be ɲrɛnnɛn klelɛ bo. I sɔ blɛ’n nun yɛ Pɔlu klɛli Timote i fluwa nɲɔn su’n niɔn. Fluwa sɔ’n yɛ ɔ ti fluwa nga Ɲanmiɛn maan Pɔlu klɛli be’n, be kasiɛn’n niɔn. Fluwa nnan sɔ mɔ Pɔlu klɛli be lɛ’n, be nun fanngan wlalɛ ndɛ nin afɔtuɛ kpakpa nga be o nun’n, be kwla yo e ye andɛ.—Ebr. 4:12.
“E TRAN MINNDƐ”
Pɔlu yoli Klistfuɛ nga be o Tɛsaloniki lɔ’n be mo. Afin ‘be lafi Klist su, be di junman klolɛ mɔ be fa klo Ɲanmiɛn nin sran’n ti. Yɛ be fa be wla be fa gua e Min Zezi Klist su kpa.’ Kpɛkun ɔ seli be kɛ ‘be wla o be su naan be yɛ maan be klun jɔ ɔ, yɛ like ng’ɔ kle kɛ be kwlali mɔ be fa di be nuan’n yɛle be.’—1 Tɛs. 1:3; 2:19.
Kɛ Pɔlu wlali Klistfuɛ nga be o Tɛsaloniki lɔ’n be fanngan kɛ be fa sran cɛnlɛ ndɛ’n fa cici be wiengu wla’n, ɔ seli be kɛ: ‘E Min’n i balɛ cɛn’n ɔ́ fú e nun kɛ awiefuɛ m’ɔ ba kɔnguɛ’n sa.’ Ɔ maan, ɔ seli be kɛ ‘be tran minndɛ’ yɛ be nian be wun su.—1 Tɛs. 4:16-18; 5:2, 6.
Ɲanmiɛn Ndɛ’n i su kosan’m be su tɛlɛ:
4:15-17—?Wan mun yɛ be kan be ndɛ kɛ bé ‘wá mán be su ɲanmiɛn ble’n nun, yɛ bé kó kpá be Min’n i atin nglo lɔ’n niɔn’? ?Yɛ wafa sɛ yɛ bé yó i sɔ ɔ? Kɛ Zezi Klist wá bá kɛ famiɛn sa’n, nn Klistfuɛ nga be kpali be sieli be ngunmin be nun wie te o nguan nun. Klistfuɛ sɔ’m be yɛ ndɛ sɔ’n wɔ be ɔ. Bé wá ‘kó kpá be Min Zezi i atin nglo lɔ.’ Yɛle kɛ be su wunman be. Kwlaa naan b’a kwla yo i sɔ’n, ɔ nin i fata kɛ Klistfuɛ sɔ’m be wu naan be cɛn be kɛ aolia nun sran sa. (Rɔm. 6:3-5; 1 Kor. 15:35, 44) Zezi kusu w’a bo i famiɛn dilɛ’n i bo. Ɔ maan andɛ’n, Klistfuɛ nga be kpali be sieli be ngunmin’n, kɛ be ko wu’n, Ɲanmiɛn ‘man be su’ yɛle kɛ be ɲinma bulɛ kunngba kplɛ kpɛkun Ɲanmiɛn a cɛn be.—1 Kor. 15:51, 52.
5:23—?Kɛ Pɔlu srɛli Ɲanmiɛn kɛ ɔ nian aniaan’m be ‘klun akunndan’n, nin be wawɛ’n, nin be wunnɛn’n,’ su’n, i bo’n yɛle benin? Pɔlu su kan Klistfuɛ nga be kpali be sieli be ngunmin mɔ be o Tɛsaloniki lɔ’n, be kwlaa be klun akunndan nin be wawɛ’n nin be wunnɛn’n i ndɛ. Ɔ maan, Pɔlu w’a srɛman ngbɛn kɛ Ɲanmiɛn nian asɔnun’n i lika. Sanngɛ ɔ srɛli Ɲanmiɛn kɛ ɔ nian aniaan sɔ’m be klun “akunndan’n,” su. Naan ɔ nian be “wawɛ’n,” [Glɛki aniɛn nun’n wawɛ nga be kɛn i ndɛ wa’n, yɛle ‘nguan’n.’] su. Yɛ ɔ srɛli Ɲanmiɛn kɛ ɔ nian be “wunnɛn’n,” su. Yɛle kɛ ɔ nian Klistfuɛ sɔ mɔ be kpali be sieli be ngunmin mɔ be sɔnnin mɔ be kwlaa be ti kɛ wunnɛn kunngba sa’n, be su. (1 Kor. 12:12, 13) Ɔ maan, srɛlɛ nga Pɔlu srɛli Ɲanmiɛn lɛ’n, ɔ kle kɛ Klistfuɛ nga be o Tɛsaloniki lɔ’n be ndɛ lo i kpa.
Afɔtuɛ ng’ɔ man e’n:
1:3, 7; 2:13; 4:1-12; 5:15. Sɛ e kunndɛ kɛ afɔtuɛ nga e man sran kun’n, ɔ wluwlu i wun kpa’n, ɔ fata kɛ e lɛ i ase yɛ e wlɛ i fanngan naan ɔ yo kpa tra laa’n.
4:1, 9, 10. Ɲanmiɛn sulɛ nun’n, ɔ fata kɛ Zoova i sufuɛ’m be wɔ be ɲrun titi.
5:1-3, 8, 20, 21. Kɛ mɔ Zoova i cɛn dan’n su mantan koko kpa’n ti’n, ɔ fata kɛ ‘e nian e wun su. Maan Klist su mɔ e lafi’n nin e sran nin Ɲanmiɛn klolɛ’n ɔ yo kɛ like kokloko mɔ e fa kata e wue su’n sa. Maan e ti mɔ e wla o su kɛ é ɲɛ́n i’n, ɔ yo kɛ kpongbo kle sa.’ Asa kusu’n, Ɲanmiɛn nuan ndɛ ng’ɔ o Biblu’n nun’n, maan e fa e ɲin sie be su.
“AN JRAN KEKLE”
Sran wie mɔ be o asɔnun’n nun’n, be kpɛli ndɛ nga Pɔlu kɛnnin i fluwa klikli’n nun’n, i wun. Afin be jran su cinnjinnjin kɛ blɛ sɔ’n nun’n, ‘e Min’n i cɛn’n’ su wa ju. Sanngɛ Pɔlu kannin sa ng’ɔ́ jú ka naan ‘cɛn sɔ’n w’a ju’n,’ i ndɛ naan be kaci be akunndan’n.—2 Tɛs. 2:1-3.
Pɔlu wlali Tɛsaloniki lɔ Klistfuɛ’m be fanngan kɛ ‘be jran kekle, yɛ like nga be kleli be’n, be fa su.’ Ɔ wlali be su nun kpa kɛ: ‘Nán be fa be wun mantan sran kwlaa ng’ɔ ti nvɛɛfuɛ’n.’—2 Tɛs. 2:15; 3:6.
Ɲanmiɛn Ndɛ’n i su kosan’m be su tɛlɛ:
2:3, 8—?Wan yɛle “bian m’ɔ diman mmla’n su’n”? ?Yɛ wafa sɛ yɛ bé núnnún i ɔ? Bian sɔ’n ti sran akpasua kun i nzɔliɛ. Sran akpasua sɔ’n, yɛle be nga be tɔn be wun suɛn kɛ be ti Klistfuɛ’n be kpɛnngbɛn mun. Sran kunngba cenje nga Ɲanmiɛn mɛnnin i atin kɛ ɔ bo i jɔlɛ dilɛ’m be jɔ kle klunwifuɛ’n naan ɔ yo i nuan su sa’n, yɛle “Ndɛ’n” mɔ yɛle Zezi Klist. I yɛ ɔ ijɔ Ɲanmiɛn nuan ɔn. (Zan 1:1) Ɔ maan, sɛ be se kɛ Zezi wá ‘fíta sran m’ɔ diman mmla su’n fuu’n,’ i su ɔ. Yɛle kɛ ɔ́ wá núnkun i mlɔnmlɔn.
2:13, 14—?Wafa sɛ yɛ kɛ ‘ɔ fin i bo bolɛ nun’n, be fali Klistfuɛ nga be kpali be sieli be ngunmin’n be kɛ be ɲan be ti ɔ’? Kɛ mɛn’n i bo bolɛ’n nun Ɲanmiɛn seli kɛ bla’n i osu’n wá kpɔ́tɔ Satan i ti’n, yɛ be buli Klistfuɛ nga be kpali be sieli be ngunmin’n be akpasua’n i akunndan ɔn. (Bob. 3:15) Be nga bé trán sran sɔ’m be nun’n, ajalɛ ng’ɔ fata kɛ be fa naan b’a kpa be wie’n, junman nga bé wá dí’n, ɔ nin ɲrɛnnɛn nga ɔ́ wá tɔ́ be su’n, Zoova kɛnnin i ndɛ wie. I sɔ ngalɛ’n ti yɛ Ɲanmiɛn ‘flɛli be ɔ.’
Afɔtuɛ ng’ɔ man e’n:
1:6-9. Kɛ Zoova dí i jɔlɛ liɛ’n, like nga sran kun yo’n yɛ ɔ nian su di i jɔlɛ’n niɔn.
3:8-12. Ɔ fataman kɛ e se kɛ Zoova i cɛn dan mɔ w’a mantan koko ti’n, jasin fɛ’n ngunmin yɛ é bó ɔ. Naan e su diman junman naan y’a fa ti e wun ɲanman nun. Sran ng’ɔ diman junman’n, ɔ kaci fuɛnfuɛ yɛ ɔ́ yó sran ‘m’ɔ fɛ i nuan wlɛwlɛ i sran wie’m be ndɛ nun.’—1 Piɛ. 4:15.
“FA SA NGA BE KAN KLELI WƆ’N SU KPA”
Pɔlu seli Timote kɛ: ‘Mian ɔ ɲin yo sa ng’ɔ ti kpa’n, Ɲanmiɛn su mɔ a lafi’n nin ɔ klun m’ɔ titiman wɔ’n ti.’ Like ng’ɔ fata kɛ yasua nga be o asɔnun’n nun be yo naan b’a sie be asɔnun kpɛnngbɛn annzɛ asɔnufuɛ’m be lika nianfuɛ’n, akoto Pɔlu yiyi nun. Asa kusu’n, Pɔlu seli Timote kɛ ‘sanngɛ nán fa ndɛ m’ɔ timan Ɲanmiɛn liɛ m’ɔ ti kɛ bla oke ndɛ sa’m be su.’—1 Tim. 1:18, 19; 3:1-10, 12, 13; 4:7.
Pɔlu klɛli kɛ: “Nán ijɔ kpɛnngbɛn mun, sanngɛ tu be fɔ amanniɛn su.” Ɔ seli Timote kpa kɛ: ‘Fa sa nga be kan kleli wɔ’n su kpa. Ndɛ ngbɛnngbɛn m’ɔ nin Ɲanmiɛn ndɛ’n timan kun’n, nin akplowa nga be mɔ be bu be wun kɛ be si sa’n be si’n, nán sie ɔ su be su.’—1 Tim. 5:1; 6:20.
Ɲanmiɛn Ndɛ’n i su kosan’m be su tɛlɛ:
1:18—?Ndɛ benin mɔ be bo su kleli Pɔlu laa’n, yɛ ɔ kan Timote i ndɛ ɔ? Atrɛkpa’n, ndɛ sɔ’n, yɛle nga Ɲanmiɛn wawɛ’n maan be kɛnnin i Timote nin junman nga ɔ́ wá dí i Klistfuɛ asɔnun’n nun’n, be su’n. Kɛ ɔ́ yó sɔ’n nn Pɔlu w’a wɔ Listri lɔ i ngaliɛ difuɛ junman’n i nɲɔn su’n, i dilɛ. (Yol. 16:1, 2) ‘Ndɛ sɔ mɔ be bo su kleli’ asɔnun kpɛnngbɛn mun ti’n, ‘be yiali be fa be sa fuali Timote su.’ I sɔ’n kle kɛ b’a sie Timote klonglo kɛ ɔ di Ɲanmiɛn junman trele kun.—1 Tim. 4:14.
2:15—?Wafa sɛ yɛ sɛ bla kun ‘ko wu ba’n, ɔ́ fíte nun ɔn’? Kɛ bla kun ko wu ba’n, ɔ niɛn i wa’n su yɛ ɔ niɛn i awlobo’n i lika’n. Kɛ ɔ yo sɔ’n ‘ɔ fite nun’ yɛle kɛ ɔ sɛsɛ i bɔbɔ wun. Afin, ba m’ɔ wuli i’n ti’n, ɔ tranman lɛ ngbɛn ‘ijɔman fiaii yɛ ndɛ m’ɔ timɛn i ndɛ’n nin ndɛ ng’ɔ fataman kɛ be kan’n, ɔ kanman be.’—1 Tim. 5:11-15.
3:16—?Ngue ti yɛ kɛ ɔ yoli mɔ e yoli Ɲanmiɛn liɛ’n, sran wunmɛn i wlɛ ɔ? Sɛ klɔ sran kun kwla yi i nglo guɛ i ti nin i bo kɛ Ɲanmiɛn le atin sie nglo nin asiɛ’n, sran w’a wunmɛn i wlɛ. I osu cɛli kpa. Sanngɛ Zezi wa yili i nglo kɛ klɔ sran kwla yo sɔ. Yɛle kɛ Zezi suli Ɲanmiɛn lele guɛli i ti nin i bo.
Afɔtuɛ ng’ɔ man e’n:
4:15. Sɛ e su Ɲanmiɛn w’a cɛ annzɛ blɛ yɛ e su su Ɲanmiɛn’n, maan e kwlaa e wɔ e ɲrun titi Ɲanmiɛn sulɛ’n nun.
6:2. Sɛ e junman su lɔ min’n ti e niaan Klistfuɛ’n, nán e bu i kɛ i sɔ’n ti’n é ɲán ninnge kanngan wie mun é trá junman difuɛ kun nga mun. Maan e di junman kpa e mɛn i kɛ e su di e man sran ng’ɔ timan Klistfuɛ’n sa.
“KAN ƝANMIƐN NDƐ’N JRAN SU KPA KLE”
Kɛ ɔ ko yo naan sa nga bé wá tɔ́ Timote su’n w’a wun be trawlɛ’n, Pɔlu klɛli i fluwa kɛ: “Ɲanmiɛn a fɛmɛn i wawɛ’n w’a manman e kɛ e sa ɲan, sanngɛ ɔ fa mannin e kɛ ɔ wla e fanngan, e klo i bɔbɔ Ɲanmiɛn nin sran, yɛ e si ngwlɛlɛ.” Pɔlu mannin Timote i afɔtuɛ kɛ: “E Min’n i sran’n nin utre’n fataman. Sanngɛ ɔ yo sran’m be kwlaa be kpa, ɔ si like kle, sa nga be yo i’n sɔn i nun.”—2 Tim. 1:7; 2:24.
Pɔlu wlali Timote i fanngan kɛ: ‘Like nga be kleli wɔ mɔ a lafi su’n, nian su kpa.’ Be nga be jasoli Ɲanmiɛn wun’n be like klelɛ’n wa truli lika’n nun. Ɔ maan Pɔlu mannin Timote m’ɔ ti akpasua sunianfuɛ gbanflɛn kan’n, i afɔtuɛ kɛ: ‘Kan Ɲanmiɛn ndɛ’n jran su kpa kle. Sran ng’ɔ yo sa’n ijɔ i, wla be fanngan.’—2 Tim. 3:14; 4:2.
Ɲanmiɛn Ndɛ’n i su kosan’m be su tɛlɛ:
1:13—?Ngue ‘ndɛ nanwlɛ yɛ Pɔlu kan kleli Timote mɔ i waan ɔ nian su yo ɔ’? “Ndɛ nanwlɛ” nga Pɔlu kɛn i ndɛ’n, yɛle e ‘Min Zezi Klist i ndɛ nanwlɛ’n’ mɔ Klistfuɛ’m be nanti su’n. (1 Tim. 6:3) Like nga Zezi kleli be’n, ɔ nin nga ɔ yoli’n be’n, be nin Ɲanmiɛn Ndɛ’n be ɔli likawlɛ. Ɔ maan, “Ndɛ nanwlɛ” nga Pɔlu kɛn i ndɛ’n, ɔ kwla yo Biblu’n nun ndɛ wunmuan’n wie. Biblu’n nun ndɛ sɔ’m be kwla uka e naan y’a si like nga Zoova kunndɛ kɛ e yo’n. Sɛ e waan é nían su é yó’n, ɔ fata kɛ like nga e suɛn i Biblu’n nun’n, e nanti su.
4:13—?Ngue yɛle “kplo nga be klɛ su” mɔ Pɔlu kɛn i ndɛ’n? Atrɛkpa’n, Biblu’n i bue nga be klɛli i Ebre nun’n, i nun fluwa wie mun yɛ Pɔlu su se Timote kɛ ɔ fa blɛ i naan kɛ ɔ o bisua Rɔmu lɔ’n w’a suan nun like ɔ. Ɔ maan, fluwa sɔ mun’n, be fali ndɛma ja yoli wie mun (Papirus) yɛ be fali kplo mɔ be klɛ su’n, be yoli wie mun.
Afɔtuɛ ng’ɔ man e’n:
1:5; 3:15. Timote lafili Zezi su kpa. Sa kwlaa nun’n, Ɲanmiɛn sulafilɛ’n yoli i cinnjin. Like ti m’ɔ yoli sɔ’n yɛle kɛ, kɛ ɔ fin i bakan nun’n, be kleli i like awlo lɔ. Nanwlɛ, i sɔ’n kle kɛ ɔ ti cinnjin kɛ junman nga ɔ fata kɛ e di e man Ɲanmiɛn’n, maan awlobofuɛ’m be bu i akunndan kpa. Yɛ wafa nga ɔ fata kɛ be ta ba mun naan b’a su Ɲanmiɛn wie’n, maan awlobo nunfuɛ’m be bu i akunndan wie.
1:16-18. Sɛ e niaan Klistfuɛ wie’m be su wun be ɲrun annzɛ be kle be ɲrɛnnɛn annzɛ b’a wla be bisua’n, ɔ fata kɛ e srɛ Ɲanmiɛn e man be yɛ e yo like kwlaa nga e kwla yo naan y’a uka be’n.—Nya. 3:27; 1 Tɛs. 5:25.
2:22. E mɔ e ti Klistfuɛ’n, ɔ fataman kɛ like ng’ɔ ti e cinnjin kpa’n, ɔ yo e wunnɛn’n su ninnge yolɛ’n, ɔ nin e wun kpinngbinlɛ’n, ɔ nin miziki’n. Asa ekun’n, ɔ fataman kɛ ɔ yo e ɲin su yiyilɛ’n, ɔ nin ajalɛ tututulɛ’n, ɔ nin yalɛ kokolɛ nga be timan cinnjin’n, ɔ nin ninnge uflɛ wie mun ekun. I li gbanflɛn nin talua mun yɛ ɔ ti cinnjin kɛ nán be yo sɔ’n niɔn. Afin, i sɔ ninnge’m be yo maan e ɲanman e ti kpa e yoman ninnge nga be jɔ Zoova klun’n.
[Foto, bue 31]
?Fluwa nga Ɲanmiɛn maan Pɔlu klɛli be’n, be nun kasiɛn’n yɛle benin?