Watchtower LAIBRARE YA PA INTANETI
Watchtower
LAIBRARE YA PA INTANETI
Cibemba
  • BAIBOLO
  • IMPAPULO
  • UKULONGANA
  • w93 11/15 amabu. 23-27
  • Ukushimikila Ukufuma ku Mushi no Mushi mu Spain

Vidio mulefwaya tamuli

Mukwai yafilwa ukutambika

  • Ukushimikila Ukufuma ku Mushi no Mushi mu Spain
  • Ulupungu lwa kwa Kalinda—1993
  • Utumitwe utunono
  • Ukwishibikwa kwa mwi Funde Kwacincisha Ukucitilo Bunte kwa mu Mishi
  • “Fwayenimo Uwayana”
  • Bakabelenga ba Baibolo Bayankulako mu Kwangufyanya
  • Impatila Shacimfiwa
  • Ukusokote Cine Muli Baibolo
  • Ukulobolola Kushaiwamina
Ulupungu lwa kwa Kalinda—1993
w93 11/15 amabu. 23-27

Ukushimikila Ukufuma ku Mushi no Mushi mu Spain

YESU KRISTU aendele “mu mishi ikalamba ne mishi inono, ukusambilisha, alelola ku Yerusalemu.” (Luka 13:22) Pa kupwilikisha ubutumikishi, Yesu na basambi bakwe bashimikile te “mu mishi ikalamba” fye lelo na kabili “ne mishi inono.” Nangu cingati cali no kucilapo kwanguka ukutontomesha pa mishi ikalamba, tabacilile imishi inono iingi mu ncende ya mu mushi.a

Inte sha kwa Yehova mu Spain balolenkene no kusonsomba ukupala kulya kwakumenye Yesu. Ukufika fye na mu mwaka wa nomba line uwa 1970, kwaliko incende shikalamba isha cifulo ca kubombelamo icishaikatwako icali icabuutila ukulobolola. (Mateo 9:37, 38) Imyanda ya mishi mu mpili shakwatisha imfula isha ku kapinda ka ku kuso, mu mawanga ya cilala ayabela pa kati, na mu mbali ya lulamba tayabalile aifikwako no bukombe bwa Bufumu.

Inte sha kwa Yehova isha mu Spain shali ishapampamina ukucito kubombesha kukalamba pa kuti bengatwala imbila nsuma kuli ifi fitungu. Lelo mulandu nshi abantu muli ishi ncende baali no kulolela apalepe fyo ku kuumfwa ubukombe bwa Bufumu? Kabili ni shani fintu baankwileko?

Ukwishibikwa kwa mwi Funde Kwacincisha Ukucitilo Bunte kwa mu Mishi

Umulimo wa Nte sha kwa Yehova mu Spain wali pe samba lya cibindo ukutula pa mpela ya nkondo ya bana calo mu 1939. Mu kati ka ba1950 na ba1960, Inte shapimpa shashimikile mu kuba no kucenjela mu misumba, umo ukubamo kwabo takwaishibikwe nga nshi. Lintu umulimo wabo mu kupelako waishibikwe mwi funde mu 1970, kwaliko mupepi na bakasabankanya ba Bufumu 10,000 mu Spain. Mupepi na bonse baikele mu misumba na mu matauni yakalamba, lelo imishi ya mu Spain na yo yakabile ukumfwa ubukombe bwa Bufumu. Ni ani aali no kukumanya ukusonsomba?

Muli ba1970 kampeini yalimishiwe iya kufika ku ncende shonse isha cisumbu mu kuba ne mbila nsuma. Mupepi no mweshi uuli onse ukutula mu 1973 ukufika mu 1979, ifyebo fyaibela ukulangilila ukukabila mu fitungu fyapusanapusana ifya calo fyalimoneke mu Ubutumikishi Bwesu Ubwa Bufumu, ulupapulo lwa mulimo ulwa cila mweshi ulwa filonganino fya Nte sha kwa Yehova. Indupwe shingi ishaitemenwe kabili ishaankwileko shayaswike ubwite no kuitemenwa ukubomba uko ukukabila kwali ukwakulako.

Icipasho cituntulu cili ca kumwenako ca kwa Rosendo no mukashi wakwe, Luci. Batuminwe nga bapainiya baibela (bakabilisha ba Bufumu aba nshita yonse) ku mushi wa bulondo pa kati ka kapinda ka ku kuso na masamba aka Spain kabili lyene bapingwilepo ukwikala mu ncende lintu basangwike abafyashi. “Mfwile ukusumina ukuti twapitile mu nshita shayafya nga nshi,” e fisosa Rosendo. “Incito ya ku mubili yali iyaafya ukusanga, lelo twashintilile pa kwaafwa kwa kwa Yehova kabili tatwatalile atuba ne nsala nelyo ukubulisha umwa kwikala. Mu cine cine caliwamine cene.” Pa myake iingi, baliba na maka ya kwaafwa mu kupangwa kwa filonganino fine muli ici citungu ca Spain.

“Fwayenimo Uwayana”

Yesu aebele abasambi bakwe ‘ukufwaya’ abayana mu mushi ukalamba umo na umo nelyo uunono. (Mateo 10:11) Mu ncende sha mu mishi isha mu Spain, ukusokota kufwaya umukoosha no kuitendekelako, nga fintu casangilwe na Ángel, munyina ukufuma ku Alcoy (Alicante). E lyo apwishishe fye ukutandalila amayanda yamo mu mushi wa Masías lintu aumfwile ukulila kwa kwa mukolwe. Umwine eka apelulwile ukuti, “Nga ca kuti kuliko mukolwe, kufwile ukubako iŋanda lwa mupepi—iŋanda iyo tushile.” Pa numa ya kufwailisha mupepi, Ángel asangile akashila akapitile pa muulu wa mulundu uwa kaculu kabili mu kupelako kafikile ku ŋanda yaba yeka.

Pali iyi ncende ya pe farmu paikele José na Dolores, indume ne nkashi aba ku mubili mu myaka yabo iya ba60. Bakutike mu kusakamanishisha kabili ilyo line fye bapokelele ukutambika kwe sambililo lya Baibolo. Nangu cibe fyo, tacali icayanguka ukusambilila na ba bantu baicefya, apantu tabaali na maka ya kubelenga nelyo ukulemba, kabili icili conse cali no kupilibulwa ukufumya mu ciSpanish ukutwala mu lulimi lwa ciValencia, ululimi fye lweka ulo baumfwile. Mu kulundapo, balolenkene no kukaanya kwakulisha ukufuma ku bena mupalamano babo. Te mulandu ne fi fipindami, bonse babili José na Dolores balilundulwike mu cine, nangu cingati ukusangwa ku kulongana kwafwaile ulwendo lwalepa ukupita mu mpili. Mu kupelako, balifikilepo ku lubatisho, kabili bonse babili batwalilila ukubombela Yehova mu busumino.

Rosendo na Luci, abalumbwilwe mu kubangilila, bebukisha fintu umuntu uwalwala ubulebe mu ŋanda yaba yeka mupepi na Moaña, pa kati ka kapinda ka ku kuso na masamba aka Spain, apokelele icine. Ishina lyakwe aali ni María. Lintu mu kubalilapo alandile ku Nte, taali na maka ya kubelenga nelyo ukulemba kabili aali mu busanshi pa myake iingi pa mulandu wa kuba napumwa ku bulebe ilyo aali umwaice. Iŋanda yakwe yali ukucila pali bakilomita babili ukufuma ku musebo wa mupepi. Nangu ni fyo, alefwaisha ukusambilila Baibolo, kabili umupampamina wakwe uwa kubombela Yehova mu kwangufyanya walimoneke. María alisambilile ukubelenga no kulemba kabili atendeke ukusangwa ku kulongana, pa mulandu wa kubombesha kwa kuipeelesha ukwa cilonganino. Bamunyina bamusendele amamita imyanda ibili ukufuma pa ŋanda yakwe ku musebo ushasebwa uko mu kusakamanishisha baali no kumwishisha muli motoka. Te mulandu no kukaanya kwa pa kutendeka ukufuma ku lupwa lwakwe, alilundulwike ku cipimo ca lubatisho. Pa mulandu wa kucetekela uko ukulunduluka kwakwe ukwa ku mupashi kwamupeele, nomba alisambilila ukwensha motoka wapangwa mu kuibela kabili alipwisha kosi wa masomo ya kutendekelako. “Ukuba na maka ya kwaafwa abantu ukupala María kulenga ukuipeela bulilambo ukuli konse ukwawaminwa,” e filondolola Rosendo.

Bakabelenga ba Baibolo Bayankulako mu Kwangufyanya

Muli ba1970 Baibolo pa muku wa kubalilapo yaishilebako ku cintubwingi conse mu Spain. Abena Spain abengi balishitileko kope, kabili bamo batendeke ukubelenga Amalembo. Pilar, ukufuma ku Medina del Campo (Valladolid), kale kale alebelenga Baibolo lintu Inte sha kwa Yehova mu kubalilapo baishile kwi tauni lyakwe mu 1973. Pa kuba Katolika, aali uwacenjela pa lwa kupokelela ifitabo ukufuma ku Nte, lelo alefwaya ukumfwikisha Baibolo. Ku ca kufumamo, alisumine ukukwata ukulanshanya kwa cila mulungu ku kwasuka amepusho yakwe aya mu Baibolo.

Ukubomfya bwino ifitabo fyasabankanishiwa na Watch Tower Society, nkashi painiya uwatandalile Pilar aali na maka ya kwasuka amepusho yakwe ayengi. Ukwebekeshiwa na cintu alesambilila, Pilar pa numa ya milungu iyafulilako alisumine ukusambilila Baibolo ukubomfya icitabo ca Icine Icitungulula ku Bumi bwa Ciyayaya. Pa ntanshi ya kupwisha isambililo lyakwe ilya citabo ca Icine, alipwishishe ukubelenga Baibolo onse kabili alishininwe ukuti aali nasanga icine. Asangwike Nte wa kubalilapo mu Medina del Campo, iyo nomba yakwata Iŋanda ya Bufumu iishaiwamina ne cilonganino ca bakasabankanya 63.

Inte sha ku Spain bacili balasanga abantu ababa “abaibukila ulwa kukabila kwabo ukwa ku mupashi” kabili abo lyonse babelenga Baibolo mu kubombesha kwa kumfwikisha ukufwaya kwa kwa Lesa. (Mateo 5:3, NW) Pepi, uwali kale Katolika uyo inshita imo asambilishe katikishimu mu calici lya mu Zumaia (akapinda ka ku kuso aka Spain), aleshimikila mu mushi wa mupepi lintu akumenye shimapepo wa ico citungu ce calici.

“Pepi, uleonaula inshita yobe,” e fyamwebele shimapepo. “Muli uyu mushi wa Itziar, mwabamo fye abantu babili—abaupana babili—abakongamina ku fya ku mupashi. Abashala baya fye ku calici mu cibelesho.”

“Cisuma,” e fyayaswike Pepi, “nga ca kuti mwalibamo abantu babili abakongamina ku fya ku mupashi, bali no kuba Inte sha kwa Yehova.”

Pepi alitwalilile umulimo wakwe uwa kushimikila ku ŋanda ne ŋanda capamo ne Nte shimbi ukufikila umushi wapwishishiwe. Kabili mu cine cine, mu ŋanda yaba yeka, bamunyina basangilemo abaupana babili balya bene shimapepo aali nalumbula. Balebelenga Baibolo lelo tabayumfwikishe. Mu kuswatuka balipokelele isambililo lya Baibolo, ukulunduluka lubilo lubilo, kabili balibatishiwe mu April 1991.

Abantu ba mitima ya bufumacumi bamo balisambilila icine pa kubelenga fye pa lwabo abene impapulo shashimpwa pali Baibolo ishasabankashiwa na Watch Tower Society. Ku ca kumwenako, Inte ukufuma ku Almadén (Ciudad Real) baleshimikila mu kalitauni kanono aka Ciruelas (Badajoz) lintu basangile namayo uwakutike mu kusakamanishisha ku bukombe bwabo. Mu cilolwa ca buseko bwakwe ubwamonekesha, bamutambike isambililo lya Baibolo ilya mu ŋanda. Alikeene, nangu cibe fyo, ukusoso kuti shikulubantu wa cikoloci kale kale alemusambilisha amasambililo ya Baibolo. Abantu bambi abengi mu ncende na bo bene balumbwile icintu cimo cine. Ukufwaisha ukwishiba kwabo kwalibimbwilwe, bamunyina baipwishe pa lwa kwa shikulubantu wa cikoloci. Bapokele adresi wakwe no kuyamutandalila.

Ku kupapushiwa kwabo basangile ukuti mu Madrid uyu mwaume, uwe shina lya Felipe, alipokele icitabo ca Kuti Waikala Kuli Pe na pe muli Paradise Pe Sonde. Pa numa ya kubelenga cene ukupulinkana, aumfwikishe ukuti cali cishingamo cakwe ukwakana imbila nsuma na bena mupalamano bakwe. E co, alebomfya ici citabo ukubasambilisha amasambililo ya Baibolo. Bamunyina bacitile ukutantika ukusambilila na wene. Namayo uyo asambilile nankwe Baibolo na o wine apokelele isambililo. Nangu cingati ali ne myaka ya bukulu 80 kabili taleipakisha ubutuntulu busuma ubwa bumi, Felipe alecita ukulunduluka kusuma mu cine.

Impatila Shacimfiwa

Incende sha kubombelamo isha mu mishi shitambika impika shaibela. Ifishilano fya butotelo no kutiine mipashi ilingi line fyalikwata ukufyambata kwakosa mu ncende sha musango yo, kabili abantu abengi abekala mu ncende sha mu mishi balikwata umutunganya wa cifyalilwa uwa “butotelo bupya.” Abekala mushi bamo ukucilisha baliba abasakamanishisha pa lwa co abena mupalamano babo na abantu babo bengatontonkanya nga ca kuti bayalwile ubutotelo bwabo. Lelo amaka ya Cebo ca kwa Lesa kuti yacimfya impika sha musango yo no kwalula ubumi bwa muntu. E fyo cali mu mushi wa bulondo uwa Cangas de Morrazo pa kati ka kapinda ka ku kuso na masamba aka Spain.

Roberto, uwafyalilwe muli uyu mushi, aile mu kubomba pa mumana pa mushinku wa myaka 14 pa mulandu wa kuti afulwike ubuntungwa. Ubumi bwakwe pamo nga shimakwebo wa pa menshi bwamuletele mwi bumba lya benda pali bemba bambi abacaice abalenwesha no kubomfya imiti ikola pa kulesha amaawala ya citendwe ayalepooswa pali bemba. Ilyo tapalalepa, Roberto na o wine abele uunwesha kabili uwakunkuma ku miti ikola.

Mu kupita kwa nshita Roberto alibwelulwike ku ŋanda lelo tali na maka ya kuleka ifibelesho fyakwe ifyabipa no kuitemenwa ukusha fyene. Pa kwafwilisha ukukunkuma kwakwe ku miti ikola mu fya ndalama, abele umupuupu kabili abikilwe mu cifungo pa tushita twapusanapusana mutanda. Lintu aali ne myaka 18, anwene ifyatumbinkanishiwa mupepi ne fya kulenge mfwa ifya waini ne fya kutalalika. Badokota bapuswishe ubumi bwakwe, lelo amaboko yakwe na molu fyalekele ukubomba. Ashile icipatala uwalwala bulebe. Nelyo fye ukuba mu cipuna ca mipeto takwamulengele ukuleka icibelesho ca kubomfya imiti ikola. Aali uwafiitwa pa lwa butotelo, kabili imiti ikola yamoneke ukuba e co fye engacita pa kulenga ubumi ukuba ubwawaminwa ukwikala—ukufikila imyaka itatu pa numa lintu atandalilwe ne Nte sha kwa Yehova.

Ukusambilila pa lwa masesemo yafikilishiwa aya Baibolo kwayafwile Roberto ukucimfya imintelengu yakwe. Ukusengelwa kwa cikabilila apokelele pa Ŋanda ya Bufumu kwamushinine ukuti ubutotelo bwa cine bulanonsha ubumi bwa bantu. Mu kati na nkati ka myeshi pabula, Roberto aali nacimfya ukukunkuma kwakwe ku miti ikola kabili alibatishiwe. Te mulandu no bulema bwakwe ubwa ku mubili ubwatapata, alabomba nga painiya pa myaka cinekonsekonse. Na kabili aliba eluda wa pa cilonganino pa myaka yapita ibili. Francisco, umo uwa fibusa fyakwe ifya kale, aali uwaebekeshiwa nga nshi ku kwaluka mu bumi bwa kwa Roberto ica kuti na o wine abele Nte kabili nomba mubomfi utumikila. Ukwaluka kwamonekesha muli uku kukunkuma kwaletunganishiwa ngo kushingondapwa kwaafwile abantu muli ilya ncende ukutesekesha mu kuwaminako imibele ya mulimo wesu. Umwanakashi umo aletele fye no mwana mwaume wakwe umunono uwakunkuma ku miti ikola ku Ŋanda ya Bufumu ku kumona nga ca kuti Inte kuti shamundapa.

Ukusokote Cine Muli Baibolo

Mu cinkumbawile, abantu ba mu mishi balikwata ukutesekesha kwa musango yo ku cine ca kuti ici ilingi line cilenga aba mano ya ku calo ukuba ne nsoni. (1 Abena Korinti 1:26, 27) Adelina, umwanakashi wa myaka ya pa kati uwa nsoni, ni umo uwa aba abatesekesha. Asendele icitetekelo cakwe ica ciKatolika mu kukatama nga nshi. Cila lucelo ukwabulo kufilwa aali no kufukama pa nshi ku kupepa, ukusosa ba We Shifwe abengi na ba Nakucelela Maria. Aali no kulungatika amapepo yakwe ku “mutakatifu” wapusanako cila kasuba mu mulungu—pa kuti fye engomfwikwa.

Lintu Adelina atendeke ukusambilila Baibolo, alungatike uku kupimpa kumo kwine ku citetekelo cakwe icipya icasangilwe. Nelyo fye ni nsoni shakwe tashamubweseshe pa nshi, nangu cingati umuku wa kubalilapo wene no mulume wakwe baile ku Ŋanda ya Bufumu, cabasendele baminiti ikumi pa kukwata ubukose bwakumanina ubwa kwingila. Lintu baingile, nangu cibe fyo, alikutike mu kusakamanishisha. Pa kashita kamo, asambilile pa lwa Kuteka kwa Myaka Ikana Limo ukwa kwa Kristu. Uyu mutwe we lyashi walimucebwishe, kabili lintu abwelele ku ŋanda, afwaile ukubelenga ifyafulilako pa lwa wene muli Baibolo wakwe. Lelo wene nelyo umulume wakwe taishibe uko ifyebo fingasangwa, nangu cingati batontonkenye ukuti walilumbwilwe kumo mwi buuku lya Ukusokolola. E co Adelina atendeke ukubelenga Ukusokolola cilya cungulo bushiku kabili atwalilile ukubelenga ukufikila mu kupelako afikile pa cipandwa 20 mu maawala ya kubangilila aya lucelo.

Pa kashita na kambi, Adelina aishibe ukuti cali icalinga umulume ukwimininako umukashi wakwe mwi pepo. Nangu ca kuti aali uwaitemenwa ukupepa, umulume wakwe taishibe ica kusosa mwi pepo. Cilya cine cungulo bushiku, Adelina apingwilepo ukufwaya amakambisho muli Baibolo. Pa 2 koloko ulucelo, ashibwishe umulume wakwe ku kumweba ukuti alisangile Mateo icipandwa 6, icilanguluka umulandu we pepo mu kulonsha. Pa numa ya kubelenga amakambisho ya kwa Yesu, umulume wakwe mu kupelako alipepele pamo na wene. Pali nomba bonse babili Adelina no mulume wakwe bali ni Nte sha kwa Yehova.

Ukulobolola Kushaiwamina

Pa numa ya myaka mupepi na 25 iya kucitilo bunte kwa mu ncende sha mu mishi ku babomfi bapimpa aba kwa Yehova, imbali shonse isha Spain shalyumfwapo imbila nsuma. Pamo fye nga fintu cali kuli Asia Minor mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo, ‘Icebo ca kwa [Yehova, NW] cilesabankana mu calo cilya conse.’ (Imilimo 13:49) Nge ca kufumamo, amakana ya bekala mushi balyankulako bwino.

Mu Spain no kuli konse kumbi, ukushimikila mu kukumanina mu ncende sha mu mishi kufwaya ukutekanya no kuipeela bulilambo. Lelo apantu ukufwaya kwa kwa Lesa kwa kuti ‘abantu bonse bapusuke,’ Inte sha kwa Yehova bali aba nsansa ukusokota abatesekesha. (1 Timote 2:4) Kabili nga fintu ifya kukumanya fyafumako filelangilila, Yehova alilambula mu kufumba ukubombesha ukwabikwa ku kushimikila ukufuma ku mushi no mushi mu Spain.

[Futunoti]

a Josephus apendele ukuti kwaliko ubwingi bonse ubwa “mishi ikalamba ne mishi inono” 204 mu Galili, kabili alondolwele icitungu pamo nge cakwete “imishi inono iingi nga nshi.”

[Mapu pe bula 23]

(Nga mulefwaya ukumona mapu, moneni muli magazini)

FRANCE

PORTUGAL

SPAIN

BALEARIC ISLANDS

CANARY ISLANDS

[Abatusuminishe Ukubomfya Icikope pe bula 24]

Vilac, Lérida

[Abatusuminishe Ukubomfya Icikope pe bula 24]

Puebla de Sanabria, Zamora

[Abatusuminishe Ukubomfya Icikope pe bula 25]

Casarabonela, Málaga

[Abatusuminishe Ukubomfya Icikope pe bula 25]

Sinués, Huesca

[Abatusuminishe Ukubomfya Icikope pe bula 26]

Lekeitio, Vizcaya

    Impapulo sha mu Cibemba (1982-2025)
    Isaleni
    Isuleni
    • Cibemba
    • Peleniko Bambi
    • Ifyo Mwingasala
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ifya Kubomfya
    • Amafunde Yesu
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Isuleni
    Peleniko Bambi