An Bibliang Gotico—Sarong Pambihirang Naginibo
AN MGA Godo sarong kompederasyon nin mga tribong Aleman, na posibleng naggikan sa Scandinavia. Kan enot na mga siglo kan satong Komon na Kapanahonan, buminalyo sinda patimog sagkod sa Itom na Dagat asin sa salog na Danube, sagkod sa mismong linderos kan Imperyo nin Roma.
An enot na librong prinodusir sa arin man na lenguaheng Aleman iyo an Bibliang Gotico. Ngonyan mga kabtang na sana kan traduksion na ini an nag-eeksister. Pero nagdadanay iyan na sarong nasosolo asin pinahahalagahan na bersion kan Banal na Kasuratan. Taano?
Si Ulfilas—Misyonero Asin Paratradusir kan Biblia
An paratradusir kan Bibliang ini iyo si Ulfilas, na midbid man sa saiyang ngaran na Gotico na Wulfila. Sono sa historyador na si Filostorgio, si Ulfilas gikan kan mga bihag na dinara kan sarong pagsalakay na Gotico sa Capadocia, na ngonyan kabtang kan sirangan na Turkiya. Namundag mga 311 C.E., inordenan sia ni Eusebio nin Nicomedia mga 30 taon pakalihis asin sinanay na magtrabaho bilang misyonero sa tahaw kan mga Godo.
“Tanganing matokdoan asin mapadakol an saiyang mga nakokombertir,” an sabi kan historyador na si Will Durant, “mapasensia niang trinadusir, hale sa Griego pasiring sa Gotico, an bilog na Biblia apuwera sa mga Libro kan mga Hade.” (The Age of Faith) Ngonyan, apuwera sa sarong kabtang kan libro ni Nehemias, an solamenteng ibang manuskrito kan Bibliang Gotico na dai nawara iyo an mga kabtang kan Kristianong Griegong Kasuratan.
An Gotico bakong nakasurat na lenguahe. Kaya si Ulfilas napaatubang sa angat sa pagtradusir na nagkaipo nin pambihirang abilidad. An suanoy na eklesiastikong mga historyador tinawan sia kan kredito sa pag-imbento kan alpabetong Gotico na may 27 simbolo, na sa pundamental basado sa Griego asin Latin na mga alpabeto. Dugang pa, an The New Encyclopædia Britannica nagkomento na “nag-imbento sia nin Kristianong terminolohiya sa Aleman, na an iba kaiyan ginagamit pa.”
Enot na Historya kan Bibliang Gotico
Natapos ni Ulfilas an saiyang traduksion bago 381 C.E. asin nagadan pakalihis nin duwa o tolong taon. An popularidad kan saiyang traduksion pinatutunayan kan The Encyclopedia Americana, na nagsasabi na “an traduksion ginamit sa pankagabsan kan mga Godo na buminalyo sa España asin Italia.” Tunay nanggad, kun hehelingon an bilang nin natadang mga kabtang, minalataw na dakol an nagibong kopya kan Bibliang ini na Gotico. Posible, an nagkapirang manuskrito prinodusir sa mga scriptorium sa Ravena asin Verona, sa lugar kun saen an mga Godo nag-establisar kan saindang kahadean. An mga scriptorium kuwarto-kuwarto sa mga monasteryo kun saen isinurat asin kinopya an mga manuskrito.
An mga Godo natapos bilang sarong nasyon mga 555 C.E., pakasakopa liwat sa Italia kan Bisantinong emperador na si Justiniano I. Pagkagadan ninda, nagsabi si Tönnes Kleberg, “an Goticong lenguahe asin Goticong mga tradisyon sa Italia nawara, na kakadikit an iwinalat na marka. Bako nang interesante an mga manuskritong Gotico. . . . Iyan sa kabilogan binurulagbulag asin pinara tanganing haleon an surat. An mamahalon na pergamino ginamit giraray kaidto tanganing suratan nin bagong mga laog.”
Natatadang mga Manuskrito
Sa iba kan mga manuskritong ini, an pagkapara bakong pulido, na iwinalat an orihinal na surat na medyo nababasa pa. An nagkapira sa palimpsest na ini, arog kan pag-apod dian, nakua asin nabasa na. Pambihira nanggad, an bantog na Codex Argenteus, na yaon an apat na Ebanghelyo sa pagkaareglong Mateo, Juan, Lucas, asin Marcos, napreserbar nin daing kadurodiperensia.
An magayonon na codex na ini hinona na naggikan sa scriptorium sa Ravena kan kapinonan kan ikaanom na siglo C.E. Inaapod iyan na Codex Argenteus, na nangangahulogan na “Librong Pirak,” huli ta isinurat iyan sa tintang pirak. An mga pahina kaiyan na pergamino tinina nin purpura, na nagpapaheling na posibleng ipinagibo iyan para sa sarong hade. An bulawan na mga letra sinasamnohan an enot na tolong linya kan kada Ebanghelyo siring man an mga kapinonan kan laen-laen na kabtang. An ngaran kan mga kagsurat kan Ebanghelyo nasa bulawan man sa itaas kan apat na pararehong “arko” na ilinaag sa ibaba kan kada kolumna. Nagtatao ini nin mga reperensia sa pararehong teksto sa mga Ebanghelyo.
Pagpapanumbalik sa Teksto kan Bibliang Gotico
Pagkawara kan nasyon na Gotico, nawara an mahalagang Codex Argenteus. Dai na iyan naheling giraray sagkod na lumataw iyan kan kabangaan kan ika-16 na siglo sa monasteryo nin Werden, harani sa Cologne, Alemania.
Kan taon 1569, an bersion na Gotico kan Pamibi nin Kagurangnan ipinublikar, na dinadara an atension sa Biblia na kinuanan kaiyan. An ngaran na Codex Argenteus naimprenta sa kaenot-enote kan 1597. Hale sa Werden an manuskritong ini napaduman sa koleksion nin arte kan emperador sa Prague. Alagad, sa katapusan kan Treintang Taon na Guerra kan 1648, an nangganang mga Sueco dinara iyan kaiba kan iba pang kayamanan. Poon kan 1669 an codex na ini permanenteng namugtak sa Uppsala University Library, sa Sweden.
An Codex Argenteus sa orihinal kompuwesto nin 336 na pahina, na 187 kaiyan an nasa Uppsala. An saro pang pahina—an pinakaultimo sa Ebanghelyo ni Marcos—naheling kan 1970 sa Speyer, Alemania.
Poon kan maheling giraray an codex, nagpoon na adalan kan mga iskolar an surat tanganing mabuksan an kahulogan kan gadan na lenguaheng Gotico. Ginagamit an gabos na makukuang manuskrito asin nakaaging mga pagprobar na mapanumbalik an teksto, an iskolar na Aleman na si Wilhelm Streitberg pinagsararo asin ipinublikar kan 1908 an “Die gotische Bibel” (An Bibliang Gotico), na nasa man-ibong-ibong na mga pahina an mga tekstong Griego asin Gotico.
Ngonyan, ining Bibliang Gotico interesante sana para sa mga iskolar. Alagad, an katunayan na iyan prinodusir asin minahal kan enot na mga aldaw nin pagtradusir sa Biblia nagpapatunay sa pagmawot asin determinasyon ni Ulfilas na ikatradusir an Tataramon nin Dios sa modernong tataramon kaidto. Tama an pagkamidbid nia na solamente sa paaging ini na an mga tawong Gotico makalalaom na masabotan an Kristianong katotoohan.
[Picture Credit Line sa pahina 9]
Sa karahayan nin boot kan Uppsala University Library, Sweden