Ihinahapot nin mga Hobenes . . .

Paano Ako Magigin Marahay na Paraaling?

‘BOOT ming bantayan mo an saimong saradit na tugang na lalaki asin tugang na babae.’

Mansayon man nindo an siring na gibohon magsalang bilang nakaaaburidong kaolangan o pagpahayag nin kompiansa sa saindo, an kaisipan na mawalat na kamo sana kairiba an saindong saradit na mga tugang posibleng dai magpamugtak saindo. ‘Kumusta kun magpasaway sinda?’ an tibaad isipon nindo. ‘Kumusta kun may manalakat o magkasolo? Asin kumusta kun an saro sainda makolgan o magkahelang?’

May rason kamong mahadit. Total, an mga aki bakong mga bagay o mga kawatan kundi mga tawo na may espesyal na gayong mga pangangaipo. Sinda mahalaga kapwa sa saindang mga magurang asin sa Dios. (Salmo 127:3) Kaya kun kamo man nag-aaling sa saindong mga tugang o binabayadan na paraaling, an pag-ataman sa mga aki sarong responsable asin kadakol kan hinahagad na trabaho. Alagad, paagi sa tamang kaisipan asin marahay na pagplano, puwede kamong magin mapanggana dian.

Diktador o Nag-aataman?

An ibang hobenes garo naghohona na an asignasyon na magin paraaling sarong nombramiento na magin diktador. “An sakong tugang na babae habong gibohon ko ini, asin habo niang gibohon ko iyan!” an reklamo nin sarong aking babae. “Prinobaran kong iontok nia an pagigin dominante sako, asin tinampal nia ako!” Sarong hoben na lalaki an nagsabi: “Inaling ako kan sakong mas matuang tugang na lalaki asin tugang na babae, asin pambihira nanggad kun gurano karikas na nakasasakat sa payo ninda an kapangyarihan!”

An pakurahaw na mga pagboot na siring sa nagboboot na sarhento garo makangingisi. Pero kun maaraman kan saindong mga magurang​—na posibleng iyo—​an saindong “pamamahala” tibaad magkaigwa nin makasosopog na biglang katapusan. An Talinhaga 11:2 nagpapatanid: “Nag-abot na daw an kapaabaw-abawan? Dangan maabot man an maraot na dangog.”

“Yaon sa mga may hababang boot an kadonongan,” an pagpadagos kan iyo man sanang talinhaga. An hababang boot may labot sa pakaaram kan saindong mga limitasyon. Asin an totoo an mga magurang​—bakong an mga paraaling—​an inautorisaran nin Dios na magpadakula asin magdisiplina sa mga aki. (Efeso 6:4) An saindong kabtang iyo an pagprotehir asin pag-ataman.

An Maabilidad na Pag-ataman sa Aki

Ini dai nangangahulogan na pabayaan na sana an mga aki tanganing kamo mismo maogma sa pagheling nin telebisyon o pagbasa. “An aki na pinababayaan sana magdadara nin kasopganan sa saiyang ina”—asin dakol na kolog sa payo sa paraaling! (Talinhaga 29:15) Makamomondo, an mga tin-edyer bakong perming maabilidad sa pagtratar sa sarawayon na mga aki.

Sarong grupo nin mga tin-edyer sa E.U. an siniyasat sa bagay na ini asin hinapot kun paano ninda inaatubang an mga situwasyon na ordinaryo nang minalataw sa pag-aling. Sono sa babasahon na Adolescence, 8 porsiento sana kan mga hobenes an nagpaheling na aatubangon ninda an mga bagay sa paaging sensitibo sa mga kamatean kan mga aki. An natatadang 92 porsiento may tendensiang gamiton an bakong epektibong mga paagi, siring sa mga pagboot, pagsaway, asin patakot. An mga parasiyasat nagkonklusyon na an mga hobenes “may tendensiang magin bakong sensitibo sa saindang relasyon sa mas hoben na mga tugang.”

Paano nindo tatrataron an mga aki sa epektibo asin maabilidad na paagi? An Kristianong mga pastor sinasadol: “Kaipuhan na maaraman mong gayo an kamugtakan kan saimong aripompon. Bugtakan an saimong puso sa saimong mga hayopan.” (Talinhaga 27:23) Siring man, dapat nindong pagmaigotan na masabotan an mga pangangaipo asin kamatean kan mga aki na inaataman nindo. Ibilang sinda na mga indibiduwal. Dai mahahaloy manonodan nindo na an saradit na mga aki mayo kan lawig nin atension, pakatios, o kosog na siring sa adulto. Imbes, “an mga aki maluya pa.” (Genesis 33:13) Nagdadakula sinda huli sa pagkamoot asin atension pero tibaad madali sanang nalalangkag asin dai mapamugtak.

Pag-aplikar kan Golden Rule

Kaya, kun beses, an mga aki ogmahon sa saindang pagkawat asin tibaad magpanerbiyos saindo. Puwede nindang isapeligro an saindang sadiri paagi sa bakong maingat na gawe. O tibaad probaran nindang baloon kamo tanganing helingon kun paano sinda makakalibre. (“Kun minsan pinoprobaran ko an sakong mga paraaling,” an inadmitir kan pitong taon an edad na si Douglas.) Kun mangyari ini, dai mawaran kan saindong kuwalidad na magpangisi. Iaplikar an Golden Rule: “Perming trataron an iba nin siring sa boot nindong pagtratar ninda sa saindo.”​—Mateo 7:​12, The New English Bible.

Girumdomon, “an kakablasan nagagakot sa puso kan aki,” asin dai pang gayo nahahaloy kan siring man kaiyan an iginawe nindo. (Talinhaga 22:15) Magkonsentrar sa pagkorehir kan problema (“linigon ta an naulang iyan”) imbes na kondenaron an aki. Likayan na maanggot na gayo asin “nagtataram na dai iniisip arog kan mga bono nin espada.” (Talinhaga 12:18) An pag-apod sa aki na “torpe” o “patal” pag-abuso asin may potensial na makaraot sa aki. An Talinhaga 29:11 (Today’s English Version) nagpapagirumdom sato: “An mangmang na mga tawo nagpapaluwas kan saindang kaanggotan nin hayagan, alagad an madonong na mga tawo matinios asin pinopogolan iyan.” An sarong hoben na Kristiana nagsabi: “Kun gusto kong kolgan an sakong walong taon an edad na tugang na babae, namimibi ako, asin nakatatabang iyan na mapogolan ko an sakong kaanggotan.”

An mga problema kun beses malilikayan kun kamo gumibo nin positibong paghiro. An pagtao nin premyo sa marahay na paggawe tibaad mas marahay saindo kisa sa dakol na patakot nin pagpadusa. Siring man, an mga aki posibleng daing gayo malalangkag asin magriringgaw kun magplano kamo nin kawiliwiling mga aktibidad na makaoogma, siring sa matibay an pagkaimbentong karawat. (Ikomparar an Mateo 11:​16, 17.) Tibaad nagigirumdoman nindo an mga kinakawat nindo kaidtong aki pa kamo​—o puwede kamong mag-imbento nin mga bagong kawat. Puwede man nindong probaran an pagbasa kan paboritong mga kabtang kan aki sa mga publikasyon na Paghinanyog sa Dakulang Paratokdo o My Book of Bible Stories.a

Kun beses kaipuhan kan mga aki an disiplina. Pero pinakamarahay na ipakipag-olay sa saindong mga magurang kun ano an dapat gibohon sa bagay na ini. Ini nangorognang kaipuhan kun kamo binabayadan na paraaling. An kadaklan na problema makahahalat sagkod na magpuli an mga magurang. Asin namemeligro kamong makolgan an aki (dai na pagsambiton an maanggotan kan magurang) kun gigibohon nindo mismo iyan na naggagamit nin pisikal na kosog. An Talinhaga 13:10 nagpapatanid: “Paagi sa kapaabaw-abawan an saro nagpopoon sana nin iriwal, alagad sa mga nag-oorolay-olay igwa nin kadonongan.”

Pagprotehir sa mga Aki sa Kakologan

Si Barbara Benton nagpatanid sa saiyang librong The Babysitter’s Handbook: “An kombinasyon kan saiyang pagigin bakong marigon, saiyang pag-usyoso, asin saiyang lubos na kakulangan nin tamang paghusgar nagpapangyari na an aki magin pangenot na biktima kan gabos na makatatakot na bagay na puwedeng mangyari sa mga aki. Kaipuhan kamong perming nagbabantay​—asin alisto—​na pagdanayon siang ligtas.” An tin-edyer na si Stephanie nakanood kun gurano katotoo ini. “Binabantayan ko an sakong sobrino,” an nagigirumdoman nia. “Bigla na sana siang nahakug kan Popsicle! Binulnot ko iyan sa saiyang ngoso, asin totoong natakot ako!”

An pinakagrabeng mga aksidente puwedeng malikayan kun babantayan nindo an mga aki. Si Barbara Benton nagsuherir nin iba pang paagi: “Magsiyasat tanganing hanapon asin haleon an ano man na potensial na peligro.” Dapat na aram nindo an lugar kan mga bagay siring kan kahon kan fuse, pansigbo nin kalayo, asin mga suplay na pan-emerhensia. Pag-adalan kun paano paaandaron an mga gamit sa harong sa tama asin ligtas na paagi. Puwede pa ngani kamong gumibo nin listahan para sa seguridad na kinokobrehan an mga bagay siring kan mga bintana (sirrado?), hagyanan (mayo nin peligrosong mga bagay?), mga saksakan sa koryente (natatakopan nin tama?), mga ilo asin medisina (maingat na natatago na dai naaabot nin mga aki?), mga kordon nin koryente (nakapuron?), mga liyabe sa harong (may ekstra tanganing dai kamo makandadohan?).

Makaaandam man kamo kan saindong sadiri sa pinakamahusay na paagi kun paano aatubangon an mga emerhensia. “Ako nag-atender nin klase sa pag-aling sa eskuwelahan asin nakanood nin pan-emerhensiang remedyo sa mga omboy asin saradit pang aki,” an sabi nin sarong tin-edyer na babae. Tibaad igwa nin siring na mga kurso sa saindong eskuwelahan. Mahalaga man na magkaigwa nin madaling makuang listahan nin mga numero nin telepono kan polisya, departamento nin bombero, doktor kan pamilya, ospital, asin sentro sa pagkontrol kan ilo. Aramon kun paano maaapodan an saindong mga magurang asin tibaad ibang pagtaraed na makatatabang tolos.

Kun may mangyaring aksidente o emerhensia, DAI MATAKOT! “Sia na madonong pinagdadanay [an saiyang espiritu] na kalmado sagkod sa katapusan.” (Talinhaga 29:11) Halimbawa, an aki tibaad nakahalon nin ilo. Tolos na apodan an ospital o sentro sa pagkontrol kan ilo. Kun iyan bakong posible, maingat na basahon an mga instruksion sa nagpapatanid na tatak kan produkto. An kalmadong pagsiyasat sa situwasyon mas marhay kisa sa may kamangmangan na paggibo nin sarong bagay (siring sa pagpangyaring magsuka) na puwedeng magpagrabe sa situwasyon. Asin masakit man patin tibaad makasosopog man iyan, siertohon na sabihon nindo an ano man na kakologan o aksidente sa mga magurang kan aki. Sinda may katanosan na maaraman an nangyari, asin makakadesisyon sinda kun may iba pang paagi na maninigong gibohon.

An pag-aling tibaad garo baga dakulang paninimbagan​—asin iyo nanggad. Pero iyan panamit sana kan ginibo kan saindong mga magurang sa dakol na taon sa pag-ataman saindo. Kaya magin seryoso sa saindong trabaho. Mantang nagkakamit kamo nin kompiansa asin eksperyensia, puwede iyan na magin kawiliwili asin nakaoogma para sa saindo.

[Nota sa Ibaba]

[Kahon sa pahina 17]

Mga Susundon sa Pag-aling

Magin Propesyonal. Siertohon na an ibabayad saindo malinaw na pinagkaoyonan.

Makikomunikar. Patienot na siertohon kun ano an kalabot sa saindong mga gibohon.

Magin nasa oras asin masasarigan.

Patienot na midbidon an mga aki.

Aramon an mga reglamento sa harong.

[Ritrato sa pahina 16]

An mga aki nangangaipo nin danay na atension tanganing maprotehiran sinda sa kakologan