Mga Magurang, an Saindong mga Aki Nangangaipo nin Espesyalisadong Atension
“An saimong mga aki magigin siring sa mga supang nin mga kahoy na olibo sa palibot kan saimong lamesa.”—SALMO 128:3.
1. Paano puwedeng pagkompararon an pagpapatubo nin mga tinanom asin pagpapadakula nin mga aki?
SA DAKOL na bagay, an mga aki nagdadakula asin nagtatalubo siring sa mga tinanom. Bakong makangangalas, kun siring, na an Biblia inaapod an agom nin sarong lalaki na “namumungang poon” asin iinaagid an saiyang mga aki sa “mga supang nin kahoy na olibo sa palibot kan [saiyang] lamesa.” (Salmo 128:3) An sarong paraoma masabi saindo na bakong pasil an pagpapatubo nin bagong tinanom, nangorogna kun maraot an klima asin mga kamugtakan nin daga. Siring man, sa delikadong “huring mga aldaw” na ini, depisilon padakulaon an mga aki na magin tataong makiiba, matatakton sa Dios na mga adulto.—2 Timoteo 3:1-5.
2. Ano an parateng kinakaipuhan tanganing makaprodusir nin marahay na ani?
2 Tanganing magin marahay an aanihon, an sarong paraoma nagkakaipo nin matabang daga, mainit na saldang, asin tubig. Apuwera sa pagkultibar asin paghawan, kaipuhan siang gumamit nin pankontrol sa peste asin iba pang pag-ataman. Puwedeng magkaigwa nin masakit na mga panahon durante kan pagpapatubo, sagkod sa pag-ani. Makamomondo nanggad kun an mga tinanom nagigin raot! Alagad, kanigoan kakontento kan parakultibar kun, pakatapos nin grabeng pagpapagal, marahay an ani!—Isaias 60:20-22; 61:3.
3. Paano mapagkokomparar an halaga kan mga tinanom asin kan mga aki, asin anong klase nin atension an maninigong akoon kan mga aki?
3 An mapanggana, mabungang buhay nin tawo tunay na mas mahalaga kisa inaani nin sarong paraoma. Kaya bakong makangangalas na an mapangganang pagpadakula nin aki puwedeng mangaipo nin mas dakol na panahon asin paghihingoa kisa pagpapatubo nin abundang pananom. (Deuteronomio 11:18-21) An sarong sadit na aki na nakatanom sa tatamnan nin buhay, kun binabaribi asin inaataman na may pagkamoot asin tinatawan nin toltol na mga limitasyon, puwedeng tumalubo asin rumambong sa espirituwal maski sa sarong kinaban na tagiltil an mga pamantayan sa moral. Pero kun minamaltrato asin inaapi, an aki maluluyos sa laog asin posibleng magadan sa espirituwal. (Colosas 3:21; ikomparar an Jeremias 2:21; 12:2.) Tunay nanggad, an gabos na aki nangangaipo nin espesyalisadong atension!
Aroaldaw na Atension Poon sa Pagkaomboy
4. Anong klase nin atension an kaipuhan kan mga aki “poon sa pagkaomboy”?
4 An mga magurang dapat tumao nin haros dayaday na atension sa sarong bagong mamundag. Alagad, an kaipuhan daw kan omboy pisikal o materyal na atension sana sa aroaldaw? Sa lingkod nin Dios na si Timoteo, si apostol Pablo nagsurat: “Poon sa pagkaomboy naaraman mo na an banal na mga kasuratan, na nakakapagpadonong sa saimo para sa kaligtasan.” (2 Timoteo 3:15) Kaya an atension nin mga magurang na inako ni Timoteo, pati poon sa pagkaomboy, espirituwal man. Pero noarin minapoon an pagkaomboy?
5, 6. (a) Ano an sinasabi kan Biblia manongod sa mga dai pa namumundag? (b) Ano an nagpapaheling na an mga magurang maninigong magmakolog sa kapakanan kan dai pa namumundag na aki?
5 An termino sa Griego na ginamit digdi ni Pablo (breʹphos) iinaaplikar man sa dai pa namumundag na aki. Si Elizabet, an ina ni Juan na Bautisador, sinabihan an saiyang paryenteng si Maria: “Kan an tanog kan saimong pataratara dumatong sa sakong mga talinga, an omboy [breʹphos] sa matris ko luminukso na may dakulang kaogmahan.” (Lucas 1:44) Kaya, maski an mga dai pa namumundag inaapod nang omboy, asin ipinaheheling kan Biblia na puwede sindang magkaigwa nin reaksion sa aktibidad sa luwas kan matris. Kaya maninigo daw na kabale sa pag-iingat bago mangaki, na parateng dinadagka ngonyan, an atension sa espirituwal na kapakanan kan dai pa namumundag na omboy?
6 Ini sarong bagay na dapat horophoropon, huling ihinahayag kan ebidensia na an mga dai pa namumundag puwedeng makinabang sa o madanyaran kan saindang nadadangog. Nadiskobre nin sarong direktor sa musika na an manlaenlaen na piyesang ineensayo nia garo baga pamilyar na saiya, nangorogna an parte kan selo. Kan sabihon nia an mga ngaran kan piyesa sa saiyang ina, na sarong propesyonal na selista, ini nagsabi na idto mismo an mga komposisyon sa musika na ineensayo nia kan ipinangingidam nia sia. Kaagid kaiyan, puwedeng ikadanyar kan dai pa namumundag kun an saindang ina ugale nang magparaheling nin mga drama sa TV. Kaya, an sarong medikal na babasahon nagsabi manongod sa “adiksion kan mga feto sa drama.”
7. (a) Paano an dakol na magurang nagtao nin atension sa kapakanan kan saindang dai pa namumundag na aki? (b) Ano an mga kakayahan nin sarong aki?
7 Narerealisar an pakinabang kan positibong pan-engganyar sa mga omboy, an dakol na magurang pinoponan na basahan, kaolayon, asin kantahan an saindang aki dawa bago pa iyan mamundag. Puwede man nindong arogon iyan. Minsan ngani tibaad dai nasasabotan kan saindong omboy an mga tataramon, iyan posibleng makikinabang sa saindong nakagiginhawang boses asin sa mamomoton na tono kaiyan. Pagkamundag, an aki magpopoon na makasabot sa saindong mga tataramon, tibaad mas madali kisa sa pinaghohona nindo. Sa laog sana nin duwa o tolong taon, an aki nakakanood nin komplikadong lenguahe paagi sana sa pakadangog kaiyan. An omboy puwede man magpoon na manodan an “dalisay na tataramon” kan katotoohan sa Biblia.—Zofonias 3:9.
8. (a) Ano an malinaw na boot sabihon kan Biblia kan sabihon kaini na si Timoteo nakaaram kan banal na mga kasuratan “poon sa pagkaomboy”? (b) Ano an napatunayan na totoo manongod ki Timoteo?
8 Ano an boot sabihon ni Pablo kan sabihon nia na si Timoteo ‘nakaaram kan banal na mga kasuratan poon sa pagkaomboy’? Malinaw na boot niang sabihon na si Timoteo nag-ako nin espirituwal na pagtotokdo poon kan omboy pa, bako sanang poon kan aki pa. Kaoyon ini sa kahulogan kan termino sa Griego na breʹphos, na sa pankagabsan nanonongod sa bagong mamundag. (Lucas 2:12, 16; Gibo 7:19) Si Timoteo nag-ako nin espirituwal na pagtotokdo sa saiyang ina na si Eunice asin sa saiyang lola na si Loida magpoon kan panahon na abot kan saiyang paggirumdom. (2 Timoteo 1:5) An kasabihan na, ‘Kun paano pinoporma an lumbod pang sanga, iyo man an pagtalubo kan kahoy’ tunay na aplikado ki Timoteo. Sia ‘pinatood oyon sa dalan na para sa saiya,’ asin, bilang resulta, sia nagin marahay na lingkod nin Dios.—Talinhaga 22:6; Filipos 2:19-22.
An Espesyal na Pag-ataman na Kaipuhan
9. (a) Ano an maninigong likayan na gibohon kan mga magurang, asin taano? (b) Mantang nagtatalubo an aki, ano an kaipuhan na gibohon kan mga magurang, asin anong halimbawa an maninigo nindang sunodon?
9 An mga aki kaagid man sa mga tinanom sa paagi na bakong gabos parareho an mga karakteristiko, ni na sinda gabos magugusto sa pararehong paagi nin pag-ataman. An madonong na mga magurang igagalang an mga pagkakalaen asin lilikayan an pagkomparar kan sarong aki sa iba. (Ikomparar an Galacia 6:4.) Kun boot nindo na an saindong mga aki tumalubo sa pagigin marahay na mga adulto, kaipuhan nindong obserbaran an saindang magkakalaen na mga ugale sa personalidad, na kinukultibar an mararahay asin hinahawan an mga maraot. Kumusta kun may marisa kamong kaluyahan o salang tendensia, tibaad pasiring sa pagkabakong sadiosan, materyalismo, o kapasloan? Itanos iyan na may kabootan, kun paanong itinanos ni Jesus an mga kaluyahan kan saiyang mga apostol. (Marcos 9:33-37) Sa partikular, regular na tawan nin komendasyon an lambang aki huli sa saiyang mga kakayahan asin marahay na mga ugale.
10. Ano an nangorognang kaipuhan kan mga aki, asin paano iyan ikatatao?
10 An nangorognang kaipuhan kan mga aki iyo an mamomoton na personal na atension. Si Jesus nagtao nin panahon na tawan an saradit na aki nin siring na espesyal na atension, maski durante kan masibot na huring mga aldaw kan saiyang ministeryo. (Marcos 10:13-16, 32) Mga magurang, sunodon an halimbawang iyan. Daing kapasloan na gumibo nin panahon na makaiba an saindong mga aki. Asin dai masopog na pahelingan sinda nin tunay na pagkamoot. Kugoson sinda, siring kan ginibo ni Jesus. Tawan sinda nin mainit, mapagpadangat na mga kugos asin hadok. Kan hapoton an mga magurang nin tataong makiiba na hoben na mga adulto kun anong sadol an ikatatao ninda sa ibang magurang, kabale sa pinakaparateng mga simbag iyo an: ‘Mamoot nin abunda,’ ‘magtagama nin panahon na mag-iribaiba,’ ‘magpatalubo nin paggalang sa kada saro,’ ‘maghinanyog nanggad sainda,’ ‘tumao nin paggiya imbes na sermon,’ asin ‘magin realistiko.’
11. (a) Paano maninigong mansayon kan mga magurang an pagtao nin espesyalisadong atension para sa saindang mga aki? (b) Noarin puwedeng maogma an mga magurang sa mahalagang pag-orolay-olay kaiba kan saindang mga aki?
11 An pagtao nin siring na espesyalisadong atension puwedeng magin kagayagayahan. An sarong mapangganang ama nagsurat: “Kan sadit pa an duwa ming aking lalaki, an paagi nin pagpakatorog sainda, pagbasa sa sainda, pagtamong sainda, asin pagpamibi kaiba ninda sarong kaogmahan.” An siring na mga oras na magkaibanan nagtatao nin oportunidad para sa pag-orolay-olay na puwedeng magin nakapakokosog kapwa sa magurang asin sa aki. (Ikomparar an Roma 1:11, 12.) An sarong mag-agom naghinanyog mantang an saindang tres anyos na aki hinahagad sa Dios na bendisyonan si “Wally.” Saiyang ipinamibi si “Wally” kan suminunod na mga banggi, asin an mga magurang napakosog na marhay kan marealisar ninda na an boot niang sabihon iyo an mga tugang sa Malawi, na kan panahon na idto nag-aagi nin paglamag. An sarong babae nagsabi: ‘Kan ako kuwatro anyos pa sana, tinabangan ako kan sakong ina na magtuom nin mga teksto asin kumanta nin mga awit na pan-Kahadean mantang ako nagtutugdaw sa tukawan sa pagpunas kan mga plato mantang hinuhugasan nia iyan.’ May maiisip daw kamong mga oras na maoogma kamo sa mahalagang pag-orolay-olay kaiba kan saindong mga aki?
12. Ano an madonong na itatao nin Kristianong mga magurang sa saindang mga aki, asin anong mga paagi an puwedeng gamiton?
12 An madonong na Kristianong mga magurang nag-aareglo nin regular na programa nin pag-adal. Minsan ngani puwedeng gamiton nindo an pormal na paagi na hapot-simbagan, makakokontribuwir daw kamo sa maogmang pag-orolay-olay paagi sa pagbagay kan mga sesyon nin pag-adal, nangorogna para sa saradit na aki? Puwede nindong iiba an pagdrowing nin mga retrato kan mga tanawon sa Biblia, pagsaysay nin mga estorya sa Biblia, o paghinanyog sa sarong pagsaysay na ipinaandam nindo sa aki. Pasiramon an Tataramon nin Dios sagkod sa mahihimo nindo para sa saindong mga aki tanganing maghimuyawot sinda kaiyan. (1 Pedro 2:2, 3) An sarong ama nagsabi: ‘Kan saradit pa an mga aki, nagkakamangkamang kami sa salog kaiba ninda asin iinaakto an makasaysayan na mga pangyayari na kabale an bantog na mga tawohan sa Biblia. Nagustohan iyan kan mga aki.’
13. Ano an halaga nin mga pagpraktis, asin ano an puwede nindong ensayohon durante kaini?
13 An mga pagpraktis nagbubunga man nin mahalagang pag-orolay-olay huli ta tinatabangan kaiyan an mga aki na mag-andam para sa tunay-na-buhay na mga situwasyon. An saro sa mga aki kan mga Kusserow—na an gabos na 11 sainda nagdanay na maimbod durante kan paglamag kan Nazi—nagsabi manongod sa saiyang mga magurang: “Ipinaheling ninda samo kun paano gumawe asin kun paano idepensa an samong sadiri paagi sa Biblia. [1 Pedro 3:15] Parate kaming naggigibo nin mga pagpraktis, na naghahapot asin nagsisimbag.” Taano ta dai iyan arogon? Puwede nindong praktison an mga pag-aatubang para sa ministeryo, na an sarong magurang nag-aakto bilang kagharong. O an pagpraktis puwedeng manongod sa tunay-na-buhay na mga sugot. (Talinhaga 1:10-15) “An pag-ensayo para sa masakit na mga situwasyon makaparirigon sa kakayahan asin kompiansa nin sarong aki,” an paliwanag nin sarong babae. “Puwedeng kabale sa pagpraktis an paggibo kan kabtang nin sarong katood na inaalokan an saindong aki nin sigarilyo, arak o droga.” An mga sesyon na ini makatatabang saindo na mamansayan kun ano an magigin reaksion kan saindong aki sa siring na mga situwasyon.
14. Taano ta mahalagang marhay an mamomoton asin maheherakon na pakipag-olay-olay sa saindong mga aki?
14 Durante nin pakipag-olay-olay sa saindong aki, pakiolayan sia sa kaagid na maheherakon na paagi na ginibo kan kagsurat kaining mga tataramon: “Aki ko, dai mo paglingawan an sakong pagboot, asin kuyogon logod kan saimong puso an sakong mga togon, huli ta idadagdag saimo an lawig nin mga aldaw asin taon nin buhay asin katoninongan.” (Talinhaga 3:1, 2) Dai daw matataros an puso kan saindong aki kun mamomoton nindong ipinaliwanag na hinahagad nindo an pagkuyog huli ta ini magbubunga kan saiyang pagkakaigwa nin katoninongan asin lawig nin buhay—sa katunayan, buhay na daing sagkod sa matoninong na bagong kinaban nin Dios? Konsideraron an personalidad kan saindong aki mantang nangangatanosan kamo gikan sa Tataramon nin Dios. Gibohon ini na may pagngayongayo, asin si Jehova bebendisyonan an saindong mga paghihingoa. An siring na mamomoton asin maheherakon na pag-orolay na basado sa Biblia siertong magkakaigwa nin marahay na mga resulta asin magtatao nin daing sagkod na mga pakinabang.—Talinhaga 22:6.
15. Paano matatabangan kan mga magurang an saindang mga aki na maresolberan an mga problema?
15 Dawa kun an siring na pag-orolay-olay dai nangyayari durante kan saindong plinanong oras nin pag-adal, dai kamo malingling sa ibang mga bagay. Maingat na hinanyogon bako sana an sinasabi kan saindong aki kundi siring man kun paano nia ipinahahayag an ideya. “Masdan an saindong aki,” an sabi nin sarong eksperto. “Itao nindo saiya an bilog nindong atension. Kaipuhan nindong magsabot, bako sanang magdangog. An mga magurang na naggigibo kan siring na ekstrang paghihingoa dakula an ikatatabang sa buhay kan saindang mga aki.” An mga aki ngonyan parateng nakakaatubang nin magagabat na problema sa eskuwelahan asin minsan saen. Bilang sarong magurang, dagkahon an aki na ipahayag an saiyang saboot, asin tabangan siang mansayon an mga bagay-bagay sa punto-de-vista nin Dios. Kun bako kamong segurado kun paano reresolberan an problema, gumibo nin pagsiyasat sa Kasuratan asin sa mga publikasyon na itinatao paagi sa “maimbod asin madonong na oripon.” (Mateo 24:45) Iyo nanggad, itao nindo sa saindong aki an gabos na espesyalisadong atension na kaipuhan sa pagresolber kan problema.
Pahalagahan an Panahon na Kamo Nag-iribaiba
16, 17. (a) Taano an mga hobenes ta nangorognang nangangaipo nin espesyalisadong atension asin pagtotokdo ngonyan? (b) Ano an kaipuhan na maaraman kan mga aki kun dinidisiplina kan saindang mga magurang?
16 An mga hobenes nangangaipo nin mas espesyalisadong atension ngonyan kisa kasuarin pa man huling nabubuhay na kita sa “huring mga aldaw,” asin ini “delikadong mga panahon.” (2 Timoteo 3:1-5; Mateo 24:3-14) An mga magurang patin man mga aki nangangaipo kan proteksion na itinatao kan tunay na kadonongan na “nagpapadanay na buhay sa mga nakasasadiri kaiyan.” (Eclesiastes 7:12) Mantang kalabot sa diosnon na kadonongan an tamang pag-aplikar kan basado sa Biblia na kaaraman, an mga aki nangangaipo nin regular na pagtotokdo sa Tataramon nin Dios. Kun siring, pag-adalan an Kasuratan kaiba kan saindong mga aki. Isaysay sainda an manongod ki Jehova, maingat na ipaliwanag an saiyang mga kahagadan, asin pukawon an maogmang pag-antisipar sa kaotoban kan saiyang mamuraway na mga panuga. Magtaram mapadapit sa siring na mga bagay sa harong, mantang kamo naglalakaw kasabay an saindong mga aki—iyo nanggad, sa gabos na angay na okasyon.—Deuteronomio 6:4-7.
17 An mga paraoma nakakaaram na bakong gabos na tinanom nagtutubang sa magkaparehong mga kamugtakan. An mga tinanom nangangaipo nin espesyalisadong pag-ataman. Kaagid kaiyan, an lambang aki napapalaen asin nagkakaipo nin espesyalisadong atension, pagtotokdo, asin disiplina. Halimbawa, an daing pag-oyon na heling nin sarong magurang tibaad igo na tanganing paontokon an salang gibo nin sarong aki, mantang an ibang aki tibaad nagkakaipo nin mas makosog na disiplina. Pero an gabos nindong aki kaipuhan na makaaram kun taano ta may ikinaaanggot kamong mga tataramon o gawe, asin an ama patin ina maninigong magtinabangan tanganing dai magpabarubago an disiplina. (Efeso 6:4) Nangorognang importante na an Kristianong mga magurang dapat na tumao nin malinaw na paggiya na kaoyon sa Kasuratan.
18, 19. Ano an responsibilidad kan Kristianong mga magurang sa saindang mga aki, asin ano an posibleng ibunga kun maotob nin marahay an trabahong iyan?
18 An sarong paraoma dapat na gibohon an pagtatanom asin pagkultibar sa tamang panahon. Kun saiyang ididigson o pababayaan an saiyang pananom, diit o mayo siang aanihon. Bueno, an saindong saradit na aki nagtatalubong “mga tinanom” na nangangaipo nin espesyalisadong atension ngonyan mismo, bakong sa sunod na bulan o sa sunod na taon. Dai pagpalihison an mahalagang marhay na mga oportunidad sa pagpakarhay kan saindang espirituwal na pagtalubo kaoyon sa Tataramon nin Dios asin sa paghawan kan kinabanon na mga kaisipan na puwedeng magcausa kan saindang pagkaluyos asin pagkagadan sa espirituwal. Pahalagahan an mga oras asin aldaw na nagkakapribilehiyo kamong gamiton kaiba kan saindong mga aki, huli ta an mga oras na ini madaling minalihis. Magmaigot nin marhay na makultibar sa saindong mga aki an diosnon na mga kuwalidad na kaipuhan para sa maogmang buhay bilang maimbod na mga lingkod ni Jehova. (Galacia 5:22, 23; Colosas 3:12-14) Bako ining trabaho nin ibang tawo; trabaho nindo iyan, asin an Dios matatabangan kamong gibohon iyan.
19 Tawan an saindong mga aki nin mayaman na espirituwal na pamana. Pag-adalan an Tataramon nin Dios kaiba ninda, asin iribang maogma sa magayon na pag-aling-aling. Iiba an saindong mga aki sa Kristianong mga pagtiripon, asin itaed nindo sinda sa gibohon na paghuhulit kan Kahadean. Pataluboon sa saindong namomotan na mga aki an klase nin personalidad na nakakapaoyon ki Jehova, asin posibleng marhay na magtatao sinda saindo nin dakulang kagayagayahan sa huring kabtang kan saindang buhay. Tunay nanggad, “an ama kan matanos siertong maoogma; an nagigin ama nin madonong maggagayagaya man sa saiya. An saimong ama asin an saimong ina maggagayagaya, asin sia na nangaki sa saimo maoogma.”—Talinhaga 23:24, 25.
Sarong Mayaman na Balos
20. Ano an liyabe sa pagigin mapangganang magurang nin mga tin-edyer?
20 An pagpadakula sa mga aki sarong komplikado, halawig na asignasyon. An pagpapatalubo sa ‘mga supang na ini nin mga kahoy na olibo sa palibot kan saindong lamesa’ na magin matatakton sa Dios na mga adulto na mamumunga kan mga bunga kan Kahadean inaapod na 20-anyos na proyekto. (Salmo 128:3; Juan 15:8) An proyektong ini sa parate nagigin mas depisil pag-abot kan mga aki sa mga taon nin pagigin tin-edyer, na an mga impluwensia sa sainda parateng nag-oorog asin nanonompongan kan mga magurang na kaipuhan nindang dugangan an saindang paghihingoa. Pero an liyabe sa kapangganahan dai nagliliwat—pagigin atentibo, mainit, asin mapagsabot. Girumdomon na an saindong mga aki talagang nangangaipo nin personal na atension. Matatawan nindo sinda kan siring na atension paagi sa tunay na mamomoton na pagmakolog para sa saindang kapakanan. Tanganing matabangan sinda, kaipuhan na gamiton nindo an saindong sadiri sa pagtao nin panahon, pagkamoot, asin pagmakolog na talagang kinakaipuhan ninda.
21. Ano an puwedeng magin balos sa pagtao nin espesyalisadong atension sa mga aki?
21 An balos para sa saindong mga paghihingoa na maataman an mahalagang marhay na mga bunga na ipinaniwala sa saindo ni Jehova puwedeng magin orog nanggad na nakakokontento kisa sa ano man na abundang ani nin paraoma. (Salmo 127:3-5) Kaya kun siring mga magurang, padagos na tawan an saindong mga aki nin espesyalisadong atension. Gibohon iyan para sa saindang ikararahay asin sa ikamumuraway kan satong langitnon na Ama, si Jehova.
Paano Nindo Sisimbagon?
◻ Paano puwedeng pagkompararon an pagpapatubo nin mga tinanom asin pagpapadakula nin mga aki?
◻ Anong klase nin atension an maninigong akoon aroaldaw nin sarong aki poon sa pagkaomboy?
◻ Anong espesyalisadong pag-ataman an kaipuhan kan mga aki, asin paano iyan ikatatao?
◻ Taano ta dapat tawan nin espesyalisadong atension an saindong mga aki?