“Ano an Katotoohan”

AN DUWANG lalaking maghampangan magkalaen na marhay. An saro politiko na mapagtuya, ambisyoso, mayaman, andam na gibohon an ano man tanganing mag-asenso sa saiyang sadiring karera. An saro pa sarong paratokdo na sinayumahan an kayamanan asin kabantogan asin andam na isakripisyo an saiyang buhay tanganing iligtas an buhay nin iba. Dai kinakaipuhan na sabihon pa, bakong magkapareho an punto-de-vista kan duwang lalaking ini! Sa sarong bagay sa partikular, sinda biyong magkakontra​—an bagay dapit sa katotoohan.

An mga lalaki iyo si Poncio Pilato asin si Jesu-Cristo. Nagtitindog si Jesus sa atubangan ni Pilato bilang kondenadong kriminal. Taano? Ipinaliwanag ni Jesus na an dahelan kaini​—tunay nanggad, an pinakadahelan na sia napadigdi sa daga asin hinaman an saiyang ministeryo​—nasumaryo sa sarong bagay: an katotoohan. “Ako namundag dahel kaini, asin dahel kaini ako napadigdi sa kinaban,” an sabi nia, “tanganing ako magpatotoo sa katotoohan.”​—Juan 18:37.

An simbag ni Pilato sarong memorableng hapot: “Ano an katotoohan?” (Juan 18:38) Talaga daw na mawot nia an simbag? Posibleng dai. Si Jesus an klase nin tawo na kayang simbagon an ano man na hapot na ihinapot saiya sa sinseridad, alagad dai nia sinimbag si Pilato. Asin an Biblia nagsasabi na pakapaghapot, si Pilato ensegidang luminuwas sa kuarto kun saen ginigibo an pormal na pakikipag-olay. An Romanong gobernador puedeng naghapot sa mapagtuyang kadaihan nin paniniwala, na garo minasabing, “Katotoohan? Ano iyan? Mayo nin siring kaiyan na bagay!”a

An mapagdudang punto-de-vista ni Pilato manongod sa katotoohan bakong bihira ngonyan. Dakol an minatubod na relatibo an katotoohan​—sa laen na pananaram, na an totoo sa sarong persona puedeng magin bakong totoo sa saro pang persona, kaya pareho sinda puedeng magin “tama.” An paniwala na ini lakop na marhay kaya igwang sarong termino para dian​—“relatibismo.” Iyan daw an punto-de-vista nindo dapit sa katotoohan? Kun iyo, posible daw na inako nindo an punto-de-vistang ini na dai nindo lubos na sinisiyasat iyan? Minsan kun dai, aram daw nindo kun gurano nakaaapektar an pilosopiyang ini sa saindong buhay?

Sarong Pananalakay sa Katotoohan

Bakong si Poncio Pilato an enot na personang nagkustion kan ideya nin absolutong katotoohan. Nagkapirang suanoy na Griegong pilosopo an ginibong garo karera sa buhay an pagtotokdo nin siring na mga pagduda! Limang siglo bago ki Pilato, si Parmenides (na konsideradong an ama nin Europeong metapisika) naniwala na an tunay na kaaraman dai puedeng kamtan. Si Democrito, na inomaw bilang “an pinakanangongorog sa suanoy na mga pilosopo,” nag-insister: “Hararom an pakatalbong sa katotoohan. . . . Mayo kita nin seguradong aram.” Posibleng an iginagalang nin orog sa gabos, si Socrates, nagsabi na an talagang aram nia sana iyo na mayo sia nin aram.

An pananalakay na ini sa ideya na an katotoohan puedeng maaraman nagpadagos sagkod sa satong aldaw. An nagkapirang pilosopo, halimbawa, minasabi na mantang an kaaraman nakaaabot sato paagi sa satong mga sentido, na puedeng dayaon, mayong kaaraman an mapatototoohan na tama. An Pranses na pilosopo asin matematikong si René Descartes nagdesisyon na siyasaton an gabos na bagay na sa paghona nia seguradong aram nia. Isinikwal nia an gabos apuera sa sarong katotoohan na pighona niang dai puedeng pagdudahan: “Cogito ergo sum,” o “An nasa isip ko, iyan na ako.”

Sarong Kultura nin Relatibismo

An relatibismo bakong limitado sa mga pilosopo. Iyan itinotokdo kan mga namomoon sa relihion, idinodoktrina sa mga eskuelahan, asin ilinalakop kan media. An obispong Episcopaliano na si John S. Spong nagsabi pirang taon pa sana an nakaagi: “Kita dapat na . . . magbago hale sa pag-isip na yaon sa sato an katotoohan asin an iba dapat na umoyon sa satong punto-de-vista pasiring sa pakarealisar na an pundamental na katotoohan dai puedeng kamtan niato gabos.” An relatibismo ni Spong, arog kan sa kadakol na klero ngonyan, marikas na minabaya sa moral na mga katokdoan kan Biblia apabor sa sarong pilosopiya na “bahalang magdesisyon an kada saro.” Halimbawa, sa pagmamaigot na gibohon na mas “komportable” an pagmate kan mga homoseksuwal sa laog kan Iglesya Episcopaliano, si Spong nagsurat nin sarong libro na naghihingako na an apostol na si Pablo sarong homoseksuwal!

Sa dakol na kadagaan an mga sistema sa eskuelahan garo nagpapatalubo nin arog kaiyan na klase nin pag-isip. Si Allan Bloom nagsurat sa saiyang librong The Closing of the American Mind: “Igwang sarong bagay na puedeng maseguro nanggad nin sarong propesor: haros lambang estudyante na minalaog sa unibersidad naniniwala, o nagsasabing sia naniniwala, na an katotoohan relatibo.” Nanompongan ni Bloom na kun kinukustion nia an kombiksion kan saiyang mga estudyante sa bagay na ini, sinda minasimbag na may pagngalas, “na garo baga kinukustion nia na an 2 + 2 = 4.”

An kaparehong kaisipan ibinabantog sa dai mabilang na iba pang paagi. Halimbawa, an mga reporter sa TV asin peryodiko garo parateng mas interesado sa pag-aling kan saindang mga paradalan kisa sa pag-atubang kan mga katunayan nin sarong estorya. An nagkapirang programa sa pagbabareta dinoktoran pa ngani o pinalsipikar an pelikulang ginagamit sa pagpasale tanganing lumuwas iyan na mas dramatiko. Asin sa aling-alingan ilinansar an mas makosog na pananalakay sa katotoohan. An mga pamantayan asin moral na mga katotoohan na kinuyog kan satong mga magurang asin mga apoon lakop na minamansay na lihis na sa uso asin parateng direktang tinutuya.

Siempre, tibaad may pira na makipag-argumento na an kadaklan sa relatibismong ini nagrerepresentar sa pagigin bukas an isip asin kun siring igwa nin positibong epekto sa sosyedad nin tawo. Pero, iyo daw talaga? Asin kumusta an epekto kaiyan sa saindo? Minatubod daw kamo na relatibo o dai nag-eeksister an katotoohan? Kun iyo, an paghanap kaiyan puedeng magtaong impresyon saindo na pagsayang sana nin oras. An siring kaiyan na pagmansay makaaapektar sa saindong ngapit.

[Nota sa Ibaba]