Ukumfwikishe Lyashi

“Icintu Cacilishapo Ubusanso”

Imilandu yaletwa na balwele abaambula ubulwele bulenge mfwa ukupitila mu kukuushishamo umulopa yaletako icipimo cipya ica kusakamikwa pa lwa kusungwa kwa mulopa ukwingi. Ukufika pa kati ka 1989 imilandu ukucila 300 yalimishiwe ukulwisha aba kusungo mulopa mu United States. Gilbert Clark, dairekita mukalamba uwa American Association of Blood Banks, asuminishe ukuti “icintubwingi balefwaya umulopa wabulamo busanso mu kupwililika,” lelo asumine ukuti te kuti cebekeshiwe.

Mu kupalako, Parade Magazine yashimiko kuti uwaishibisha ifya mulopa, Dr. Charles Huggins asumino kuti umulopa “ulingile ukumonwa ngo wabamo busanso mu kukanasengaukwa.” Alondolola umulopa nge “cintu cimo ico babomfya icacilishapo busanso mu fya miti.” Ukutula pa kubangilila kwa 1989 impendwa ya malwele yambukila ayo abasunga umulopa besha ukusanga yalinina ukufika kuli yasano (HTLV-l, iyalundanishiwa no bulwele bwa bakalamba ubwa T-cell leukemia, utuswende, hepatitis B, AIDS, na hepatitis C). Nangu cibe fyo, ukulingana no mulashi wa American Red Cross, S. Gerald Sandler, “cimoneka kwati mu kupita kwa nshita tuli no kusanga ubulwele bumbi ubushaseeka ubwananishiwa no kukuushishamo kwa mulopa.” Te mulandu na maka ya kuko aya kwipaya, mupepi na mamilioni yane aya bekashi ba mu North America baleenekela ukupokelela ukukuushishamo mulopa mu kati ka 1990. Ukulingana na kalemba wa mukululo W. Gifford-Jones, impika ili ya kuti “ukufumyako Inte sha kwa Yehova, abalwele abengi nga nshi tabatala abalanshanya pa kucitikako kwa kukuushishamo kwa mulopa.”

Pa makumi ya myaka Inte sha kwa Yehova mu citetekelo ‘balitaluka ku mulopa’ mu musango uuli onse nga fintu Icebo ca kwa Lesa cakambishe pa Imilimo 15:28, 29; 21:25. Ukucingilila kuntu ici cabapeela ukufuma ku malwele ya kutiinya ayapishiwa mu kukuushishamo kwa mulopa kulangilila fye ukulungama kwa cumfwila cabo ku mafunde ya kwa Yehova Lesa.

Ukuloba Ukwabulo Kwishibikwa?

Joachim Kardinala Meisner, ica kuumaninapo lintu asansabikwe mu February wafumako pamo nga shikofu mukalamba umupya uwa Cologne, Germany, nomba line asosele ukuti umwenso wakwe ukalamba wa kuti icalici kasuba kamo kuti “lyaloba—kabili nakalimo ukuya ukwabulo kwishibikwa ku bantu.” Ukulingana ne nyunshipepala ya ku Germany Rheinische Post, Meisner atile: “Umweo wandi uli uwapopomenwa pa kuti abantu baisa mu kumona icalici nge lishikwete bucindami.” Umulandu wingasangwilako, amwene, wa kuti “tulanda mu kucishamo pa lwe sonde na mu kukanafula pa lwa mulu, mu kucishamo pa lwa ndakai na mu kucepelako nga nshi pa lwa ciyayaya.”

Pa kupanga ifibusa na ba mapolitiki na ba makwebo ba pe sonde mu cifulo ca kucetekela mu maka ya ku mulu ukupikulule mpika sha calo, amabutotelo ya Kristendomu icine cine yalangisha ubufi buntu yaitunga ukwimininako amabuseko ya kwa Lesa. Ici cikakwata ifya kufumamo fyabipisha. Ukulingana na Baibolo, yonse amabutotelo ya bufi yakaloba—ica kuponako icishakacitike ukwabulo kwishibikwa ku “shamfumu sha pe sonde” na “ba makwebo ba pe sonde,” abekalila pa mulandu wa ca kucitikako ici. Pa kusengauka ukulila na bo, bakatemwa ba bulungami baebwa ukuti: “Fumenimo [mu butotelo bwa bufi] . . . epali mwawilako mu membu shakwe, epali mwakumako ku finkunka fyakwe.”—Ukusokolola 18:4, 9, 11.

Impela Yamoneka

“Ukwipayaula kwa buteko” e fyo inyunshipepala shimo shilondolola ubukomi ubucitwa na makamfulumende nelyo amateyanyo yacingililwa na yo. Na kuba, mu 1988, e fyasosa uwa kulandilako Amnesty International (ukwelela kwa buteko ukwa pa kati ka nko) Gerry O’Connel ukuti, “kwaliko ukuya pa mulu kwa konaule nsambu sha buntu, uko kwatwalilila mu 1989.” Lyene alundapo ukuti: “Ukwipayaula ku konaula amafunde yaishibikwa mu kubumbwa konse na kufika pa cipimo ca pa mulu ica nshita yonse.”

Ukulingana na lipoti wa pa mwaka uwa Amnesty, ifipendo fya kutulumusha: Mu kati ka 1988 abantu pa kati ka 50,000 na 100,000 mu nko 29 balipayaulwilwe ilyo Ubuteko bulemonako mu kukanayangwako. Pa kati ka aba pali abaice, abakote, na banakashi, abo umusoka wabo wali kuba fye kwabo aba mu bantu bacepesha nelyo mu tubungwe twa bupolitiki utunono nakalimo ukwikala fye mu ncende umwalelwile mbali sha bakucimfyanya. Abo bashingamwa ku kwipaya kwa musango yo pali amabumba ya bashilika bepaya, abalwisha kwalulo buteko, aba bukwebo bwa miti ikola, na yambi amabumba ayabomfyo lukakala mu mabuyo ya mapolitiki. “Ilingi line Ubuteko ubwine bufisama ku numa ya mabumba ya fyanso ku kufumyapo abalwani na bantu bayafya,” e filondolola La Repubblica.

E mulandu wine, kanshi, Icebo ca kwa Yehova icapuutwamo, cipashanya kamfulumende ya buntunse ku “ciswango.” (Ukusokolola 13:2) Nangu cibe fyo, ubunkalwe bwa musango uyo ubuletwako na mapolitiki tabwakekalilile ku nshita pe. Nga fintu Ilumbo 92:7 lisosa ukuti: “Nangu ababifi bamena nge cani, no kubalula incitatubi shonse, e kuleka bakafitwe pe na pe.” Ubufumu bwa kwa Lesa ubwa mu mulu mu maboko ya kwa Kristu Yesu, “Cilolo wa mutende,” bukacite ci.—Esaya 9:6; Daniele 2:44.