TABANG PARA SA PAMILYA | PAGPADAKULA SA AKI

Tukduan an Saimong Aki Manungod sa Sex

AN KADIPISILAN

Sarong aking lalaki na nagkukua nin impormasyon sa manlain-lain na paagi—sa Bibliya, libro, asin sa mga gadyet

Pirang dekada pa sana an nakaagi, an mga magurang an mas posibleng inot na makakaulay sa saindang aki manungod sa sex. Asin maipapaliwanag ninda iyan nin luway-luway, base sa edad saka pangangaipo kan aki.

Nagbago iyan gabos. “Paaki nin paaki an edad kan mga aking nababantad sa seksuwal na mga impormasyon, asin padakul nin padakul an mga content manungod sa sex sa mga babasahon, video, saka mga musika na pang-aki,” an sabi kan librong The Lolita Effect. Nakakatabang daw ini sa mga aki o nakakaraot?

AN DAPAT MONG MAARAMAN

Lakop an impormasyon manungod sa sex. Sa librong Talk to Me First ni Deborah Roffman, sinabi niya na “an mga pag-urulay, advertisement, pelikula, libro, liriko nin kanta, mga programa sa TV, text, kawat, billboard, saka an mga nahihiling sa screen nin mga cellphone saka kompyuter pano-pano nin malalaswang ritrato, lengguwahe, saka mga pananaram na igwang ibang kahulugan kaya siguradong iniisip kan dakul [mga tin-edyer, patin-edyer, asin dawa mga aki], sa paaging tibaad dai ninda naririsa, na an sex . . . an pinakaimportanteng bagay.”

May kasalan man an marketing. An mga advertiser saka mga paratinda nagpo-promote saka nagpapabakal nin seksing mga badong pang-aki, na dahil kaiyan natutukduan ninda an mga aki sa amay na edad na sobrang pahalagahan an itsura. “Aram kan mga marketer an kaluyahan kan mga aki, tapos inaaprobetsaran ninda iyan,” an sabi kan librong So Sexy So Soon. “An katuyuhan kan mga ritrato saka produktong iyan bako man para magin interesado an mga aki sa sex” kundi para engganyaron an mga ini na “bumakal.”

Kulang kun kaaraman sana. Dai buot sabihon na miling aram mo na kun paano nag-aandar an sarong kotse magigin responsableng drayber ka na man. Sa kaagid na paagi, dai buot sabihon na miling may kaaraman ka na manungod sa sex magigin madunong ka na man sa pagdedesisyon gamit an kaaraman na iyan.

An punto: Ngunyan mo lalong-lalo nang kaipuhan na tabangan an saimong mga aki na sanayon an saindang “kakayahan na makasabot” para “mamidbid [ninda] an pagkakalain kan tama asin sala.”—Hebreo 5:14.

AN PUWEDE MONG GIBUHON

Makipag-ulay sa mga aki mo. Tibaad naaalangan kang marhay na ipakipag-ulay sa mga aki mo an manungod sa sex, pero responsabilidad mo iyan. Akuon mo iyan.—Prinsipyo sa Bibliya: Talinhaga 22:6.

Magkaigwa nin haralipot na pag-uulay. Imbes na magkaigwa nin sararuan sanang halabang pag-uulay, aprobetsaran an mga pagkakataon na magkaibanan kamo para makapag-ulay-ulay, tibaad mantang nagbibiyahe kamo sa awto o naggigibo kan mga gibuhon sa harong. Para matabangan an saimong aki na sabihon an nasa buot niya, gumamit nin punto de-vistang hapot. Halimbawa, imbes na sabihon, “Gusto mo an arog ka’yan na mga advertisement?” puwede mong ihapot, “Ta’no daw ta naggagamit an mga advertiser nin arog ka’yan na mga ritrato para mabakal an mga produkto ninda?” Pagkasimbag kan aki mo, puwede mong ihapot, “Anong masasabi mo diyan?”—Prinsipyo sa Bibliya: Deuteronomio 6:6, 7.

Ibagay sa edad. An mga aking 3-5 anyos puwede nang tukduan kan pangaran kan mga organo sa sekso (sex organs), pati man kun paano ninda poprotektaran an sadiri ninda sa seksuwal na pag-abuso. Mantang nagdadakula na an mga aki, puwede na sindang tukduan nin simpleng mga impormasyon manungod sa pagpadakul (reproduction). Pag nagsosoltero o nagdadaraga na sinda, dapat na mas nasasabutan na ninda an manungod sa sex asin an mga pamantayan sa moral may koneksiyon diyan.

Tukduan siya nin mga pamantayan sa moral. Punan na tukduan an saimong aki—sa amay na edad—manungod sa pagkaonesto, integridad, saka paggalang. Iyan an magigin pundasyon pag ipapakipag-ulay mo na saiya an manungod sa sex. Saka, malinaw na sabihon an mga pamantayan mo. Halimbawa, kun para saimo bakong tama an makipag-sex bago an kasal, sabihon iyan saiya. Tapos ipaliwanag kun taano ta sala iyan saka nakakaraot. “An mga tin-edyer na aram na dai uyon an mga magurang ninda na makipag-sex an mga tin-edyer mas sadit an tsansa na makipag-sex,” an sabi kan librong Beyond the Big Talk.

Magin marahay na halimbawa. Mamuhay kauyon kan mga pamantayan na itinutukdo mo. Halimbawa, nagngingirit ka daw pag may nagsusuba nin malaswa? Nagbabado ka daw nin mapang-akit? Nagpi-flirt ka daw? Kun iyo, iisipon kan mga aki mo na bako man gayong mahalaga an mga pamantayan na itinutukdo mo sainda.—Prinsipyo sa Bibliya: Roma 2:21.

Pagdanayon na positibo an pananaw ninda manungod diyan. An sex regalo hali sa Diyos, asin sa tamang kamugtakan—pag kasal na—puwede iyan na magin gikanan nin dakulang kaugmahan. (Talinhaga 5:18, 19) Sabihon sa aki mo na pag-abot nin panahon puwede niyang mamatian an kaugmahan na dara kan regalong iyan, na mayo kan kulog asin mga kahaditan na resulta kan pakikipag-sex na dai pa kasal.—1 Timoteo 1:18, 19.

AN PAPEL NIN MAGURANG

Iniisip kan kadaklan na an mga aki—kaiba na an mga tin-edyer—mas naiimpluwensiyahan kan mga kaedad ninda kisa kan mga magurang ninda. Pero kabaliktaran kaiyan an totoo. “Sa pinakaharaning mga adulto sa buhay ninda inot na naghihiling an mga aki para giyahan sinda asin tawan nin ideya manungod sa mga bagay-bagay sa kinaban sa paaging masasabutan ninda. Nagdudulok lang sinda sa iba pag aram ninda o namamatian nindang dai ta gustong makipag-ulay sainda o dai kita available. . . . Dai ta na dapat ipagngalas an resulta kan dakul na taon na pag-research: an mga pamilyang may arog kaining bukas na komunikasyon manungod sa mga isyu arog nin sex nakakapadakula nin mas marahay na mga aki na mas madunong sa pagdedesisyon, mas responsable sa mga ginigibo ninda, asin tibaad an pinakaimportante, naglilikay sa peligrosong mga paggawi.”—Talk to Me First.