Taano ta Nagdadakol an Paghabon?
RIO DE JANEIRO—Domingo, Oktubre 18, 1992. Kadakol kan tawo sa bantog na mga baybayon nin Copacabana asin Ipanema. Bigla na sana, sinalakay nin mga gang nin mga hobenes an mga baybayon, na nag-iiriwal asin hinahabon an minsan anong mahalaga sa mga tawong yaon sa baybayon. An daog sa bilang na mga pulis nagheling na sana—na daing maginibo. Para sa mga tagaduman asin sa mga turista, idto pangum-um na aldaw.
Tunay na uso na an krimen may labot sa rogaring. Sa darakulang siudad, aram na an mga parahabon hinahabonan an mga hobenes—asin kun beses ginagadan pa ngani sinda—tanganing makua an saindang mga tenis. An mga parahabon minalaog baga man yaon o mayo sa harong an mga tawo. An madayang mga katabang sa harong, pakaarama kun saen sinasaray an mga gamit sa harong, hinahabon an mga alahas asin kuwarta, dangan nawawara. An mga kadaklan nananalakat sa mga tindahan. An organisadong marhay na mga grupo hinahabon pati tawo, arog kan maheheling sa nagdadakol na mga pagkidnap sa Brazil. Asin posible na may ikatatao kamong iba pang halimbawa sa sadiri nindong inagihan o sa nangyari sa saindong komunidad. Alagad taano ta kadakol nin paghabon?
Taano ta Nanhahabon an mga Tawo?
Minsan ngani an duwang mayor na dahelan nag-oorog na pagtios asin pagdodroga, bakong risang marhay an simbag. An The New Encyclopædia Britannica nagkomento: “An paghanap nin sarong causa nin krimen inabandono na nin dakol bilang daing pakinabang.” Minsan siring, an iyo man sanang reperensia nagsusuherir na an mga problemang arog kan paghabon “direktang ikaaatribuwir sa mga pagmate kan mga hobenes na kadaihan nin halaga asin pagsentir sa dai pagkakamit kan materyal na mga nagigibo asin balos nin ordinaryong buhay.” Iyo, huli sa makosogon na impluwensia nin daing pondong pamamakal, an dakol mayo nin naheheling na paagi na makamtan an mga bagay na minamawot ninda apuwera paagi sa paghabon.
Pero interesante nanggad na sinasabi kan The World Book Encyclopedia: “An bilang nin krimen medyo dai naglalangkaw sa tradisyonal na mga sosyedad na an mga tawo naniniwala na magpapadagos an saindang pamumuhay. An mga bilang nin krimen may tendensiang lumangkaw sa mga sosyedad na nangyayari an marikas na mga pagkaliwat sa istaran nin mga tawo asin sa hanapbuhay ninda—asin sa saindang mga linalaoman sa saindang kamugtakan sa ngapit.” Idinudugang pa kan ensiklopedya: “Mas kadikit an oportunidad sa trabaho nin mga hobenes. An yaon na mga trabahong dai nagkakaipo nin espesyal na pag-adal garo baga nakasusumo kun ikokomparar sa madali asin nakaaaling na mga ganansia sa paghabon. An mga hobenes mas andam man na isapeligro an pagkadakop ta mayo nin dakol na mawawara sainda.”
Pero, an dakol na mayo nin trabaho o hababa an suweldo dai naghahabon, mantang an kadakol na nag-oopisina asin manual na mga trabahador nag-iikit sa trabaho na garo iyan kaiba sa saindang suweldo. An totoo, para sa ibang gibong madaya, kaipuhan an sarong kamugtakan sa sosyedad. Dai pa daw kamo nakabareta nin mga iskandalo may labot sa darakulang kantidad nin kuwarta na an mga napapalabot politiko, serbidor kan publiko, asin negosyante? Daing duda, an paghabon bako sanang kan mga pobre.
Girumdomon man na an mga pelikula asin programa sa TV sa parate ginigibong suba an paghabon (tibaad parahabon pa ngani an bida), na an tendensia ginigibong mas madaling akoon an paghabon. Totoo, an pagdalan sa mga siring kaiyan puwedeng apodon na pag-aling-aling, pero kadungan kaiyan, an mga nagdadalan tinotokdoan kun paano mahabon. Bako daw na tusong itinatao an ideya na seguro may pakinabang sa krimen? Daing duwa-duwa na an kapasloan, kahugakan, asin an paghona na iyan ginigibo nin gabos na dai man napapadusahan gabos nakakokontribuwir sa pagdakol nin paghabon. Daing duda, kita nabubuhay sa ihinulang “delikadong mga panahon” na lakop an pansadiring interes asin pagkamoot sa pirak.—2 Timoteo 3:1-5.
Dai Ka Maghabon
Sa ibong kan biribid na mga pamantayan kan kinaban, kaipuhan na kuyogon an togon na: “An parahabon dai na maghabon.” (Efeso 4:28) An tawo na sobra an pagpahalaga sa mga rogaring o kaalingan tibaad dayaon an sadiri sa paniniwala na bawi an peligro sa paghabon. Pero an paghabon seryoso sa pagheling nin Dios asin nagpapaheling nin kadaihan nin pagkamoot sa kapwa. Apuwera kaiyan, minsan an pag-ikit puwedeng magbunga nin pagtagas kan puso. Asin kumusta man an paghelingon na bakong sadiosan? Siisay an magtitiwala sa parahabon? Madonong, an Tataramon nin Dios nagsasabi: “Mayo logod nin siisay man sa saindo na magtios bilang paragadan o parahabon o parakasala.”—1 Pedro 4:15.
Siertong ipinagmomondo nindo an pagdakol nin paghabon, alagad ano an ginigibo nin mga tawong nasa makrimen na mga lugar? Paano binakle nin dating mga parahabon an saindang pamumuhay? Matatapos pa daw an paghabon sa bilog na kinaban? Dinadagka mi kamong basahon an minasunod na artikulong, “Sarong Kinaban na Mayo nin mga Parahabon.”