Ukusanga Ifyuma fya Cine Cine mu Hong Kong
HONG KONG cifulo kuntu indalama ishingi shingakwatwa mu nshita inono—nga ca kuti ifya kusangwilako fyonse nafikuwamina. Mu myaka yafumako 40 nelyo mu kupalaminako, cilya calo catekelwe na bena Britain calikula ukufuma ku kuba icabu catalalila ukuya ku kusanguka amaka ya fya bunonshi ayene yene te mu Southeast Asia mweka lelo na kabili pa cisebele ca makwebo ica mu kusaalala kwa calo.
Icipimo ca pa nshi ica musonko cilacebusha aba cilendo ababike ndalama mu bukwebo kabili cilapeela umucincisho ku babomfi bapikintika abasangwa pa kati ka bekashi amamilioni mutanda aba mu Hong Kong. Icawama, na cimbi, kuba kwa cifulo pamo ngo bwingililo pa kati ka China wabela ku kapinda ka kulyo ne citungu ca Pacific wa ku Asia na bushilya. Mu kuba ne myendele ya muno nshiku ne nshila sha kumfwaninamo ne mibombele yalundululwa bwino iya mupangilapo na matuuka, Hong Kong aliiteyanya ku kwankula mu kwangufyanya ku kupinda kwa pa kati ka nko kwa fya makwebo.
Ukutunguluka kwa mu fya bunonshi kwalipeela Hong Kong cimo ica fipimo fya mikalile yawamisha mu calo. Nangu cibe fyo, bushe ulubanda lonse ulwa ku mubili lwalileta ukwikushiwa ne nsansa shibelelela ku bekashi ba ku Hong Kong? Iyo, lelo bamo balifwaya no kusanga ifyuma fya musango wacilishapo kuwama.
Basangile Ifyuma fya ku Mupashi
Alfred wafyalilwe mu Hong Kong aba pa kati ka abo basanga ifyuma fyaumo mutengo ifya ku mupashi. Akwete umulimo watunguluka pamo nga dairekita we bumba lya makampani ya makwebo ya pa kati ka nko mu kuba ne cishinte cikalamba mu Britain. Ukupala bambi abengi mu Hong Kong, ubuyo bwakwe mu bumi bwali bwa kukwata indalama ishingi, ukukwate ŋanda ya pa lwakwe, ukulya bwino, no kwikala ubumi busuma. Mu kuba ne cifulo cakwe ne ndalama alefola, amoneke ukuti alinonkele conse co. Lelo bushe ali uwa nsansa? “Nasambilile ukupitila mu ca kukumanya ukuti indalama mu cituntulu shalikwata umwa kupelela mwa shiko,” e fyo Alfred alilishike. Pe fye alesakamikwa pa butali buntu indalama akwete mu cipao shali no kukokola nga ca kuti alufishe ncito yakwe. Lintu apeeleshe inshita yakulilako ku ncito yakwe, impika sha lupwa shatendeke ukulunduluka. Umukashi wakwe, Emily, alicushiwe lintu umwana wabo mwaume mu kupumikisha afwile. “Nafwaile ukwishiba uko aali pa kuti ningacitapo cimo ku kumwaafwa,” e fintu asosele. Apantu taali na maka ya kucite cili conse, abeele uwapopomenwa nga nshi.
Justina alufishe wishi mu mfwa pa mushinku wacaice. Lelo ukupitila mu kuibikilishako alipwishishe amasambililo yakwe pa Hong Kong Universiti ya lulumbi. Ici catungulwile ku ncito mu buteko. Mu lulimi lwa ciCantonese ici citwa gum fan woon, imbale ya mupunga iya golde—umutelelwe wa ncito na malipilo yasuma. Nalyo line, Justina tali uwa nsansa nelyo uwaikushiwa. Ilingi aletwishika cintu imifwaile ya bumi yali na cintu inshita ya ku ntanshi ingakwata. Umulume wakwe, Francis, na o ayumfwile ukuti ubumi bwali ubwabule mifwaile. Ayumfwile nga akela kacepesha muli cimashini, umuntuuntu fye, uupita mu mibombele imo ine iya mutatakuya.
Lyene kuliko Ricky, maneja wa fya bukwebo. Nelyo cingatila alesanga indalama ishingi, atendeke ukumona ulubali na lumbi ulwa bumi—ukucimfyanya kwakaluka pa kati ka babomfi banankwe ne mpika mu cupo cakwe. Indalama tashali na maka ya kumwaafwa ukupikulula ishi mpika. Ku mukashi wakwe, Wendy, incito yacindikwa, indalama ishingi, no kwikala muli sosaite washikatala mu fya bupolitiki capilibwile umutelelwe. Lelo butali bwaba shani ubumi bwakwe bwalemoneka ubwacingililwa bwali no kukokola? Ico calimucushishe pantu ukubako kwa mfwa kwamulengele ukuyumfwa ukuti ubumi bwakwe tabwakwete ubupilibulo kabili tabwakwete mifwaile.
David nakwate ca kushimika. Amasambililo yakwe aya pa universiti yamuleteele incito isuma no mutelelwe wa mu fya bunonshi, lelo tasangile ukwikushiwa. Mulandu nshi? Aali uwashikama mu kusanguka na mano ya buntunse, kabili asumine ukuti ubumi tabucilukila bushilya bwa kubapo kwa pali ino nshita. David ayumfwile ukuti takwete nangu cimo ica kuloleshako ku ntanshi, kabili ifyuma fyakwe fyonse ifya ku mubili tafyamuleseshe ukufuma ku kuyumfwa kwa kubo wabulwo kwafwiwa.
Nelyo cingatila aba bantu bakwete ifikulilo fyapusanako, balikwete icintu cimo mu cinkumbawile. Bonse baali nabafika pa cintu batontonkenye ukuti cali no kuleta ubumi bwa nsansa no kwikushiwa. Nangu cibe fyo, lintu bafikile pa nshita lintu batontonkenye ukuti ifiloto fyabo fyali no kufikilishiwa, ubumi bwabo bwali ubwabulamo akantu.
Ukubo Wacindama Kuli Lesa
Imibele ya kwa Alfred, Justina, na bambi abalumbwilwe nomba line yali iyapalisha kuli ilya iya muntu wa fyuma mu mulumbe wa kwa Yesu. Wene ‘aleibikilo mwine fyuma, lelo tali uwacindama kuli Lesa.’ (Luka 12:21) Mu kubamo insansa, nangu cibe fyo, balisangile icintu cimo cacilapo kuwama—ubumi ubwaisulamo ifyuma fine fine. Abo abafwaya insansa sha cine cine no kwikushiwa bafwile “[ukucetekela] . . . Lesa wa mweo uutupeeleshe fintu fyonse ifya muilemeno.” (1 Timote 6:17) Ee, ukwisa ku kwishiba Lesa wa cine, Yehova, no kubika ukucetekela kwabo muli wene kwapangile ubupusano mu bumi bwa umo umo ubwa aba bantu. Natumone fintu ici conse caishilebako.
Alfred na Emily balibongolwelwe lintu umwana wabo mwaume afwile mu kupumikisha, kabili ifintu fyabo fyonse ifya ku mubili tafyali na kwilulula ukukalipwa kwabo. Baleya kwi calici lelo nalyo line bayumfwile ababulwamo akantu kabili ababulo kwikushiwa. Lyene umo uwa Nte sha kwa Yehova aishile pa mwinshi wabo no kwipusho kuti: “Cinshi cabe subilo lya muntu ilya nshita ya ku ntanshi?” Alfred ayaswike ukulingana na fintu aebelwe kwi calici pa lwa muulu na helo. Nangu cibe fyo, ukufuma muli Baibolo alilangilwe ukuti abafwa “bantu abashaishiba kantu nangu kamo” no kuti abo ababa mu cibukisho ca kwa Lesa bali mu nshishi ya cinkumbawile iya mutundu wa muntu ukulolela ukubuuka. (Lukala Milandu 9:5, 10; Yohane 5:28, 29) Ici caumfwike icabamo amano kabili icabamo kupelulula kuli Alfred. Nomba alikutulwike ukuti umwana wakwe talecula ku cifulo cimo lelo alileele mu mfwa, mu kuba ne subilo napamo ilya kulundana cipya cipya no lupwa lwakwe ukupitila mu kubuuka. We cisansamushi no kwilulukwa! Mu kupita kwa nshita Alfred no mukashi wakwe balipokelele isambililo lya Baibolo ilya mu ŋanda no kwingila mu nshila ku kwikata ku fyuma fya cine cine ifyo Baibolo ipeela.
Justina abele uwafiitwa lintu afililwe ukusanga pa kati ka babomfi banankwe umupashi wa kuitemenwa ku kwaafwa ukusakamana abantu. Nga Katolika waipeelesha, alifulunganishiwe lintu amwene ukuti shimapepo alepeepa fwaka no kuya ku kucinda, kwati fye bantu bambi. Lyene akumene ne Nte sha kwa Yehova kabili atendeke ukukwata amasuko ya mu Malembo aya kwikusha ku fipusho ifingi. Shimapepo alemupeela fye imimwene ya pa lwakwe, kabili tatalile akupukulapo Baibolo mu myaka 16, nelyo cingatila aali uusangwa kwi calici uwa lyonse kabili aali ni kabomba wa buntuuntu fye pa myaka 10.
Ilintu Inte shasambilile Baibolo na Justina no mulume wakwe, Francis, alyebekeshiwe kuli buumo bwa mu kusaalala kwa calo mu cisumino ne ncitilo. Francis abele uwashininwa ukuti Lesa abo wa cine cine. Na kuba, ni Lesa fye umumi, uwa cine e wingaluminisha ukusonga kwa musango yo pe bumba lya pa kati ka nko ilya bantu. Fintu aba baupana bali aba nsansa ukuti balisanga ifyuma fya cine cine!
Ricky na Wendy balishibe ukuti bali no kucitapo cimo lintu bamwene ukuti panono panono baletotobela mu mpika sha pa lwabo ishakakala. Apantu bonse babili bali nabakumanyapo Inte sha kwa Yehova ku numa, babuulile ukuitendekelako pale pale ukubasapika na kabili. Ukupitila mu kubombesha kwacincila, Ricky na Wendy tabasangile fye ukupikulula kubomba ku mpika shabo lelo na kabili ifyuma fya cine cine mu kwampana kwa pa lwabo na “Lesa wa nsansa,” Yehova.—1 Timote 1:11, NW.
Ubumi bwa kwa Davidi nabo bwalipilibwike lintu Inte sha kwa Yehova shamutandalile. Mu kuba ne pange lya kusansalike filubo fyabo, alisumine ukuti bakabwele. Mu kupita kwa nshita, nangu cibe fyo, amenso yakwe yaliswike, pantu atendeke ukumono kuti Baibolo yalilungika mu fya sayansi, mu lyashi lya kale, na mu nshila shimbi. Conse ici cayafwile David ukumona Baibolo nge buuku lya cine ilyamupeele imifwaile mu bumi. Mwandi kupilibuka kwabamo insansa no kwa kunonsha kuli wene!
Ukwaafwa na Bambi Abengi Ukusanga Ifyuma fya Cine Cine
Mu bwingi bwa bantu ubusenya mu Hong Kong, Alfred, Emily, Justina, Francis, na bambi abalumbwilwe muno bali fye banono aba abo abasanga ifyuma fya cine cine ifya cine ca Baibolo ne citetekelo muli Yehova Lesa. Mu 1992 Inte shimo isha kwa Yehova 2,600 bapoosele mupepi na maawala 900,000 ukutandalila abantu ba mu Hong Kong no kutungulula amasambililo ya Baibolo aya mu ŋanda na bene ukucila pali 3,800. Nangu cibe fyo, umusenselo wa bumi mu Hong Kong wabo wayangufyanya, kabili abantu baba abapamfiwa. Mu kusansha ku kutandala kwa ku ŋanda ne ŋanda, kanshi, bakabilisha ba Bufumu balekwata ukutunguluka kwafula mu kucitilo bunte pa musebo. Na kabili bakumana na bantu pa fifulo fyabo ifya ncito pa kutandalila ababomfi ba mu maofesi, bashimatuuka, bashimafarmu, na baume abalebwela ukufuma ku nyendo sha bulondo muli bemba wa South China.
Mu cine cine kuti casoswa ukuti “ukulobolola kwena kukalamba, lelo ababomfi nabacepa” mu Hong Kong. (Mateo 9:37) Pali ino nshita, icipimo ca Nte ku bwingi bwa bantu ni umo kuli 2,300. Ukutesekesha ipamfya lya mulimo wa kulobolola, mupepi na 600 aba muli bakasabankanya 2,600 kulya bali ni bapainiya, nelyo bakashimikila ba nshita yonse aba mbila nsuma. Inte sha kwa Yehova mu Hong Kong, ukupala ababa mu ncende shimbi, balishiba ukuti ‘ipaalo lya kwa Yehova lilacindamika umo.’ (Amapinda 10:22) E ico, balebombesha ku kwaafwa abantu bafulilako muli bulya bwikashi bwakwato lubanda ukusanga ifyuma fya cine cine.
[Mapu pe bula 23]
(Nga mulefwaya ukumona mapu, moneni muli magazini)
SOUTH CHINA SEA
CHINA
Hong Kong
Kilometers
Miles
15
15