Ukucula Nakufulisha
“MULANDU nshi abantu umo umo e lyo na mabumba ya bantu baculile cabipishe fi . . . ? Lesa e ulingile ukwishiba muntu ici conse cilolele kabili nalyo line kuli ifintu ifingi ifyabulo kulolamo muli cino calo, ukucula ukwingi ukwabulo buyo no kubembuka kwa buwelewele. Bushe uyu Lesa nakalimo aaba cintu Nietzsche amupeelelepo umulandu ukuti e fintu aaba: uucululusha, uuifungushanya, incenjeshi, kaputunkanya?”—On Being a Christian, icalembelwe na Hans Küng.
Kuti mwamono kuti uyu uwasambilila ifya mipepele uwa ciKatolika Hans Küng alelangilila fye ubwafya ubo bwapelenganya abengi, ubwa kuti—mulandu nshi Lesa, uwaba na maka yonse, uwa kutemwa aasuminishisha ukucula kwafulishe fi? Bushe tamwaumfwapo abantu ukwipushe cipusho ca musango yo? Uuli onse uwaba ne cililishi alalengwo bulanda ku cintu Küng alondolola pamo nga “ukukonkoloka kushipwa ukwa mulopa, ilibe ne filamba, ukukalipwa, ubulanda no mwenso, ukutalalilwa ne mfwa.” Na kuba caba fye kwati mumana wa mukuku, ilyeshi ilya munsokwe ne nkumbabulili ilyakungumanika imyeo ya mamilioni muli fyonse ifyabacitikila.—Yobo 14:1.
Mwabamo “Kucucutika no Bucushi”
Tontonkanyeni pa lwa kucula ukubako nga kuli inkondo, ukukalipwa ukumfwika te kuli abo baba indase kweka lelo na kabili na abo abashala no bulanda, pamo nga abafyashi na balupwa ba bana banono ifinakabupalu na bambi abacululushiwa. “Ukucila pa myaka 10 iyafumako,” e fyasosele icipani ca Red Cross pali nomba line, “abana banono amamilioni 1.5 balipaiwa mu kushenkana kwa fyanso.” Mu Rwanda mu 1994, icipani ca Red Cross cacita lipoti ukuti, “imyanda ya makana ya baume, abanakashi na bana banono balipayaulwa mu bukatu kabili mu nshila imo iyateyanishiwa.”
Tatulingile na kabili ukusuulako ku kukalipwa kulengwa na bapulumushi abacenda abana. Nyina umo uwali no bulanda, uwatile umwana wakwe umwaume aliipeye pa numa ya kucendwa ku mubomfi uusakamana abana asosele ati: “Umwaume uwacendele umwana wandi . . . alimonawile no konaula bakalume bambi abengi mu nshila yateyanishiwa, iyacishamo bupulumushi ica kuti kuti mwafilwa no kwelenganya.” Kabili ni shani pa lwa ca kukumanya ca kutiinya ica kukalipwa uko bomfwa abo bepaiwa ku nkomi shakose mitima nelyo abepaya abantu mu kukonkana, pamo nga balya baiketwe mu Britain “abalefyusha abantu, ukulala na bo mu kubekata fye kama, ukulungulusha no kulaipaya abashakandilwe pa myaka 25”? Muli fyonse ifyacitika cimoneka kwati tapaba apo abantu baya mu kupeleela ku co bengacita ku bantu banabo mu kubakalifya no kubacusha.—Lukala Milandu 4:1-3.
Na kabili kwalibako ukucula ukulengwa no kulwala kwa mu nkuntu e lyo na mu mubili no kukalipwa kwabipisha ukwa bulanda uko kupasaula indupwa lintu abo batemwa bafwa ilyo cishileenekelwe fyo kuti bafwa. Na kabili abaponenwa ne fipowe nelyo amasanso yambi ayo beta abati amasanso ya mu fyabumbwa pe sonde balapumwa ku kumanama. Abengi tabengapaasha amashiwi ya kwa Mose aya kuti mu myaka yesu 70 nelyo 80 mwabamo “kucucutika no bucushi.”—Ilumbo 90:10.
Bushe E fyo Lesa Ateyenye?
Bushe kuti pambi caba nga fintu bamo batunga abati, uku kucula kushipwa kwaba mu cintu Lesa ateyenye ico tushingomfwikisha? Bushe tufwile ukucula pa kuti twingatesekesha ubumi bwa ‘mu calo cili no kwisa’? Bushe caba, nga fintu Teilhard de Chardin uwa mano ya buntunse umwina France asumine, ukuti “ukucula uko kwipaya no kubosha, kulafwaikwa ku muntu pa kuti engaba umumi no kusanguko wa bumupashi”? (The Religion of Teilhard de Chardin; ifilembo fipindeme fyesu.) Mu cishinka te fyo caba!
Bushe kelenganya uulangulukila kuti ku mufulo apanga ifyatushinguluka ifya kulenge mfwa kabili lyene no kuitunga ukuba uwa cililishi lintu apokolola abantu ku fingafuma muli ifyo fyashingulukako? Nakalya! Mulandu nshi Lesa wa kutemwa engacitile cintu ca musango yo? Kanshi mulandu nshi Lesa asuminishisha ukucula? Bushe ukucula kukatala akupwa? Icipande cikonkelepo calalanda pali ifi fipusho.
[Abatusuminishe Ukubomfya Icikope pe bula 3]
Icikope ca ba WHO kuli P. Almasy