Gurano Kaligtas sa Peligro kan Saindong Kakanon?

SI Jean naanggot kan makua nia sa likod kan refrigerator an sarong pidaso nin karne na binakal nia para sa pamanggihan kan nakaaging Sabado. Kan an pamilya sa dai linalaoman nagkakan sa luwas kan bangging idto, nalingawan niang ibugtak sa freezer an karne. Ngonyan nakaagi na an apat na aldaw.

Luway-luway, hinulbot nia an pakete, hinalean nin patos, asin napatunayan an kinatatakotan nia sa madali sanang pagparong. Pero, inisip nia: ‘Seguro mawawara an kadikit na parong paagi sa biyong pagluto.’ Alagad, sa pagturotimbang nia sa mga bagay, nagirumdoman nia an sarong pamilyar na sarabihon: ‘Kun duda, ibasura.’ Sa pag-apon kan karne, ilinigtas ni Jean an saiyang pamilya sa posibleng mga komplikasyon sa salud gikan sa pagkakan nin peligrosong kakanon.

Pero an problema sa peligrosong kakanon nag-aatubang nin orog pang seryosong mga situwasyon. An helang na bunga nin kakanon na naatian mayor na dahelan nin pagsakit asin kagadanan sa nagpoprogresong mga nasyon. Minilyon an apektado pati sa mayayaman na nasyon. Sa United Kingdom, halimbawa, labing sampulong ribong kaso nin pagkailo sa kakanon an irinireport taon-taon, asin seguro sanggatos na doble dian an aktuwal na nangyayari. Pero ano an minagibo sa kakanon na peligroso?

Kun Taano ta Peligroso?

An kakanon puwedeng magin peligroso huli sa pagkaati nin nakararaot na bakterya. Ini puwedeng mangyari kun an sarong garapon nin gulay na sinadiring isinabote dai nasirrahan nin tama, an letsugas sa ensalada dai nahugasan, an linutong karne pinabayaan nin haloy na nasa luwas, o bakong maingat an mga nagpepreparar kan kakanon. An kakanon puwede man na maatian nin mga tadang pangadan sa peste o nin dai tinutuyong pakaduot sa peligroso o nakaiilong mga bagay.

An kadakol na peligrosong kakanon inieksportar asin iniimportar aroaldaw. Sa laog sana nin tolong bulan, hinaboan kan Estados Unidos an labing 65 milyones na dolyar an kantidad na kakanon bilang dai puwedeng palaogon sa nasyon. Alagad an dakol na nasyon mayo kan kakayahan na haboan an peligrosong kakanon. Iyan parateng ipinababakal asin kinakakan.

An magasin na World Health nagbabareta na “an mga helang na dara nin kakanon haros lakop na sa bilog na kinaban, asin bako sanang sa mga pamilyang dukha.” An magasin nagsasabi pa: “An helang asin an maluyang salud na nagbubunga nin mas kadikit na produkto ekonomiko huli sa naatian na kakanon saro sa pinakalakop na problema sa salud sa modernong kinaban.”

Kinakarkulo na seguro sagkod sa 20 milyones katawo sa Estados Unidos taon-taon an nagkakaproblema sa salud huli sa pagkakan nin naatian na kakanon. Asin sa Europa, an mga helang na dara nin kakanon ibinibilang na iyo an mayor na causa nin pagkagadan kasunod nin mga impeksion sa respiratoryo. “An industriyalisadong mga nasyon may sadiring mga gusto asin kostumbre na nagpapalakop nin mga helang na dara nin kakanon,” sabi nin sarong sientista. “An saro sa pinakarisang problema iyo an pagkagusto sa darakulang pidaso nin karne, na sa kadaklan daing gayo naluluto.”

Pagkakan sa Luwas

Sa parate mayo nin nagduduwang isip manongod sa pagkakan sa restawran o pagmeryenda sa sarong lugar nin fast food. Ginatos na ribong pagkakan an pinupuwesto aroaldaw na mayo nin maraot na mga epekto sa mga parokyano sa restawran. Pero, minsan sa progresibong mga nasyon, may mga naapektaran nin grabeng helang na dara nin kakanon bilang resulta nin pagkakan sa mga restawran.

Halimbawa, sa sarong restawran sa parteng amihanan-solnopan nin Europa, labing 150 katawo an nailo sa pagkakan pagkatapos kan pamanggihan sa Navidad. Kan huri nadiskobre na an mga luto nang pabo pinidaso sa mga tadtaran na ginamit man sa pagpreparar nin hilaw na mga gamgam na aasalon. An bakteryang salmonella nakua sa mga gatak kan mga tadtaran.

Sa sarong pitong-aldaw na pagbiyahe sa dagat, 20 porsiento sa mga pasahero an nagkurso. An kusina kan barko nadiskobreng piot asin maati, na kulang nin seguradong mga sasarayan. An pagkakan haloy na nasa ibabaw nin mga lamesa na mayo sa refrigerator, asin an mga tada ipinupuwesto sa sumunod na aldaw.

Minsan ngani problema an peligrosong mga kakanon sa progresibong mga nasyon, an mga resulta kapahapahamak sa nagpoprogresong mga nasyon.

Sarong Kabtang nin Buhay sa Aroaldaw

An magasin na World Health nagbabareta na sa dakol na parte kan kinaban, an dakol na kaso nin malnutrisyon bako sanang huli sa kakulangan nin kakanon “kundi [sa] pagkakan nin naatian, peligrosong kakanon.” Ini nagbubunga nin paorootrong pagkurso asin iba pang nakakaolakit na mga helang.

“Kan 1980,” an bareta kan World Health, “nagkaigwa nin 750-1,000 milyones na kaso nin grabeng pagkurso sa mga aki na mayo pang singko anyos sa nagpoprogresong mga nasyon (puwera an Tsina). Haros limang milyon na aki an nagadan, sa rikas na sampulong nagagadan sa pagkurso kada minuto kan kada aldaw kan kada taon.” Alagad bako sanang mga aki an nasa peligro. An report kan 1984 manongod sa “The Role of Food Safety in Health and Development” nagsabi na “an pagkurso nin mga biyahero lakop na ngonyan, na apektado an mga 20 sagkod 50 porsiento sa gabos na biyahero.”

An pagkaignorante sa tamang kalinigan daing duwa-duwa na iyo an causa nin kadaklan na helang na dara nin kakanon. Tibaad an kakanon daing peligro sa primero pero iyan naaatian kan parabakal o nin sarong ahente, arog baga nin paratinda o kusinero.

Siring man, an kultural na mga paniniwala puwedeng magbunga kan pagkakontaminar sa kakanon. Sa pirang lugar sa Mejico, halimbawa, an mga tawo naniniwala na an mga kamot na “pinainit” nin pagtahi, pagplantsa, pagluto, asin iba pa, dai maninigong hanawan tolos. An pagpalipot tolos sa tubig, sa paghona ninda, gigikanan nin reuma o kalambre. Kaya, an babae na may “mainit” na kamot tibaad gumamit nin kasilyas dangan magpreparar na kan pagkakan kan pamilya na dai naghahanaw. Bilang resulta, ikinalalakop an nakararaot na bakterya.

Sa ibong na lado, an ibang kultura may mga tradisyon na, kun susunodon, nakatatabang sa pag-olang sa paglakop nin mga helang na dara nin kakanon. Sa dakol na harong sa India, na an pagluto ginigibo sa salog, an sapatos na ginamit sa tinampo tinatangkas bago maglaog sa harong, nangorogna sa kusina. Siring man, an prutas inuubakan bago kakanon. An karne kinakakan mga pirang oras pakabunoa kan hayop. Asin an pagkakan sa bagong hugasan na mga dahon imbes na sa mga plato.

Pag-atubang sa Problema

Gurano na karani an tawo sa pakaabot sa pasohan na makatao nin bastanteng kakanon na daing peligro sa gabos na tawo? Sa pagkomento sa problema, an report kan Naciones Unidas manongod sa pagigin daing peligro nin kakanon nagsabi: “Sa nakaaging 40 taon, an internasyonal na mga organisasyon nakagibo nin kadakol na teknikal na report asin pinonan an dakol na programa tanganing atubangon an isyung ini. Pero an helang na dara nin kakanon nagpapadagos na dumakol.”

An kaipuhan tanganing maatubang an problema edukasyon para sa publiko sa kagabsan asin sa mga ina sa partikular. Sa siring an mga indibiduwal makapag-iingat na dai maatian an kakanon asin makapagpapadanay sa daing peligrong mga ugale sa pagkakan para sa sainda man sana asin sa saindang pamilya. An minasunod na artikulo nagtatao nin pirang suhestion.

[Ritrato sa pahina 19]

An kakanon puwedeng magin ligtas sa peligro kun an lugar nin pagpreparar malinig, arog sa harong na ini sa India